رها عبداللهی: میزان پیشرفت یک کشور از مهم‌ترین عوامل احساس عزت، احساس رضایت، ایجاد علقه، امید و تاب‌آوری ملت است؛ به شرط اینکه ادراک جامعه با پیشرفت آن همراهی کند و دچار بی‌خبری یا اختلال نشود. بی‌خبری افکار عمومی از مظاهر پیشرفت جامعه، تحت تأثیر ۲ عامل اتفاق می‌افتد؛ اینکه رسانه دشمن ادراک جامعه را به سمت دیگری منحرف کند و نیز دستگاه رسانه دولت در روایت پیشرفت، ضعیف و منفعل عمل کند. ضعف در روایت پیشرفت، یکی از انتقاداتی است که رهبر معظم انقلاب بویژه در چند سال اخیر بسیار آن را تکرار کرده‌اند و بارها به دولت‌ها بابت کوتاهی در این امر مهم تذکر داده‌اند. روز گذشته ایشان در دیدار با فعالان اقتصادی بخش خصوصی به این موضوع اشاره کردند و فرمودند: «ما به یک کار مهم رسانه‌ای نیاز داریم. آیا این پیشرفت‌هایی که شما اینجا گزارش دادید و ما شنیدیم، جوان‌های ما و دانشجویان ما می‌دانند؟ کسانی که مایلند در کشور فعالیت کنند، اثر بگذارند و توانایی‌هایی در خود می‌بینند، آنها می‌دانند می‌توان یک واحد کوچکی را مثلا در یک شهر کوچک به وجود آورد و بعد از مدتی آن را به چندین ده برابر افزایش داد؟ پیشرفت این را خبر دارند؟ ما در زمینه‌ نشان دادن «پیشرفت‌ها و تحقق آرزوها» کم‌کاریم. یک کار رسانه‌ای لازم است. این یک فصل جداگانه‌ای است که باید بنشینند در این زمینه بحث و فکر کنند». دلیل گلایه‌های رهبر انقلاب از ضعف ما در روایت پیشرفت در  همین است که پیشرفتی که جامعه از آن آگاه نباشد، نمی‌تواند منجر به تولید عزت ملی و امید و بازتولید سرمایه انسانی شود؛ چیزی که امروز بیش از همیشه کشور به آن نیاز دارد. برخی دوستان معتقدند یأس و ناامیدی مستولی‌شده بر افکار عمومی بیش از آنکه ناشی از ضعف ما در روایت باشد، ناشی از مشکلات واقعی ا‌ست که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و تبلیغات دشمن فقط نقش شتاب‌دهنده را دارد. این سخن نادرست نیست اما نقش عدم روایت پیشرفت گاهی بیش از شتاب‌دهنگی برای تبلیغات سوء دشمن است. ناامیدی از رخ دادن اتفاقات خوب، مشارکت و همراهی مردم را پایین می‌آورد و ما با یک چرخه معیوب به این شرح مواجه خواهیم شد: بخشی از مشکلات اقتصادی ناشی از ضعف تولید و عدم بهره‌برداری درست از ظرفیت‌هاست.

این مشکل علل مختلفی دارد، از جمله اقبال کمتر جامعه به استفاده از تولید داخلی. یعنی در شرایط تساوی قیمت، بخشی از مردم به جنس خارجی اعتماد بیشتری دارند و این ضعف، هم ناشی از اطلاعات کم درباره پیشرفت ما در وارد کردن فناوری از طریق دانش‌بنیان‌ها به چرخه تولید است که بسیاری از تولیدات داخل را قابل رقابت با محصولات خارجی می‌کند. مثلا در عرصه محصولات بهداشتی وقتی مصرف‌کننده بداند پشت تولید یک محصول، دانشی وجود دارد که آن محصول را قابل رقابت با محصولات مشابه خارجی کرده، اعتماد می‌کند و به آن اقبال نشان می‌دهد. روایت پیشرفت در کنار تبلیغات درست است که می‌تواند این اطلاعات و اعتماد را به مردم بدهد و زمینه رشد یک واحد تولیدی و ادامه تأمین معیشت مجموعه کارکنان آن را فراهم کند.

حمید ملک‌زاده: روز سه‌شنبه رهبر انقلاب از نمایشگاه پیشرفت بخش خصوصی بازدید جامع و مفصلی داشتند. در حاشیه این بازدید، درست همانند سایر رخدادهای عمومی و تخصصی مانند این، گفت‌وگوهایی شکل گرفت که هر کدام به نحوی بیانگر مسائل مهمی درباره شکل نگاه و رویکردهای عمومی ایشان به سیاست و مسائل مربوط به اداره عمومی کشور است. گفت‌وگوهایی که از آنها صحبت می‌کنیم، نشان می‌دهد ایشان نسبت به موضوعاتی که کشور به آنها دچار است، حساسیت دارند؛ یعنی درباره آنها اطلاعات موسع و جزئی دارند، بر ضرورت تصمیم‌گیری پیرامون این موضوعات اصرار می‌کنند و در جایگاه رهبری انتظار دارند تصمیم‌های اعلام‌شده توسط مسؤولان مختلف بدرستی به مرحله اجرا برسد. این سه موضوع، وجوه مختلف اما اساسی چیزی را که از آن به ‌عنوان سیاست یاد می‌کنیم، تشکیل می‌دهند.

