رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده و نامزد فعلی حزب جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست‌جمهوری آتی، برای دومین‌بار ظرف ۲ ماه هدف ترور طرفداران حزب دموکرات قرار گرفت. به این ترتیب «ترور ترامپ» تبدیل به یکی از جذاب‌ترین و پربیننده‌ترین سریال‌های تابستانی برای آمریکایی‌ها شده است. 

عصر یکشنبه ۱۵ سپتامبر، یک مرد سفیدپوست 58 ساله مسلح به کلاشنیکف، قصد رخنه به محوطه باشگاه گلف بین‌المللی ترامپ در وست پالم بیچ میامی در ایالت فلوریدا را داشت که حدود 15 دقیقه از عمارت خانوادگی ترامپ  موسوم به مارآلاگو فاصله دارد. به گزارش سرویس مخفی آمریکا که یک دستگاه حراستی برای روسای جمهور گذشته، حال و آینده این کشور است، اقدام فرد سوءقصد‌کننده زمانی لو رفت که او در فاصله 300 تا 500 یاردی (272 تا 557 متری) از ترامپ قرار داشت که در باشگاه خودش مشغول بازی گلف بود. به گفته ماموران اف‌بی‌آی، وقتی دهانه یک تفنگ شبیه «آکا47» (کلاشنیکف)  از لابه‌لای درختچه‌ای در مسیر پیرامون باشگاه توجه ماموران را جلب کرد، آنها به سمت آن شلیک کردند ولی مظنون گریخت و دقایقی بعد او سوار بر خودرویش دستگیر شد. مظنون همراه خود دوربینی حرفه‌ای احتمالا برای ثبت لحظه ترورداشته است. (عکس۱)

نام او رایان وِسلی روث است؛ یک ساخت‌وسازچی سابق اهل کارولینای شمالی که در انتخابات‌های اخیر به نامزدهای حزب دموکرات رای داده است. مهم‌تر آنکه او نامی شناخته‌شده  در گروه‌های حامی جنگ اوکراین است که با تیم نومحافظه‌کاران کاخ سفید در ارتباط تشکیلاتی هستند. 

به گزارش سی‌ان‌ان، پلیس فدرال (اف‌بی‌آی) پس از بازجویی اولیه روث، به این نتیجه رسید که او قطعا قصد ترور دونالد ترامپ را داشته است. نخستین سوءقصد نافرجام به جان ترامپ، ۱۳ ژوئیه  گذشته رخ داد؛ زمانی که او در حال سخنرانی برای حامیانش در گردهمایی انتخاباتی در باتلر ایالت پنسیلوانیا بود.  

عامل تیراندازی، توماس متیو کروکس ۲۰ ساله بود که با استفاده از غفلت مشکوک ماموران سرویس مخفی از بام ساختمان مقابل ۸ گلوله به سوی نامزد رقیب رئیس‌جمهور فعلی آمریکا شلیک کرد که یکی از آنها از بیخ گوش راست او گذشت و فقط او را زخمی کرد تا به طور معجزه‌آسایی نجات یابد.

ترامپ و حامیانش پس از آن سوءقصد، تلویحا حامیان حزب دموکرات را به برنامه‌ریزی برای حذف رقیب بایدن متهم کردند. این واقعه در کنار نمایش افتضاح جو بایدن 82 ساله در مناظره ریاست‌جمهوری با ترامپ، در کناره‌گیری رئیس‌جمهور آمریکا از انتخابات به نفع معاونش، کاملا هریس بی‌تاثیر نبود.

* واکنش خونسرد ترامپ

دونالد ترامپ پس از تیراندازی عصر یکشنبه در واکنشی خونسردانه در پستی بلند در شبکه ایکس از نیروهای سرویس مخفی به دلیل حفاظت از او در برابر سوءقصد تشکر کرد؛ گویی سوءقصد به جانش برایش تبدیل به موضوعی عادی شده است.

این در حالی است که پس از سوءقصد ناکام ۲ ماه پیش، ترامپ و اطرافیانش بعضا نیروهای امنیتی را به کوتاهی در حفاظت از او متهم کرده بودند. ترامپ دیروز نوشت: «من می‌خواهم از همه به ‌دلیل نگرانی و آرزوهای خوب‌شان تشکر کنم، روز بسیار جالبی بود. مهم‌تر از همه، من می‌خواهم از سرویس مخفی آمریکا، کلانتر ریک بردشاو و نیروهای وطن‌پرست شجاع و فداکار او تشکر کنم. همچنین از تمام نیروهای مجری قانون، به خاطر کار باورنکردنی‌ای که امروز در همایش بین‌المللی ترامپ در حفظ امنیت من به عنوان چهل‌وپنجمین رئیس‌جمهور آمریکا و نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده انجام دادند، قدردانی می‌کنم. کاری که انجام شد، کاملا برجسته بود. من بسیار افتخار می‌کنم که آمریکایی هستم!»

همچنین جی‌دی ونس، معاون او در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه کارولینای جنوبی اعلام کردند پس از حادثه تیراندازی با ترامپ صحبت کرده‌اند و روحیه او را خوب توصیف کردند.

شان هنیتی، مجری فاکس‌نیوز و  از دوستان نزدیک رئیس‌جمهور پیشین آمریکا نیز به نقل از اطرافیان ترامپ در زمین گلف گفت او و همراهانش حین بازی در نزدیکی حفره پنجم بودند که صدای شلیک گلوله را شنیدند. ویتکاف، همبازی دونالد ترامپ هم گفت ماموران سرویس مخفی در عرض چند ثانیه به سرعت خود را به ترامپ رساندند و او را تحت پوشش و محافظت قرار دادند.

* واکنش کاخ سفید

جو بایدن، رئیس‌جمهور سالخورده آمریکا نیز در واکنش به این رویداد، از نیروهای امنیتی خواست هر کاری برای حفظ جان رقیب سابق جمهوری‌خواه‌اش انجام دهند!

کاملا هریس، معاون او و رقیب دموکرات ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر نیز با انتشار پستی در ایکس، با ابراز خوشحالی از اینکه به دونالد ترامپ در این سو‌ءقصد آسیبی وارد نیامده، تاکید کرد: «خشونت در آمریکا جایی ندارد!» اظهار نظری که می‌تواند بخشی از بار طنز سریال ترورهای تابستانی ترامپ را در کشوری به دوش بکشد که تاکنون 12 بار به جان روسای جمهور و نامزدهای ریاست‌جمهوری‌اش سوءقصد شده که 4 نفر از آنان  نیز کشته شده‌اند. بایدن و هریس برای آنکه ثابت کنند در 2 سوءقصد اخیر ظرف 2 ماه به جان رقیب نقشی نداشته‌اند، اعلام کردند از نزدیک تحقیقات مربوط به حادثه 15 سپتامبر میامی را دنبال می‌کنند. 

* تروریستی در بازی جنگی نو محافظه‌کاران

یافته‌ها درباره پیشینه رایان وِسلی روث، عامل 58 ساله سوءقصد یکشنبه به جان ترامپ، مشخص می‌کند او ارتباطی تشکیلاتی با نومحافظه‌کاران حاکم بر کاخ سفید داشته است. روث بیشتر عمر خود را در ایالت کارولینای شمالی گذرانده و سپس در سال 2018 به کاآوا در جزیره هاوایی نقل مکان کرده؛ جایی که با پسرش شرکتی در زمینه ساخت سوله‌ و انباری‌ها را اداره می‌کردند. روث از زمان آغاز جنگ اوکراین طی 2 سال و نیم اخیر  به طور مکرر مطالبی درباره این رویداد در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده و در تارنمایی به جمع‌آوری پول و جذب داوطلبان برای جنگ علیه روسیه پرداخته است. پسر روث هم تایید کرده او از فعالان جنگ اوکراین است؛ جنگی که بسیاری اعتقاد دارند بیزنس شخصی خانواده بایدن، خانواده زلنسکی و تعدادی از خانواده‌های برجسته صهیونیست محافظه‌کار نزدیک به کاخ سفید مثل ولفوویتس  و نولاند است. مردی که دیروز عکس‌هایی از او با یک پیراهن داخل یک  خودروی پلیس نزدیک باشگاه گلف ترامپ در رسانه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد، (عکس۲) چهره‌ای آشنا برای رسانه‌های جریان اصلی آمریکاست. او قبلا با رسانه‌های نزدیک به دموکرات‌ها درباره موضع خود در حمایت از رژیم اوکراین و نقشی که در استخدام مزدوران خارجی در جنگ اوکراین داشته، صحبت کرده بود. ژوئن 2022، روث به نیوزویک گفت مناقشه اوکراین را «قطعا سیاه و سفید» و «تقابل خیر در مقابل شر» می‌داند. او ابتدا قصد داشت خود به صفوف مزدوران ارتش اوکراین بپیوندد اما ظاهرا موفق به این کار نشد. بنا بر گزارش‌های رسانه‌های آمریکایی، او پروژه‌های دیگری از جمله تلاش برای جذب و فرستادن کماندوهای افغان که از دست طالبان فرار کرده بودند به خط مقدم در اوکراین را آغاز کرده بود. مارس 2023 روث به نیویورک تایمز گفت: «ما احتمالا می‌توانیم از طریق پاکستان گذرنامه بخریم، زیرا این کشور بسیار فاسد است».

روث در همان ماه، به عنوان رئیس مرکز بین‌المللی داوطلبان (IVC) در اوکراین که یک سازمان غیرانتفاعی پیمانکار پنتاگون و ارتش اوکراین است، مصاحبه‌ای با سمافور انجام داد. ماه مه 2022، او برای مدت کوتاهی در ویدئویی ظاهر شد که از جامعه بین‌الملل درخواست می‌کرد از طرف گردان آزوف، واحد بدنام مزدوران نازی و فاشیست اوکراینی که با گروه‌های راست افراطی سفید پوست در سراسر جهان ارتباط دارد، روسیه را تحت فشار قرار دهند. البته روث مواضعی تند همسو با نومحافظه‌کاران کاخ سفید نیز علیه ترامپ داشته است. به گزارش یورونیوز، مظنون به تیراندازی در فلوریدا، ماه ژوئن 2020، پستی در شبکه ایکس خطاب به رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده منتشر کرده و از او خواسته بود برای برخورداری از شانس پیروزی مجدد در انتخابات، فرمانی اجرایی به منظور پیگرد قانونی سوء رفتار پلیس توسط وزارت دادگستری صادر کند.  پست‌های او در سال‌های اخیر نشان می‌دهد از ترامپ خشمگین بوده و حمایت خود را از جو بایدن، رئیس‌جمهوری و کاملا هریس، معاونش اعلام کرده است.  روث ماه ژوئیه، پس از سوءقصد اول به ترامپ از بایدن و هریس خواسته بود با مجروحان این تیراندازی در بیمارستان ملاقات و در مراسم تشییع جنازه رئیس سابق آتش‌نشانی که در این حادثه جان باخت، شرکت کنند!

