گروه سیاسی: حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور روز گذشته در جریان سفر استانی خود به استان فارس در جمع مردم شیراز سخنرانی کرد.  به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، روحانی که در حرم حضرت احمد بن موسی‌(ع) سخنرانی می‌کرد با اشاره به اینکه امسال سال وحدت، برادری، محبت و انسجام ملی است، گفت: ما درس اعتدال و سیاست خارجی را از حافظ و درس محبت و وحدت را از سعدی آموختیم. «با دوستان مروت و با دشمنان مدارا»، منطق دولت تدبیر و اعتدال با همه جهان است. روحانی با اشاره به اینکه «با دوستان مروت» همان همدلی و همزبانی، وحدت، برادری، دوستی و محبتی است که امسال نیز به این عنوان، نامگذاری شده است، اظهار داشت: اگر امروز دنیا همین شعر حافظ را سرلوحه سیاست خود قرار داده بود دیگر شاهد افراطی‌گری در منطقه و بمباران ناجوانمردانه مردم بیگناه نبودیم. رئیس‌جمهوری افزود: حافظ شیرازی به ما آموخت دین با ریا قرین نمی‌شود و سعدی شیرازی نیز به ما یاد داد دولت و راه دولتمردان در کنار ظلم قرار نمی‌گیرد و ما همان راه و مسیر را ادامه خواهیم داد. روحانی در ادامه به مذاکرات هسته‌ای اشاره کرد و گفت: اگر امروز با 1+5 مذاکره می‌کنیم می‌خواهیم به دنیا اعلام کنیم ایران اهل منطق و استدلال است و برای ما آنچه از سانتریفیوژ مهم‌تر است، قدرت استدلال و منطق تیم مذاکره‌کننده ماست. ما به دانشمندان هسته‌ای خود و به سیاستمداران ایرانی افتخار می‌کنیم. رئیس‌جمهوری اضافه کرد: به امید خدا و با حمایت شما مردم و هدایت‌های مقام معظم رهبری در آینده‌ای نه‌چندان دور، قطعنامه‌های ناحق شورای امنیت علیه ملت ایران را با قدرت منطق و استدلال حقوقی، در همان شورای امنیت ملغی خواهیم کرد. روحانی گفت: هنر این نیست که در تریبونی در گوشه‌ای شعار دهیم بلکه هنر آن است که به سازمان ملل رفته و همانجا قطعنامه‌ها را ملغی کنیم. وی با اشاره به اینکه دولت تدبیر و امید پیش از لغو تحریم‌ها تورم را مهار کرده و اقتصاد را از شرایط رکود، در آستانه دوران رونق و رشد تولید قرار داد، تصریح کرد: اگر این دستاوردها پس از لغو تحریم‌ها به دست می‌آمد عده‌ای می‌گفتند دولت یازدهم چشم به بیرون دارد اما دولت در وهله اول امیدش به خداوند و پس از آن به دستان پرتوان ملت ایران است. رئیس‌جمهوری ادامه داد: به حول و قوه الهی و با کمک شما مردم، دوران رشد اقتصادی را در پیش خواهیم داشت و بی‌تردید راه را برای رفاه عمومی آماده خواهیم کرد. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه امسال سال وحدت، برادری و دوستی است، افزود: اعتدال بهار، در بهار شیراز بهتر معنا می‌شود و اعتدال خلق و خوی ایرانیان، در شیراز و استان فارس هویدا و آشکار است. شیراز شهر محبت و میهمان‌نوازی است و اگر چند نفر در گوشه خیابانی در شیراز کاری خلاف ادب انجام می‌دهند این ربطی به شیراز و شیرازی‌ها ندارد که احترام به بزرگان و شهیدان جزو مرام و اخلاق آنان است؛ شیرازی‌ها همه معلم بزرگ و استاد شهید مطهری و شهید بهشتی‌ها، شهید دستغیب‌ها و همه بزرگان دین و معنویت را عاشقانه دوست دارند.

دکتر  ابراهیم رزاقی*: همانطور که بار‌ها اعلام شده است دیدی که اکنون در دولت یازدهم حاکم است، بی‌شک تفکر تعدیل اقتصادی یعنی پیروی از سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول است که البته این موضوع هیچگاه به صورت علنی از سوی دولتمردان اعلام نمی‌شود. باید شرایط اقتصادی را دید و بعد به تحلیل این شرایط پرداخت. در حال حاضر دولت به دنبال برداشته شدن تحریم‌هاست که البته این موضوع بدی نیست اما نکته منفی، در این مساله است که از جانب تیم اقتصادی دولت محترم، بهبود اقتصاد کشور با برداشته شدن تحریم‌ها گره خورده است. اگر به سال‌های گذشته بازگردیم و شرایط اقتصادی کشور را ارزیابی کنیم، می‌توانیم پی ببریم اقتصاد ایران با دید لیبرالی و سرمایه‌داری صندوق بین‌المللی پول در حال حرکت است به طوری که دولت در اقتصاد نباید دخالت کند تا عده‌ای به دنبال حداکثر کردن سود و ثروت و
سرمایه خود باشند.
این دیدگاه که آمریکا و اکثر قریب به اتفاق کشورهای غربی از آن تبعیت می‌کنند، باعث شده از لحاظ اقتصادی مرزها برداشته شود و دنیا به سمت و سوی به اصطلاح جهانی شدن به حرکت درآید اما از آنجا که تک‌قطبی شدن جهان فقط به نفع آمریکا و چند کشور غربی است تبعیت از چنین شیوه‌ای تاکنون موجب شده 180 کشور دنیا به این چند کشور وابسته شوند؛ عمده کشورهایی که تولیدکننده مواد خام، محصولات کشاورزی و دارنده ذخایر و منابع گاز، نفت و معادن در جهان هستند.
