فاطمه حمزه‌لوی*: اشاره: امروز گفتمان زنان گفتمانی غالب در سطح جوامع است و  از آنجا  که نیمی از هر جامعه را زنان تشکیل می‌دهند، مسائل مربوط به آنان حائز اهمیت است.  در طول تاریخ اجحاف‌های زیادی در حق زنان صورت گرفته است. زمانی در یونان باستان زنان را همچون بردگان خرید و فروش و از کمترین حقوق انسانی محروم می‌کردند. بعدها با وقوع رنسانس و ورود به عصر روشنگری، جریان‌های برابری‌طلبانه در نتیجه این ظلم تاریخی شکل گرفتند. در جامعه امروز 3 جریان عمده در قبال مسائل زنان وجود دارد. عده‌ای هرگونه حضور اجتماعی زن را رد کرده و حکم به خانه‌نشینی او می‌دهند. جریان‌های برابری‌طلبانه زن را به حداکثر حضور اجتماعی برابر با مردان تشویق می‌کنند و گروه سوم نظری بینابین دارند. در این مقاله تلاش شده است به جایگاه و نقش اجتماعی زن در جامعه از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخته شود.
جایگاه اجتماعی زنان در اسلام
از نظر رهبری شخصیت والای زن هنوز آنطور که باید و شاید در جامعه ترسیم نشده است. جریان‌های غربی و فمینیستی نیز به‌رغم ادعاها و شعارهایشان نتوانسته‌اند جایگاهی درخور مقام زن برای او ایجاد کنند. ایشان وضعیت کنونی زنان مسلمان ایرانی را به‌رغم توسعه حضور اجتماعی، دارای حد متوسطی از پیشرفت می‌دانند و معتقدند زنان ایرانی هنوز در اول راه پیشرفت قرار دارند. به همین دلیل افراد جامعه بویژه زنان باید نسبت به موضوع «زن» آگاهی‌های لازم را از دل «اسلام» به دست بیاورند؛ دینی که به زنان شأن و جایگاهی برابر با مردان بخشید تا جایی که همپای مردان با پیامبر(ص) بیعت کردند و بدین وجه مشارکت سیاسی و اجتماعی‌شان مشروعیت یافت.  از دیدگاه ایشان، زن و مرد از نظر جنبه‌های انسانی تفاوتی با هم ندارند و جنسیت نسبت به انسانیت در درجه دوم اهمیت قرار دارد. «زن و مرد همواره در ارزش‌های اسلامی و انسانی و وظایف عمومی یک انسان، در جامعه اسلامی همسو و همسطح بوده‌اند و تنها در وظایف اختصاصی، آن هم براساس خصوصیات آفرینش آنها اختلافاتی وجود دارد».(1) ایشان با اشاره به عمومیت حدیث «مَن اَصبَحَ لا یَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمینَ فَلَیسَ بِمُسلِمٍ» و عدم اختصاص آن به جنس مذکر، اهتمام به امور مسلمانان، جامعه اسلامی و مسائل جهانی را وظیفه انسانی همه افراد اعم از زن و مرد می‌دانند. از این رو حضور زن را در تمام عرصه‌های اجتماعی و حتی در میدان‌های جهاد خالی از اشکال می‌دانند: «زنانی که بتوانند و مایل باشند می‌توانند در میدان‌های جهاد نیز حضور پیدا کنند».(2) مومنین و مومنات در حفظ مجموعه نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر سهیمند و قرآن زن را از این وظیفه استثنا نکرده است. پس هر یک از زن و مرد بر حسب توانایی‌هایشان، مسؤولیتی اجتماعی بر دوش دارند اما باید در نظر داشت هر یک از زن و مرد در حیطه مسؤولیت‌های خانوادگی، وظیفه بخصوصی دارند که بر فعالیت اجتماعی‌شان اولویت دارد. براساس تقسیم‌بندی اسلام، زنان وظیفه مدیریت داخلی و انجام کارهای مربوط به خانه و مردان وظیفه نان‌آوری را برعهده دارند؛ در نتیجه برای هر یک از زن و مرد فعالیت‌های اجتماعی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.  