کارگردان‌های مطرح در تلویزیون

رئیس سازمان صداوسیما گفت چهره‌های مطرح سینما و تلویزیون در حال تهیه آثاری برای تلویزیون هستند. پیمان جبلی در نشست مسؤولان بسیج دانشجویی درباره مسائل اساسی کشور اظهار داشت: سریال‌ها گران‌ترین، پرمخاطب‌ترین و ماندگارترین تولیدات ما به ‌شمار می‌روند، از این‌ رو، باید بیشترین تمرکز روی آنها باشد، هدف از ایجاد مرکز سیمافیلم هم همین بود، اکنون استادان بزرگی مشغول کار یا در آستانه تولید سریال‌های جدیدند که سیدداوود میرباقری، ابراهیم حاتمی‌کیا، مسعود جعفری‌جوزانی، کمال تبریزی و جلیل سامان از جمله‌ آنهایند. 

وی با اشاره به نکاتی درباره میزان مخاطبان تولیدات نمایشی نیز پرسید: آیا «طوبی» با مخاطب 30 میلیون‌ نفری، کم‌مخاطب بود؟ آیا «تانک‌خورها» کم‌مخاطب بود؟ همچنین باید دید آیا اینکه میزان مخاطب «آقای قاضی» با 41.3 درصد بیننده و مخاطب 28 میلیون ‌نفری در 10 سال ‌گذشته شبکه ۲ بی‌سابقه است و ما معتقدیم باید الگو باشد، نشان افت مخاطب است؟ این امر نشان می‌دهد صداوسیما و مجموعه‌های نمایشی‌اش مخاطب خودشان را دارند و این روند رو به‌ جلو است.

***

از اسکار 97 چه خبر؟

آکادمی اسکار فهرست فیلم‌های واجد شرایط نودوهفتمین دوره جوایز اسکار را در بخش‌های انیمیشن، مستند و فیلم بین‌المللی منتشر کرد. این فهرست که هم شامل فیلم‌های پرفروش و هم آثاری است که با تحسین منتقدان روبه‌رو شده، دربرگیرنده فیلم‌هایی است که توسط استودیوهای بزرگ و فیلمسازان مستقل تولید شده‌اند. در بخش فیلم بلند انیمیشن امسال ۳۱ فیلم با هم رقابت می‌کنند که «روبات وحشی» از دریم ورکز انیمیشن، «خاطرات یک حلزون» از کمپانی آی‌اف‌سی فیلمز و «درون بیرون ۲» از پیکسار که اخیرا به پرفروش‌ترین فیلم انیمیشن بدل شد، جا دارند. شمار انیمیشن‌های امسال در برابر ۳۳ عنوان سال ۲۰۲۳ اندکی کاهش یافته است اما نسبت به ۲۷ مورد سال ۲۰۲۲ افزایش داشته است. در این فهرست فیلم «فلو» یا «جریان» از لتونی که در بخش فیلم بین‌المللی هم شرکت کرده و جوایز متعددی دریافت کرده هم از مدعیان جدی است. 

امسال ۸۵ کشور در بخش فیلم بین‌المللی واجد شرایط شناخته شده‌اند که در برابر سال ۲۰۲۳ با ۸۸ فیلم و سال ۲۰۲۲ با ۹۲ فیلم، نشان‌دهنده کاهش است. از برندگان اخیر این بخش می‌توان به «منطقه مورد علاقه» بریتانیا و «در جبهه غرب خبری نیست» از آلمان اشاره کرد که هر ۲ با تحسین منتقدان روبه‌رو شدند و در بخش بهترین فیلم نیز نامزد شدند. از مدعیان سال ۲۰۲۴ می‌توان از «من هنوز اینجا هستم» از برزیل، «امیلیا پرز» از فرانسه و «دانه انجیر معابد» از آلمان نام برد. 

«نی کپ» از ایرلند، «سوجو» از مکزیک و «تور بزرگ» از پرتغال نیز از فیلم‌های مطرح این بخش هستند. اعضای آکادمی از تمام شاخه‌ها می‌توانند در رای‌گیری اولیه برای این بخش شرکت کنند. فهرست اولیه ۱۵ فیلم بین‌المللی و مستند ۱۷ دسامبر (۲۷ آذر) اعلام می‌شود. نودوهفتمین دوره جوایز اسکار یکشنبه ۲ مارس ۲۰۲۵ (۱۲ اسفند) برگزار می‌شود و کانن اوبراین میزبان این مراسم خواهد بود.