اقتصاد ایران به‌گونه‌ای در حال حرکت است که دولت به جای توجه به تولید داخل به دنبال واردات است و هزینه واردات نیز از طریق خام‌فروشی نفت و مواد معدنی و حتی خام‌فروشی پتروشیمی
حاصل می‌شود. از سوی دیگر چنانچه به ذخایر و ثروت‌های طبیعی خود آمریکا نگریسته شود، خواهیم دید این کشور با وجود آنکه یکی از قطب‌های تولید نفت خام و دارنده سایر منابع معدنی غنی است اما مخصوصا و به‌عمد از این مزیت نمی‌خواهد بهره آنچنانی ببرد و با سیاست خرید منابع خام از دیگر کشورها شیوه‌ای را پیاده کرده است تا افسار اقتصاد دنیا را در دست گیرد.
در چنین شرایطی دولت ایران به جای تکیه بر توان داخل و بهره‌گیری از مزایا و منابع خدادادی، متاسفانه به جد تلاش می‌کند در قالب مذاکرات بتواند منفذ ورود به جهانی شدن اقتصاد را پیدا و با این رویکرد دایره وابستگی خود را به دنیا گسترده کند، در حالی که برنامه‌ها باید به گونه‌ای طراحی شود که اقتصاد ایران مسیر پویایی را در پیش گیرد و با تفکر فاصله‌گیری از خام‌فروشی منابع؛ همچنین تحرک‌بخشی به تولید و نیز حرکت در راستای ساخت کالاهای نهایی با ارزش افزوده لازم، دنیا را وابسته به خود کند تا نه تنها اقتصاد کشور از هر جهت مصون شود بلکه بستر لازم برای اشتغالزایی و توسعه نیز در جای‌جای ایران اسلامی فراهم شود.
طبق آمار رسمی، هم‌اکنون چیزی حدود 3 میلیون بیکار در کشور وجود دارد اما آیا آمار واقعی همین 3 میلیون بیکار است؟
اگر نگاهی به روند فعالیت‌ها در 25 سال گذشته تاکنون بیندازیم، باید گفت هم‌اکنون چیزی حدود 15 میلیون بیکار در کشور وجود دارد که این میزان بیکار نتیجه تن دادن به اجرای سیاست‌های «اقتصاد لیبرالی» است.
آیا شرایط امروز کشور یک فرصت طلایی نیست تا خود را به استقلال اقتصادی نزدیک کنیم و توجه بیشتری به اقتصاد داخلی داشته باشیم. استقلال اقتصادی یعنی سرنوشت اقتصاد در داخل کشور رقم بخورد ولی متاسفانه برخی معتقدند این امر شدنی نیست بنابراین باید از آنها سوال کرد آیا احداث کارخانه در داخل کشور سخت‌تر است یا رسیدن به دانش‌هایی که دنیا حتی تصور آن را که ایران تحریم شده به آنها دست یابد نداشت؟! متاسفانه تعداد کمی مسؤول اجرایی دلسوز در کشور وجود دارد، زیرا براساس گفته‌های مسؤولان شرایط به گونه‌ای در حال رقم خوردن است که دولت به جای توجه به تولید داخل به دنبال واردات است که این واردات نیز دشمن تولید داخل است. در اینکه برداشته شدن سد تحریم‌ها و ارتباط با دنیا می‌تواند تاثیر خود را بر اقتصاد کشور به جای گذارد شکی نیست، اما به چه قیمتی؟ تجربه ثابت کرده است هرگاه آمریکا و همپیمانانش می‌خواهند با هدف سرمایه‌گذاری مشترک یا روابط اقتصادی با کشورهای دنیا همکاری کنند، جز سود خود به چیز دیگری نمی‌اندیشند. از طرفی چون روحیه ایثار و خودباوری با اتکا به توانمندی‌های داخلی و توجه به ظرفیت‌های موجود، در خلال همکاری با کشورهایی که نمی‌خواهند پیشرفتی در ایران حاصل شود کمرنگ خواهد شد، بنابراین داشتن امید واهی، وابستگی‌ها را بیشتر کرده و افسار اقتصاد کشور به دست کسانی می‌افتد که چشم دیدن توسعه ایران را ندارند.

در چنین شرایطی توجه به چشم‌انداز توسعه‌ای و تمرکز بر خوداتکایی با ترسیم نقشه راه پیشرفت کشور و طرح‌ریزی برنامه‌های اقتصادی - آنگونه که ایران اسلامی از قابلیت‌های فراوان و مزیت‌های کم‌نظیر و ظرفیت‌های بالا در تمام بخش‌های اقتصادی برخوردار است- بهتر از چانه‌زنی‌های دیپلماتیک بی‌فایده است که نمی‌تواند نتیجه قابل قبولی را در پی داشته باشد.
به طور مثال ایران با تحمیل تحریم‌های بین‌المللی اکنون توفیقاتی را در انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، دانش ابریارانه، نانوتکنولوژی، صنایع دفاعی، زیست‌فناوری، سدسازی، موشکی و... به دست آورده است که دنیا را متوجه خود کرده است. پس نباید گول خورد و از مقاومت دست کشید، چراکه بسیاری از کشورهایی که تجربه وابستگی اقتصادی به سردمداران غرب و آمریکا را داشته‌اند، پس از سال‌ها اسارت اکنون به خود آمده‌اند تا با اتکا به خود بتوانند سهمی را در اقتصاد دنیا داشته باشند.
این مهم در کشور ما نیز زمانی حاصل می‌شود که مسؤولان اجرایی ایران به دنبال اجرای قانون اساسی کشور باشند، زیرا اجرای همین قانون اساسی می‌تواند کشور را از شرایط فعلی اقتصاد نجات دهد.
بنابراین پیشرفت‌ها بی‌شک بدون بسترسازی مناسب برای تحرک تولید و توسعه صادرات امکان‌پذیر نیست. البته این موضوع با توجه به پتانسیل‌های موجود چون نیروی فراوان کار، وجود تکنیسین‌های مجرب فنی متخصص و مواد اولیه فوق‌العاده زیاد و کم‌نظیر که به راحتی در کشور قابل دسترسی است، می‌تواند برطرف‌کننده مشکلات شود، کما اینکه خود شرکت‌های تولیدی و صادرکننده خارج از کشور نیز به اشکال مختلف اقدام به داد و ستد حتی در شرایط تحریم با ترفندهای خاص با ایران می‌کنند.
