امیرحسین صفایی: در بخش پیشین از سلسله نوشتارهای بررسی معاهدات خارجی ایران، چگونگی انعقاد 2 عهدنامه ذلتبار گلستان و ترکمانچای در عهد فتحعلی‌شاه را بررسی کردیم و زمینه و زمانه آن را از دیدگاه سیاسی، اجتماعی و منطقه‌ای به اختصار از نظر گذراندیم.
گفته شد که یکی از نقش‌‌آفرینان ایرانی آن حوادث شوم فردی به نام میرزا ابوالحسن ایلچی بود که در مذاکرات مربوط به هر دو قرارداد به عنوان نماینده ایران حضور داشته است.
در بخش سوم نگاهی به پیشینه و چند و چون صعود سیاسی او خواهیم داشت. همچنین برای شفاف‌تر شدن نظرگاه فکری و ابعاد وابستگی و شیفتگی نامبرده نسبت به تمدن غربی، فرازهایی از سفرنامه انگلستان او را به اختصار مرور خواهیم کرد. کتابی که خود او در گزینشی جالب توجه نام «حیرت‌نامه سفرا» را برای آن برگزیده است.
***
میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی، خواهرزاده ابراهیم‌خان کلانتر، صدراعظم مقتول فتحعلی‌شاه است. پس از آنکه در میانه دوره نخست جنگ‌های ایران و روسیه، روابط ایران و فرانسه رو به تیرگی گذاشت و ژنرال گاردان به عنوان نماینده فرانسه از ایران اخراج شد، دربار قاجار در ادامه سیاست منحط نگاه به بیرون، دست به سوی بریتانیا دراز کرد.
انگلستان نیز به دلایلی که در قسمت پیشین مورد اشاره قرار گرفت گسترش نفوذ خود را در ایران دنبال می‌کرد. متاثر از همین چرخش سیاسی دولت قاجار، در سال 1224 هـ . ق میرزا ابوالحسن‌خان شیرازی با هدف استمداد مالی، سیاسی و نظامی از انگلستان به عنوان سفیر ایران راهی لندن شد.
او مدت 9 ماه در لندن اقامت داشت و تنها توانست لندن را به اعزام سفیر دائمی در تهران متقاعد کند. سفرنامه «حیرت‌نامه سفرا» محصول همین دوره 9 ماهه است که اغلب به خوشگذرانی و گشت‌وگذار به همراه سر گور اوزلی سپری شده است. در همین سفر میرزا ابوالحسن با تلاش و ترغیب اوزلی به عضویت تشکیلات فراماسونری درآمد که بنابر روایت منابع تاریخی این عضویت دریافت مقرری سالانه را برای او به همراه داشته است که براساس برخی اسناد موجود تا چند دهه پس از آن فرزندان وی نیز از آن بهره‌مند بوده‌اند. در سال 1227 هـ . ق، انگلیس با روسیه علیه فرانسه متحد شد و درصدد تحمیل صلح به ایران برآمد. اوزلی که به عنوان سفیر انگلیس در ایران مشغول به کار شده بود، با ترغیب دربار موفق شد برخلاف میل عباس‌میرزا (ولیعهد و فرمانده نیروهای ایرانی در جنگ) ایران را به پای میز مذاکرات بکشاند. در ابتدا قرار بود میرزا بزرگ عیسی‌خان فراهانی (پدر میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی) به عنوان نماینده ایران در مذاکرات شرکت کند. میرزا بزرگ در گفت‌وگوهای قبلی با روس‌ها بسیار سرسختانه مقابل آنها مقاومت نشان داده و از منافع ایران دفاع کرده بود. در آن برهه با نقش‌آفرینی اوزلی، میرزا ابوالحسن ایلچی به جای میرزا بزرگ نشست تا انگلستان با مهره‌چینی ماهرانه پای میز مذاکره همه منافع خود و متحدش (روسیه) را به سهولت در معاهده گلستان بگنجاند. او در سال 1243 هـ . ق نیز به عنوان وزیر امور خارجه دولت ایران پای میز مذاکره معاهده ترکمنچای نشست و به قربانی کردن منافع ایران رضایت داد. معاهده‌ای که هنوز پس از 2 قرن، به عنوان نمادی از وادادگی، انحطاط و ذلت، خاطر ایرانیان را می‌آزارد.
