محمد رستم‌پور: آشفتگی نظامی در سوریه و پیشروی سریع تروریست‌های تکفیری گروهک تحریرالشام، صحنه تکراری اما حیرت‌آوری در رسانه‌ها ساخته است. در یک سو، تصاویر متنوع و متعدد حضور نیروهای شورشی در میدان‌ها، ادارات و خیابان‌های شهرها و روستاهایی از سوریه که تاکنون حتی اسم‌شان هم در رسانه‌های فارسی‌زبان مطرح نشده، به شکل حجیم و پرضریبی کار می‌شود و در سوی دیگر، خبر و تصویر جعلی مرگ ابومحمد الجولانی، سرکرده سر و صورت اصلاح‌کرده این گروه تروریستی بر اثر بمباران جنگنده‌های روسی در رسانه‌ها منتشر می‌شود. واقعیت، هیچ‌یک از این دو بازتاب و روایت نیست اما اصرار بر جزئیات آماری جغرافیایی شهرها و شهرک‌های سقوط کرده در یک طرف و کوشش برای ارتباط‌دهی ارگانیک و رسمی تحریرالشام با سلطنت‌طلبان ایرانی نشان می‌دهد جنگ روایت‌ مورد قبول طرفین بر محور تولید خبر جعلی استوار شده. مسلم است روسیه از نظر ثبات سیاسی و آرایش نظامی اوضاع خوبی ندارد و اسرائیل به دنبال آن است که بعد از ضربه زدن به پیکره حماس و حزب‌الله لبنان، سازوکار پشتیبانی، شبکه‌سازی و سازماندهی تسلیحاتی و برنامه‌ریزی جبهه مقاومت را از طریق ضربه زدن به فضای زمینی و عرصه هوایی سوریه منهدم کند. این هدف با تغذیه و تسلیح و البته بازآرایی پرچم و شعار و کنش تحریرالشام و پیشروی سریع زمینی به سمت پایتخت سوریه در گام نخست و تلاش برای امتیازگیری سیاسی کشورهای درگیر میدان بویژه ترکیه در گام دوم به سرعت در حال تحقق است اما در جبهه مقابل، به‌رغم فساد درونی ارتش سوریه ناشی از کمبود منابع مالی، همچنین تنوع قومی جغرافیای چندپاره سوریه، وضعیت به سختی و فاجعه‌باری سال‌های نخست پدیدار شدن داعش نیست. نشانه مهم این گزاره، خبر جعلی کودتای نظامی در سوریه در ۲ هفته پیش و تولید ویدئوی استعفای بشار اسد به کمک هوش مصنوعی در هفته پیش است. از حیث تسلیحات و تجهیزات و حتی ساختار نظامی، طرفین منازعه به هیچ عنوان برابر نیستند و تروریست‌ها به دنبال دستکاری «ادراک» حریف در سطوح مختلف هستند؛ از سرباز پیاده نظام ارتش سوریه تا مقام سیاسی عالی‌رتبه متحد سوریه در عراق. اگر انگاره قدرت، تسلط و توانایی تروریست‌ها