از آنجا که ایران به خودی خود دارای مزیت و منابع غنی فراوان، مواد خام متنوع و متفاوت است بنابراین دنیا اکنون نیازمند کالا و محصولات ایرانی است و توجه به تولید داخل و اشتغالزایی می‌تواند نسبت به روابط دیپلماسی بهتر نمایان شود. از طرفی نباید تمام کمبودها، کاستی و عقب‌ماندگی‌ها را به تحریم‌ها نسبت دهیم. تلاش در راستای تولید نفت خام و تبدیل آن به فرآورده با ارزش افزوده راهکار دیگری است و دولت باید بخش خصوصی واقعی بویژه بنگاه‌های تولیدی را دریابد و به جد مورد حمایت ویژه قرار دهد.
اکنون بیشتر مسؤولان بر این باورند تحریم‌های بین‌المللی فقط 20 درصد تاثیر منفی بر اقتصاد کشور گذاشته است و 80 درصد مشکلات اقتصادی ربطی به تحریم‌ها ندارد ولی در عمل بهبود شرایط اقتصادی را به برطرف کردن تحریم‌ها نسبت می‌دهند(!)
دولت اکنون در بخش اقتصاد به دنبال پیاده کردن مدل سیاست تعدیل اقتصادی و تا حدودی پیروی از نظام سرمایه‌داری است و متاسفانه اصل موضوع را که همانا اجرای نظام اقتصادی مطابق قانون اساسی که اقتصاد ایران را مبتنی بر 3 بخش مهم خصوصی، تعاونی و دولتی عنوان کرده، فراموش کرده است. اگر به بخش خصوصی نگاه شود، خواهیم دید این بخش نتوانسته است بخوبی ظاهر شود و بیشتر مسیر دلالی و سفته‌بازی را می‌پیماید که بخشی از آنها واردکنندگان هستند که آشکار و نهان در اختیار دولت هستند. بخش تعاونی نیز که عمدا در خواب عمیقی فرورفته و فعالیت‌های آن در حال حذف است، با این وجود تنها بخش دولتی است که به فعالیت‌های اقتصادی می‌پردازد که متاسفانه بازدهی چندانی را نیز به بار نمی‌آورد. در صورتی که کار را باید به کاردان سپرد.
*استاد دانشگاه و اقتصاددان

«باراک اوباما» رئیس‌جمهور آمریکا می‌کوشد از حملات عربستان سعودی به یمن حمایت کند، اما نه به اندازه‌ای که موجب آزردگی ایران شود.
«جیمی کارتر» رئیس‌جمهور اسبق آمریکا اندکی پس از انقلاب اسلامی سال 1979 دو اسکادران از هواپیماهای اف-15 به عربستان فرستاد تا به این کشور اطمینان‌خاطر بدهد آمریکا از آن حمایت می‌کند.
اما وقتی جنگنده‌ها در میانه راه بودند وی اعلام کرد آنها مسلح نیستند. کارتر می‌خواست عزم آمریکا را نشان دهد- اما نه یک عزم چندان راسخ- می‌توان حدس زد پس از آنکه اوباما دستور حرکت ناو هواپیمابر «یو اس اس تئودور روزولت» به سوی ساحل یمن را صادر کرد، سعودی‌ها دچار نوعی احساس آشناپنداری شدند.  شاید علت اعزام این ناو جلوگیری از حرکت کشتی‌های ایران به سوی یمن برای رساندن کمک به شبه‌نظامیان حوثی تحت حمایت خود در این کشور بوده باشد.
ما می‌گوییم «شاید»، چون دولت آمریکا نگفته است اگر کشتی‌های ایرانی بخواهند به ساحل یمن بروند، آیا جلوی آنها را خواهد گرفت یا خیر. یک سخنگوی پنتاگون درباره اینکه آمریکا ممکن است برای چه چیزهایی آماده شده باشد، گفت: «من نمی‌توانم چیزی بگویم».
این مایه اطمینان‌خاطر سعودی‌ها نخواهد بود که دکمه توقف حملات نظامی به حوثی‌ها را پس از منهدم کردن یک انبار مهمات بزرگ حوثی‌ها در نزدیکی صنعا فشردند. اقدام سعودی‌ها در پی فشارهای واشنگتن بر ریاض برای کاستن از شدت بمباران‌هایی است که موجب کشته شدن غیرنظامیان شده است.  همچنین گفته می‌شود مذاکرات پشت‌پرده میان ریاض و تهران نیز در آتش‌بس نقش داشته است.
اما اوباما تاکید کرده است مذاکرات هسته‌ای با ایران تاثیری بر سیاست کلی آمریکا در خاورمیانه یا تغییر شکل ائتلاف‌های منطقه‌ای آمریکا نخواهد داشت.  با توجه به سابقه اوباما در تلاش برای نیازردن ایران، سعودی‌ها با دقت بیشتری دنبال چنین شواهدی می‌گردند.
آمریکا در سوریه بسیار تلاش کرده است اهداف رژیم را هدف حملات خود قرار ندهد، یا به وعده خود برای مسلح کردن ارتش آزاد سوریه عمل نکند، زیرا از این نگران است که با این کار حامیان بشار اسد در تهران را ناراحت کند. دولت آمریکا همچنین تا همین ژانویه گذشته با حوثی‌ها تماس داشت.
اوباما ظاهرا معتقد است امتیازات هسته‌ای وی موجب تعدیل و میانه‌روی در رفتار منطقه‌ای تهران خواهد شد اما چیزی که ما تاکنون دیده‌ایم این است که دیپلماسی هسته‌ای ظاهرا ایران را متقاعد کرده است که می‌تواند نفوذش را در سراسر منطقه بگستراند.  آیا اوباما توافق هسته‌ای خود را بر سر یک حادثه دریایی، آن هم به خاطر ایستادن در کنار سعودی‌ها در یمن، به خطر خواهد انداخت؟‌ ایرانی‌ها قطعا این را بعید می‌دانند و برای همین است که اکنون در حال محک زدن آمریکا در دریا هستند.