***

فرصت‌سوزی به داوری‌های جایزه جلال آسیب می‌زند

بهناز ضرابی‌زاده، نویسنده کتاب پرفروش «دختر شینا» با اشاره به اساسنامه و مقررات جایزه جلال آل‌احمد به فارس گفت: برای هر جایزه‌ و جشنواره‌ای که برگزار می‌شود، مقرراتی وضع شده و تعهداتی برای اجراکنندگانش وجود دارد و اصولا اساسنامه‌ای دارد. متولیان این جایزه نخستین افرادی هستند که باید به این مقررات احترام بگذارند و به آن پایبند باشند. متأسفانه جایزه جلال که گران‌ترین جایزه ادبی کشور ما است و باید بسیار حساب‌شده‌تر برگزار شود، هر سال با تأخیر برگزار می‌شود و کمتر دوره‌ای بوده که در موعد مقرر انجام شود. 

نویسنده کتاب «دختر شینا» با اشاره به تغییر دولت و مدیران آن گفت: مدیران می‌آیند و می‌روند و با تغییر آنها و حتی تغییر دولت‌ها نباید در روند این جایزه تغییری ایجاد شود. احترام به این جایزه، احترام به ادیبان، فرهیختگان و نویسندگان است. داور دوره پانزدهم جایزه جلال بر لزوم داشتن یک دبیرخانه دائمی تاکید و بیان کرد: این جایزه باید یک دبیرخانه پویا و یک دبیر مشخص داشته باشد که برای چند سال بماند.  ضرابی‌زاده اضافه کرد: به عقیده من، حتی انتخاب اعضای هیات ‌علمی هم باید دوسالانه باشد تا دبیرخانه به انسجام برسد و تکلیفش را بداند. اگر این اتفاق بیفتد، دیگر دبیرخانه منتظر افراد و مدیران جدید نمی‌ماند. 

وی افزود: هرچه زمان برگزاری به تعویق بیفتد، ممکن است آنقدر زمان از دست برود که در یک سال اصلا نتوان جایزه را برگزار کرد یا حتی شتاب‌زده برگزار شود و معیار و اعتبار جشنواره زیر سوال برود. برگزیده شانزدهمین دوره کتاب سال دفاع‌مقدس اذعان کرد: تجربه ۲ ساله من از حضور در جایزه جلال می‌گوید زمان برای بررسی کتاب‌ها و داوری بسیار محدود است. این در صورتی است که هرچه زمان کوتاه‌تر باشد، امکان خطا و اعمال سلیقه در داوری بیشتر می‌شود و دیگر داوران، میزان درستی برای داوری نخواهند داشت.

پویش ملی «ایران همدل» همزمان با برگزاری نماز جمعه نصر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در ۱۳ مهرماه، در لبیک به ندای رهبر حکیم انقلاب مبنی بر کمک به مردم‌ مظلوم فلسطین و لبنان آغاز به کار کرد و در طول ۵۰ روز از  فعالیت این پویش، همچنان با استقبال بی‌نظیر میلیون‌ها نفر از مردم ایران مواجه است. در ادامه ارائه گزارش‌های متنوع از کمک‌های مردم شریف ایران در قالب پویش «ایران همدل»، بخشی از کمک‌های مردم ایران به دست مردم مظلوم غزه رسید و توزیع آن آغاز شده است. محاصره شدید غزه توسط رژیم صهیونیستی و بستن همه راه‌های کمک‌رسانی به مردم، از سختی‌های کمک‌رسانی در غزه است. 

این مرحله از کمک‌های مردم ایران در قالب پویش «ایران همدل» برای مردم‌ مظلوم و مقاوم غزه، شامل مواد غذایی، دارو و لوازم بهداشتی است که در شرایط دشوار کنونی و محاصره شدید غزه، به سختی ارسال شده است.  پویش «ایران همدل» همچنان ادامه دارد و مردم ایران می‌توانند با مشارکت در این پویش از طریق سایت khamenei.ir یا کد دستوری #14*، به مردم مظلوم فلسطین و لبنان کمک کنند.

محمد رستم‌پور:‌ «تعداد زیادی از کسب‌وکارهای مطرح اکوسیستم، یکی از دلایل رشدشان، فیلتر شدن کسب‌وکارهای خارجی مشابه است. درباره نشان هم فیلتر شدن ویز قطعا تأثیر داشته و اگر بگویم تأثیر نداشته، دروغ گفته‌ام»؛ اینها جملات جواد عامل، مدیرعامل «نشان» است در گفت‌وگو با هفته‌نامه «شنبه» پنجم مرداد 1398. نشان با بیش از 20 میلیون کاربر، 3 روز پیش در واکنش به سخنان رسول جلیلی، عضو شورای عالی فضای مجازی که سیاست‌های محدودکننده یا همان فیلترینگ را دلیل رشد اپ‌های داخلی دانسته بود، بیانیه داد و نوشت: «نقشه و مسیریاب نشان از ابتدا یک شرکت خصوصی بوده و پیش از اعمال فیلترینگ ویز، با میلیون‌ها کاربر فعال در حال سرویس‌دهی بود». 