رهبر حکیم انقلاب اسلامی، بارها تاکید کرده‌اند مسؤولیت اجتماعی زنان در کنار اولویت دادن به مسؤولیت‌های خانوادگی معنا پیدا می‌کند اما این مسؤولیت‌های خانوادگی نباید مانع حضور و فعالیت‌های اجتماعی زن بشود: «اگر گفته می‌شود مسؤولیت‌های خانوادگی دارند به این معنا نیست که مسؤولیت اجتماعی از دوش اینها برداشته شده است. بایستی این مسؤولیت را هم حفظ کنند و هر مقداری که با وجود حفظ این مسؤولیت توانایی دارند، آن توانایی را به مسؤولیت‌های اجتماعی و سیاسی هم ضرب
کنند».(3) معظم‌له همچنین با تاکید بر جایگاه «مادری»، آن را وظیفه اصلی و حق زن می‌دانند و معتقدند جامعه غربی با محروم کردن زن از این حق به وی ظلم کرده‌ است: «من می‌گویم مهم‌ترین نقشی که یک زن در هر سطحی از علم و سواد و معلومات و تحقیق و معنویت می‌تواند ایفا کند، آن نقشی است که به‌عنوان یک مادر و به‌عنوان یک همسر می‌تواند ایفا کند. این از همه کارهای دیگر او مهم‌تر است».(4) «بعضی افراط می‌کنند و بعضی تفریط. بعضی می‌گویند چون فعالیت اجتماعی اجازه نمی‌دهد به خانه و شوهر و فرزند برسیم، پس فعالیت اجتماعی نباید بکنیم. بعضی می‌گویند چون خانه، شوهر و فرزند اجازه نمی‌دهد فعالیت اجتماعی بکنیم، پس شوهر و فرزند را باید رها کنیم. هر دو غلط است. نه این را به خاطر آن، نه آن را به خاطر این نباید از دست
 داد».(5) ایشان درباره نقش ویژه و منحصر به فرد زن می‌گویند: «زن با نقاط قوت زنانه خود-که خدای متعال در وجود او به ودیعه گذاشته و مخصوص زن است- همراه با ایمان عمیق، همراه با استقرار ناشی از اتکا به خداوند و همراه با عفت و پاکدامنی- که فضای پیرامون او را نورانیت می‌بخشد- می‌تواند در جامعه یک نقش استثنایی اینگونه ایفا کند؛ هیچ مردی قادر به ایفای چنین نقشی نیست؛ مثل کوه استواری از ایمان، در عین حال مثل چشمه جوشانی از عاطفه و محبت و احساسات زنانه، تشنگان و محتاجان نوازش را از چشمه صبر و حوصله و عاطفه خود سیراب می‌کند. اگر زن با این خصوصیات در عالم وجود نبود، انسانیت معنا پیدا نمی‌کرد».(6)
 ضرورت رشد علمی و معرفتی زنان
محروم کردن زنان از تحصیل و تعلیم و تربیت ظلم و اهانتی است که عده‌ای به نام اسلام و سنت در حق زنان روا داشته‌اند و این موضوع سبب رشد کمتر زنان نسبت به مردان، در اجتماع و سیاست شده است: «اگر زنان را هزار سال دیگر هم از مناطق گوناگون زندگی دور نگه دارند، هزار سال بعد می‌بینند که در سطح دنیا، تعداد دانشمندان مرد، تعداد سیاستمداران مرد، تعداد پیشه‌وران مرد، تعداد مردانی که فعالیت‌های اجتماعی را پیش می‌برند بیشتر از زنان است. اگر دستی بیاید جلوی مردان را بگیرد و نگذارد که آنها در اینگونه مسائل دخالت کنند و زنان را وارد این امور کند، بعد از گذشت سال‌ها می‌بینید که به‌تدریج آن جنس در این کارها ضعیف‌تر و این جنس قوی‌تر شد. البته این هم درست نیست و به یک شکل دیگر ظلم است».(7) در دیدگاه رهبری، مناسبت‌ترین زمینه برای فعالیت اجتماعی زنان عرصه‌های علمی است. اگرچه در نظر ایشان، در حیطه کارهای اجرایی بعضی مشاغل مناسب زن نیست اما حضور زن در همه عرصه‌های علمی و رشته‌های گوناگون مفید است: «کارهای دانشگاهی و علمی از هر نوعش برای زن مناسب است. زن اگر بخواهد استاد شده، تعلیم و تدریس کند، کتاب بنویسد، کارهای فرهنگی بکند؛ در هر رشته‌ای که باشد فرق نمی‌کند؛ چه رشته علمی محض باشد، چه رشته‌های علوم انسانی، تجربی و دینی باشد، تفاوتی نمی‌کند».