سوابق انتخاباتی این تروریست نشان می‌دهد او سال 2012 در کارولینای شمالی به‌ عنوان یک رأی‌دهنده غیرمتعهد به دو حزب سیاسی غالب در ایالات متحده ثبت‌نام کرده ولی  اخیرا در مارس 2024 در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات ایالت محل زندگی‌اش شرکت کرده است.  بر اساس سوابق مالی کارزارهای فدرال، از سال 2019 نیز به نامزد‌های دموکرات کمک مالی می‌کرده است.  او سابقه چندین بار درگیری با مجریان قانون در ایالت کارولینای شمالی از جمله به خاطر حمل سلاح غیرقانونی را نیز داشته است. 

***

مدودف: عامل ترور ترامپ اجیرشده اوکراین است!

گروه فرهنگ و هنر: تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی وقایع، رویدادها و حوادث تاریخی بر اساس دیدگاه‌ها، شنیده‌ها و عملکرد شاهدان، ناظران و فعالان می‌پردازد. محتوای این تاریخ، حتی در صورت مکتوب شدن، صبغه‌ای گفتاری دارد؛ فرآیندی که طی آن مصاحبه‌کننده، به ‌عنوان یک شنونده فعال، باید نقشی را ایفا کند تا مصاحبه‌شونده (راوی) بتواند در فضایی آرام و بی‌دغدغه به شرح و بسط دیدگاه‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود بپردازد. به‌کارگیری شیوه‌های اصولی و استاندارد مصاحبه تاریخ شفاهی به آشکار شدن زوایای پنهان تاریخ و بازسازی دوباره آن منجر می‌شود.

گفته شده تاریخ شفاهی جدیدترین و در عین حال کهن‌ترین شیوه تاریخ‌نگاری است. کهن‌ترین است زیرا انسان‌ها تاریخ خود را از طریق نقل و روایت اشعار و افسانه‌ها به نسل‌های  بعد انتقال داده‌اند. این شیوه در ایران نیز سابقه‌ای دارد اما جدید است، زیرا پس از جنگ دوم جهانی بود که با اختراع ضبط صوت، تاریخ شفاهی به‌عنوان یک منبع تاریخی با ارزش پذیرفته شد.

می‌توان گفت سابقه شکل‌گیری تاریخ شفاهی در ایران به 4 دهه قبل برمی‌گردد که هم‌زمان با شروع جنگ، فعالیت‌هایی جهت ثبت صدای فرماندهان و رزمندگان به ‌صورت پراکنده انجام شد که حاصل آن هزاران ساعت مصاحبه است که اکنون در آرشیوهای سپاه و ارتش نگهداری می‌شود. 

اما بر اساس آنچه بیان شد، در حوزه فرهنگ بویژه حوزه هنر متاسفانه چندان منبع معتبر و قابل ذکری تولید نشده است، آن هم در شرایطی که بسیاری از بزرگان این حوزه یا دار فانی را وداع گفته‌اند یا در روزگار کهنسالی به سر می‌برند، از همین رو نیاز بسیار واجب و مهمی پیرامون ضبط و تنظیم تاریخ شفاهی در حوزه هنر احساس می‌شود و بر همین مبنا در اقدامی کم‌نظیر و البته بسیار دیر، موزه سینما اقدام به انتشار نخستین کتاب تاریخ شفاهی سینما از ۴ هنرمند پیشکسوت حوزه تئاتر، سینما و تلویزیون کرده است.

هنرمندانی چون عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، داوود رشیدی و محمدعلی کشاورز که هر ۴ هنرمند امروز دیگر در بین ما نیستند، اما خاطرات و تجربیات‌شان به صورت تاریخ شفاهی ضبط و منتشر شده است. 

صد البته در این میان استاد علی نصیریان به عنوان تنها بازمانده بزرگان هنرهای نمایشی کشور همچنان حضور دارد و این کتاب باارزش توسط ایشان رونمایی شد.

نصیریان در آیین رونمایی از کتاب پژواک سینما با اشاره به 7 دهه فعالیت در حوزه‌های مختلف هنری گفت: می‌خواهم از اتفاقی که در دهه ۴۰ در حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر رخ داد، صحبت کنم. در زمینه سینما در آن دهه حرکت‌های خیلی خوبی شروع شد. ما آن زمان سینما داشتیم اما سینما مناسب فرهنگ ایران نبود و این نوع سینما با آدم‌هایی مانند غفاری، کیمیایی و زنده‌یاد مهرجویی شروع شد. این افراد با فرهنگ غرب و فرهنگ ایران بخوبی آشنا بودند و آثار جذابی ساختند.

این هنرمند با اشاره به آغاز جریان نمایشنامه‌نویسی از 40 سال پیش تاکنون گفت: بنیاد کار ما بر متن یعنی فیلمنامه استوار است و این مساله از نمایشنامه منبعث می‌شود متاسفانه ما پیش‌تر در ایران نمایشنامه‌نویسی نداشتیم. در آن زمان تئاتر سنتی داشتیم که ساختار دراماتیک نداشت و با آن چیزی که در دنیا به عنوان تئاتر مدرن می‌شناختند، متفاوت بود. درواقع بنیاد سینمای ایران از جریان نمایشنامه‌نویسی در دهه ۴۰ آغاز شد و این جریان روی فیلمنامه‌های سینمای ایران تاثیر زیادی گذاشت.

وی خاطرنشان کرد:  درست است تئاتر و سینما دنیای متفاوتی دارند اما موضوع شخصیت‌پردازی، جدل در نمایش و... از جمله موارد مشترک است. مثلا نمایشنامه «مـــــرگ یزدگرد» بهرام بیضایی در همه سطوح زیباست و یک اثر شاهکار است. ما در آن زمان اصلا کلاس نمایشنامه‌نویسی و کتاب تئاتر و نمایشنامه‌نویسی نداشتیم. آدم‌هایی هم که در سینما فعالیت داشتند افرادی تحصیلکرده بودند مانند ابراهیم گلستان، داریوش مهرجویی و... .

این هنرمند پیشکسوت بیان داشت: ما فیلم گاو را به صورت یک تله‌تئاتر در تلویزیون آن دوره نمایش دادیم اما آقای مهرجویی برای این فیلم سناریو نوشتند. من خیلی چیزها از آقای مهرجویی یاد گرفتم، از جمله اینکه جلوی دوربین باید چه کارهایی بکنم.

علی نصیریان با اشاره به دستاوردهای سینمای ایران پس از انقلاب گفت: سینمای جدید پس از انقلاب بسیار پیشرفت کرد و نیروهای بااستعداد جوان در بازیگری، کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی پای کار آمدند. من آخرین نفری هستم که از آن دوره مانده‌ام و اکنون هم دیگر توان کار ندارم اما کار جوانان امروزی را که تماشا می‌کنم، لذت می‌برم.

وی ادامه داد: من نمایش 300 را در کاخ سعدآباد تماشا کردم و از ایفای نقش فردوسی توسط نوید محمدزاده شگفت‌زده شدم. همه می‌دانیم کارگردانی مانند اصغر فرهادی اسکار دریافت کرد و این افتخار کمی برای سینمای ما نیست. همچنین بازیگران زن بسیار خوبی پس از انقلاب رشد کردند. سینمای ما پس از انقلاب سینمای سربلندی است.

نصیریان خاطرنشان کرد:  هنر مانند چشمه می‌جوشد و فوران می‌کند مثل شعر، معماری، نگارگری و... . هنرهای جدید آرام‌بخش روح و جان و نیاز فرهنگی مردم هستند و این هنرها باید تقویت و بسترسازی شوند. نصیریان در پایان بیان کرد: در دوره‌های مختلف تلاش‌های بسیاری کردیم و اکنون بچه‌های تئاتر کارهای خوبی روی صحنه می‌برند. من نمایش‌های رستم و سهراب زیادی تماشا کرده‌ام اما بهترین نقش رستمی که دیدم امیر آقایی در نمایش نبرد رستم و سهراب ایفا کرده است. همین آقای زرین‌دست که امشب در جمع ما حضور دارد می‌دانید در فیلمبرداری سینمای ایران چه کارها و خلاقیت‌ها انجام داده است؟ من بسیار به تئاتر و سینمای ایران افتخار می‌کنم. در ادامه این مراسم با حضور علی نصیریان، احترام برومند، گلنوش انتظامی، نظام‌الدین کیایی و گوهر خیراندیش از نخستین کتاب تاریخ شفاهی موزه سینما به نام پژواک سینما رونمایی شد.

امیرعباس نوری: نخستین نشست خبری رئیس دولت چهاردهم برگزار شد. این نشست خبری مجال مناسبی شد تا درباره دیدگاه‌ها، تصمیمات و سیاست‌های آقای دکتر پزشکیان و دولت او شفاف‌سازی شود. چند نکته قابل توجه درباره مواضع آقای رئیس‌جمهور قابل طرح است.

1- مهم‌ترین برنامه دولت چهاردهم، چاره‌اندیشی برای معضل ناترازی‌هاست. تاکید مکرر آقای رئیس‌جمهور بر معضل ناترازی‌ها و مشکلاتی که در کشور ایجاد کرده، نشان می‌دهد دولت چهاردهم در همین ابتدای کار، در اندیشه حل این معضل یا کاهش تبعات آن است. در این میان مواضع پیشینی پزشکیان و برخی وزرای وی نشان می‌دهد فعلا تنها راهکار آنها در حوزه ناترازی انرژی، اصلاح قیمت‌هاست اما در سایر حوزه‌ها، بویژه ناترازی در بودجه، رئیس‌جمهور به حرف‌های کلی بسنده کرده است که نشان می‌دهد دولت در این حوزه جز برداشت از صندوق توسعه ملی، ایده‌ای ندارد. البته مشخص است که در حوزه‌های مالی، برنامه دولت چهاردهم نیز همان برنامه دولت‌های یازدهم و دوازدهم، یعنی حل مشکل از طریق تعاملات خارجی است؛ موضوعی که با توجه به تجربیات گذشته، فعلا نمی‌توان نسبت به آن چشم‌انداز مثبتی داشت. در مجموع در حوزه اقتصادی، نشست خبری دیروز آقای پزشکیان، نکته مهم جدیدی نداشت. 

2- آقای پزشکیان دیروز یک بار دیگر نشان داد ایده او مبنی بر وفاق ملی، صرفا یک توصیه اخلاقی است. یعنی وفاق ملی را نمی‌توان به عنوان گفتمان دولت چهاردهم در نظر گرفت. در نشست خبری دیروز مسائل سیاسی و فرهنگی متنوعی به عنوان مصادیقی برای تعریف مختصات ایده وفاق مطرح شد و این فرصت مناسبی بود تا آقای پزشکیان ایده وفاق ملی را بیشتر تشریح کند. با این حال این واقعیت بیشتر آشکار شد که آقای پزشکیان و اطرافیان وی، فعلا جز اندرزهای اخلاقی، تعریفی برای ایده وفاق ملی سراغ ندارند. در مجموع، پس از نشست خبری دیروز آقای رئیس‌جمهور، همچنان تکلیف ایده وفاق ملی و کاربرد آن در مصادیق مورد بحث در جامعه نامشخص ماند. 