تثبیت شود، سختی رگ و پی و بازوی دفاع شل می‌شود و تسلیم و سازش روی میز تصمیم‌گیری می‌آید. از این رو است که تحریرالشام بر ۲ محور اصلی روایت می‌سازد: اولا با سر و شکل سفید شده در پی القای تمایز با داعش، همچنین تفاوت با دیروز خود - جبهه النصره - است و از این نظر است که ویدئویی با عنوان استقبال مردم از تحریرالشام در یکی از شهرک‌های اشغال شده بویژه در رسانه‌های عربی با ریشه اخوانی فراگیر می‌شود و هدیه دادن موز از سوی نیروهای تکفیری به اسرا بازدید بالایی می‌گیرد. در نتیجه باید گفت ری‌برندینگ تحریرالشام تا امروز مبتنی بر اقتدار بوده است تا قدرت. اقتدار، خشونت مشروع است و قدرت، زور عریان. حضور جولانی در قلعه تاریخی حلب و انتشار تصویر او در نمای از پایین به بالا یا ویدئویی از او در میان طرفدارانی که گم شده و پیدا نیست، در جهت ترسیم اقتدار تحریرالشام کار شده است. ضمن آنکه الفاظ یا کلمات به کار رفته در رسانه‌های غربی که متأسفانه در فضای رسانه فارسی نیز بدون فیلتر بازتاب می‌یابد، تحریرالشام را به جای «تکفیری» و «شورشی»، «مخالفان» یا «مسلحان»  می‌خوانند. تردیدی نیست تحریرالشام، داعش نیست اما این را هم باید دانست که سقوط بشار اسد با همه نقاط مثبت و منفی که در حکومت او وجود دارد، سوریه‌، این چهارراه بزرگ طایفه‌ای را به جولانگاه گروهک‌های تروریست وابسته به کشورهای منطقه تبدیل خواهد کرد که در پی تأسیس کشورک‌های ریز و درشتی هستند که تأمین‌کننده منافع متضاد آن کشورها باشد. از همین جهت است که رکن دوم روایت تحریرالشام شکل می‌گیرد. یعنی جولانی مرتبا ادعا می‌کند در صورت غلبه بر نظام سیاسی کنونی سوریه، او به دنبال ساخت دولتی جدید با نهادهای متفاوت نخواهد بود که روابط کاملا متفاوتی با کشورهای همسایه بنا کند. تحریرالشام در تلاش است با این تکنیک، هزینه تغییر نظام سیاسی سوریه را کمتر از هزینه حفظ اسد «تصویر» کند و در اراده پشتیبانی از سوریه تزلزل ایجاد کند. هرچند با دخالت‌های اسرائیل و بمباران گذرگاه‌های مرزی و تهدیدات سیاسی، امکان‌ها و احتمالات این دفاع نیز کمتر از پیش شده اما در سوی دفاع از نظم کنونی نیز صراحت و حرارت دیده نمی‌شود.