بی‌شک این ذلت‌پذیری و اعتماد به بیگانه ریشه در غرب دوستی و تقرب آلوده به دنیاخواهی میرزا ابوالحسن ایلچی به انگلستان به عنوان قدرت مادی مسلط جهان آن روزگار داشته؛ امری که بدون تردید در سفرهای چندباره او به اروپا و بویژه انگلیس به عنوان سفیر بشدت تقویت شده است.
حیرت در حیرت
مرور بخش‌هایی از سفرنامه ایلچی بخوبی سر نهان خلوتخانه بسیاری از حوادث تاریخی را عیان می‌کند. آنگاه که تحیر ناشی از دنیاطلبی در دل کارگزاران یک کشور خانه کند، منافع ملت بینوا در پای ارباب بی‌مروت دنیا ذبح می‌شود. به تبع همین حیرت، سطح ادراک چنین مسؤولانی عموما چنان نزول می‌کند که در فهم واضحات و بدیهیات سیاست ملک نیز درمی‌مانند. فرازهایی از «حیرت‌نامه» که در ادامه گذری بر آن خواهیم داشت، به خوبی این مصیبت‌های تاریخی را باز می‌نمایاند.
میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی در قضاوتی صریح راز پیشرفت اروپاییان را تقدم عقل و دانش مردمان آن بر عقل معاد می‌داند، امری که سراغ آن را در روزگار کنونی نیز  در میان برخی سیاسیون می‌توان گرفت: «عقل و دانش اهل آن سرزمین به سرحد کمال است و تمامی ندارد. به اعتقاد خاطر محرز این دفتر آن که اگر اهل ایران را فراغت حاصل شود و اقتباس از کار اهل انگلیس نمایند، جمیع امور روزگار ایشان بر وفق صواب گردد و بعد از آن که امر مدد معاش آدمی مضبوط باشد، در تحصیل علوم نهایت جد و جهد به عمل آورد و در اندک زمانی سر رشته‌ عقل معاد کما هو حقه به دست آید و از این راه است که حکمای صاحب فن و عقلای انجمن، عقل معاش را بر عقل معاد مقدم داشته، کودکان را به کسی که سزاوار مرتبه‌ او باشد، بسپارند و به مداخل دنیوی او را راهنما شوند، چون به جمیع کمالات صوری آراسته شود و مضمون الکاسب حبیب‌الله را فهمد و اسباب دنیوی خود فراهم آورد به خاطرجمعی، اسباب تحصیل کمالات معنوی پردازد و چشم به میراث پدر و مادر و خویشاوند بند نکند». (صفحه 221)
در جایی دیگر او بشدت تحت تاثیر ولنگاری و عیاشی رایج در لندن قرار گرفته است: «القصه، روز و شب کار ایشان در فکر عشرت است: بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین، کاین اشارت زجهان گذران ما را بس». (صفحه 215) «طرفه شهری است که شاهزادگان عظیم‌الشأن و وزرا، امرا و بزرگان به این مهربانی نسبت به هم، با زنان آفتاب طلعتان ایشان به این کوچک دلی و بی‌ساختگی دست هم را گرفته در سماع رود و سرور کامرانی کنند و غم روزگار از دل بی‌دلان زدایند؛ کاش این شیوه اعیان و اشراف انگلیس در مملکت ما نیز متداول می‌گشت»!(صفحه 240)