یک گروه از ناوهای جنگی آمریکایی می‌تواند نمایش قدرت ترسناکی ارائه دهد، بویژه وقتی رئیس‌جمهوری به صورت معتبر از آن استفاده کند.
اگر ایرانی‌ها بتوانند آنچه را که سعودی‌ها از راه هوا منهدم می‌کنند دوباره از راه دریا به یمن برسانند، ریاض مدتی طولانی تحمل نخواهد کرد. سعودی‌ها همچنین در جست‌وجوی شواهدی هستند که نشان دهد اگر ایران به مسلح کردن دشمنان عربستان در یمن، عراق، سوریه و لبنان ادامه دهد، آمریکا هنوز هم آماده است از این کشور پشتیبانی کند.
ما [وال‌استریت ژورنال] اواخر ماه ژانویه گزارش دادیم از زمانی که شبه‌نظامیان حوثی کنترل صنعا را در ماه ژانویه به دست گرفتند، دولت اوباما کوشیده است حوثی‌ها را جزو شرکای بالقوه واشنگتن معرفی کند.  یکی از فرماندهان حوثی گفت: «آمریکا به ستیزه‌جویان کمک‌های لجستیکی می‌کرد و درباره گروه «القاعده در شبه‌جزیره عربی» با آنها مبادله اطلاعاتی داشت». آمریکا ماه فوریه مجبور شد سفارت خود را در صنعا تعطیل کند.
علت اینکه خاورمیانه اکنون در آتش می‌سوزد، این است که هیچ کس باور نمی‌کند اوباما بخواهد از نیروی نظامی استفاده کند.
وال‌استریت ژورنال

جورج فریدمن: چند هفته پیش ائتلافی که غالباً متشکل از کشورهای عرب سنی بود، بویژه آنهایی که در شبه‌جزیره‌ عرب واقع هستند، شکل گرفت. این ائتلاف که توسط عربستان سعودی سازماندهی شده بود، حملاتی هوایی را در یمن به اجرا درآورد که تا همین حالا نیز ادامه داشته است. هدف این حملات هوایی، حوثی‌های یمن که فرقه‌ای شیعه و مورد حمایت ایران هستند، و نیز متحدان سنی آنها که اکثریت نیروی نظامی وفادار به رئیس‌جمهور پیشین، علی عبدالله صالح را تشکیل می‌دهند، است.  مساله‌ای که این حملات را بویژه جالب ساخت، غیبت نیروی هوایی ایالات متحده در این حملات بود. اگرچه ایالات متحده اطلاعات و پشتیبانی‌های دیگری در اختیار [دولت‌های عرب سنی] قرار داد اما این ائتلاف دولت‌های عربی بود که این حملات هوایی دامنه‌دار و ادامه‌دار را علیه حوثی‌ها انجام داد. 3 نکته بود که این عملیات را دارای اهمیت می‌کرد؛ نخست اینکه استراتژی منطقه‌ای جدید ایالات متحده در حال اجراست. واشنگتن دارد از سیاستی که پس از دهه اول قرن بیست و یکم پیش گرفته بود – یعنی ایفای نقش به عنوان نیروی نظامی اصلی در درگیری‌های منطقه‌ای – فاصله می‌گیرد و با این کار، ایالات متحده بار عمده‌ جنگ را بر دوش قدرت‌های منطقه‌ای می‌گذارد، در حالی که خود نقشی ثانویه بر عهده می‌گیرد. دوم، پس از سال‌ها خریداری جنگ‌افزارها و سلاح‌های پیشرفته، سعودی‌ها و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اکنون قادر هستند یکسری نبردهای نسبتاً پیچیده را – حداقل در یمن – به انجام برسانند. این نبرد با از کار انداختن پدافند هوایی دشمن آغاز شد – حوثی‌ها موشک‌های زمین به هوا را از ارتش یمن به دست آورده بودند – و سپس مرکز فرماندهی و کنترل حوثی‌ها مورد حمله قرار گرفت. این بدان معناست که در حالی که قدرت‌های منطقه‌ای از دیرباز از این مساله خرسند بودند که بار نبرد را بر دوش ایالات متحده گذاشتند اما در واقع می‌توانند در صورتی که آمریکا از شرکت [مستقیم] در درگیری‌ها خودداری کند، خود این نقش را بر عهده بگیرند.
مهم‌تر از همه اینکه حملات انجام‌گرفته علیه حوثی‌ها، بازتاب‌دهنده‌ این وضعیت در منطقه است؛ جنگ میان سنی و شیعه. در عراق و سوریه یک جنگ تمام‌عیار در جریان است. یک جنگ نیز در تکریت در جریان است که داعش و متحدانش در یک سوی آن و ترکیبی پیچیده از ارتش عراق با اکثریت شیعه، شبه‌نظامیان شیعه، گروه‌های قبیله‌ای عرب سنی و نیروهای کرد سنی در سوی دیگر آن شرکت دارند. در سوریه نیز نبرد میان دولت رئیس‌جمهور بشار اسد –که اکثریت دولت وی را علوی‌ها تشکیل می‌دهند که فرقه‌ای شیعه هستند – و گروه‌های سنی در جریان است. اگرچه سنی‌ها، دروزی‌ها و مسیحی‌ها نیز طرف رژیم [بشار اسد] را گرفته‌اند. البته منطقی نخواهد بود به اپوزیسیون سوریه به عنوان یک ائتلاف اشاره کرد، چرا که خصومت داخلی چشمگیری میان آنها وجود دارد. در واقع، تنش نه تنها میان شیعیان و سنی‌ها بلکه در درون خود گروه‌های سنی نیز وجود دارد. در یمن نبردی بر سر در دست گرفتن قدرت در میان فرقه‌های در حال جنگ با یکدیگر سر گرفته است و با گذشت زمان به نبردی فرقه‌گرایانه آن هم به نفع بازیگران منطقه‌ای تبدیل شده است. این درگیری‌ها [ی فرقه‌ای] بسیار پیچیده‌تر از جنگ میان سنی و شیعه است و در عین حال باید گفت این درگیری‌ها[ی فرقه‌گرایانه] را نمی‌توان جدای از مساله‌ سنی- شیعه در نظر گرفت.