3- مواضع آقای رئیس‌جمهور در حوزه سیاست خارجی مواضع درستی بود. هم در حوزه همکاری با چین و روسیه، هم در موضوع تداوم دیپلماسی کاهش اختلافات با همسایگان که در دولت شهید رئیسی دنبال می‌شد و هم در موضوعات مربوط به مواضع ایران در قبال رژیم صهیونیستی، اروپا و آمریکا، مواضع آقای رئیس‌جمهور در مجموع خوب و قابل دفاع است. با این حال آنچه به‌شدت نگران‌کننده است، ضعف مفرط آقای رئیس‌جمهور در بیان این مواضع است به گونه‌ای که بعضا می‌تواند برای کشور دردسرساز شود. پاسخ‌های آقای رئیس‌جمهور به سوالات مربوط به حوزه سیاست خارجی، کاملا ناپخته و بدون رعایت پروتکل‌های مرسوم سیاسی و دیپلماتیک بود. البته ضعف آقای پزشکیان در بیان مواضع و اظهارنظر‌ها از قبل نیز پیدا بود اما به نظر می‌رسید دست‌کم برای این نشست خبری، آموزش‌های لازم به وی داده می‌شد. درست است که آقای پزشکیان هنوز از بهت ناشی از پیروزی‌اش در انتخابات خارج نشده و مرتبا این موضوع را در سخنرانی‌های خود مطرح می‌کند اما منصوبان وی باید او را به این واقعیت برسانند که او اکنون رئیس‌جمهوری اسلامی ایران است و مواضع او درباره مسائل مختلف، بویژه مسائل خارجی مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد و خدای نکرده هر نوع ضعف در بیان مواضع می‌تواند برای کشور هزینه‌ساز بوده و دردسر درست کند. پاسخی که آقای پزشکیان درباره شلیک موشک فراصوت یمن به سرزمین‌های اشغالی به خبرنگار الجزیره داد حقیقتا تاسف‌آور بود. این تاسف بیشتر متوجه اطرافیان، معاونان و مشاوران وی بویژه وزارت امور خارجه است. از قبل پیدا بود که آقای رئیس‌جمهور نیاز به آموزش‌های لازم و حتی ابتدایی برای اعلام مواضع جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی دارد. نشست خبری روز گذشته آقای پزشکیان نشان داد در این حوزه یا اساسا آموزشی انجام نشده یا اینکه آموزش‌های لازم انجام شده اما آقای رئیس‌جمهور نسبت به آن بی‌تفاوت بوده است. به هر حال نشست خبری روز گذشته آقای رئیس‌جمهور نشان داد باید فکری اساسی برای ادبیات پزشکیان کرد، بویژه که آقای پزشکیان در آستانه سفر به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل قرار دارد و به احتمال زیاد او در آنجا با رسانه‌های مهم دنیا مواجه خواهد شد. لذا باید مراقبت لازم انجام شود.

گروه سیاسی: رهبر حکیم انقلاب اسلامی پیش از ظهر دیروز در دیدار جمعی از علما، امامان جمعه و مدیران مدارس علمیه اهل سنت سراسر کشور، حفاظت از هویت گران‌سنگ «امت اسلامی» را ضروری خواندند و با تأکید بر اهمیت وحدت اسلامی و تلاش‌های بدخواهان برای مخدوش کردن آن، گفتند: موضوع «امت اسلامی» به هیچ وجه نباید فراموش شود.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در این دیدار که به مناسبت آغاز هفته وحدت و ایام سالروز ولادت باسعادت نبی اکرم(ص) برگزار شد، گفتند: مساله هویت امت اسلامی، مساله‌ای اساسی و فراتر از ملیت است و مرزهای جغرافیایی، حقیقت و هویت امت اسلامی را تغییر نمی‌دهد.

ایشان با اشاره به تلاش‌های خصمانه برای بی‌تفاوت کردن مسلمانان به هویت اسلامی خود، افزودند: این خلاف تعالیم اسلامی است که یک مسلمان از رنج مسلمانی دیگر در غزه یا دیگر نقاط جهان غافل باشد.

رهبر انقلاب اسلامی، علمای اهل سنت را به تکیه بر هویت اسلامی و امت اسلامی فراخواندند و با اشاره به طراحی‌ها و فعالیت‌های سابقه‌دار بدخواهان برای دامن زدن به اختلاف‌های مذهبی در جهان اسلام بویژه در ایران، خاطرنشان کردند: آنها با استفاده از ابزارهای فکری، تبلیغی و اقتصادی به دنبال جداسازی شیعه و سنی در کشور ما و هر منطقه دیگر اسلامی هستند و با اقداماتی همچون وادار کردن افرادی از طرفین به بدگویی به لجاجت و اختلاف دامن می‌زنند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای علاج و راه مقابله با این توطئه‌ها را تکیه بر وحدت خواندند و تاکید کردند: موضوع وحدت نه یک تاکتیک، بلکه یک اصل قرآنی است.

رهبر انقلاب اسلامی با ابراز تأسف از برخی اقدامات دانسته یا نادانسته برای مخدوش کردن وحدت شیعه و سنی گفتند: البته با وجود انبوه توطئه‌ها، جامعه اهل سنت ما مجدانه با این انگیزه‌های خصمانه مقابله کرده است که گواه آن ۱۵ هزار شهید اهل سنت در دفاع‌مقدس و مقاطع دیگر و شهادت جمع زیادی از علمای اهل سنت در راه حق و انقلاب است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دستیابی به هدف مهم عزت امت اسلامی را جز از راه اتحاد میسر ندانستند و گفتند: امروز یکی از واجبات قطعی حمایت از مظلومان غزه و فلسطین است و اگر کسی از این تکلیف سرپیچی کند، قطعا نزد پروردگار مورد سوال قرار خواهد گرفت.

در این دیدار، مولوی عبدالرحمن چابهاری از علمای اهل سنت استان سیستان‌وبلوچستان و امام جمعه چابهار، مولوی عبدالرحیم خطیبی از علمای اهل سنت استان هرمزگان و امام جمعه قشم و ماموستا عبدالسلام امامی از علمای اهل سنت آذربایجان غربی و امام جمعه مهاباد، با تقدیر از رویکردهای وحدت‌آفرین جمهوری اسلامی و رهبر انقلاب و حمایت‌های ایشان از جامعه اهل سنت، بر تقویت زمینه‌های وحدت‌زا و استفاده از ظرفیت‌های بومی بویژه در مناطق سنی‌نشین برای پیشرفت کشور تأکید کردند و موضوع مقابله با جریان‌های تکفیری و افراط‌گرا را نیز یک ضرورت دانستند.

چندی پیش مصطفی تاج‌زاده نامه‌ای از زندان منتشر کرد که به این بهانه، عبدالکریم سروش نیز در یادداشتی با عنوان «عیسی بر صلیب» که در کانال تلگرامی‌اش منتشر شده، دفاعیه‌ای برای او نوشت. فارغ از محتوای بی‌ارزش نامه تاج‌زاده که بر سیاق همیشگی او بود اما دفاعیه سروش از او جای تامل داشت. سروش در این یادداشت کوتاه دچار 3 خطای ‌شناختی شده است؛ نخست آنکه ماجرای به صلیب کشیده ‌شدن حضرت عیسی را پذیرفته است، دوم آنکه فهمی عامیانه و در تناقض با دموکراسی مطلوب خود از جمله «صدای مردم، صدای خداست» ارائه کرده است و سوم آنکه برداشتی سطحی از ماکیاولی را به رشته تحریر درآورده و در اینجا هم به لوازم سخن خود التفات نداشته است.

خطای اول او در حالی است که همزمان به عدالت علی(ع) اتکا و استناد می‌کند. سروش به نیکی اعتقاد امام اول شیعیان درباره سرنوشت عیسی مسیح(ع) را می‌داند. اگر همچنان عدالت تاریخی علی(ع) برای او مرجع است، باید به او متذکر شد که اعتقاد ایشان درباره مسیح و تاریخ رسولان چه بوده است.

اما عمده نقد ما بر متن مشارالیه از دریچه فلسفه سیاسی بوده، بنابراین متوجه 2 خطای دیگر اوست؛ 2 خطایی که دست بر قضا و همزمان از وجود دو تناقض در اندیشه سیاسی سروش حکایت دارد. می‌دانیم که فیلسوف باید به لوازم سخن خود پایبند و متوجه باشد. همچنین توقع می‌رود سروش به عنوان یک فیلسوف، به آرمان حقیقت و دست‌کم تقرب به آن وفادار باشد.

* صدای مردم، همیشه صدای خدا نیست

صدای مردم تنها در صورت انطباق با حقیقت می‌تواند صدای خدا باشد. اگر نیت و هدف آنها هم منطبق با حقیقت باشد، انطباق مذکور بیشتر خواهد شد. در نهایت، انگیزه کسب رضای خدا این انطباق را حداکثری خواهد کرد. فرض کنیم مردم و حتی تمام مردم، از استبداد دفاع کنند، یا رأی به مجاز بودن برده‌داری بدهند، آیا در این صورت هم سروش خواهد گفت صدای مردم، صدای خداست؟

قابل ‌اشاره است که خاستگاه این جمله معروف، عامیانه و لاتین است و پیش از دوران روشنگری مطرح شده است اما بیشتر نویسندگان و روزنامه‌نگاران و حتی استادان دانشگاه تصور می‌کنند از دوره روشنگری و مشخصا از زبان ژان ژاک روسو این جمله متولد شده است.

به ‌هر ‌روی نتیجه محتوم این گزاره و انگاره، ابزاری ‌شدن خدا و قرارگرفتن دین در گرو خواست و اراده مردم خواهد بود. این درست همان چیزی است که ماکیاولی می‌خواست. او بی‌آنکه منکر دین باشد و ضمن اعتراف به ارزش دین برای حفظ دولت و جامعه اما خواهان قرار گرفتن دین در دل دولت و عدم استقلال آن بود. از این‌ رو دست بر قضا این سروش است که یکی از مهم‌ترین ایده‌های ماکیاولی را برگرفته است.

از سوی دیگر، اگر با مبانی روسویی به مواجهه با سروش برویم، باید بگوییم گزاره مذکور به ‌معنای ترجیح برابری و ستیز با هرگونه ساختار قانونمند است و این با لیبرال‌‌- دموکراسی مطلوب سروش بویژه با خوانش پوپری - کارل پوپر - نمی‌سازد؛ چه در نزد او، نه اکثریت و نه حتی افراد که یابد قانون آن هم قانون لیبرال حاکم باشد. افزون بر اینها، با ملاک قرار دادن گزاره مذکور و یکی ‌دانستن صدای خدا و صدای مردم، سروش چاره‌ای ندارد جز اینکه از نتیجه انتخابات در ایران، دست‌کم در بیشتر دوره‌ها حمایت کند، همچنین به برآمدن جمهوری اسلامی و نظام ولایت فقیه که با رأی بیش از ۹۸ درصد بوده، تمکین کند. این تمکین و پذیرش به ‌هیچ ‌وجه با سکولاریسم مورد ترویج وی سازگار نیست.