(8)  از نظر ایشان زنان باید به اندازه مردان اعتلای فکری و قدرت تحلیل پیدا کنند: «برترین زنان تاریخ کسانی هستند که از خودشان خرد، اراده، تصمیم درست و شخصیت انسانی نشان داده‌اند». زنان باید به خودباوری برسند و شخصیت واقعی‌شان را اظهار کنند. یعنی شخصیتی که تحمیلی یا تلقینی نیست بلکه حقیقتی است که زیر پوشش‌های گوناگون مخفی نگه داشته شده است. باید به زن فرصت داده بشود تا استعدادهای عظیمی را که در درونش به‌طور بالقوه وجود دارد، بالفعل کند. از آنجا که زنان نقش مربی را در خانواده بر عهده دارند تفکرشان بر تفکر مردان جامعه نیز موثر است و بدین ترتیب اصلاح زنان به اصلاح مردان و در نتیجه اصلاح جامعه منجر می‌شود: «اگر در کشوری زنان آن کشور بتوانند به این صفا، معنویت، رُقاء و تعالی فکری برسند، هیچ مشکلی در آن مملکت باقی نمی‌ماند، یعنی زن به طور محسوسی در مرد، تاثیر دارد. هم بر روی شوهرش، هم بر روی فرزندانش تاثیرات تعیین‌کننده‌ای می‌تواند بگذارد. و لذا در واقع اصلاح جامعه با اصلاح زنان است».(9)   از نظر ایشان هدف از تعلیم و تربیت زنان صرف اشتغال یا رسیدن به مناصب بالا نیست؛ زن باید شأن انسانی خود را در جامعه پیدا کند. شخصیت و اعتماد به نفس پیدا کند و این تصور که نسبت به مرد یک موجود درجه دوم و بازیچه خواسته‌ها و اراده مرد است، از بین برود. در این مسیر، خود زنان نقش اصلی را بر عهده دارند. زن‌ها هستند که باید مسؤولیت‌ها، وظایف و جایگاه خود را در نظام اسلامی بیابند. مجالس زنانه نباید به سمت صحبت‌های پوچ و بیهوده سوق پیدا کند؛ مقابله با آثار به جا مانده از فرهنگ قدیمی که به سطحی‌نگری زنان و عدم پیشرفت آنها دامن می‌زند، کاری است که جمعیت زنان باید انجام بدهد.
اشتغال زنان
در زمینه اشتغال، رهبری بیان می‌دارند: «ما با بیکاری خانم‌ها مخالفیم؛ اصلا زن باید کار کند. البته کار دو جور است؛ یکی کار داخل خانه و یکی کار بیرون خانه، هر دو کار است».(10) همانطور که از ظاهر سخن برمی‌آید، ایشان برای کار خانگی ارزشی همسطح با کار بیرون از خانه قائلند و آن را گونه‌ای از اشتغال می‌دانند. البته ارزشمند شمردن کار خانه‌داری، به معنای مخالفت ایشان با اشتغال خارج از خانه نیست: «اشتغال چه از نوع اقتصادی باشد، چه از نوع سیاسی و اجتماعی و فعالیت‌های خیرخواهانه، خوب است. زن‌ها نصف جامعه‌اند و خیلی خوب است اگر ما بتوانیم از این نیمِ جامعه در زمینه اینگونه مسائل استفاده کنیم».(11) از نظر رهبر انقلاب، اشتغال زنان به شرط رعایت نکات زیر، خالی از اشکال است:  1-حفظ خانواده و لطمه نخوردن روابط زناشویی 2- توجه به خصوصیات زنانه در بحث اشتغال 3- عدم خضوع زن در برابر مرد در محیط کار 4- حفظ حریم‌ها.  از نظر ایشان آنچه موجب رشد زن می‌شود صرفا اشتغال بیرون از خانه نیست. مشاغلی همچون منشیگری، فروشندگی، ماشین‌نویسی، مستخدمی و... چیزی به شأن زن اضافه نمی‌کند، بلکه فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، علمی و مذهبی است که زن را رشد می‌دهد اگرنه پست شمردن کار خانگی و در مقابل ارزشمند شمردن اشتغال بیرون از خانه به عنوان عامل رشد و ترقی زن، ریشه در تفکرات فمینیستی دارد.