وی چنان مشغول خوشگذرانی در لندن می‌شود که حتی پیشنهاد انگلیسی‌ها در راستای ماموریت سپرده شده به خود را نیز به طور شگفت‌انگیزی رد می‌کند و در حالی که «سر دیوید ونداس» فرمانده ارتش انگلیس قصد داشت کتاب «تعلیم جنگ پیاده و سوار» خود را جهت آموزش نظامیان برای عباس میرزا بفرستد، میرزا ابوالحسن پاسخ می‌دهد: «الحال آن ولیعهد بی‌محال در فنون لشکرگشا اسفندیار روزگار است اما کتاب فرستادن شما باعث ازدیاد و داد می‌گردد». (صفحه 185)
در دیده میرزا ابوالحسن ایلچی جز خوبی و حسن از انگلستان و اهالی آن نمی‌توان دید: «بهتر از دیگران به نظرها جلوه کنند و دولت دنیا را همین جمع کنند. غریب‌دوستی و میهمان‌نوازی، پیشه اهل انگریز است گویا به همین جهت جناب احدیت آن مملکت را از شر اشرار ایمن داشته و حراست فرموده»! (صفحه 193)
این شیفتگی تا به حدی است که او حتی حضور اراذل و اوباش در لندن را نیز در آن مملکت آزاد عیب نمی‌داند: «از این جوانان چند نفری در این شهر ضرور است که خود را اجلاف و هرزه‌گرد مملکت دانند. به خلاف ولایات دیگر که در جمله هزار کس از ایشان یک نفر معقول دیده نشد، در این شهر وسیع و آزادی اکثر خلق ایشان خوش‌رفتار و شیرین گفتارند، اگرچند نفر اوباش داشته باشند، چندان عیب نیست». (صفحه 307)
سگان انگلیسی نیز به طور شگفتی در نظر او شایسته تمجیدند: «سگان این شهر بسیار صاحب وفا و هوش و صاحب دوست می‌باشند و گویا سگان زبان‌دان و ادا فهم و زیرکند». (صفحه 279)
او البته در «حیرت‌نامه» اوراق بسیاری را صرف توصیف برخی ظواهر صنعتی و شهرسازی و بانکداری در بریتانیا کرده است که در همه آنها جز شرح ظواهر و آب و رنگ و ابعاد و صد البته تمجید و شگفتی چیزی یافت نمی‌شود که نقل همه آنها در حوصله این نوشته نیست.
باید انصاف داد میرزا ابوالحسن ایلچی در «حیرت‌نامه سفرا» میراث خوبی برای ما به یادگار گذاشته و حقا نام خوبی نیز برای آن برگزیده است. از میان اوراق این سفرنامه به خوبی می‌توان نوع نگاه و بینش و گرایش کسانی را دریافت که دوره طولانی انحطاط و وابستگی ایران را رقم زدند و منافع ملت را به اندک چیزی پیشکش بیگانگان کردند. چنین نگاهی هنوز نیز در بین برخی اهالی سیاست با قدرت به حیات خود ادامه می‌دهد. کسانی که حذف آرمان‌ها را از امر حکومتداری پیگیری و به تلویح و تصریح ایدئولوژی‌زدایی از سیاست خارجی را ترویج می‌کنند. اینان اهالی «حیرت‌نامه» و فرزندان میرزا ابوالحسن‌ خان ایلچی‌اند!
 

داریوش سجادی: قزل‌آلا از معدود جاندارانی است که برای تکثیر خود اقدام به شنا کردن برخلاف مسیر رودخانه کرده تا از آن طریق بتواند خود را از طریق تخمگذاری در مصب رود، تکثیر کند. تقدیری که به مرگ محتوم قزل‌آلا می‌انجامد و در برخورد طبیعی‌اش با سنگ‌های در مسیر با دست خود پایان خود را کلید می‌زند.