علاوه بر اینها، سروش می‌داند که تولد سیاست مدرن با ماکیاولی بوده است، همچنین او بوده که ترکیب دموکراسی با مونارشی و آریستوکراسی را پیشنهاد داد و همچون منتسکیو از نظام اختلاطی دفاع کرد. دیگر اینکه ماکیاولی همواره از حاکمیت قانون دفاع می‌کرد و ظاهر شدن حکومت در نقش جانور(شیر و روباه) را تنها برای شرایط خاص و بحرانی مجاز می‌دانست. همه اینها خصوصیت دولت‌های مدرن و دموکراتیک غربی در جهان امروز است بنابراین سروش اگر می‌خواهد چنان مواجهه رمانتیک و شورانگیزی با ماکیاولی داشته باشد، چاره‌ای جز تقابل با همه این دولت‌ها ندارد؛ امری که هرگز توسط او اتفاق نیفتاده است.

* سخن نهایی

سروش در ۲۵ مرداد سال ۱۳۸۲ طی مصاحبه‌ای با ایرنا، بر جمله «صدای مردم، صدای خداست» اتکا کرده و آن را در نبود وحی نبی، تنها راه شنیدن صدا و سخن خدا می‌داند. در همان زمان او به‌ طور‌خاص مروج دموکراسی پوپری بود. بنابراین تناقض مورد ادعای ما تنها به امروز سروش و تجلیلش از تاج‌زاده بازنمی‌گردد.

دیگر اینکه صدای مردم می‌تواند صدای خدا باشد اما مطلق ‌کردن این انگاره و تعدیل ‌نکردن آن، جز به آنارشیسم منتهی نمی‌شود؛ آنارشیسمی که نه جایی برای دین می‌گذارد، نه جایی برای دموکراسی.

درباره تلقی او از ماکیاولی نیز ذکر این نکته به‌عنوان نکته نهایی کفایت می‌کند که برداشت سروش از ماکیاولی هم به‌شدت بدبینانه و عامیانه است؛ گویی ماکیاولی و شیطان یکی هستند. در حالی ‌که در اندیشه ماکیاولی برخی واقع‌بینی‌ها و حکمت‌های قابل‌اعتنا وجود دارد.

----------------------------------

پی‌نوشت

1- یک ضرب‌المثل لاتین وجود داردکه می‌گوید: 

Vox populi، vox Dei، یعنی صدای مردم صدای خداست.

2- درکسول سیمور در مقاله‌ای با عنوان « Is the voice of the people in politics, the voice of God?» می‌نویسد: «نظام سیاسی کنونی غرب صدای خدا نیست... من معتقدم این صدای مردم است. شما در کتاب سموئیل باب یک ببینید، بزرگان اسرائیل نزد سموئیل رفتند و درخواست پادشاهی مانند سایر ملل کردند. سموئیل ناراضی شد و با خدا دعا کرد. خدا به سموئیل گفت این سموئیل نیست که آنها رد کردند، بلکه خدا را به‌عنوان پادشاه رد کردند. من معتقد بودم ما، سیاستمداران را خدای زندگی خود ساخته‌ایم. سموئیل به مردم هشدار داد، اما آنها اصرار داشتند که می‌خواهند پادشاهی بر آنها حکومت کند تا نبردهای‌شان را انجام دهند. این صدای خدا بود؟...»

https://suntci.com/is-the-voice-of-the-people-in-politics-the-voice-of-god-p5503-129.htm

روی‌ هم‌ رفته چنین به نظر می‌رسد که وفاق ملی اگرچه نیاز مهم کشور و فرصت بی‌نظیر و منحصربه‌فردی برای تجمیع همه توانایی‌ها برای نیل به مقصود است، تا امروز در حد یک عنوان جذاب برای پست گرفتن چهره‌هایی بوده که اتفاقا مورد اختلاف هستند و بیش از آنکه چالش‌ها را صفر کند، مانع می‌سازد. وفاق ملی هر چه باشد، باید فراتر از ائتلاف سیاسی گروه‌های پراکنده و مختلف اصلاح‌طلب تعریف شود که مسبب و مؤثر در چالش‌هایی بوده‌اند که نظام سیاسی را با مشکل روبه‌رو کرده است.

2 پدیده سالانه حج تمتع و اربعین حسینی، ظرفیت اجتماعی فوق‌العاده امت اسلامی را معلوم می‌کند و نشان می‌دهد اگر اراده امت اسلامی به اراده واحدی تبدیل شود، خطوط فاصلی مانند مرز، ملیت و جغرافیا، مصالح سازنده «هویت امتی» مسلمانان خواهد شد، نه عامل جدایی و تفرقه.

گروه سیاسی: با گذشت بیش از یک ماه و نیم از آغاز ریاست‌جمهوری دکتر مسعود پزشکیان، نخستین نشست خبری رئیس دولت چهاردهم عصر دیروز در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی با حضور بیش از 300 خبرنگار از رسانه‌های داخلی و خارجی برگزار شد. نشستی دیرهنگام که خود رئیس‌جمهور نیز به این موضوع اشاره کرد و در ابتدای جلسه گفت: سوال می‌شد چرا جلسه نمی‌گذارید؟ من می‌گفتم بگذارید یکسری کارها را انجام دهیم، بعد جلسه می‌گذاریم. پزشکیان که دیروز در آغاز هفته وحدت با خبرنگاران سخن می‌گفت، اشاره‌ای به این مناسبت داشت و با پرداختن به مساله وحدت در میان مسلمان، همچنین وفاق در داخل کشور، پیرامون مسائلی چون قرارداد ۲۵ ساله با چین، موضوع ناترازی‌ها، گرانی نان، بحث FATF، پرسش درباره دیدار احتمالی با رئیس‌جمهور آمریکا، احتمال درگیری با رژیم صهیونیستی و دیگر مسائل پاسخگوی سوالات خبرنگاران شد. نخستین نشست خبری رئیس‌جمهور از همان ابتدا با لحنی که پزشکیان در پیش گرفته بود، تا حدی از حالت رسمی خارج شد و با حواشی‌ای چون پرسش از میزان حقوق رئیس‌جمهور و نوع مواجهه ایران با تهدیدات اسرائیل همراه بود. سوالی که پزشکیان اینطور به آن پاسخ داد: «بی‌خود می‌کند بزند، بزند ما هم می‌زنیم».

در دقایق اولیه نشست خبری دیروز، رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران پیرامون معیشت مردم، موضوع را به بحث FATF و برجام مرتبط کرد و گفت: در گام اول باید اختلافات داخلی را حل کنیم و اعتماد و اطمینان برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران فراهم کنیم و به نوآوران و نخبگان فضا دهیم. سپس مسائل خود با دنیا از جمله در زمینه FATF و برجام را حل کنیم تا کشور را به آن چشم‌اندازی که رهبر معظم انقلاب بیان کردند برسانیم. 

* نامه به تشخیص مصلحت نظام درباره FATF

وی همچنین در پاسخ به این سوال که دولت چهاردهم چطور می‌تواند با رفع ناترازی‌ها به رفع فقر و بهبود اقتصاد کمک کند، مجددا به موضوع FATF پرداخت و پاسخ داد: چاره‌ای جز حل بحث FATF نداریم. حتما در این باره نامه‌ای به مجمع تشخیص می‌نویسم تا این مساله دوباره در دستور کار این مجمع قرار بگیرد تا بتوانیم حلش کنیم و باید حلش کنیم.

پزشکیان در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار CCTV چین مبنی بر اینکه چین و ایران دارای روابط دوستانه بوده و در روابط سیاسی و اقتصادی از هم حمایت می‌کنند، ایران و چین هردو عضو جزو سازمان‌های شانگهای و بریکس هستند، آینده روابط ایران و چین را چگونه ارزیابی می‌کنید، بیان کرد: با چین هم تا حالا ارتباط خوبی داشتیم. بیشتر ارتباطات ما با چین، روسیه و کشورهای همسایه است. کاری که چین درباره میانجی‌گری بین ما و عربستان سعودی انجام داد برای حل اختلافات یک گام مثبت برای تقویت ارتباط‌های منطقه‌ای بود. موافقتنامه مشترک ۲۵ ساله بین ایران و چین یکی از جاهایی است که باید متمرکز شده و اجرایی شود. وی خاطرنشان کرد: من به عنوان رئیس‌جمهور مصمم هستم آنچه را که نوشته شده و قرار بود اجرایی شود، عملیاتی کنم. راه‌های ارتباطی بین کشورهای منطقه شکل گرفته و می‌تواند هدف چین در دسترسی به بازار ما و ارتباط ما با چین را تکمیل کند. ما شاهراه‌هایی را می‌خواهیم ایجاد کنیم که در جاده ابریشم بود. ما با چین یک شریک کاملا همراه و استراتژیک خواهیم بود و آن را تقویت خواهیم کرد. تلاش می‌کنیم آنچه را که نوشته شده عملیاتی کنیم و همکاری افزایش پیدا کند.

* باید به سمت حل ناترازی‌ها برویم

در ادامه مجددا یکی از خبرنگاران سوالی پیرامون حل مشکل ناترازی‌ها و برنامه دولت برای دستیابی به اهداف برنامه هفتم پرسید و پزشکیان پاسخ داد: در زمینه رونق تولید قدم اول آزاد کردن و ایجاد بستر مناسب برای تولیدکنندگان داخلی است‌. اکثر آنان گلایه دارند که چون FATF نیست مشکل دارند و در نظر داریم که این مشکلات را حل کنیم تا ارتباطات با دنیا هم تسهیل شود. بدون برنامه‌ریزی حل مشکلات کشور امکان‌ناپذیر است‌.

وی تاکید کرد: ادامه روند امروز که ناترازی در برق، گاز و بنزین است وضعیت را روز به روز بدتر می‌کند. باید به سمت حل ناترازی‌ها برویم و نباید بگوییم اگر در اینجا به ناترازی دست بزنیم صدا بلند می‌شود. در این زمینه رسانه‌ها باید به ما کمک کنند و ایده دهند تا بتوانیم مشکلات را حل کنیم.

* آیا ایران به یمن هایپرسونیک داده است؟

پزشکیان در پاسخ به سوال خبرنگار الجزیره مبنی بر اینکه شاهد بودیم انصارالله یمن موشک هایپرسونیک علیه اسرائیل زد و آیا ایران موشک هایپرسونیک به انصارالله یمن داده است؟ بیان کرد: اکنون رفتن نیروی انسانی به یمن با یک هفته تاخیر انجام می‌شود. یعنی یک انسان به یمن به راحتی نمی‌تواند برود، حال چگونه یک موشک از ایران به یمن رفته و اینها  ندیده‌اند. اصلا چنین چیزی نیست. ما اصلا از این موشک در ایران نداریم، اینکه اینها توان پیدا کردند تا این موشک را داشته باشند کار یک روز و یک هفته و یک سال نیست. علم و مهارت در طی زمان به دست می‌آید.