استراتژی ایران و واکنش سعودی‌ها
یکی از دلایلی که این مساله را بسیار دارای اهمیت کرده، این است که این جریانات بیانگر حرکتی از سوی ایران برای دستیابی به نفوذی گسترده‌تر در جهان عرب است و این استراتژی جدیدی نیست. ایران از زمان حکومت شاه به دنبال دستیابی به نفوذ بیشتر در شبه‌جزیره‌ عرب بوده است. پس از شاه نیز ایران در پی آن بوده است تا حوزه‌ نفوذ خود را از کشور خود تا دریای مدیترانه گسترش دهد. با توجه به قدرت حزب‌الله در لبنان و توانایی سوریه‌ بشار اسد در اجرای قدرتنمایی تهران، می‌توان گفت بقای حکومت بشار اسد در سوریه و موفقیت دولت طرفدار ایران در عراق، پدیدآورنده‌ نفوذی است که ایران در پی آن بوده است.
البته برای مدت زمانی و همزمان با پیش رفتن حکومت بشار اسد تا نزدیکی فروپاشی در سال ۲۰۱۲ و نیز با امید به ایجاد یک حکومت نسبتاً موفق در عراق که خود را بازیچه و آلت دست ایران قرار نمی‌داد، این استراتژی به نظر می‌رسید به بن‌بست رسیده باشد. این تحولات به همراه تحریم‌های غرب، ایران را در موضع دفاعی قرار داد و اینگونه به نظر می‌رسید که طرح ایرانی‌ها برای دستیابی به نفوذی گسترده‌تر [در خاورمیانه] با شکست روبه‌رو شده است. به هر ترتیب، ظهور داعش به نحوی تناقض‌آمیز به 2 روش موجب قدرت‌گیری دوباره‌ ایران شده است؛ نخست، در حالی که تبلیغات و اقدامات داعش بسیار هولناک بوده و با این منظور صورت گرفته است تا این گروه را نه تنها ترسناک، بلکه قدرتمند نیز جلوه دهد اما واقعیت امر این است که این گروه، اگرچه ضعیف نیست ولی تنها نمایانگر فرقه‌ای از جامعه‌ سنی عراق است و سنی‌ها خود در عراق اقلیت، به شمار می‌روند. در همین حال، این اقدامات نوعی حس پایداری و ایستادگی در برابر داعش در جامعه شیعه پدید آورده و به مشاوران ایرانی اجازه داده است به نحوی کارآمد به مدیریت و رهبری شبه‌نظامیان شیعه در عراق و (تا حدودی) ارتش عراق بپردازند و به این ترتیب ایالات متحده را وادار سازند نیروی هوایی خود را به صورت همزمان و در راستای نیروهای زمینی تحت رهبری ایرانیان به کار گیرد. با توجه به استراتژی آمریکا مبنی بر بازداشتن داعش – حتی اگر انجام این کار مستلزم همکاری با ایران باشد – بدون لزوم بهره‌گیری از پیاده‌سازی نیروهای خود روی زمین، نتیجه این خواهد بود که ضعف اساسی داعش، بروز بیشتری پیدا خواهد کرد و پیروز پیش‌فرض در عراق، همان ایران خواهد بود.
وضعیتی که در سوریه وجود دارد – هرچند با کمی تفاوت‌های جمعیت‌شناسی – تا اندازه‌ای مشابه این وضعیت [در عراق] است. ایران و روسیه در طول تاریخ از حکومت [خاندان] اسد پشتیبانی کرده‌اند و در این بین، پشتیبانی ایرانیان پررنگ‌تر بوده است، چرا که حتی متحد خود – یعنی حزب‌الله – را نیز در این نبرد به کار گرفتند. عاملی که زمانی دلیلی پیش‌پاافتاده به نظر می‌رسید، اکنون به دلیلی مهم تبدیل شده است. ایالات متحده دشمنی بسیار فراوانی با بشار اسد داشته است اما با توجه به گزینه‌های پیش رو در سوریه، واشنگتن هم‌اینک بی‌طرفانه‌ترین موضع ممکن را حداقل در قبال حکومت اسد برگزیده است. بشار اسد بی‌شک مایل است این بی‌طرفی آمریکا در این مساله را به گفت‌وگوی مستقیم با واشنگتن تعبیر کند. باید گفت فارغ از پیامدهای این مساله، ایران ابزار لازم برای نگه‌داشتن و ادامه‌ نفوذ خود در سوریه را در اختیار دارد.اگر نگاهی به نقشه بیندازید و درباره وضعیت موجود در یمن فکر کنید، درمی‌یابید چرا سعودی‌ها و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باید دست به کار می‌شدند. با توجه به رویدادهایی که در طول مرزهای شمالی شبه‌جزیره‌ عرب در حال روی دادن است، سعودی‌ها ناچارند احتمال پیروزی حوثی‌ها و پایه‌ریزی یک دولت شیعه‌ طرفدار ایران در جنوب مرزهای کشورشان را در نظر گیرند. بنابراین سعودی‌ها و کشورهای حوزه خلیج فارس با احتمال محاصره شدن توسط شیعیان یا ایران روبه‌رو هستند. البته این دو مساله [شیعیان و ایران] متفاوتند ولی به شیوه‌های گوناگون با هم مرتبطند و این واقعیت که حوثی‌ها گروه‌های نیابتی [پروکسی] مانند حزب‌الله نیستند، به نفع سعودی‌هاست. از سوی دیگر، پول‌های سعودی و عملیات‌ نظامی طراحی‌شده با هدف قطع کردن کمک‌های ایران به حوثی‌ها، می‌تواند در کل از شدت خطر و تهدیدی که متوجه سعودی شده است، بکاهد. بنابراین سعودی‌ها ناچار بودند اقدامی انجام دهند.