ویز اساسا پیش از تأسیس نشان، یک بار دوازدهم اسفند 1395 و بار دیگر دوم آذر 1396 در ایران فیلتر شد و در نتیجه، نشان پیش از فیلترینگ ویز وجود نداشته که بخواهد میلیون‌ها کاربر داشته باشد. گزارش سالانه ویز در سال 1400 مدعی است این اپ شهریور 98، سه میلیون کاربر داشته است. 

ویز برآمده از شرکت راژمان، در دی 96 متولد شد و جواد عامل در نخستین نشست خبری نقشه و مسیریاب نشان در دهم خرداد 1399 گفت «از صندوق نوآوری و شکوفایی یک وام 200 میلیون تومانی با کارمزد ۴ درصد در سال‌های ۹۵ تا ۹۶ گرفتیم که آن را تمام و کمال پس دادیم»، در نتیجه ادعای بیانیه جدید نشان که «در رقابت سالم و آزاد با پلتفرم‌های بین‌المللی، امکان رشد سریع‌تر و بهتر نشان فراهم است» نیز نمی‌تواند صحیح باشد. 

عامل در همان گفت‌وگوی سال 1398 نکات جالب‌تر دیگری هم می‌گوید که پرداختن بدان‌ خالی از لطف نیست. او استفاده بالای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی از ویز و نه امکانات این نرم‌افزار مسیریاب خارجی را دلیل جذب بالاتر کاربر معرفی می‌کند و می‌گوید «مساله ما باور است، چون دیرتر از ویز به بازار آمده‌ایم». 

محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یک روز پس از فیلترینگ مجدد ویز در یک رشته توئیت به شکل تلویحی از این اقدام به دلیل اسرائیلی بودن ویز حمایت کرد و نوشت: «اگر بیندیشیم که رشد شرکت‌های اسرائیلی باعث رشد اقتصاد رژیمی خواهد شد که همواره علیه مردم ایران عمل کرده، از تحریم‌ها گرفته تا اقدامات تروریستی، طبیعتا در استفاده از این ابزار ملاحظات بیشتری خواهیم کرد». 30 آبان 1396 نیز به دستور قضایی، استفاده تاکسی‌های اینترنتی از ویز «غیرقانونی» شناخته شد. 

همه این یادآوری‌ها نشان می‌دهد نسبت نشان و فیلترینگ 2 گونه است: «نشان سال 98، فیلترینگ را به عنوان «یک محرک» قبول دارد و تأکید می‌کند باید موضوع باور مردم نسبت به توانایی اپ داخلی را تغییر داد اما نشان سال 1403، فیلترینگ را اتفاقا مانع توسعه خود معرفی می‌کند و تأکید دارد فیلترینگ «به جای ایجاد فرصت، زمینه‌ساز کاهش اعتماد به خدمات داخلی شده است». 

از دی 1396 تا آبان 1403 برای نشان چه اتفاقی افتاده یا فیلترینگ چه تغییری کرده که این ماه‌ عسل جذاب به طلاق تلخ عاطفی تبدیل شده؟ پاسخ همان است که مدیرعامل نشان در مصاحبه سال 1398 بدان اشاره می‌کند: «انحصار». عامل که آن روز مهم‌ترین رقیب خود را اپ «بلد» معرفی می‌کند، معتقد است «دولت [باید] قانون ضدانحصار را سازماندهی کند تا هیچ کسب‌وکاری نتواند به صورت انحصاری کارهای عجیب و غریب انجام دهد». 

روی‌ هم‌ رفته فیلترینگ ویز، حمایت‌های دولتی و قضایی از کسب‌وکارهای داخلی و البته توان و ابتکار و هوش و خردمندی خود نشانی‌ها باعث شد نشان، گوی سبقت را از رقبای داخلی و خارجی برباید و به مسیریاب شماره یک ایران تبدیل شود و حالا که به درجه‌ای از اعتبار و درآمد و شهرت رسیده که انحصار را در دست گرفته، همه راه دشوار و فرساینده‌ای که آمده، به خود نسبت می‌دهد.