وی اضافه کرد: به دست آوردن این تکنولوژی در طول یک سال جنگ غیرممکن است، اما اینکه ما با هم هماهنگ هستیم و به هم کمک می‌کنیم، بله! به هم کمک می‌کنیم. اسرائیل در حال نسل‌کشی بوده و زن و بچه‌ها را می‌کشد و ما نسبت به آن اعتراض داریم. دنیا ایستاده و در مقابل دیدگان دنیا آنجا نسل‌کشی شده و هیچ‌کس جلوی آنها را نمی‌گیرد. آمریکا و اروپا نیز به اسرائیل هم موشک می‌دهند و هم بمب می‌دهند، هم از آن دفاع می‌کنند. اگر اینها نسبت به اسرائیل و  امنیت آن نگران هستند چرا نسبت به مردم بی‌گناه که ترور می‌شوند نگران نیستند.

* افزایش قیمت نان و واکنش دولت به آن

رئیس‌جمهور همچنین در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه «آیا افزایش قیمت نان در تهران با موافقت دولت انجام شد و در غیر این صورت چرا با آن مخالفتی صورت نگرفت و آیا قرار است شاهد ادامه روند افزایش قیمت‌ها باشیم و دولتمردان هیچ واکنشی نشان ندهند» تأکید کرد: حق با شماست، ما در تمام صحبت‌ها گفتیم که نگاه‌مان به طرف کسانی است که مشکل دارند و سفره‌های مردم نباید مشکل پیدا کند.

وی افزود: این نکته در جلسات دولت نیز ابلاغ شده و مشکلاتی را هم که تا حالا وجود داشته تلاش کرده‌ایم تا حد امکان رفع کنیم. به طور مثال بدهی گندمکاران را داشتیم و پولی برای پرداخت آن وجود نداشت، پولی برای پرداخت حقوق بازنشستگان وجود نداشت، در خصوص پرستاران و بیمارستان‌ها هم مشکلاتی داشتیم. البته در موارد دیگری هم شاهد ناترازی هستیم.

پزشکیان ادامه داد: تلاش می‌کنیم تا حد امکان این مشکلات را حل کنیم، آن مصوبه هم جزو مواردی است که به ما ارث رسیده است، لذا کاری که باید انجام بدهیم و هم‌اکنون نیز در حال انجام آن هستیم حل ناترازی‌ها و رفع ناعدالتی‌هاست، چون اگر اینگونه ادامه دهیم، به هر میزان که پول چاپ کنیم، همان سفره‌ به هر قیمتی بدهیم، روز به روز فقیرتر خواهد شد.

* سفر به آمریکا/ رابطه با روسیه

پزشکیان در پاسخ به پرسش خبرنگار فرانس 24 درباره راهکار دولت چهاردهم برای رفع تحریم‌ها و نحوه تعامل با مجلس شورای اسلامی در این زمینه،‌ چگونگی مدیریت تنش با آمریکا و امکان از سرگیری مذاکرات با توجه به شرایط حساس منطقه متأثر از تحولات فلسطین گفت‌: ما با کسی دعوا نداریم، فقط نمی‌خواهیم تحریم شویم. ما پایبند به قوانین بین‌المللی هستیم و خواهیم بود. اقدام رژیم صهیونیستی در ترور شهید هنیه در تهران، ‌تلاش برای کشاندن ایران به جنگ منطقه‌ای بود.‌ جمهوری اسلامی فعلا خویشتنداری کرده است اما حق دفاع را برای خود در زمان و محل مشخص و با روش‌های خودمان محفوظ می‌دانیم.

رئیس‌جمهور همچنین با اشاره به سفر قریب‌الوقوع به آمریکا گفت: این هفته به آمریکا سفر می‌کنیم و بعد از آن سفر استانی خواهیم داشت و در این بازه پیگیر این موضوع خواهیم بود.

وی افزود: آمریکایی‌ها از ما آدم‌هایی ساختند که خیال می‌کنند جنگ‌طلب هستیم. ما صلح‌طلب هستیم، تمام پیامبران آمدند تا صلح در جامعه اجرا شود. پزشکیان گفت: اینها هستند که ما را وادار می‌کنند حداقل کاری کنیم که بتوانیم از خودمان دفاع کنیم نه اینکه هر وقت دل‌شان خواست به خاک ما تجاوز کنند و ما هم در مقابل آنها سر خم کنیم، ما هیچ وقت در مقابل آنها سر خم نمی‌کنیم. 

پزشکیان در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا امکان صحبت با رئیس‌جمهور آمریکا نیز وجود دارد، گفت: بحث اگر با آمریکا و رئیس جمهورش صحبت کنیم، این است که اول آنها باید برادری‌شان را ثابت کنند بعد از ما ارثیه بخواهند. یعنی اگر واقعا ما بدانیم آن چیزهایی که نوشتیم پاره نکنند، با هم گفت‌وگو می‌کنیم. پزشکیان همچنین گفت: اول باید نشان بدهند با ما دشمنی ندارند تا گفت‌وگو کنیم، ما که آمریکایی‌ها را تحریم نکردیم و دور آنها پایگاه نظامی نزدیم.

رئیس‌جمهور همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار شبکه راشاتودی روسیه درباره اینکه فکر می‌کنید شرکت در جلسات بریکس می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی و رابطه ایران با روسیه کمک کند، گفت: ارتباط ما با روسیه، چین و کشورهای منطقه بسیار خوب بوده و این را با قدرت ادامه خواهیم داد.

پزشکیان با بیان اینکه اینطور نیست که اگر با دنیا صلح و معامله کنیم دوستان خود را فراموش خواهیم کرد، گفت: کشور روسیه هم همسایه ما بوده و هم ارتباطات مناسبی از نظر اقتصادی، اجتماعی و راهبردی با یکدیگر داریم و لذا این دیدارها می‌تواند آن مصوبات و نگاه‌هایی را که شهید رئیسی در گذشته به آن داشت و وزارت خارجه نیز در این رابطه کارهایی انجام داد اجرایی و عملیاتی‌تر کند.

وی افزود: اطمینان دارم که اگر ما با کشورهای عضو بریکس و منطقه‌ تعامل کنیم در این صورت آن تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای که آنها می‌خواهند بر ما تحمیل کنند نخواهد توانست بر ما اثرگذار شود. رئیس‌جمهور گفت: ما دوست نداریم با کشوری اختلاف داشته باشیم و با آن قطع رابطه کنیم ولی دوست هم نداریم کسی به ما زور بگوید و ما زیر بار زور برویم.

* نمی‌دانم چقدر حقوق می‌گیرم!

رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه «شفاف بگویید چقدر حقوق می‌گیرید» در پاسخ گفت: خداوکیلی نمی‌دانم چقدر حقوق می‌گیرم، می‌گویند 7۰-6۰ میلیون است. کلش در این محدوده است. چون من به پول نگاه نمی‌کنم. اصلا دیگر به این پول‌ها نیاز ندارم. در زندگی از من گذشته است که دنبال پول یا پست، چه می‌دانم زمین و کاری یا چیزی باشم.

همچنین رئیس‌جمهور پیش از پاسخ درباره میزان حقوق دریافتی‌اش در واکنش به این سوال که هزینه ستاد انتخاباتی‌تان چقدر بود، اظهار کرد: من اصلا پول نداشتم، عده‌ای آمدند و به ما ارز و پول دادند اما به تیمم گفتم پول‌ها را برگردانند تا فردا مطالبه‌گر نشوند. خودم هم خدا وکیلی نمی‌دانم چه شد که این طوری شد!

* اسرائیل بزند ما هم می‌زنیم

رئیس جمهور در پاسخ به سوال خبرنگار العالم درباره برقراری ارتباط ایران و مصر نیز عنوان کرد: در رابطه با کشور برادر، دوست و مسلمان مصر از خدا می‌خواهیم با هم ارتباط داشته باشیم. در نتیجه در نخستین فرصت ممکن با مسؤولان، وزرا و ریاست‌جمهوری مصر ارتباط برقرار خواهیم کرد و گفت‌وگو می‌کنیم. در اول صحبتم گفتم ما مسلمانان با هم برادر هستیم و این را واقعا از ته قلبم گفتم و شعار نمی‌دهم.

وی افزود: خداوند در قرآن کریم فرموده: شیطان بین مسلمانان دعوا انداخته است و باید با خوبی و احسان با یکدیگر صحبت کنیم. ارتباط با کشور برادر و دوست مصر تا جایی که از دست ما بر بیاید استقبال و هماهنگ خواهیم بود و تلاش می‌کنیم اتفاق بیفتد.

پزشکیان اظهار کرد: انرژی هسته‌ای و جدول‌بندی آن، در دست طرفی است که می‌خواهد صلح کند یا نکند. ما پایبند همین چارچوب‌هایی هستیم که آنها می‌خواهند اما آنها پایبند همان چارچوب‌هایی نیستند که خودشان نوشته‌اند.

وی ادامه داد: نمی‌شود ما عمل کنیم و آنها عمل نکنند و بعد بگویند هر طور که ما می‌خواهیم عمل کنید. ما به آن چارچوب‌ها عمل کردیم و آنها پاره کردند و اگر می‌خواهند صلح شود باید به آن عمل کنند. رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: ما دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم اما حاضر نیستیم به ما زور بگویند. حاضر نیستیم اسرائیل را تا دندان مسلح کنند و جلوی ما بگذارند و بگویند آن (رژیم صهیونیستی) شما را می‌زند، البته بی‌خود می‌کند بزند. بزند ما هم می‌زنیم.

سیدعبدالملک الحوثی، رهبر انصارالله یمن نامه‌ای از یحیی السنوار رهبر حماس دریافت کرد. یحیی سنوار در نامه خود اعلام کرد: مایه خرسندی من است که برای شما این نامه را در سالروز میلاد پیامبر نوشتم، آن هم در حالی که با هم در حال نبرد توفان الاقصای مبارک هستیم. 

رهبر سیاسی حماس همچنین توفان الاقصی را ضربه قوی به پروژه صهیونیستی در منطقه دانست. السنوار همچنین درباره حمله موفق موشکی انصارالله اعلام کرد: فلسطین با خبر عملیات شما در چارچوب مرحله پنجم از مراحل مشارکت شما در نبرد توفان الاقصی بیدار شد. به شما موفقیت‌تان در رسیدن موشک‌تان به عمق رژیم اشغالگر متجاوز را با عبور از همه لایه‌ها و سامانه‌های دفاع و رهگیری تبریک می‌گویم. رهبر حماس در ادامه نوشت: عملیات شما در عمق رژیم اشغالگر، بار دیگر حماسه نبرد توفان الاقصی و تاثیر آن بر قلب تل‌آویو را زنده کرد. عملیات منحصر به فرد شما پیامی به دشمن فرستاد که مفاد آن این است که مهار و بازدارندگی آن شکست خورده است و اینکه جبهه‌های پشتیبان غزه موثر و فعال هستند. السنوار در ادامه نوشت: قهرمانان ارتش یمن عزیز توان نظامی خود را توسعه و تقویت کردند و به عمق راهبردی رژیم غاصب رسیدند. مراتب درود خود را به ملت بزرگ یمن ابراز می‌دارم که یاریگر ملت فلسطین و مساله عادلانه آن هستند. 

وی در ادامه نوشت: همچنان میادین یمن عزیز شاهد موضع مردم یمن درباره مساله فلسطین به شکل هفتگی از زمان شروع عملیات توفان الاقصی است. ملت ما در غزه از تجاوزو محاصره رنج می‌برد. قسام مقاومت جانانه‌ای را علیه دشمن به پیش می‌برد. 