  نقش زنان در انقلاب
حضور انقلابی زن‌ها که از زمان مشروطه آغاز شده و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن ادامه یافته، از دیدگاه رهبری در واقع بازگشت زن به فطرت و اصل خویش است. زنان علاوه بر حرکات انقلابی،  شرکت در تظاهرات و فعالیت‌های امدادی و... با فداکاری‌هایی که نسبت به همسران، فرزندان و برادرانشان ابراز کردند سهم زیادی در پیروزی انقلاب داشتند. اگر حضور زنان نبود، انقلاب اینگونه به ثمر نمی‌نشست و تاثیرگذار نمی‌شد. از نظر ایشان داخل کردن زنان به متن انقلاب، یکی از کلیدهای اساسی پیروزی هر انقلابی است: «اگر حضور زنان در نهضت انقلابى ملت ایران نمى‌بود، به احتمال زیاد این انقلاب به این شکل پیروز نمى‌شد یا اصلاً پیروز نمى‌شد یا مشکلات بزرگى در سر راه آن پدید مى‌آمد. بنابراین حضور زنان مشکل‌گشا بود. در جنگ هم همینطور بود، در مسائل دیگر از اول انقلاب تا به‌حال هم همین‌گونه بوده است. بنابراین تلاش زیادى شده
است».(12)  ایشان معتقدند این نقش حساس و بی‌بدیل باید ادامه داشته باشد: «الان برای نگه داشتن زن ایرانی در همان روندی که انقلاب او را در آن انداخته بود و حفظ آن حالت، احتیاج داریم به چند چیز. اول به ادامه استدلال، یعنی آن استدلال صحیح و متینی که نشان می‌دهد جایگاه زن چیست. ثانیا به ادامه و حفظ حالت انقلابی در او، ثالثا جلوگیری از نفوذ آن چیزی که بیشترین تکیه‌گاه فرهنگ طاغوتی بود که آن غریزه را تحریک می‌کرد؛ یعنی عکس‌ها، فیلم‌ها و...».(13)
 زنان متولی مسائل زنان شوند
از نقطه نظر رهبر معظم انقلاب در درجه اول، این زنان هستند که باید برای حل مشکلات قشر خودشان اقدام کنند. جامعه زنان باید کار فرهنگی را در اولویت خود قرار دهند و دادن شناخت و آگاهی به قشر زنان، آنها را در برابر تهاجم فرهنگی دشمن مقاوم می‌سازد. زن‌ها هستند که باید نگاه غلطی را که نسبت به زنان و مسائل مربوط به جنسیت وجود دارد، تصحیح کنند: «خانم‌های باسواد و تحصیلکرده، خانم‌های اهل معرفت که باید وارد یک میدان مبارزه صحیح برای مساله زن بشوند، به نظر من کوتاهی می‌کنند. کار را دست عامی، بی‌اطلاع و احیانا کسانی که دلشان می‌خواهد فقط حرف بزنند رها می‌کنند. این درست نیست».(14)
*دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات زنان
--------------------------------
پی‌نوشت
1- دیدار با زنان مسلمان ایران و 9 کشور جهان(18/11/68)
2- دیدار با مردم گنبد (27/7/1374)
3- در مصاحبه پیرامون جایگاه زن در جمهوری اسلامی (4/12/63)
4- خانواده (1392). نشر صهبا، چاپ اول، ص 59
5- خانواده، ص 61
6- دیدار با اقشار مختلف مردم (25/3/84)
7- خانواده، ص46
8- در مصاحبه با مجله زن روز (13/12/66)
9- در گفت و شنود به مناسبت میلاد حضرت زهرا(س) (18/7/77)
10- خانواده، ص61
11-همان
12- بیانات در دیدار جمعی از زنان، به تاریخ (30/7/1376)
13- در مصاحبه پیرامون جایگاه زن در جمهوری اسلامی (4/12/63)
14- در دیدار زنان نماینده مجلس شورای اسلامی (30/4/76).