 نشان به همان اشکالی دچار شده که رسول جلیلی در مصاحبه تلویزیونی‌اش مرتکب شد: «تک‌علّی دیدن» پدیده‌هایی که چند وجهی‌اند. تردیدی نیست فیلترینگ به رشد دیجی‌کالا، آپارات و کافه‌بازار کمک کرد و بازار کاری منحصربه‌فرد و خلاقانه برای جوان ایرانی فراهم آورد اما تک‌عامل ایرانی ‌شدن فناوری‌های خدماتی نیست. 

عوامل و متغیرهای دیگری هم دخیل است که باید آنها را هم دید و بدان‌ها اعتنا کرد. دولت باید همزمان با فراهم‌آوری کمک‌های آشکار و پنهان قضایی و مالی و امنیتی، کوشش می‌کرد الگویی از رابطه را تأسیس کند و سامان دهد تا نظم، عدالت و از همه مهم‌تر، مسؤولیت‌پذیری پدیدار شود اما اینک به جرأت می‌توان گفت همچنان که غولی به نام شبکه بانکی کشور داریم که قانون را نقض می‌کند، فرامین رهبر انقلاب را دور می‌زند و کوشش دارد همه ارکان حکمرانی را به استخدام خود درآورد تا هیچ نقد و مطالبه و پرسشی از او مطرح نشود، با چیزی روبه‌روییم به نام اکوسیستم فناوری که رانتی، مدعی و معترض است، چرا که هیچ قانون و قاعده‌ و نظم و الگوی واحد و منسجمی آن را شکل نداده. 

با فرض صحیح دانستن مسیر رشد نشان، باید دانست آنچه پیام‌رسان‌های ایرانی را در مقابل رقبای حرفه‌ای خارجی‌شان در جذب کاربر و میزان استفاده شکست می‌دهد، نه قابلیت‌های فنی کمتر و ضعف‌های زیرساختی است و نه امنیت پایین‌تر، بلکه همان چیزی است که مدیران اپ‌های موفق داخلی بدان اشاره کرده‌اند: «اجرا در زمان مناسب». مشکل بله، ایتا، روبیکا و ویراستی این است که زمانی عرضه شده‌اند که ذهنیت کاربران ایرانی از پیام‌رسان و رسانه اجتماعی با ایکس، اینستاگرام و تلگرام شکل گرفته بود و از این رو است که فیلترینگ آنچنان که به آپارات، نشان و کافه بازار کمک کرده، سکوها یا پیام‌رسان‌های داخلی را پراستفاده نکرده است. با همه این اوصاف، مهم‌ترین مسأله، به تصریح مدیرعامل نشان، همان «باور» است و باور بیش از آنکه به تبلیغات تکیه داشته باشد، برآمده از سیاست‌گذاری است. 

سیاست‌گذاری است که نوع مصرف، زمان و حتی میزان آن را تعیین می‌کند و فیلترینگ، نباید تنها قاعده سیاست‌گذاری در مواجهه با سکوهای خارجی باشد. به چیزهایی «بیشتر» از فیلترینگ نیاز داریم، نه به چیزهای «غیر» از فیلترینگ.

مصطفی نصری: عربستان سعودی طی سال‌های اخیر، در راستای برنامه اصلاحات خود موسوم به «چشم‌انداز 2030»، مسیر تغییرات گسترده در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی را آغاز کرده است. این تغییرات که از کاهش محدودیت‌های سنتی گرفته تا برگزاری رویدادهای فرهنگی و تفریحی را شامل می‌شود، اخیرا به یکی از رادیکال‌ترین مراحل خود رسیده است. یکی از نمونه‌های اخیر این تغییرات، فستیوال تفریحی «موسم الریاض» است که با عنوان «بزرگ‌ترین فستیوال تفریحی پاییزه جهان» در پایتخت عربستان برگزار شد. رقص و آواز در سرزمین وحی انتقادات بسیاری هم بیرون از عربستان و هم در این کشور به همراه داشته است. 

این اقدام، بسیاری از شهروندان عربستان و دیگر کشورهای اسلامی را خشمگین کرده و برخی آن را «بازگشت به دوران جاهلیت» توصیف کرده‌اند. تحولات فرهنگی عربستان، بویژه رویدادهایی نظیر موسم الریاض، آزمونی برای حکومت این کشور است. همان‌طور که تجربه ایران نشان داده است، ادعای حرکت به سوی مدرنیته و تقابل آن با باورها و حساسیت‌های دینی و اجتماعی، ریسک‌های بزرگی را به دنبال دارد.  اقداماتی مانند توهین به نمادهای اسلامی، به جای جلب حمایت عمومی، باعث بی‌اعتمادی و تشدید شکاف‌های اجتماعی خواهد شد؛ شکاف‌هایی که ممکن است در نهایت برای حکومت این کشور گران تمام شود.