قسام با اقتدار بی‌نظیر عملیات هفتم اکتبر را رقم زد و نبردی دفاعی طی یک سال انجام داده که دشمن را درمانده کرده و به زانو درآورده است. السنوار در نامه خود آورده است: به شما اطمینان می‌دهم که مقاومت در سلامت است و هر آنچه دشمن اعلام می‌کند، دروغ و در راستای جنگ روانی است. ما خودمان را برای نبرد فرسایشی طولانی مدتی که اراده سیاسی دشمن را در هم بشکند آماده کرده‌ایم، همان‌طور که توفان الاقصی اراده نظامی دشمن را در هم شکست. رهبر حماس در نامه خود نوشت: تلاش‌های فزاینده  ما و شما و برادران مقاومت در لبنان و مقاومت اسلامی عراق، این دشمن را درهم خواهد شکست و طعم شکست را به آن خواهد چشاند.

گروه اقتصادی: لایحه بودجه یکی از اساسی‌ترین ابزارهای مدیریت اقتصادی در هر کشور است و در ایران نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این لایحه نه‌تنها به عنوان یک برنامه مالی برای تأمین نیازهای دولت عمل می‌کند، بلکه تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور دارد.

در روزهای اخیر نخستین جلسه ستاد تهیه و تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ در سازمان برنامه و بودجه برگزار شد. در این جلسه، معاون هماهنگی برنامه، بودجه و نظارت گزارشی درباره «ساختار تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۴»، «جهت‌گیری‌های کلان بودجه»، «تکالیف بودجه‌ای مندرج در برنامه هفتم پیشرفت» و «بخشنامه بودجه سال ۱۴۰۴» ارائه کرد.

در همین راستا، هفته گذشته، کمیسیون هماهنگی و تلفیق لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی نیز به بررسی گزارش‌های تخصصی درباره درآمدهای مالیاتی، تحولات شاخص‌های جمعیتی، عملکرد مولدسازی و چارچوب پیشنهادی برای ساماندهی و اولویت‌بندی طرح‌های عمرانی پرداخت.

طبق روال سال‌های گذشته، انتظار می‌رود نخستین لایحه بودجه دولت چهاردهم طی ۲ تا ۳ ماه آینده به مجلس ارائه شود. با برگزاری جلسات ستاد بودجه سازمان و پس از ابلاغ بخشنامه بودجه ۱۴۰۴، فرآیند رسمی تدوین این لایحه آغاز شده است.

***

برخی جنبه‌های کلیدی اهمیت لایحه بودجه در اقتصاد ایران

۱- تعیین اولویت‌های اقتصادی

لایحه بودجه به دولت این امکان را می‌دهد که اولویت‌های اقتصادی خود را مشخص کند. از طریق تخصیص منابع مالی به بخش‌های مختلف مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت و صنعت، دولت می‌تواند مسیر رشد و توسعه اقتصادی کشور را تعیین کند. این اولویت‌ها به نوعی نمایانگر سیاست‌های کلان اقتصادی دولت هستند.

۲- ابزار کنترل تورم

در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌های جدی مانند تورم بالا مواجه است، لایحه بودجه می‌تواند ابزاری برای کنترل و کاهش تورم باشد. از طریق مدیریت هزینه‌ها و درآمدها، دولت می‌تواند بر میزان نقدینگی در بازار تأثیر بگذارد و به این ترتیب به کنترل قیمت‌ها کمک کند.

۳- تأثیر بر بازار کار

تخصیص بودجه به پروژه‌های عمرانی و زیرساختی می‌تواند به ایجاد شغل و کاهش بیکاری کمک کند. این موضوع بویژه در شرایط رکود اقتصادی و بیکاری بالا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف، فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد می‌شود و به بهبود وضعیت معیشتی مردم کمک می‌کند.

۴- جذب سرمایه‌گذاری خارجی

لایحه بودجه می‌تواند به عنوان یک سیگنال برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی عمل کند. شفافیت در برنامه‌های مالی و اقتصادی دولت و پیش‌بینی‌های مثبت در لایحه بودجه می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کرده و به ورود سرمایه‌های جدید به کشور کمک کند.

۵- تأثیر بر روابط بین‌الملل

طراحی و اجرای لایحه بودجه می‌تواند بر روابط اقتصادی ایران با کشورهای دیگر تأثیر بگذارد. بویژه در شرایط تحریم‌ها، نحوه مدیریت منابع مالی و اقتصادی می‌تواند به تقویت یا تضعیف روابط تجاری با کشورها و نهادهای بین‌المللی منجر شود.

۶- شفافیت و پاسخگویی

لایحه بودجه فرصتی را برای شفافیت و پاسخگویی در مدیریت مالی دولت فراهم می‌کند. از طریق بررسی و تصویب بودجه در مجلس، امکان نظارت بر نحوه هزینه‌کرد منابع مالی دولت فراهم می‌شود و این موضوع می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی به دولت منجر شود.

لذا لایحه بودجه در اقتصاد ایران نه تنها به عنوان یک ابزار مالی، بلکه به عنوان یک برنامه استراتژیک برای توسعه و پیشرفت کشور عمل می‌کند. با توجه به چالش‌های اقتصادی موجود، اهمیت طراحی و اجرای صحیح این لایحه بیش از پیش احساس می‌شود، بنابراین توجه به جزئیات و اولویت‌ها در لایحه بودجه می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی ایران کمک کند.

***

چالش‌ بودجه‌ریزی و تغییرات ارزی

در قانون بودجه ۱۴۰۱، یکی از بزرگ‌ترین تغییرات، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی بود که به یکی از چالش‌های اصلی دولت سیزدهم تبدیل شد و تبعات آن تا پایان دوره دولت ادامه یافت. با توجه به تأثیرات گسترده بودجه بر بخش‌های مختلف اقتصاد، حساسیت‌ها درباره خروجی قانون بودجه بسیار جدی است.

در آذرماه امسال، لایحه بودجه دولت چهاردهم به مجلس ارائه خواهد شد. بر اساس کلیات موجود در بخشنامه بودجه ۱۴۰۴، تنها درباره مدل پلکانی افزایش حقوق کارمندان توافق شده است و پیش‌بینی خاصی برای چالش‌های مختلفی که بودجه سال آتی با آنها مواجه خواهد شد، وجود ندارد.

* چالش‌های اساسی لایحه بودجه ۱۴۰۴

۱- ناترازی و کسری بودجه

کسری منابع نسبت به مصارف یکی از معضلات اصلی نظام بودجه‌ریزی کشور در ۲ دهه اخیر بوده و یکی از عوامل اصلی تورم در اقتصاد ایران محسوب می‌شود، بنابراین تأمین درآمد پایدار برای هزینه‌های قطعی و پرهیز از درآمدهای موهوم، از مسائل جدی خواهد بود که بودجه‌نویسان در هفته‌های آینده با آن روبه‌رو خواهند شد.

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام کرده است «کسری‌ای که اکنون با آن مواجهیم، حدود هزار همت است».

یکی از چالش‌های مهم در این زمینه، دوری از درآمدهای موهوم است. درآمدهای مالیاتی، تعرفه‌ای و واگذاری دارایی‌ها، ۳ جزء اصلی منابع بودجه هستند که هر گونه بیش‌برآوردی در آنها می‌تواند به ایجاد درآمدهای غیرواقعی منجر شود. سوابق بودجه‌ریزی در نیمه دوم دهه ۹۰، بویژه در دوره‌ای که پورمحمدی در معاونت سازمان برنامه فعالیت داشت، نمونه‌ای از این بیش‌برآوردها در درآمدهای نفتی را به یاد می‌آورد.

۲- پیش‌بینی دولت چهاردهم از درآمدهای نفتی در سال ۱۴۰۴

درآمدهای نفتی کشور در سال‌های اخیر به روندی صعودی دست یافته و به میزان ۳۵ تا ۵۰ میلیارد دلار رسیده است. این درآمدهای چشمگیر یکی از دلایل اصلی جلوگیری دولت از اقدامات اصلاحی پرهزینه، مانند افزایش قیمت بنزین بوده است. آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته کسری تراز گمرکی کشور به ۱۷ میلیارد دلار رسید اما به نظر می‌رسد با توجه به درآمدهای قابل‌توجه ناشی از صادرات نفت، تراز تجاری کشور به طور معناداری مثبت شده است.

در تنظیم بودجه سنواتی، قیمت جهانی نفت و برآورد اولیه از میزان فروش و درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت از جمله ارکان کلیدی به‌شمار می‌روند. به طور کلی، درآمدهای نفتی بخش عمده‌ای از منابع بودجه را تشکیل می‌دهد و به طور عرفی در یک دهه اخیر، تقریبا یک‌سوم منابع بودجه دولت از این محل تأمین شده است.

با در نظر گرفتن انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو در آمریکا و تأثیرات احتمالی آن بر فروش نفت، این سوال مطرح می‌شود که آیا مانند دهه ۹۰ به بودجه‌های چند سناریویی درباره درآمدهای نفتی باز خواهیم گشت؟

۳- سیگنال نرخ ارز در بودجه

عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم، از آغاز فعالیت خود در این وزارتخانه خواستار تغییر رویکرد ارزی دولت و بانک مرکزی شده است. پس از شوک ناشی از حذف ارز ترجیحی، سیاست ارزی دولت به سمت مدل ارز تک‌نرخی و سپس تثبیت ارزی تغییر کرد. به این ترتیب، نرخ ارز برای واردات کالاهای اساسی ۲۸۵۰۰ تومان و نرخ تأمین ارز کالاهای واسطه‌ای تولید نزدیک ۴۰ هزار تومان تعیین شده است. وزیر اقتصاد اکنون خواستار نزدیک شدن نرخ‌های چندگانه ارزی است و به همین دلیل، احتمال افزایش نرخ ارز نیمایی در آینده‌ای نزدیک وجود دارد.

افزایش نرخ ارز نیمایی به سرعت بر محاسبات بودجه تأثیر خواهد گذاشت. مثلا نرخ تسعیر ارز صندوق توسعه ملی و شرکت‌های دولتی دیگر براساس نرخ نیما محاسبه می‌شود. طبق احکام برنامه هفتم توسعه، حداقل ۴۰ درصد منابع ارزی حاصل از صادرات نفت به صندوق توسعه ملی اختصاص خواهد یافت.

از سوی دیگر، اگر قرار باشد نرخ ۲۸۵۰۰ تومانی ارز برای واردات کالاهای اساسی در بودجه ۱۴۰۴ تثبیت شود، درآمدهای نفتی دولت نیز بر همین اساس تسعیر خواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ارز واردات کالاهای اساسی از سال ۱۴۰۱ به این سو نوساناتی داشته ولی دولت تلاش کرده است تا اقلام مشمول ارز ترجیحی را کاهش دهد. در این راستا، تخصیص بین ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار برای این حوزه پیش‌بینی می‌شود که درآمد ریالی آن به حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. هرگونه تعدیل نرخ ارز ترجیحی، علاوه بر تبعات ارزی و تورمی، می‌تواند درآمدهای ریالی جدیدی برای دولت ایجاد کند و کسری ساختاری بودجه را در کوتاه‌مدت کاهش دهد.