 

سیدمهرداد سیدبرزگر: 2 مهر 94 به قدری دردناک و حزن‌انگیز بود که نه‌تنها جهان اسلام را عزادار کرد بلکه تمام دنیا را به عکس‌العمل نسبت به سوءمدیریت و بی‌تدبیری فاحش رژیم آل‌سعود واداشت. بیش از 2 ماه از زمان حادثه گذشت تا بالاخره پیکر مطهر شهید بزرگوار رکن‌آبادی سفیر سابق ایران در لبنان شناسایی شد و به میهن بازگشت ولی هنوز داغ بیش از 7 هزار حاجی جهان اسلام تازه است و هنوز هم علت وقوع حادثه منا برای جهان اسلام مجهول باقی است و آل‌سعود نیز کاملاً سکوتی همراه با بی‌تفاوتی اتخاذ کرده به طوری که انگار اتفاقی با این ابعاد وسیع رخ نداده است. واقعاً بنا به چه جرمی خون این انسان‌های بی‌گناه ریخته شد؟ و مهم‌تر چرا خون مطهر این عزیزان، دولتمردان جهان اسلام را بیدار نمی‌کند؟ که حداقل مانع پایمال شدن خون شهدای منا شوند! این حادثه نباید فراموش شود اگرچه سکوت و تعلل دو ماهه دولت‌های جهان اسلام چیزی جز فراموشی در پی نخواهد داشت. آنها که پیوسته دم از بازگرداندن حیثیت و آبروی ملی می‌زدند چه می‌کنند، چرا سکوت کرده‌اند؟ این بهترین فرصت بود تا ادعای خود را اثبات کنند و حداقل خود را یک ملی‌گرای واقعی نشان دهند. آیا جان 465 ایرانی ارزش و اعتبار ندارد، برخی کشورها تنها به خاطر یک کشته و زخمی خود، جهان را به هم می‌ریزند و تا حق خود را نگیرند دست از تلاش برنمی‌دارند، روسیه تنها به خاطر ساقط شدن یک جنگنده خود و کشته شدن خلبان آن ترکیه را کاملاً تحت فشار قرار داده است و به حدی در موضع خود محکم و سخت است که ترکیه دچار سردرگمی و دستپاچگی شده است ولی متأسفانه برای برخی دولت‌های جهان اسلام جان چند هزار حاجی به اندازه یک خلبان روس هم ارزش ندارد که به خاطر آن، آل‌سعود را با «عکس‌العملی سخت و خشن» تنبیه و محکوم کنند؛‌ ای‌کاش دولتمردان جهان اسلام حداقل ملی‌گرایی را از روسیه آموخته بودند. احساس ملی‌گرایی حداقل خواسته‌ای است که جهان اسلام از سیاستمداران و مسؤولان خود دارد، چرا که بزرگی و عمق فاجعه منا به حدی است که تمام جهانیان را مبهوت کرده و این انتظار از دولتمردان جهان اسلام در مقابل این حادثه اسفناک خواسته اندکی است که از آن هم مضایقه شده است. بزرگی و شدت حادثه منا به حدی است که نه تنها مسؤولان و عوامل اجرایی حج آل‌سعود بلکه تمام حاکمیت آل‌سعود از ملک سلمان گرفته تا وزیر کشور و ولیعهد آل‌سعود محمد بن نایف و وزیر دفاع و فرزند پادشاه محمد بن سلمان باید پاسخگوی این حادثه بوده و مسؤولیت آن را بپذیرند و از کشورهای اسلامی و خانواده‌های شهدای منا به طور رسمی عذرخواهی و طلب بخشش کنند. پذیرش مسؤولیت کمترین کاری است که آل‌سعود چه بخواهد و چه نخواهد باید آن را بپذیرد و پاسخگوی اصلی آن باشد. اما آل‌سعود با بی‌حرمتی و گستاخی تمام نه مسؤولیت این حادثه را پذیرفته و نه حاضر به پاسخگویی در این زمینه است. در طرف دیگر نیز متأسفانه با گذشت بیش از 2 ماه از حادثه هیچ یک از کشورهایی که در منا قربانی دادند اقدامی علیه آل‌سعود انجام نداده و به نوعی سکوت مطلق را بهترین سیاست در قبال این مصیبت دانسته‌اند و گاه در سیاست اعلانی خود بر پیگیری آن تأکید می‌کنند. دولت و دستگاه‌های اجرایی کشور ما