با انتشار درخواست «صادق زیباکلام» از دولت سوئد(!) مبنی بر اعطای جایزه صلح نوبل به مطهری، اکنون می‌توان به وضوح قطعات پازلی را دید که طی آن قرار است «علی مطهری» در قامت یک «پروژه» همان نقشی را عهده‌داری کند که پیش‌تر بر عهده «شیرین عبادی» گذاشته شده بود.
پروژه‌ای که می‌توان آن را «پروژه قزل‌آلا» نامید که فرجام محتومش پایان سیاسی و اجتناب‌ناپذیر «علی مطهری» در سپهر سیاسی ایران است. هر چند بعید به‌نظر می‌رسد مطهری آگاهانه و مشفقانه بازیگر این میدان شده باشد و ایشان در واقع قرینه پروژه شیرین عبادی است که توسط طراحان پروژه، انتخاب و با اعطای نوبل «بولد» شد تا از آن طریق بتوانند وی را در قامت یک ابزار علیه نظام به بازی بگیرند. نقطه مشترک عبادی و مطهری سطح نازل شعور سیاسی این دو در فهم تحولات دنیای سیاست بود و هست و همین ساده‌اندیشی بهترین ابزار جهت استفاده ابزاری از چنین اشخاصی است.
ظاهرا اکنون نیز با طرح لزوم اعطای نوبل صلح به مطهری قرار است «پرده‌داران» وی را در قامت یک دن‌کیشوت قهرمان به مصاف آسیاب‌های بادی بفرستند.
موفقیت یا عدم موفقیت طراحان «پروژه مطهری» ربط مستقیم به رواداری یا نابردباری اصحاب قدرت در ایران دارد.
نظام در مواجهه با پروژه مطهری یا می‌تواند با سر ریز سقف و آستانه تحملش با ایشان برخورد قضایی کند که در آن صورت با دست خود تمهید مناسب برای موفقیت این پروژه را مبذول داشته یا آنکه مانند ماجراجویی‌های «محمد نوریزاد» با جدی نگرفتن و تن ندادن به بازی خود خواسته «عسس بیا منو بگیر» مشارالیه این فرصت را به مطهری بدهند تا در نهایت ایشان نیز خود را مانند نوریزاد مبدل به اسباب بهجت و نماد عبرت در سالن نمایش علنی سیاست در ایران بنمایند.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی*: حقیقت مدیریت و کارگزاری خدمتگزاری به مردم است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «سَیِّدُ الْقَوْمِ‏ خَادِمُهُم‏» [من لایحضره‌الفقیه: 4/378] «آقا و بزرگ گروه، خدمتگزار آنان است.» یعنی کسی که در جامعه‌ای مورد پذیرش است و سمت ریاست دارد، باید خدمتگزار آن جامعه باشد و شأن او چنین است بنابراین شأن مسؤولان در نظام اسلامی جز خدمتگزاری به دین و مردم نیست اما اگر گرفتار دنیادوستی شوند، برای خود حسابی‌ ویژه باز می‌کنند و احترام‌ها و تجلیل‌ها آنان را می‌فریبد. وای بر ما که از بودجه مملکت روزی می‌خوریم، و ارباب‌های خود یعنی مردم را زیر پاهای خود له می‌کنیم. بدتر وای بر ما که از بیت‌المال مسلمانان برای خود زندگی‌ مرفه درست کرده‌ایم. مسؤولان موظف هستند تنها برای ملت خدمت کنند و همه منافع را برای ملت بخواهند، نه اینکه در زبان خود را خادم مردم بدانند و در عمل به گونه‌ای عمل کنند که ارباب‌ها عمل می‌کنند. ببینیم امام امت را که مردم با تمام وجود به ایشان عشق می‌ورزیدند اما خودشان چه می‌فرمودند: «اگر به‏ من‏ خدمتگزار بگویند، بهتر از این است که رهبر.» [صحیفه امام: 12/456] همه مسؤولان کشوری و لشکری؛ در هر رده‌ای که هستند، باید با تمام قوا به خدمت مردم باشند و نهضت خدمتگزاری و خدمت‌رسانی به مردم را نهادینه کنند بویژه به مستضعفان و اقشار ضعیف و کم‌درآمد که خدمت به آنان ثوابی دوچندان دارد. و مراقب باشند که در باندها و مراکز قدرت و ثروت گرفتار نیایند که آنان دین‌شان را بر باد می‌دهند و موجب بدنامی جمهوری اسلامی هم می‌شوند.
واقعاً چقدر زیباست که به جای مبارزات سیاسی و دعواهای جناحی که حاصلی جز تفرقه ندارد و حقیقت آن رقابت برسر حیات پست دنیوی است، رقابت و مسابقه در جهت نوکری مردم راه بیفتد. آن هم نه در زبان بلکه در عمل که «ز عمل کار برآید، به سخندانی نیست.» این امر تنها با توکل به خدا و تقوا و مبارزه دائمی و همیشگی با نفس و ظهورات آن و حفظ و گسترش زیّ مردمی ممکن است. ما باید توجه داشته باشیم، وقتی کارگزار نظام اسلامی هستیم، سرنوشت این کشور، بلکه سرنوشت دنیای اسلام و آینده اسلام در اختیار ماست، هرگونه کم‌کاری و غرور و خود را دیدن، مساوی است با ضربه‌زدن به ملت و کشور و نظام و اسلام و این گناهی است که سخت بخشیده شود. مبادا ما این فرصت را در پی دست یافتن به اهداف پست و حقیر شخصی چون پرکردن جیب‌های خود، تأمین آینده خود و خانواده خود، هدر بدهیم. مبادا مسؤولیت‌های چندروزه دنیوی که در واقع هیچ ارزشی ندارند و از عطسه شتر هم بی‌ارزش‌تر هستند، ما را فریب بدهد و برای خود حساب ویژه باز کنیم و خود را تافته‌ای جدابافته از مردم بدانیم.ما باری سنگین بر دوش داریم که بار خدمتگزاری به اسلام و مردم است. این تنها با کار بی‌طمع و در جهت مصالح عمومی مردم امکان دارد و این کار است که عبادت است و آن با اخلاص، تقوا و اتصال دائمی با خداوند متعال و اصلاح دائمی درون و نفس امکان دارد.
اهدافی که انقلاب اسلامی به دنبال تحقق آنهاست، بسیار بزرگ است و تنها انسان‌های بزرگ می‌توانند آن را تحقق بخشند، انسان‌های بزرگ اسیر خواسته‌های پست شخصی نیستند. آنان را نفس نمی‌فریبد و در چنگال شیاطین انس و جن اسیر نمی‌شوند بنابراین لازم است دل‌های خود را صاف و پاک کنیم. با توبه آلودگی‌ها را از آن بزداییم و با تزکیه آن را به روح ایمان مزین نماییم و با نماز و تضرع و توسل و ذکر؛ دل خود را به نور الهی باز کنیم تا قلبی صاف و پاک و نورانی داشته باشیم. چنین قلبی اسیر منافع شخصی و هدف‌های حقیر دنیایی نمی‌شود و در برابر دشمن هم مرعوب نشده و خود را حقیقتاً خدمتگزار مردم تلقی می‌کند و دغدغه مردم و دین و دنیای آنان را دارد و اگر مسؤولیتی را در حد توان خود ندید، مطلقاً آن را قبول نمی‌کند و زمانی که مسؤولیتی را پذیرفت، با همه توان آن را در جهت اهداف نظام مقدس اسلامی بر دوش می‌کشد و در این صورت است که جامعه هم اصلاح می‌شود و جامعه اسلامی تشکیل می‌شود: «باید درون خودمان را اصلاح کنیم. اصلاح دائمى جزو وظایف دائمى ماست. درون را چه جورى اصلاح کنیم؟ اول از خودمان شروع کنیم. رابطه‌ خودمان را با خداى متعال درست کنیم، اصلاح کنیم و به آنچه خداى متعال از ما سوال خواهد کرد، بیندیشیم.  نمی‌گویم خودمان که کاملاً اصلاح شدیم، بعد به اصلاح مردم بپردازیم، وقتى شروع به اصلاح خود کردیم، آن وقت اصلاح جامعه هم براى ما آسان خواهد شد. و او آسان‌تر از اصلاح نفس است.» [رهبر حکیم انقلاب خطاب به مسؤولان دولتی؛ 25/6/1389]
به این دلیل است که مسؤولان و کارگزاران نظام در هر رده‌ای که هستند، باید تقوا و پاکدامنی و اصلاح دائمی خود را اولویت اصلی خودشان بدانند و اجازه ندهند فساد در درون آنان رخنه کند و نفس هم با انواع حیله‌ها آنان را بفریبد و به خود مشغول و مغرور کند.
* امام جمعه شمیرانات
 

  قدرت خرید کارمندان، کارگران،‌مستمری‌بگیران  بازنشسته و کسانی که به هر حال حقوق‌بگیر ثابتند، بسیار کاهش یافته است. خدا به داد اقشار ضعیف و کم‌درآمد جامعه برسد.
حاجیان
  چگونه می‌شود دولت هم لایحه عبور از رکود ارائه کند و هم بگوید از رکود با موفقیت عبور کرده است؟! من این معادله ریاضی را نتوانستم حل کنم و مطمئنم هیچ‌کس دیگر هم نمی‌تواند.
صادقی
  یارانه ما از مرحله دوم به بعد دیگر پرداخت نشده؛ در حالی که به عنوان سرپرست خانوار ثبت‌نام هم کرده‌ام. مراجعه کردم می‌گویند اطلاعات‌تان ثبت نشده. خب! من به این پول که حقم هم هست، نیاز دارم. به کجا باید مراجعه کنم؟
یک هموطن
  در میان این همه جنجال‌های غیرضروری سیاسی که آدم را زبانم لال یاد دوران اصلاحات می‌اندازد، بیکاری و گرانی‌ای که قول داده بودند رفعش کنند به حاشیه رفته. به روی خود هم نمی‌آورند!
نصیری‌مقدم

شهادت سیدمجتبی نواب‌صفوی، رهبر جمعیت فداییان اسلام و یارانش (1334ش)
شهید سیدمجتبی نواب صفوی در سال 1303ش در خانی‏آباد تهران به دنیا آمد و پس از اتمام دروس ابتدایی، به آبادان سفر کرد. سیدمجتبی سپس برای ادامه تحصیل به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا از محضر مدرسین حوزه علمیه نجف اشرف بهره‏مند شد. وی پس از ۴ سال اقامت در نجف به دستور آیت‏الله سیدابوالحسن اصفهانی جهت مبارزه با کجروی‏های کسروی به ایران آمد و با تشکیل «جمعیت فداییان اسلام» به مبارزه با بدخواهان و بداندیشان پرداخت. ترور وابستگان استعماری مانند احمد کسروی، عبدالحسین هژیر، حاجیعلی رزم‏آرا و حسین علاء از جمله فعالیت‏های سیاسی این جمعیت است. شهید نواب صفوی همچنین با حکومت دکتر مصدق به خاطر عدم عمل به احکام اسلامی به مخالفت برخاست و به همین جهت در ایام نخست‌وزیری مصدق دستگیر شد و به زندان افتاد و تا سقوط حکومت مصدق در زندان بود. سرانجام این مجاهد خستگی‏ناپذیر به همراه 3 تن از همرزمانش به نام‏های خلیل طهماسبی، مظفر علی ذوالقدر و سیدمحمد واحدی در بیدادگاه رژیم پهلوی محکوم شده و در صبحگاه 27 دی 1334 شمسی تیرباران شده و خیل شهدا پیوستند. بدین ترتیب پرونده 10 سال فعالیت سیاسی و اجتماعی جمعیت فداییان اسلام بسته و جنایت دیگری در پرونده سیاه خاندان پهلوی ثبت شد.
پیام حضرت امام خمینی به مناسبت فرار محمدرضا پهلوی از ایران (1357ش)
حضرت امام خمینی(ره) به مناسبت فرار شاه از کشور در پیامی خطاب به ملت ایران فرمودند: «فرار محمدرضا پهلوی را که طلیعه پیروزی ملت و سرلوحه سعادت و دست یافتن به آزادی و استقلال است به شما ملت فداکار تبریک عرض می‏کنم». امام در ادامه این پیام، علاوه بر درخواست از ملت ایران به ادامه دادن تظاهرات پرشور خود ضد رژیم سلطنتی و دولت غاصب بختیار، بار دیگر از قوای نظامی و انتظامی خواستند به ملت بپیوندند. از سوی دیگر با فرار شاه از ایران، مردم، مجسمه‏های شاه فراری را در شهرهای مختلف پایین کشیدند. در شهرهای آمل، نهاوند، الیگودرز و ایلام نیز مأموران رژیم شاه، به مردم حمله و شماری از آنان را شهید و مجروح کردند.
حمله نیروهای متحد غربی به سرکردگی آمریکا به عراق (1991م)
به دنبال اشغال کویت توسط ارتش بعث عراق در دوم آگوست 1990 و اتمام اولتیماتوم غرب به عراق جهت ترک کویت و عدم توجه عراق به این هشدار، نیروهای متحد، عملیات تهاجمی گسترده‏ای را با عنوان توفان صحرا علیه عراق آغاز کردند. در جریان بمباران‏های وسیع هواپیماهای نیروهای متحد، بخش اعظم تاسیسات زیربنایى عراق ویران شد و صدها نفر از مردم بی‏دفاع عراقی کشته و زخمی شدند. در ادامه حملات هوایى نیروهای متحد غرب، حمله زمینی علیه عراق در روز 24 فوریه 1991 آغاز شد و پس از چهار روز با شکست و هزیمت کامل نیروهای عراق و تسلیم بلاقید و شرط عراق خاتمه یافت. نیروهای آمریکا و متحدان آن کشور می‏توانستند با ادامه جنگ به مدت 48 ساعت دیگر، بغداد را به تصرف خود درآورده و حکومت دیکتاتوری صدام را سرنگون کنند ولی ادامه حکومت صدام ذلیل و شکست‌خورده را بر جانشینان احتمالی او ترجیح دادند. آمریکایى‏ها از آن بیم داشتند که پس از سقوط صدام، یک حکومت اسلامی طرفدار ایران در بغداد بر سر کار بیاید، زیرا اکثریت مردم عراق که شیعه و طرفدار ایران هستند در آخرین روزهای جنگ سر به شورش برداشتند و این شورش تا چند ماه ادامه داشت اما صدام با سرکوب بی‏رحمانه این قیام اسلامی، نگرانی آمریکا را از این جهت برطرف کرد. پس از این حملات و کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از نیروهای عراقی و مردم بی‏گناه این کشور و تخریب اماکن عمومی، سرانجام در تاریخ دوم مارس 1991 با عقب‏نشینی نیروهای عراقی از کویت و پذیرفته شدن شرایط نیروهای چندملیتی توسط عراق، آتش‏بس برقرار شد. هرچند دخالت غرب در مساله کویت، به بهانه حفظ امنیت منطقه و بیرون راندن متجاوز از کویت بود ولی این حضور، در واقع بهانه‏ای برای حفظ منافع غرب و تثبیت نیروهای نظامی آنان در منطقه بود. از این‏رو بسیاری از تحلیلگران با ارائه شواهدی، معتقدند حمله عراق به کویت با چراغ سبز آمریکا عملی شد.