رسانه‌های فراگیر ایران هنوز از بیان نقش ترکیه و امارات در تجهیز و راهبری جولانی احتراز دارند و در نبود روایت صحیح، یاوه‌هایی مانند تصویر فوتوشاپ از دیدار ربع پهلوی و محمد الجولانی در برخی سکوهای داخلی منتشر می‌شود و حتی بازدید می‌گیرد. در نتیجه، ۲ سوی روایت سوریه، با نواقص و اشکالات جدی روبه‌رو است و همین است که زمینه شایعاتی درباره عدم کمک ایران به سوریه را فراهم می‌کند. بدون در نظر گرفتن سوریه به عنوان جبهه سوم رویارویی با اسرائیل در دوران پس از ۷ اکتبر 2023، هیچ تحلیلی جامع نیست. اسرائیل از جنگ و آشفتگی بهره می‌برد و روز آتش‌بس در هر سرزمین و جغرافیایی، روز شکست اسرائیل است. اسرائیل، جنگ‌خوار و جنگجو و جنگ‌سازی است که هیچ چیزی جز جنگ او را از پا در نمی‌آورد.

دکتر سعدالله زارعی: آنچه در سوریه رخ داده پروژه ترکیه است که با هدف به دست آوردن موقعیت در سوریه و افزایش نقش خود در تحولات منطقه‌ای دنبال می‌کند. آقای اردوغان احساس می‌کند اگر بتواند از طریق استان‌های ادلب و حلب یک حکومت محلی وابسته به ترکیه را سر کار بیاورد و چیزی شبیه جمهوری نخجوان در آنجا شکل بگیرد، این کشور می‌تواند در تحولات سوریه و همچنین تحولات منطقه به عنوان یک قدرت اثرگذار دیده شود، لذا وی که همیشه از فرصت‌ها استفاده می‌کند، از وضعیت جنگ کنونی در غزه و لبنان استفاده کرد و یک جبهه ترکی را در این منطقه گشود. منتها ابزار اردوغان برای این هدف، تروریسم است و ترور یک بار در آن کشور آزمایش شده و امتحان خود را پس داده که ناکام بوده است، بنابراین سرمایه‌گذاری ترکیه روی یک پروژه قبلا شکست‌خورده، نمی‌تواند خیلی عاقبت خوبی برای اردوغان داشته باشد. به‌طور خاص گروه‌های تکفیری که در حال حاضر در سوریه فعال شده‌اند، از سمت ترکیه حمایت می‌شوند و گروه‌های مختلف معارض دولت سوریه در یک اتاق مشترک که اسم آن را فتح‌المبین گذاشته‌اند، هماهنگ می‌‌شوند تا با محوریت ارتش ترکیه اقداماتی را انجام دهند.  سیاستی که اکنون دولت و ارتش سوریه در پیش گرفته‌اند قطع خطوط ارتباطی گروه‌های تروریست است، این تاکتیک نظامی درستی است و به نظر می‌رسد سوریه بتواند با همین رویه آنچه در ۱۰ روز اخیر رخ داد را جبران کند و صحنه داخلی سوریه را بازگرداند.  

از سوی دیگر حوادث سوریه نشان داد امکان شعله‌ور شدن بیشتر جنگ و مشتعل شدن منطقه وجود دارد، اگر چه تمام طرف‌ها از توسعه دامنه جنگ ابراز نگرانی می‌کنند اما طبیعت جنگ چیزی است که اگر به سمت آن دستی دراز شود، خیلی قابل کنترل نخواهد بود، یعنی آن کسی که گلوله‌ای را شلیک و بعد هم ابراز نگرانی می‌کند، لزوما قادر نیست مانع اصابت گلوله به نقطه‌ای شود که گلوله به سمت آن شلیک شده‌ است، لذا احتمال توسعه جنگ وجود دارد، اگرچه طرف‌های مختلف با حس اینکه توسعه نبرد با مطالبات آنها سازگاری ندارد، تلاش می‌کنند به توسعه جنگ و گسترش دامنه آن کمک نکنند.  

بر این اساس می‌توان تحلیل کرد آینده منطقه از چیزی که اکنون جریان دارد جدا نیست یعنی آنچه آینده را می‌سازد، شرایط فعلی و قدرت‌های فعلی منطقه است. غربی‌ها و بعضی دولت‌های وابسته به آنها در منطقه، در طول این ۱۵ - ۱۰ سال تلاش کردند واقعیت منطقه را تغییر دهند و براساس ایدئولوژی خاص شرایط را به نفع خود تنظیم کنند که این رویه شکست خورد.  

تحولات سال‌های 2011 تا 2020 سوریه را که مرور کنید، متوجه می‌شوید این پروژه شکست خورده است، بنابراین آینده هم همین وضعیت حاکم است. یعنی ما در آینده هم شاهد ادامه فضای کنونی خواهیم بود؛ یعنی یک طرف جبهه مقاومت و طرف دیگر تروریست‌ها، منتها هر چه جلوتر می‌رویم طبیعتا نیروی مسلط‌تر یعنی جبهه مقاومت قدرت بیشتری پیدا می‌کند. لذا همان‌طور که رهبر حکیم انقلاب در یکی از آخرین بیانات‌شان اشاره فرمودند، جبهه مقاومت در آینده گسترش بیشتری در سطح منطقه و جهان پیدا می‌کند؛ این گسترش ممکن است دامنه‌اش به سمت شرق آسیا یا به سمت آفریقا کشیده شود. به هر حال، اینها موقعیت‌های پیش روی مقاومت است و من اساسا ضعف مقاومت را در افق منطقه نمی‌بینم.