نیز اقدام مناسب و عملیاتی در این باره صورت نداده‌اند و تنها مقام معظم رهبری بودند که مانند همیشه موضع سخت و محکمی را اتخاذ کردند و بعد از سخنان ایشان بود که مقامات سعودی همکاری خود را با مسؤولان ایرانی افزایش دادند. سخنان تأثیرگذار و قاطع رهبر معظم انقلاب درباره حادثه منا هم طرف خارجی را لرزاند و هم باعث شد مقامات دولت یازدهم نیز به خود بیایند و در سیاست و مواضع اعلانی خود محکم‌تر از قبل سخن بگویند ولی متأسفانه دولت و وزارت امور خارجه نتوانستند از این فضا که توسط رهبر حکیم انقلاب اسلامی ایجاد شد بهره کافی برده و فشار را بر آل‌سعود افزایش دهند تا پاسخگویی و مسؤولیت‌پذیری حادثه منا را صراحتاً به رژیم آل‌سعود دیکته کنند. متأسفانه اوضاع درباره پیگیری حقوق مسلم و حقه ملت شریف ایران و شهدای منا به حدی نامطلوب است که تنها اقدام عملی در این باره را خود مردم پیگیری می‌کنند که آن نیز تشکیل پویش یا کمپین مردمی است که از اقشار مختلف مردم برای عضویت در آن دعوت به عمل آمده است تا از این طریق پیگیری و محکومیت رژیم آل‌سعود را از سازمان ملل درخواست کنند. این حرکت اگرچه نشان از بصیرت و خواست و مطالبه عمومی جامعه دارد و بسیار بااهمیت محسوب می‌شود ولی ابعاد تأمل‌برانگیزی نیز دارد که متوجه دولت و وزارت امور خارجه می‌شود. چرا دولت و وزارت امور خارجه با گذشت بیش از 2 ماه از حادثه منا سکوت کرده و اقدام عملی مثبتی صورت نداده‌اند؟ چرا دولت و وزارت امور خارجه بسان مقام معظم رهبری موضع‌گیری نکردند و فرمایشات معظم‌له را در این باره پیگیری نکردند؟ و چرا دولت و وزارت امور خارجه همانند حکومت آل‌سعود سکوت اختیار کرده‌اند؟ به نظر می‌آید دولت و وزارت امور خارجه بیشتر در خوشحالی پس از تصویب طرح مجلس به جای برجام! به سر می‌برند و سرگرم روابط و دیدارهای دوجانبه با رؤسای جمهور و وزرای خارجه کشورهای اروپایی و غربی هستند و فرصت و مجالی برای 465 شهید منا ندارند. فرار از چالش و تنش و حرکت یکجانبه به سمت ثبات و صلح، سیاست و راهبردی است که دولت و وزارت امور خارجه در این 2 سال بویژه در فضای پس از تصویب برجام! بشدت پیگیر آن هستند تا اعتمادسازی و شفاف‌سازی در اقدامات خود را به نحو احسن به رخ طرف غربی و آمریکایی بکشانند و حتی روزنه تعمیق روابط با غرب را گسترش دهند. در این فضا به نظر می‌آید حادثه منا و شهدای بزرگوار این مصیبت مغفول مانده‌اند تا مبادا فضای حاکم بر روابط ایران با غرب و متحدان غرب تیره شود و تأثیر آن متوجه اجرای برجام و تحریم‌ها شود. آیا تلاش همه‌جانبه و یکسویه برای جلب اعتماد و نشان دادن حسن‌نیت به طرف آمریکایی از سوی دولت یازدهم امری است که بتوان عزت ملت و شهدای منا را قربانی آن کرد؟ و آیا خون قربانیان منا برای این هدف به فراموشی سپرده شده است؟ بعد از وقوع حادثه منا دولت ایران تحت تأثیر برجام و رابطه با غرب و همچنین سایر کشورهای جهان اسلام که در منا قربانی دادند، به واسطه نفوذ، قدرت و وابستگی به آل‌سعود، موضوع منا را به فراموشی سپرده‌اند و با این شرایط عملاً موضوع حادثه منا نیز تنها در تاریخ ثبت خواهد شد و هیچ اقدامی علیه آل‌سعود صورت نخواهد گرفت. از طرف دیگر خیلی بعید به نظر می‌رسد آل‌سعود مسؤولیت این مصیبت را بپذیرد چرا که پذیرش این مسؤولیت به معنی بی‌کفایتی و سوءمدیریت آل‌سعود در اداره امور حج است و اقرار به این مساله یعنی آل‌سعود متولی شایسته و قابل اعتمادی برای مناسک حج نیست، لذا فشارها بر رژیم سعودی افزایش خواهد یافت و عملاً آل‌سعود جایگاه خود را از دست خواهد داد؛ و این شرایط برای آل‌سعود تهدید جدی محسوب می‌شود که در نهایت پایه‌های مشروعیت آل‌سعود را نابود خواهد کرد. خصیصه رژیم دیکتاتوری سلطنتی آن هم از نوع قبیله‌ای و بدوی آن که تنها آل‌سعود نمونه باقی آن در جهان حاضر است؛ خودرأیی، تکبر، افراط‌گرایی، بنیادگرایی، توسعه‌طلبی، تمامیت‌خواهی، منفعت‌طلبی، خشونت، سرکوب، عدم مسؤولیت‌پذیری، عدم پاسخگویی، جنگ و کشتار است که ذات این حکومت است و تنها علاج آن سرنگونی و تغییر این رژیم است؛ تنها با نابودی این رژیم، جهان اسلام به آرامش و ثبات خواهد رسید و ریشه تمام تفرقه‌ها و انشقاق‌ها خشک خواهد شد و فرزند نامشروع آل‌سعود، یعنی تروریست‌های تکفیری نیز از بین می‌روند. لازمه رسیدن به این هدف نیز انقلابی بودن است و نه دیپلمات بودن، نباید ارزش‌ها و اصول خود را با دشمن به معامله بگذاریم و بر سر همه چیز مذاکره کنیم. مذاکره و در نتیجه آن مصالحه یعنی حق و باطل امری نسبی است و می‌شود خون شهدای منا را نیز فراموش و معامله کرد ولی اسلام، حقیقت‌گرا و ارزش‌محور است و مخالف هرگونه مذاکره و معامله بر سر ارزش‌ها و اصول است و به هیج‌وجه نمی‌گذارد خون شهید بی‌اثر بماند.
 به امید اینکه شهادت مظلومانه شهدای منا نابودی آل‌سعود و اذناب آنها را رقم بزند و با آزادی مسجدالحرام و مسجدالنبی، مسجدالاقصی نیز آزاد شود.
 

در یکی از روزهای سال 1298هـ‌ ش در حومه شهر تهران و در زیر یک چادر چرمی، «اشرف» 2 دقیقه قبل از برادرش «محمدرضا» متولد شد. اگرچه اشرف به لحاظ عاطفی، روابط گرمی با پدرش- رضاشاه- نداشت اما از جهت خودرأیی تحت تأثیر پدر بود. «فردوست» درباره وی می‌نویسد: «اشرف قاچاقچی بین‌المللی بود و به طور مسجل عضو مافیای آمریکاست. او به هر جا که می‌رفت در یکی از چمدان‌هایش هروئین حمل می‌کرد و کسی هم جرأت نمی‌کرد آن را بازرسی کند. این مساله توسط بعضی مأموران به من گزارش شد و من نیز به محمدرضا اطلاع دادم که اشرف چنین کاری می‌کند. محمدرضا دستور داد به او بگویید این کار را نکند. همین! چه کسی به اشرف بگوید، من؟ موقعی که خود محمدرضا نمی‌توانست یا نمی‌خواست جلوی اشرف را بگیرد، من که بودم و چگونه می‌توانستم؟» نقل است که رضاشاه هنگام خروج از ایران و تبعیدش به جزیره «موریس» خطاب به اشرف گفته بود: «از این به بعد در خانواده پهلوی تو تنها مرد هستی». به این ترتیب اشرف به قدرتمندترین فرد مملکت تبدیل شد و در بسیاری از امور داخلی و خارجی به اعمال نفوذ پرداخت. دیدار با رهبران خارجی از جمله اقدامات او بود؛ زنی که فردوست او را فاسدترین زن جهان معرفی کرده است.  