۴- بودجه دوم و چالش‌های هزینه‌های هدفمندی یارانه‌ها

در بیش از یک دهه اخیر، تبصره مربوط به هدفمندی یارانه‌ها به عنوان یکی از اجزای کلیدی بودجه سنواتی توجه ویژه دولت و مجلس را به خود جلب کرده است. در این تبصره، تمام درآمدهای حاصل از فروش داخلی و صادراتی فرآورده‌های نفتی در بخش منابع قرار می‌گیرد. در مقابل، هزینه‌هایی مانند یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی، یارانه کمک‌معیشتی برای مستمری‌بگیران کمیته امداد و بهزیستی، یارانه داروخانه‌ها در قالب طرح دارویار و هزینه‌های قابل توجه دیگری از جمله ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه خرید تضمینی گندم در بخش مصارف گنجانده شده است. به همین دلیل، جزئیات این تبصره به‌قدری حساسیت‌برانگیز است که از آن به‌عنوان «بودجه دوم» یا «بودجه هدفمندی» یاد می‌شود.

داوود منظور، رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه، اخیرا در توئیتی به انتقاد از قیمت خرید تضمینی گندم به میزان ۲۰۵۰۰ تومان در هر کیلوگرم پرداخت و آن را بالا ارزیابی کرد. وی همچنین تأکید کرد این قیمت به‌رغم کاهش قیمت جهانی گندم در سال جاری، ۱۷ درصد افزایش یافته است. اشاره او به قیمتی جهانی معادل 0.2 دلار در هر کیلوگرم است.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه منابع هدفمندی یارانه‌ها عمدتا از فروش داخلی فرآورده‌های نفت و گاز تأمین می‌شود، نرخ عرضه بنزین به عنوان یکی از درآمدهای مهم این بودجه در نظر گرفته می‌شود. بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که آیا بودجه‌نویسان سازمان برنامه سناریویی ویژه برای افزایش قیمت بنزین دارند یا خیر. همچنین یکی از چالش‌های جدی اقتصاد ایران ناترازی سوخت، قاچاق بنزین و گازوئیل و واردات سالانه ۲ تا ۳ میلیارد دلاری بنزین است که این رقم نیز در مصارف مرتبط با هدفمندی یارانه‌ها گنجانده می‌شود و به عنوان یکی از عوامل ناترازی بودجه سنواتی محسوب می‌شود.

۵ - بررسی حکمرانی اقتصادی دولت‌ها؛ تمرکز بر افزایش درآمدهای مالیاتی یا تورم‌زایی ارزی

در دولت سیزدهم توجه خاصی به افزایش درآمدهای مالیاتی معطوف بود. همان‌طور که در جدول زیر مشاهده می‌شود، تا سال ۱۴۰۲ درآمدهای مالیاتی دولت از مرز ۱۰۰۰ همت عبور کرده است. در نیمه دوم دهه ۹۰، درآمدهای مالیاتی روندی متعادل داشت و افزایش‌های ۹ تا حداکثر ۲۹ درصدی در کل درآمدهای مالیاتی مشاهده می‌شود اما در سال‌های اخیر درآمدهای مالیاتی دولت به طور قابل توجهی افزایش یافته است؛ به طوری که سال ۱۴۰۰ حدود ۵۳ درصد، سال ۱۴۰۱ حدود ۷۵ درصد و سال ۱۴۰۲ حدود ۶۴ درصد رشد داشته است.

***

تغییرات در سیاست مالیاتی دولت سیزدهم و آینده آن

دولت سیزدهم به طور خاص بر افزایش درآمدهای مالیاتی تأکید داشت اما این رویکرد با انتقادات زیادی از سوی برخی افراد نزدیک به دولت چهاردهم مواجه شد. حال با تغییر دولت، این پرسش مطرح می‌شود که آیا سیاست‌های مالیاتی در بودجه تغییر خواهد کرد یا خیر. همچنین یک سؤال اساسی دیگر برای مسؤولان حوزه بودجه‌ریزی وجود دارد: اگر قرار است روند افزایشی درآمدهای مالیاتی که قطعا آثار رکودی بر اقتصاد خواهد داشت متوقف شود، آیا دولت برنامه‌ای برای مدیریت هزینه‌های خود دارد یا نه؟ این سؤال مهم باید پیش از نهایی شدن چارچوب لایحه بودجه مورد بررسی قرار گیرد.

 همچنین لازم به ذکر است در سال‌هایی که رشد درآمدهای مالیاتی زیر نرخ تورم بوده است، کشور با شوک‌های ارزی و افزایش مجدد نرخ تورم مواجه شده است. اگر از شوک ارزی سال ۱۴۰۱ چشم‌پوشی کنیم، ثبات نرخ ارز در محدوده ۶۰ هزار تومان طی 2 سال اخیر نیز این موضوع را تأیید می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد یکی از تفاوت‌های عمده دولت‌ها در 2 دهه اخیر، رویکرد آنها نسبت به تأمین درآمدهای بودجه‌ای از طریق رشد نرخ ارز در مقابل مالیات‌ستانی پرفشار بوده است.

***

بازار سهام و چالش‌های بودجه ۱۴۰۴

از سال ۱۳۹۹ به این سو، بازار سهام شرایط بسیار ناپایداری را تجربه کرده و با وجود افزایش مداوم نرخ تورم، بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد همچنان در وضعیت زیان‌دهی قرار دارند. مسائلی مانند بهره مالکانه معادن، نرخ خوراک پتروشیمی و عوارض صادراتی از جمله عوامل کلیدی هستند که معمولا در لایحه بودجه مشخص می‌شوند و تأثیر زیادی بر سودآوری شرکت‌های بورسی دارند. به‌ عنوان‌ مثال، افزایش نرخ خوراک پتروشیمی در میانه اردیبهشت سال گذشته و آغاز روند نزولی شاخص کل، یکی از چالش‌های بزرگ بازار سرمایه را رقم زد. اکنون باید دید دولت چهاردهم که بر حمایت از بازار سرمایه و سهامداران بورس تأکید دارد، چه سیاست‌هایی را درباره احکام و نرخ‌های تأثیرگذار بر بورس در لایحه بودجه ۱۴۰۴ اتخاذ خواهد کرد.

***

اثرات کسری بودجه بر اقتصاد کشور، پایه پولی و تورم

کسری بودجه یکی از چالش‌های مهم اقتصادی است که می‌تواند اثرات گسترده‌ای بر تمام جنبه‌های اقتصادی کشور داشته باشد. در ادامه به بررسی این اثرات بر اقتصاد، پایه پولی و تورم پرداخته می‌شود.

1- اثر بر اقتصاد کلان

کاهش رشد اقتصادی: کسری بودجه می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری‌های دولتی منجر شود که این موضوع به نوبه خود رشد اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کاهش هزینه‌های دولتی در بخش‌های زیربنایی و خدمات عمومی می‌تواند به کاهش تولید ناخالص داخلی (GDP) منجر شود.

افزایش بدهی عمومی: برای جبران کسری بودجه، دولت ممکن است به استقراض روی آورد که این موضوع می‌تواند منجر به افزایش بدهی عمومی و فشار مالی بر نسل‌های آینده شود.

2- اثر بر پایه پولی

افزایش پایه پولی: کسری بودجه می‌تواند به افزایش پایه پولی منجر شود، بویژه اگر دولت برای تأمین کسری خود از بانک مرکزی استقراض کند. این فرآیند می‌تواند به افزایش نقدینگی در اقتصاد منجر شود.

تأثیر بر نرخ بهره: با افزایش پایه پولی، تقاضا برای وام و اعتبار نیز افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند به افزایش نرخ بهره منجر شود و هزینه استقراض را برای بخش خصوصی بالا ببرد.

3- اثر بر تورم

تورم ناشی از افزایش نقدینگی: کسری بودجه و استقراض دولت از بانک مرکزی می‌تواند به افزایش نقدینگی در اقتصاد منجر شود. این افزایش نقدینگی در صورت عدم تناسب با رشد تولید، می‌تواند به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و تورم منجر شود.

انتظارات تورمی: در شرایط کسری بودجه، مردم ممکن است انتظارات تورمی را افزایش دهند و این موضوع خود به افزایش قیمت‌ها کمک می‌کند. وقتی مردم انتظار افزایش قیمت‌ها را داشته باشند، ممکن است زودتر خرید کنند که این موضوع به افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت‌ها منجر می‌شود. بنابراین کسری بودجه تأثیرات عمیق و چندوجهی بر اقتصاد کشور دارد. این تأثیرات می‌تواند شامل کاهش رشد اقتصادی، افزایش بدهی عمومی، افزایش پایه پولی و در نهایت افزایش تورم باشد. بنابراین، مدیریت صحیح کسری بودجه و اتخاذ سیاست‌های مالی مناسب برای جلوگیری از این اثرات منفی ضروری است.

* نحوه تنظیم لایحه بودجه برای جلوگیری از کسری بودجه

تنظیم لایحه بودجه یکی از مهم‌ترین وظایف دولت و مجلس است که باید به گونه‌ای انجام شود که از کسری بودجه جلوگیری کند. در ادامه به برخی راهکارهای کلیدی برای تدوین لایحه بودجه بدون کسری اشاره می‌شود:

۱- پیش‌بینی دقیق درآمدها

تحلیل جامع منابع درآمدی: دولت باید با دقت به بررسی و تحلیل منابع درآمدی خود بپردازد. این منابع شامل درآمدهای مالیاتی، درآمدهای ناشی از فروش نفت، درآمدهای غیرمالی و سایر منابع اقتصادی است.

واقع‌بینی در برآوردها: برآوردهای درآمدی باید واقع‌بینانه و بر اساس داده‌های تاریخی و شرایط اقتصادی موجود باشد تا از ایجاد انتظارات غیرواقعی جلوگیری شود.

2- مدیریت هزینه‌ها

تدوین برنامه‌های هزینه‌ای مشخص: هزینه‌ها باید بر اساس اولویت‌ها و نیازهای واقعی کشور تعیین شوند. تعیین پروژه‌های اولویت‌دار و هزینه‌های ضروری می‌تواند به کنترل هزینه‌ها کمک کند.

کاهش هزینه‌های غیرضروری: شناسایی و حذف هزینه‌های غیرضروری و غیرمؤثر از بودجه می‌تواند به بهبود تخصیص منابع و جلوگیری از کسری کمک کند.

۳- تنوع منابع درآمدی

متنوع‌سازی درآمدها: وابستگی به یک یا چند منبع درآمدی (مانند نفت) می‌تواند خطرناک باشد. باید تلاش شود منابع درآمدی متنوع‌تری ایجاد شود، از جمله مالیات‌های جدید، درآمدهای ناشی از خدمات عمومی و سرمایه‌گذاری‌ها.

توسعه بخش خصوصی: تشویق به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ایجاد فضای مناسب برای کارآفرینی می‌تواند به افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش کسری بودجه کمک کند.