محمدطاهر رحیمی: در گفت‌وگوهای روزهای اخیری که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور و عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در رسانه ملی اظهار داشتند اینگونه مطرح شد که دولت سالانه مبلغی بین 130 تا 150 میلیارد دلار به عنوان یارانه انرژی پرداخت می‌کند و اگر  این میزان یارانه به طور مستقیم به مردم پرداخت شود، هر فرد سالانه 90 میلیون تومان عایدی خواهد داشت. به عبارت ساده‌تر این اظهارات که دولت سالانه 150 میلیارد دلار به عنوان یارانه انرژی پرداخت می‌کند، به این معناست که اگر قیمت‌های حامل‌های انرژی مانند گاز، برق، بنزین، گازوئیل و آب به استانداردهای جهانی رسیده و به عنوان مثال، قیمت بنزین به ازای هر لیتر به 50 هزار تومان برسد، درآمد بیشتری نصیب دولت خواهد شد. در چنین شرایطی، دولت می‌تواند این درآمدهای اضافی را به صورت یارانه نقدی به مردم پرداخت کند که این امر می‌تواند سالانه معادل 90 میلیون تومان برای هر شهروند عایدی داشته باشد. با این حال، این ادعاها از چند جنبه قابل نقد است و نشان می‌دهد متأسفانه برخی کارشناسان اقتصادی نزدیک به ریاست‌جمهوری، اطلاعات ناقص و نادرستی را به رئیس‌جمهور داده‌اند. در ارزیابی محاسباتی که به نظر ساده و مستقیم می‌آیند، متاسفانه چند بعد مهم نادیده گرفته شده‌اند. این ابعاد شامل موارد زیر است:

1- نوسانات و ناپایداری ارزی کشور: در کشوری مانند ایران که در آن ارز نقش مهمی در تعیین انتظارات تورمی دارد و قیمت ارز مستعد جهش‌های غیرمترقبه تحت تأثیر عوامل برون‌زا و فقدان ابزارهای کارآمد حکمرانی ریال است، افزایش قیمت ارز می‌تواند اختلافات قیمتی داخلی و بین‌المللی را تشدید کند. این جهش‌های ارزی نباید به عنوان یارانه پنهان برای مردم در نظر گرفته شوند، بلکه در علم اقتصاد به عنوان پیشران افزاینده سرعت گردش پول، افزایش تقاضای نقدینگی و متعاقبا رشد نقدینگی و در نهایت رشد هزینه‌های تولید و رشد هزینه فرصت‌های اقتصادی در بخش‌های مولد تلقی می‌شود، بنابراین بدیهی است باعث ایجاد تورم می‌شود و به عبارتی مالیات تورمی نامرئی اما سنگینی را به اقتصاد تحمیل می‌کند. از این رو است که علم اقتصاد این الگو از جهش‌های ارزی را که از مسیر روشن کردن موتورهای تورمی مذکور باعث جهش‌های تورمی می‌شود به عنوان مالیات پنهان یا همان مالیات کثیف تورمی توضیح می‌دهد نه یارانه پنهان.

2- عدم کشش ظرفیت اقتصادی کشور برای جهانی‌سازی قیمت‌ها: اندازه‌ کل نقدینگی کشور که حدود 9 هزار هزار میلیارد تومان است، در مقایسه با میزان ادعایی یارانه انرژی (150 میلیارد دلار سالانه) نشان می‌دهد. اگر قیمت‌های حامل‌های انرژی به سطح جهانی برسد، هزینه‌هایی که باید سالانه از مردم و فعالان اقتصاد بابت هزینه حامل‌های انرژی اخذ و دوباره بازتوزیع شود، از میزان کل نقدینگی کشور فراتر می‌رود، بنابراین بدیهی است که این مدل محاسباتی بشدت معیوب و غیرعلمی است و امکان‌پذیر نیست.