در طول بهار عربی، یکی از تلاش‌هایی که نزدیک بود به موفقیت بینجامد، خیزش مردمی برای سرنگون کردن حکومت در بحرین بود اما این خیزش بی‌اثر ماند، چرا که عربستان سعودی مداخله و خواسته‌ خود را بر آن کشور تحمیل کرد. عربستان نشان داد نسبت به به‌پاخیزی رژیم‌های شیعه‌ای که در شبه‌جزیره عرب دارای روابط نزدیکی با ایران هستند، بشدت حساس است و نتیجه‌ این رویداد، مداخله‌ یک‌سویه[سعودی‌ها] و سرکوب [قیام‌کنندگان بحرینی] بود. از مسائل اخلاقی این رویداد که بگذریم، بسیار روشن است سعودی‌ها از قدرت‌گیری ایران و شیعه بیم دارند و در چنین مواردی قدرت خود را [برای برهم زدن این معادلات] به کار می‌گیرند و این همان کاری است که در یمن هم انجام داده‌اند.
البته این موضوع به طرقی برای سعودی‌ها ساده است. آنها به منزله‌ مرکز ثقل جهان سنی [عرب] هستند. به بیان دقیق‌تر، سعودی‌ها و متحدانشان به راهکاری دست زده‌اند که به لحاظ استراتژیک، دفاعی و به لحاظ تاکتیکی، هجومی است. هدف آنها جلوگیری از افزایش نفوذ ایران و شیعه است و ابزاری که بدین منظور به کار می‌گیرند، جنگ‌های ائتلافی است که از نیروی هوایی به منظور پشتیبانی از نیروهای محلی در روی زمین بهره می‌برد. در واقع، اگر کار به تصرف و اشغال کامل یمن نکشد، می‌توان گفت سعودی‌ها دارند از همان استراتژی به کار گرفته‌شده توسط آمریکایی‌ها در دهه‌ ۲۰۰۰ – البته با مقیاسی کوچک‌تر – بهره می‌گیرند.
موضع ایالات متحده
استراتژی آمریکایی‌ها پیچیده‌تر است. ایالات متحده استراتژی‌ای را در پیش گرفته است که بر نگه داشتن توازن قدرت متمرکز است. اینگونه رویکردها همواره پیچیده است، چرا که در آن هدف نه پشتیبانی از یک قدرت ‌ویژه، بلکه نگه داشتن نوعی توازن میان چند قدرت است. بنابراین ایالات متحده در حال فراهم آوردن اطلاعات و برنامه‌ریزی مأموریت‌های انجام‌گرفته توسط ائتلاف سعودی علیه حوثی‌ها و متحدان ایرانی آنهاست. در عراق نیز ایالات متحده از طریق بمباران مواضع داعش، از شیعیان – و به طور گسترده‌تر متحدان آنها – پشتیبانی می‌کند. استراتژی ایالات متحده در سوریه چنان پیچیده است که نمی‌توان آن را به روشنی بیان کرد. این ماهیت اینگونه استراتژی‌هاست که مبتنی بر خودداری از مداخله‌ گسترده، بلکه در عوض، متعهد به برقراری توازن قدرت است. ایالات متحده می‌تواند در مواردی با ایران مخالفت و در مواردی از آن پشتیبانی کند و باید گفت مدل‌های ساده‌انگارانه‌ جنگ سرد در این مورد کاربرد ندارد. تمام اینها زمانی روی می‌دهد که به نظر می‌رسد گفت‌وگوهای هسته‌ای دارد به پایان می‌رسد. باید گفت ایالات متحده دیگر با جدیت [پیشین] نگران مساله‌ سلاح‌های هسته‌ای ایران نیست. همان‌گونه که پیش از این نیز چندین بار گفته‌ام، از اواسط دهه‌ ۲۰۰۰ این اخبار به گوش ما می‌رسید که ایران یک یا 2 سال تا دستیابی به سلاح هسته‌ای فاصله دارد. هر سال این تاریخ سرنوشت‌ساز را به عقب می‌کشاندند. اما باید گفت ساخت سلاح هسته‌ای کار دشواری است و ایرانی‌ها هنوز حتی آزمایش هسته‌ای نیز انجام نداده‌اند و همه می‌دانند آزمایش هسته‌ای گامی اساسی پیش از تولید سلاح هسته‌ای قابل استفاده است و مساله‌ای که همین چند سال پیش معضلی اصلی به شمار می‌آمد، اکنون بخشی از مسائلی است که روابط آمریکا و ایران را بر یکدیگر اثرگذار ساخته است، چه در جهت همکاری همراستا با یکدیگر و چه در جهت مخالفت با طرف مقابل. روشن است چه توافقی به دست بیاید و چه نه، ایالات متحده بمباران داعش را ادامه خواهد داد؛ حال چه این کار به سود ایران و سعودی‌ها در یمن باشد و چه نباشد. مساله‌ اصلی همان مساله‌ چند سال پیش است: به نظر می‌رسد ایران به دنبال بالا بردن حوزه‌ نفوذ خود در [سرزمین‌های] دریای مدیترانه باشد اما این بار، حوزه‌ نفوذ آنها یمن را نیز دربر می‌گیرد و این نیز به نوبه‌ خود در 2 جهت تهدیدی برای شبه‌جزیره‌ عرب پدید می‌آورد. ایرانی‌ها به دنبال این هستند تا پیرامون شبه‌جزیره‌ عرب را فرا بگیرند و سعودی‌ها باید واکنش نشان دهند اما پرسش اینجاست: آیا انجام حملات هوایی برای بازداشتن حوثی‌ها کافی است؟ می‌توان گفت یمن بودجه بالایی برای درگیر شدن در جنگ ندارد. اما نخستین پرسشی که پیش می‌آید این است: سعودی‌ها سپس چه خواهند کرد؟ و دومین پرسش: آمریکایی‌ها چه خواهند کرد؟ ایده‌ فعلی مستلزم ایجاد نوعی توازن [قدرت] میان ایران و عربستان سعودی است که در آن ایالات متحده طرف هر دو کشور را بگیرد. با این ایده – و با این حقیقت نظامی – ایالات متحده قادر نخواهد بود شرکت و مداخله‌ای تمام‌عیار در نبرد زمینی [علیه داعش] در عراق داشته باشد.