۴- نظارت و ارزیابی مستمر

نظارت بر اجرای بودجه: ایجاد سازوکارهای نظارتی برای پیگیری و ارزیابی اجرای بودجه در طول سال مالی می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات و انحرافات کمک کند.

تعدیل بودجه در صورت نیاز: در صورت بروز شرایط غیرمترقبه، امکان تعدیل بودجه باید وجود داشته باشد تا دولت بتواند به‌سرعت واکنش نشان دهد.

5- ایجاد ثبات اقتصادی

مدیریت مناسب سیاست‌های پولی و مالی: ثبات در سیاست‌های اقتصادی و جلوگیری از نوسانات شدید می‌تواند به کاهش عدم قطعیت‌ها و بهبود پیش‌بینی‌ها کمک کند.

تقویت ارتباط با بانک مرکزی: همکاری نزدیک با بانک مرکزی برای مدیریت نقدینگی و نرخ بهره می‌تواند به ایجاد شرایط مناسب برای اجرای بودجه کمک کند.

در نهایت باید اشاره کرد تدوین لایحه بودجه به‌گونه‌ای که کشور درگیر کسری بودجه نشود، نیازمند رویکردی جامع و دقیق است. با پیش‌بینی‌های صحیح، مدیریت هزینه‌ها، تنوع منابع درآمدی، نظارت مستمر و ایجاد ثبات اقتصادی، می‌توان به هدف جلوگیری از کسری بودجه نزدیک شد و از منابع مالی کشور به طور مؤثرتر استفاده کرد.

گروه اجتماعی: سال جدید تحصیلی در حالی با شور و شوق دانش‌آموزان شروع می‌شود که هزینه بالای تامین لوازم‌التحریر، در کنار تهیه لباس فرم، کیف و کفش گران و پرداخت پول برای ثبت‌نام در مدارس و کتب درسی، داد والدین را درآورده است. بماند اینکه هزینه شهریه دانش‌آموزان مدارس غیردولتی که هر سال بر آن افزوده می‌شود جای کلی بحث دارد ولی امسال علاوه بر هزینه بالا برای لوازم‌التحریر، آنطور که حداقل هزینه تهیه یک پک مرغوب ایرانی برای نیم‌فصل یک تا دو میلیون و پانصد هزار تومان رقم می‌خورد، هزینه کرایه سرویس دانش‌آموزان نیز برای سال تحصیلی جدید 45 درصد افزایش یافته است تا فشارهای مالی به والدینی که ‌دارای چند فرزند هستند مضاعف‌تر شود. 

* لوازم‌التحریر چند؟

میانگین بودجه لازم برای خرید لوازم‌التحریر ضروری برای یک دانش‌آموز پایه ابتدایی، حداقل ۲ میلیون‌ و ۵۰۰ هزار تومان است؛ البته این رقم بسته به تعداد، برند و نوع لوازم‌التحریر متغیر است. مشاهدات میدانی گویای این واقعیت است که با توجه به تورم یک‌ سال گذشته، قیمت انواع لوازم‌التحریر هم نسبت به سال قبل افزایش یافته است؛ البته در این میان برخی کالا‌های لوکس با قیمت‌های بالاتر از حد انتظار عرضه می‌شوند. به ‌باور کارشناسان و فعالان بازار نوشت‌افزار، عوامل متعددی نظیر افزایش قیمت کاغذ طی سال‌های گذشته، تورم سالانه، افزایش هزینه‌های تولید و... بر افزایش قیمت این محصولات تأثیر گذاشته است. به طور مثال هر بسته مدادرنگی ۱۲تایی بسته به برند آن از ۳۰ تا ۷۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود؛ البته مدادرنگی‌های با تنوع رنگ بیشتر قیمت بالاتری دارند. رصد بازار در آستانه شروع سال تحصیلی نشان می‌دهد امسال کوله‌پشتی مدرسه عموما در محدوده قیمتی بین ۳۰۰ هزار تا 3 میلیون تومان در بازار عرضه می‌شود. این روز‌ها یک بسته مداد مشکی ۱۲تایی بسته به نوع و برند آن ۳۵ تا ۲۴۰ هزار تومان قیمت دارد. قیمت دفتر نقاشی ۵۰ برگ بسته به نوع، تعداد برگ و طرح آن در مدل‌های معمولی از ۳۰ هزار تومان شروع می‌شود و برای مدل‌های مخصوص آبرنگ به بیش از 500 هزار تومان می‌رسد. قیمت دفتر مشق در یک‌ سال گذشته ۱۱ درصد افزایش داشته است. دفتر مشق ۱۰۰ برگ ۴۰ تا ۳۰۰ هزار تومان قیمت دارد و قیمت دفتر‌های سیمی فانتزی هم بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان متغیر است. خودکار‌های معمولی نیز در بازار از ۶ هزار تا ۵۰ هزار تومان قیمت دارند. قیمت خودکار‌های رنگی نیز در ارزان‌ترین حالت در بسته‌های ۶ تایی حدود ۳۵ هزار تومان است.

* افزایش نرخ کرایه سرویس مدارس در سال جاری

مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران از افزایش ۴۵ درصدی نرخ کرایه سرویس مدارس در سال جاری خبر ‌داد. بر این اساس افزایش کرایه سرویس مدارس از نرخ تورم پیشی گرفته است تا والدین مهرماه را با افزایش هزینه‌ها شروع کنند. شادی مالکی اعلام کرد: نرخ مصوب سرویس مدارس به عوامل مختلفی اعم از پایه تحصیلی، شرایط منطقه و... متفاوت است اما می‌توان گفت 45 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. تلاش کردیم نرخ مصوب قیمت واقعی را ارائه دهد تا برای رانندگان و اولیا صرفه اقتصادی داشته باشد. وی درباره ساماندهی سرویس مدارس همزمان با آغاز مهر هم اعلام کرد: بر اساس آیین‌نامه‌ اجرایی سرویس دانش‌آموزی مصوبه هیات وزیران، شهرداری تهران به نمایندگی از سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی مسؤول تایید صلاحیت رانندگانی است که متقاضی ثبت‌نام در بستر سامانه سپند هستند. وی با بیان اینکه حدود 170 هزار دانش‌آموز در پایتخت با سرویس تردد می‌کنند، عنوان کرد: با توجه به آمار افراد ثبت‌نام شده در سامانه می‌توان نتیجه گرفت تعداد زیادی از دانش‌آموزان از سرویس‌های آزاد در سطح شهر استفاده می‌کنند. مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران با اشاره به اینکه تاکنون 171 شرکت در سامانه سپند ثبت‌نام کرده‌اند، بیان کرد: پس از بررسی‌های انجام شده برای 72 شرکت تاییدیه‌های لازم صادر شد. نکته قابل توجه این است که در میان شرکت‌های ثبت‌نام شده، نام شرکت‌های تخصصی در حوزه سرویس مدارس را کمتر مشاهده می‌کنیم و این یعنی گردش کاری سرویس مدارس خارج از بستر سامانه سپند در سال جاری ادامه خواهد داشت. وی ضمن تاکید بر اینکه رانندگان و شرکت‌هایی که در سامانه ثبت‌نام می‌کنند باید به مصوبات تعیین شده شورای اسلامی شهر تهران در حوزه نرخ کرایه پایبند باشند، خاطرنشان کرد: سرویس‌های آزاد نرخ‌های خودشان را دارند و ممکن است مشکلاتی را برای اولیا و شهروندان به وجود ‌آورند. مالکی درباره وضعیت حمل‌و‌نقل عمومی برای بازگشایی مدارس هم اعلام کرد: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تاکسی‌ها همزمان با بازگشایی مدارس به بهترین شکل خدمت‌رسانی خواهند کرد. ناظران سازمان تاکسیرانی از ابتدای شهریور در پایانه‌ها مستقر شده‌اند و حضور و غیاب تاکسی‌ها را کنترل می‌کنند. مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران با بیان اینکه طبق آمار دانش‌آموزانی که در سامانه سپند ثبت‌نام کردند، حدود 10 هزار خودرو نیاز است، ادامه داد: در صورت استفاده از ون‌های شاتل تاکسی برای سرویس مدارس باز هم کمبود سرویس در تهران جبران نخواهد شد. همچنین اغلب خودروهایی که به سرویس مدرسه اختصاص داده می‌شوند، خودروهای غیرتاکسی هستند.

* کلاس‌اولی‎ها امروز به مدرسه می‌روند

جشن شکوفه‌ها و آغاز سال تحصیلی دانش‌آموزان کلاس‌اولی صبح روز سه‌شنبه ۲۷ شهریور برگزار خواهد شد. حدود یک میلیون و 495 هزار دانش‌آموز کلاس‌اولی صبح امروز با برگزاری جشن شکوفه‌ها، سال تحصیلی جدید خود را آغاز می‌کنند. مراسم جشن شکوفه‌ها هر سال در تاریخ 31 شهریور برگزار می‌شد اما امسال به ‌دلیل تقارن این روز با ولادت حضرت پیامبر گرامی اسلام و حضرت امام جعفر صادق(ع) و تعطیل رسمی،  روز سه‌شنبه 27 شهریور برگزار می‌شود. مراسم نمادین جشن شکوفه‌ها با حضور علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌و‌پرورش در یکی از مدارس تهران برگزار می‌شود. طبق آخرین آمار اعلام‌شده از سوی علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش، در پایه اول دبستان 99 درصد دانش‌آموزان به ‌تعداد یک میلیون و 393 هزار و 75 نفر ثبت‌نام کرده‌اند. مشخص نیست یک درصد باقیمانده دانش‌آموزان کلاس‌اولی که تا آخرین روزهای شهریور در مدارس ثبت‌نام نکرده بودند، موفق به ثبت‌نام در مدارس شدند یا خیر! همچنین طبق گفته‌های محمد علوی‌تبار، معاون سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، یک میلیون و 216 هزار دانش‌آموز هنوز کتاب‌های درسی خود را سفارش نداده‌اند. دلیل عدم ثبت سفارش کتاب‌های درسی توسط این دانش‌آموزان، ثبت‌نام نکردن در مدارس است. رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌و‌پرورش به خانواده‌ها توصیه کرده است به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که دانش‌آموزان کلاس‌اولی حتما در مراسم جشن شکوفه‌ها حضور داشته باشند. وی خطاب به خانواده‌ها گفت: عجله‌ای برای بزرگ شدن فرزند خود و یادگیری مفاهیم درسی نداشته باشید، اجازه دهید کودکان کنار یکدیگر کودکی کردن را تجربه کنند و انتظارات زیادی از آنها نداشته باشید و به هیچ عنوان فرزند خود را با سایر کودکان مقایسه نکنید. مراسم جشن غنچه‌ها ویژه دانش‌آموزان پیش‌‌دبستانی نیز دیروز برگزار شد و امسال 700 هزار نوآموز در دوره پیش‌دبستانی ثبت‌نام کرده‌اند. طبق قوانین کشور، دوره پیش‌دبستانی اجباری نیست و خانواده‌ها در صورت تمایل می‌توانند فرزند خود را در این دوره ثبت‌نام کنند.