* سیاست و مسأله اطلاعات

به ‌طور کلی سیاست متضمن نوعی دخالت‌گری مداوم در جریان جاری امور در یک واحد سیاسی با هدف محقق کردن اهداف مادی و معنوی خاصی از سوی دولت است. این نوع از مداخله یا اقدام‌کردن مستلزم در دست ‌داشتن طرحی جامع از وضعیت حاکم بر جریان عمومی امور در کشور است. در کنار همه موارد  مختلفی که ممکن است اجزای گوناگون طرح جامع را تشکیل دهد، در اختیار داشتن اطلاعات دقیق درباره مسائل موجود در کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. از این منظر سیاستمداران و مدیران عالی در یک واحد سیاسی باید اطلاعات روشنی درباره حوزه‌هایی که اقدام‌درباره آنها ضرورت دارد، جمع‌آوری کرده و روند عمومی مسائل درباره هرکدام را بخوبی بدانند. در گفت‌وگوهای حاشیه‌ای شکل‌گرفته با مسؤولان دولتی و فعالان بخش خصوصی در این دیدار معلوم بود که رهبر انقلاب اطلاعات جامعی درباره مسائل موجود، روندهای پیش‌تر طی شده و تصمیمات اتخاذ شده دارند و این مساله مهمی است که در زمینه راهبری و اداره عمومی کشور باید به آن توجه داشته باشیم.

* سیاست و مسأله تصمیم‌گیری

در کنار همه موضوعاتی که درباره سیاست می‌گویند، بحث درباره تصمیم‌گیری مساله مهمی است که نمی‌شود از آن چشم‌پوشی کرد. تصمیم‌گیری در اینجا بر تصمیم‌گیری درباره مسائل مربوط به امر عمومی دلالت می‌کند. یعنی سیاست مستلزم انتخاب‌ راهکارها و اقدامات عملی مشخصی درباره موضوعاتی است که به مصلحت عمومی مربوط می‌شود. می‌دانیم هر شکلی از مداخله در یک محیط پویا تبعات اجتناب‌ناپذیری برای اجزای به‌ هم‌ پیوسته آن دارد. از این رو تنها وقتی می‌توانیم درباره بهترین صورت ممکن از سیاست تصمیم‌گیری کنیم که اطلاعات موسع و طرح کلی روشنی از وضعیت جامعه در اختیار داشته باشیم. در چنین صورتی و با در اختیار داشتن اطلاعات لازم و کافی می‌شود تصمیمی را اتخاذ کرد که به تعداد کمتری از اعضای جامعه آسیب می‌رساند. همین‌طور می‌توان راهکارهای مناسبی را برای کاهش تبعات تصمیم مورد نظر اتخاذ کرد. این مساله‌ای است که در مفهوم پیوست‌های عدالت که رهبر انقلاب مدام بر آن اصرار می‌کنند، پیش‌بینی‌شده است. از این ‌جهت حکمرانی صحیح مستلزم دسترسی مناسب به اطلاعات لازم درباره موضوعات جاری کشور، اتخاذ تصمیم مناسب و در نظر گرفتن تبعات تصمیمات احتمالی است. با وجود این هنوز یک ضلع دیگر از سه‌گانه سیاست در گفت‌وگوهای رهبر انقلاب در حاشیه اجلاس مورد نظر وجود دارد که باید به آن بپردازیم؛ اقدام یا عمل مقتضی.

* باید دست به کاری زد که نتایج ملموسی دارد

تا اینجا اینطور بحث کردم که سیاست 3 وجه یا ضلع متفاوت دارد: اطلاعات، تصمیم‌گیری و اقدام. ضلع سوم از مثلث سیاست به ‌اندازه همه اضلاع دیگر حائز اهمیت است. حتی در یک معنا باید آن را به‌ عنوان مهم‌ترین ضلع از اضلاع تشکیل‌دهنده سیاست در نظر بگیریم، چرا که در نهایت تنها وقتی به شکل معناداری می‌توانیم از سیاست صحبت کنیم که کاری انجام شده باشد. رهبر انقلاب در حاشیه بازدید از نمایشگاه پیشرفت‌های بخش خصوصی در چند مورد درباره ضرورت دست‌زدن به اقدام مؤثر بر اساس تصمیمات اتخاذشده بر پایه اطلاعات موجود تأکید کردند؛ چه جایی که با مسؤولان دولتی درباره نتایج اقداماتی که برای رفع ناترازی‌های انرژی انجام شده صحبت می‌کردند و چه وقتی که در پاسخ به گلایه فعالان بخش خصوصی از مسؤولان دولتی خواستند زمینه کاهش گلایه ایشان از دولت را فراهم کنند. در هر دو مورد ایشان بر اهمیت این ضلع اساسی از سیاست اصرار ورزیدند. 

تأکید ایشان احتمالاً از این واقعیت ناشی می‌شود که در کابینه‌های مختلفی که از زمان آغاز رهبری ایشان تا امروز تشکیل شده‌اند، اطلاعات جامعی درباره مسائل کشور جمع‌آوری و تصمیمات مختلفی اتخاذ شده است؛ با وجود این هنوز در حوزه‌های مختلف، از جمله در حوزه ناترازی‌های انرژی، موضوعات حل نشده زیادی باقی‌ مانده که نیازمند اتخاذ تصمیمات سیاسی محکم و عملیاتی‌کردن این تصمیمات است؛ موضوعی که هر بار به نحوی و به بهانه خاصی، سیاسی یا غیرسیاسی، مسکوت مانده و مورد غفلت قرار گرفته است. از بیانات ایشان در حاشیه این دیدار اینطور برمی‌آید که دولت باید در چارچوب سه‌گانه اطلاعات، تصمیم‌گیری و اقدام، با توجه ‌به موضوع پیوست‌های عدالت تلاش کند هر چه سریع‌تر تصمیمات اتخاذ شده درباره مسائل مختلف در اداره عمومی کشور عملی و آلام مردم در مسائل اساسی مرتفع شود.