 نقش ترکیه
ترکیه کشوری است که در قبال این مساله نسبتاً ساکت بوده و نقشی انفعالی داشته ولی این کشور در واقع بسیار مهم و تعیین‌کننده است. ترکیه دارای بزرگ‌ترین اقتصاد و بزرگ‌ترین ارتش در منطقه است، هرچند این مساله که ارتش آن تا چه اندازه کارآمد است، بحثی است جدا. ترکیه در حال بررسی ناآرامی‌ها در مرزهای جنوبی خود، بالا گرفتن تنش‌ها در قفقاز و درگیری‌ها در طول دریای سیاه است. همه‌ اینها به کنار، سوریه و عراق و احتمال قدرت‌گیری ایران نگران‌کننده‌ترین مساله است. ترکیه تاکنون چندان درباره ایران اظهارنظر نکرده است ولی آنکارا چند هفته‌‌ پیش خیلی ناگهانی تهران را مورد انتقاد قرار داد و ایران را متهم کرد در تلاش برای تسلط یافتن بر منطقه است. ترکیه بارها بدون اینکه دست به اقدام زند، مطالبی را اظهار داشته است ولی تحولات اخیر دارای اهمیت بسیاری است. البته باید این را نیز به یاد آورد که «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه همواره امیدوار بوده است ترکیه را به عنوان رهبر منطقه و رهبر جهان سنی ببیند. همگام با وارد عمل شدن سعودی‌ها و انجام دادن نقشی فعال‌تر در عراق و سوریه، آن هم در حالی که ترک‌ها نقش چندانی در تحولات منطقه نداشته‌اند، ترکیه دارد فرصت را از دست می‌دهد. چنین فرصت‌هایی می‌آیند و می‌روند و تاریخ تغییر نمی‌کند. اما ترکیه هنوز هم قدرت اصلی سنی [در منطقه] به شمار می‌آید و می‌توان آن را به همراه عربستان و ایران، به عنوان سومین پایه‌ [قدرت در] منطقه در نظر گرفت.
حرکات ترکیه گامی حیاتی در جهت پیدایش یک توازن قدرت در منطقه است که در آن قدرت‌های منطقه‌ای – و نه انگلستان یا ایالات متحده – تعیین‌کننده‌ پیامدها و رویدادها باشند. [در صورت وارد شدن ترکیه به صحنه] نقش آمریکایی‌ها، مانند نقش بریتانیایی‌ها پیش از آنها، این نخواهد بود که به طور مستقیم درگیر جنگ در منطقه شوند، بلکه این خواهد بود که کمک کنند توازن قدرت [در منطقه] تثبیت شود و این فرصت را می‌توان [با شرکت پررنگ‌تر] در یمن یا عراق به دست آورد. البته این مساله‌ای بسیار پیچیده است و نمی‌توان با تحلیل‌های ساده‌انگارانه و ایدئولوژیک، آن را پیش برد اما این فرصت وجود دارد و در حال آشکار شدن است و تعیین‌کننده‌ تحولات آتی در خاورمیانه خواهد بود و اگر ایران سلاح‌های هسته‌ای خود را که البته در مقام نظر و تئوری مطرح شده است کنار گذارد و بر این مساله متمرکز شود، در آن صورت ترک‌ها نیز وارد بازی شده و توازن قدرت [در منطقه] را تکمیل خواهند کرد.
اندیشکده استراتفور

اُدد اران(Oded Eran): لایحه کورکر-کاردین که 14 آوریل / 25 فروردین، به اتفاق آرا در کمیته روابط خارجی سنا تصویب شد، مصالحه‌ای است که به باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا امکان می‌دهد به مذاکره با ایران ادامه دهد و حتی یک توافق را بر سر برنامه هسته‌ای این کشور به نتیجه برساند. این لایحه همچنین تقابل بین رئیس‌جمهور و کنگره را -که اکنون هر دو بخش آن [مجلس نمایندگان و مجلس سنا] در کنترل جمهوریخواهان قرار گرفته است- تا روز پس از توافق به تاخیر می‌اندازد. این مصالحه هم میل جمهوریخواهان را به اجازه دادن به قوه مجریه برای شرکت داشتن در دیپلماسی در برابر ایران نشان می‌دهد، هم تمایل رئیس‌جمهور را برای به رسمیت شناختن نقش قوه مقننه؛ نقشی که در عبارت «توصیه و رضایت» در ماده 2 بخش 2 قانون اساسی درباره معاهدات بین کشورهای خارجی با آمریکا به آن اشاره شده است. اوباما ادعا کرده بود این توافق با ایران، یک معاهده نیست اما ذهنیت خود را عمدتا تحت تاثیر فشار سناتورهای دموکرات تغییر داد. این سناتورها درک می‌کردند که غیرمنطقی است کنگره آمریکا هیچ حق اظهارنظری در این باره نداشته باشد.
در برابر این پس‌زمینه، رئیس‌جمهور آزاد است در طول مذاکرات، با ایران گفت‌وگو داشته باشد، مشکلی که او ممکن است با آن مواجه شود، فقط زمانی است که توافق نهایی حاصل شده است. در چنین شرایطی رئیس‌جمهور 5 روز فرصت دارد این توافق را به کنگره ارائه کند و کنگره نیز باید ظرف 30 روز به آن رسیدگی کند. اگر کنگره طی 12 روز تصمیم بگیرد به این توافق رای ندهد، آنگاه رئیس‌جمهور ممکن است از حق وتوی خود استفاده کند. آنگاه کنگره 10 روز فرصت دارد تصمیم بگیرد آیا این وتو را رد کند یا نه.