مساله قاچاق موادمخدر و رابطه اشرف با «مافیا» به تدریج علنی شد و چند بار به افتضاح کشیده شد و در مطبوعات خارجی انعکاس یافت. مهم‌ترین این افتضاحات حادثه‌ای بود که در «نیس» فرانسه برای او رخ داد. یکی، دو سال قبل از انقلاب، [شهریور 56] صبح زود اشرف از قمارخانه با اتومبیل به ویلایش حرکت می‌کرد و در کنارش دوست صمیمی او به نام «فروغ» [خواجه‌نوری] نشسته بود. ناگهان اتومبیلی جلویش را سد می‌کند و فروغ را که از ترس به اشرف چسبیده بود با یک رگبار خلاص می‌کند. بعدها مشخص شد آنها از مافیا بوده‌اند. اشرف از یک‌سو در داخل ایران به کمک قدرتش به ترک‌تازی در ترانزیت موادمخدر از مرزهای شرقی به غرب می‌پرداخت و از سوی دیگر با استفاده از مصونیت دیپلماتیکی که داشت به حمل‌ونقل موادمخدر به خارج اشتغال می‌ورزید. ماجرای «فرودگاه کوانترن» یکی از این موارد است. براساس مستندات موجود، در نوامبر 1961 در فرودگاه کوانترن چمدان‌های اشرف مورد تجسس مأموران بازرسی فرودگاه قرار می‌گیرد و مقدار زیادی هروئین در آنها کشف می‌شود اما مأموران فرودگاه وی را به خاطر مصونیت دیپلماتیک آزاد می‌کنند. در هنگام انتشار خبر دستگیری «قریشی» و کشیده شدن پای «دولو» به ماجرا، مجدداً این خبر از سوی روزنامه‌های اروپایی مطرح و به طور مبسوط به آن پرداخته می‌شود. از آنجایی که اشرف و حتی خانواده سلطنتی به قاچاق موادمخدر اشتهار داشتند، لذا این موضوع به سرعت در محافل بین‌المللی مطرح شد و حیثیت رژیم پهلوی را بیش از پیش مخدوش کرد. انتشار مقاله «لوموند» درباره این ماجرا، مصادف بود با ماجرای قریشی و سفر محمدرضاشاه به اروپا، به همین جهت حساسیت زیادی در داخل و خارج کشور ایجاد کرد، طوری که «فرح دیبا» این اقدام را توطئه‌ای علیه خانواده سلطنتی از سوی دشمنان‌شان عنوان کرد. وی به نقل از «علی مسعودی» خبرنگار مجله
«Neue Post» چاپ هامبورگ در این‌باره گفته است: علیاحضرت فرح شهبانوی ایران با صدای لرزان فرمودند: «دشمنان همسر من از هیچ پلیدی احتراز نمی‌کنند... دشمنان همسر من به هر کاری دست می‌زنند تا ریشه این آفت از کشور ما کنده شود». شهبانو از فرط تأثر بشدت گریستند. «بچه‌های من نباید از این اتهام ناروا و زشت باخبر شوند...».به دنبال انتشار این مقاله رژیم به سرعت واکنش نشان داد و با کمک وکلای ورزیده‌ای به نام‌های «Lemaire» و«Gueff» از منظر حقوقی به پیگیری مساله پرداخت. به همین منظور طی مذاکرات و جلساتی که گاهی به صورت تهدید و گاهی نیز به صورت تطمیع بوده است در نهایت روزنامه «لوموند» را که در آن زمان دچار مشکلات مالی بود مجبور به جوابیه در رد آن مقاله کردند. در راستای این اقدامات علیه لوموند مقامات کشور سوییس نیز به پاسخ در رد این ادعا وادار شدند.
به این ترتیب ماجرایی که در صحت آن تردید وجود نداشت و بر مبنای آن نیز در همان زمان کتابی منتشر شد، یک ادعای دروغین و سوءتفاهم مطرح و حتی روزنامه لوموند مجبور به عذرخواهی رسمی و همچنین جمع‌آوری کتاب «Millebe» که براساس همین خبر چاپ شده بود، شد. روزنامه لوموند مورخه 23 ماه مه در صفحه آخر ستون سوم خبر زیر را منتشر کرد: «دولت سوییس تکذیب کرده که علیاحضرت اشرف در جریان موادمخدر دخالتی داشته است». این ماجرا علاوه بر اینکه از فساد رژیم پرده برداشت، بخوبی از قدرت آن برای اعمال نفوذ بر رسانه‌های اروپایی حکایت کرد.  
منبع: بخشی از مقاله موادمخدر و رژیم پهلوی، فصلنامه مطالعات سیاسی