* تجربه تاریخی ایران درسی برای امروز عربستان

برای فهم بهتر پیامدهای چنین اقدامات رادیکالی، مرور تاریخ ایران مفید است. در طول تاریخ معاصر ایران، اقداماتی که به عنوان ضدیت با اسلام و سنت‌های دینی تلقی شده‌اند، اغلب باعث اعتراضات گسترده مردمی و تضعیف حکومت‌ها شده‌اند. یکی از نمونه‌های تاریخی مشابه، انتشار عکس موسیو نوز بلژیکی، مدیرکل گمرک ایران، با لباس روحانیت در مجلس لهو و لعب بود. این اتفاق خشم گسترده مردم مذهبی ایران و علما را برانگیخت و اعتراضات سهمگینی را به دنبال داشت. مهم‌ترین واکنش از سوی سیدعبدالله بهبهانی، از علمای بزرگ تهران رخ داد که به نهضت مشروطه شتاب بخشید. اعتراضات بهبهانی به همراه سیدمحمد طباطبایی، به پیمان «سیدین سندین» منجر شد و مسیر تاریخ ایران را تغییر داد؛ پیمانی که جمعه هفته گذشته سالروز انعقاد آن بود. 

در دوره پهلوی نیز سیاست‌های رضاخان و محمدرضا شاه که به ‌نوعی نادیده‌ گرفتن ارزش‌های اسلامی و سنتی جامعه بود، اعتراضات گسترده‌ای را برانگیخت. اقداماتی نظیر کشف حجاب اجباری و محدودیت در برگزاری مراسم‌ مذهبی، در نهایت منجر به تقویت جریان‌های مخالف و انقلاب اسلامی 1357 شد. 

نادیده گرفتن ساختار اجتماعی و مذهبی جامعه، به جای تقویت پایه‌های حکومت، به اعتراضات اجتماعی منجر می‌شود. همان‌طور که جامعه ایران در برابر اقدامات ضداسلامی واکنش نشان داد، افکار عمومی عربستان نیز اکنون در برابر تحقیر نمادهای اسلامی حساسیت نشان می‌دهد.

* چشم‌انداز 2030 عربستان با ساختار اجتماعی آن تطابق ندارد

عربستان سعودی در تلاش است از وابستگی شدید اقتصادی به نفت فاصله گرفته و جامعه‌ای  با منابع درآمد متنوع ایجاد کند. در این راستا، تغییرات فرهنگی و توسعه برنامه‌های گردشگری از ارکان اصلی برنامه چشم‌انداز 2030 به شمار می‌رود اما جامعه عربستان که دهه‌ها تحت سلطه آموزه‌های وهابیت بوده، در برابر چنین تحولاتی بشدت حساس است.

رویدادهای اخیر مانند فستیوال «موسم الریاض»، شاید برای بخش‌هایی از جوانان جذاب باشد اما باعث شکاف در جامعه عربستان می‌شود، چرا که توهین آشکار به مقدسات اسلامی است و مشروعیت حکومت را در میان پایگاه مذهبی‌اش تضعیف می‌کند. همچنین توهین به مقدمات اسلامی درآمدهای حاصل از برگزاری حج را نیز تحت تاثیر قرار داده و عربستان را در زمینه گردشگری از این جنبه متضرر خواهد کرد. چنین نتیجه‌ای کاملا برخلاف اهدافی است که ریاض از سند تحول خود مدنظر قرار دارد.

تغییرات فرهنگی ناگهانی در برخی کشورهای اسلامی، غالبا بحران مشروعیت فرهنگی را برای حکومت‌ها ایجاد می‌کند. مشروعیت در نظام‌های حکومتی اسلامی بویژه در کشورهای منطقه مانند عربستان، بشدت به پایبندی حکومت به ارزش‌های دینی و سنتی وابسته است. در حالی که اصلاحات اجتماعی و فرهنگی می‌تواند باعث جلب رضایت اقشاری از جامعه شود، اگر این اصلاحات بیش از حد از هویت دینی فاصله بگیرد، مشروعیت حکومت در میان پایگاه‌های مذهبی تضعیف خواهد شد؛ پایگاهی که در جامعه سنتی عربستان قدرت قابل توجهی دارد. لذا اقدامات رادیکال بدون در نظر گرفتن ساخت اجتماعی و پایگاه سنتی جامعه، به سود حاکمان این کشور تمام نخواهد شد. تحمیل تغییرات ناگهانی و بی‌اعتنایی به ارزش‌های دینی، نه‌تنها مشروعیت حکومت را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی شود.