برای اینکه این توافق هم در قوه مجریه و هم قوه قانونگذاری معتبر باشد، هر دو بخش کنگره باید آن را تایید کنند. اگر کنگره تصمیم بگیرد آن را رد کند، قانون اساسی به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد نظر کنگره را نادیده بگیرد اما حق سنا را در باطل کردن این وتو در صورتی که اکثریت دوسوم آرای سناتورها را داشته باشد، محفوظ می‌دارد. با فرض شکل‌گیری چنین سناریویی، رئیس‌جمهور رأی 34 سناتور از 46 سناتور دموکرات را نیاز خواهد داشت تا مانع بی‌اعتبار شدن وتوی خود شود. به عبارت دیگر اگر اکثریت جمهوریخواه تصمیم بگیرد به اتفاق آرا توافق با ایران را رد کند، همه آنچه رئیس‌جمهور بدان نیاز خواهد داشت، وفاداری 34 عضو حزب خودش است. اوباما می‌داند اگر نتواند به همکاران سیاسی‌اش در سنا تکیه کند، شرایط او چنان متزلزل خواهد شد که آمریکا دیگر قادر نخواهد بود در هر توافقی، به تعهدات خود عمل کند.
دولت اوباما در ازای مصالحه با جمهوریخواهان کمیته روابط خارجی سنا، ملزم خواهد بود همه موارد مرتبط با راستی‌آزمایی و هرگونه تخلف ایران را به کنگره اطلاع دهد. در چنین شرایطی، در اولین گزارش درباره این توافق، از وزیر خارجه خواسته خواهد شد یک گزارش ارزیابی راستی‌آزمایی را درباره تعهدات ایران و اینکه چه تحریم‌هایی باید به وسیله آمریکا یا هر کشور دیگری یا سازمان ملل، لغو شود، ارائه کند. گزارش وزیر خارجه همچنین به توانمندی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای راستی‌آزمایی خواسته‌شده و نیز تضمین دسترسی آژانس به همه سایت‌های مشکوک هسته‌ای ایران معطوف خواهد بود. از وزیر خارجه خواسته می‌شود هرگونه احتمال اقدام ایران در بهره‌برداری از هر موضوعی را که به صراحت در توافق ذکر نشده است و ممکن است برای پنهان کردن فعالیتی مغایر با تعهداتش از آن استفاده کند، در نظر داشته باشد.
در لایحه اخیر به اسرائیل پرداخته شده است. در آن قید شده توافق به هیچ وجه نباید موجب مصالحه کردن بر سر تعهد آمریکا به امنیت اسرائیل یا حمایت آن از حق موجودیت آن شود. در چنین شرایطی رئیس‌جمهور و دیگر بخش‌های دولت باید درباره یکسری موضوعات از جمله موضوعاتی که در این توافق به آنها اشاره نشده است - مانند توسعه موشک‌های بالستیک ایران- گزارش دهند اما واقعیت صرف گزارش دادن، صرفنظر از اینکه چقدر موشکافانه باشد، نمی‌تواند موجب یک تصمیم عملی شود که تهدید برای اسرائیل را کاهش دهد.
در این صورت، اسرائیل خود را در شرایطی می‌یابد که در آن نمی‌تواند سعی کند توافق فرمول‌بندی‌شده بین جمهوریخواهان و دموکرات‌ها را در کمیته روابط خارجی سنا بدون هرگونه حمایت ضمنی کاخ‌سفید، تغییر دهد. هرگونه انتقاد از لایحه کورکر-کاردین که از طرف مقامات ارشد اسرائیلی صورت گیرد، با خصومت هر دو حزب مواجه خواهد شد. علاوه بر این اگر این لایحه تصویب شود و اگر ایران ناقض توافق دیده نشود، موضوع ایران، تاثیری را که ممکن است در انتخابات ریاست جمهوری بعدی آمریکا داشته باشد، از دست خواهد داد. همکاری نزدیک 2 حزب در کمیته روابط خارجی سنا، با مشارکت غیرمستقیم کاخ سفید و این واقعیت که 2 سناتور جمهوریخواه (پل و روبیو) از این لایحه پیشنهادی حمایت کردند، انتقاد دیگر جمهوریخواهان از رئیس‌جمهور به علت عملکردش در موضوع هسته‌ای ایران را دشوار می‌کند.
با این حال، دولت اسرائیل و دوستان اسرائیل در واشنگتن، تلاش خود را به کار خواهند گرفت تا زمینه شکل‌گیری یک لایحه مجزا یا دست‌کم شکل‌گیری تفاهمی بین اسرائیل و دولت آمریکا را بررسی کنند، تفاهمی که حتی اگر در حد قانونی لازم اجرا نشود، اقدام کنگره را با خود داشته باشد. ممکن است این تصور پیش آید که چنین لایحه‌ای با نام بردن مشخص از اسرائیل، واکنش‌های دیپلماتیک دیگر متحدان آمریکا در خاورمیانه را در پی خواهد داشت؛ متحدانی که به شکلی مشابه نگران عملکرد کلی ایران در منطقه و بلندپروازی‌های هسته‌ای آن به‌طور مشخص هستند. در این باره نیز دولت و کنگره می‌توانند امنیت متحدان این کشور را در صورت تخطی ایران از این توافق تضمین کنند. به هر ترتیب، چنین بحثی با دولت و کنگره، باید فقط پس از آن شروع شود که این لایحه تایید نهایی را دریافت می‌کند و با امضای رئیس‌جمهور به قانون تبدیل می‌شود، در چنین شرایطی اسرائیل به بر هم زدن این روند دیپلماتیک متهم نمی‌شود.
مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل