حسین  ظفری*: کمتر کسی تصور می‌کرد پس از اعلام موجودیت گروه تکفیری– تروریستی داعش، این گروه بتواند با این سرعت توسعه پیدا کرده و دنیا را با چالش مواجه کند. به جرات می‌توان گفت در بین گروه‌های تروریستی‌ای که در چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه ظهور کرده‌اند، گروه داعش یکی از خطرناک‌ترین و پیچیده‌ترین گروه‌هاست که با وجود مقابله دولت و ارتش سوریه و همچنین مقاومت‌ها و تقابل‌ها در عراق و مقابله ائتلاف‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی، همچنان در حال گسترش است. این گروه تروریستی که در واقع یک گروه نظامی- نمایشی است، برای تحقق اهداف استکبار جهانی تشکیل شده و طبیعی است بخشی از آینده پیش‌ روی این گروه، به رویکرد غرب درباره مسائل امنیتی خاورمیانه بازمی‌گردد. شاهد این مدعا خاطرات «هیلاری کلینتون» وزیر خارجه اسبق آمریکاست که اذعان می‌دارد: «ما داعش را برای تقسیم خاورمیانه ایجاد کردیم». همچنین «ادوارد اسنودن» کارمند سابق آژانس امنیت ملی آمریکا در این باره می‌گوید سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی در شکل‌‌گیری گروه موسوم به دولت اسلامی عراق و شام (داعش) نقش داشتند و در عملیاتی به نام «لانه زنبور»، گروه داعش را تشکیل دادند. وی طبق اسناد فاش‌شده معتقد است گروه داعش برای حمایت از اسرائیل تشکیل شده و هدف عملیات «لانه زنبور» تشکیل گروهی با شعارهای اسلامی است که تندروها را از سراسر جهان جذب کند و براساس اندیشه‌های تکفیری، سلاح خود را به‌ سوی کشورهای مخالف موجودیت اسرائیل نشانه بگیرد.
از سوی دیگر، آینده به قدری پیچیده، آشوب‌ناک و رمزآلود است که نمی‌توان به طور قطعی بر شکل‌گیری یک آینده مشخص پافشاری کرد. ترسیم دورنمای آینده همواره با عدم قطعیت همراه است لذا آینده‌پژوهان به جای نشان دادن یک پیش‌بینی متقن و دقیق، معمولاً با ارائه چندین آینده محتمل، ضمن جلوگیری از غافلگیری، آینده مطلوب را نیز از میان آینده‌های ممکن، معرفی می‌کنند.  به منظور درک بهتر آینده‌های محتمل و پیش‌ روی داعش لازم است پیشران‌های اثرگذار بر حیات این گروه را شناسایی و مورد تحلیل قرار داد. در این راستا به نظر می‌رسد فاکتورهای «قدرتمند شدن یا ضعیف شدن» گروه داعش از یکسو و عوامل «مورد پذیرش قرار گرفتن و عدم پذیرش» این گروه توسط بازیگران منطقه‌ای و جهانی از سوی دیگر می‌تواند تاثیر فراوانی بر آینده داعش داشته باشد. در واقع فاکتورهای متعددی چون تحولات منطقه‌ای، تغییر رویکردهای قدرت‌های غربی، ائتلاف‌های جدید با محوریت ایران و روسیه یا هر عامل قابل تصور دیگری می‌تواند موجب تاثیرگذاری بر 4 عامل یادشده (قدرتمند شدن/ تضعیف– پذیرش/ عدم پذیرش) شود، به‌گونه‌ای که ترکیب دو به دوی این عوامل، آینده داعش را رقم خواهد زد. بر این مبنا تلاش می‌شود همه آینده‌های محتمل و فراروی این گروه در نظر گرفته شود و به تعبیری همه احتمالات آتی مشتمل بر ارائه 4 سناریوی پیش‌بینانه و معرفی یک آینده مطلوب، احراز شود.
1- تثبیت لانه زنبور: از جمله موضوعاتی که می‌توان احتمال آن را در نظر گرفت این است که از یکسو داعش به‌گونه‌ای قدرتمند شود که دیگر نتوان آن را از حوزه جغرافیایی تحت تصرفش بیرون کرد، از سوی دیگر، این گروه توسط بیشتر کشورهای منطقه‌ و برخی قدرت‌های جهانی به رسمیت شناخته شود و مشروعیت آن به‌گونه‌ای به افکار عمومی القا شود که تشکیل کشوری جدید تحت تسلط داعش را تسهیل کند. بالاخره یکی از اهداف آمریکایی‌ها و غربی‌ها از ایجاد فتنه‌های خاورمیانه و برهم‌ زدن تعادل این منطقه مهم، تجزیه کشورهای منطقه غرب آسیا و ایجاد کشورهای کوچک‌تر و ضعیف‌تر است. لذا ممکن است اگر نقشه شوم غربی‌ها تحقق یابد، یکی از همین کشورهای جدیدالتاسیس مدنظر غربی‌ها، برای مدتی معین توسط داعش اداره شود. طبیعی است در این سناریو، بسیاری از معادلات فعلی منطقه غرب آسیا متفاوت و متغیر خواهد بود. در این سناریو ماموریت داعش ایجاد یک کشور جدید و تحویل آن به افراد نزدیک به غرب است لکن روند موجود، شاخص‌هایی مبنی بر شکل‌گیری چنین آینده‌ای را نشان نمی‌دهد.
2- بازیگر غیررسمی: در این احتمال، داعش برخلاف میل باطنی بسیاری از کشورهای منطقه (اما با حمایت ابرقدرت‌های جهانی)، تسلط بخشی از جغرافیای منطقه غرب آسیا را به دست گرفته و پدیده داعش به‌عنوان یک بازیگر غیررسمی، در فضای جهانی بویژه در معادلات منطقه غرب آسیا نقش‌آفرینی منفی خواهد داشت. البته این سناریو، سناریوی وضع موجود پدیده داعش است که ممکن است در آینده نیز ادامه‌دار باشد. سوابق تاریخی دهه‌های اخیر نشان می‌دهد منطقه غرب آسیا به یک آزمایشگاه جهانی برای آزمایش درگیری‌های نیابتی تبدیل شده است. منطقه پر است از سازمان‌ها و بازیگران غیردولتی مختلف که در حال مبارزه با یکدیگر هستند. در این سناریو، این پدیده تروریستی مانند گروه‌هایی چون طالبان و القاعده به‌عنوان ابزاری در اختیار ابرقدرت‌های جهانی خواهد بود و موجب برهم زدن تعادل منطقه خواهد شد، چرا که یکی از راهبردهایی که آمریکایی‌ها برای کاهش هزینه‌های اقتصادی، تلفات انسانی و جلوگیری از فروپاشی اعتبار خود بین مردم منطقه در چند سال اخیر اتخاذ کرده‌اند راهبرد منازعات کنترل‌شده است. براساس این راهبرد غربی‌ها با مدیریت آمریکا، درگیری‌هایی را در مناطقی از جهان به راه می‌اندازند که 2 طرف درگیری به طور بنیادی دشمن آمریکا و غرب محسوب می‌شوند اما به دلایل سطحی و واهی با یکدیگر اختلاف پیدا کرده و درگیر می‌شوند. در این راهبرد منازعات با دخالت غربی‌ها و آمریکایی‌ها به‌گونه‌ای هدایت می‌شود که منجر به پیروزی یا شکست قطعی هیچ‌یک از طرفین درگیر نشده و درگیری‌ها ادامه می‌یابد و علاوه بر تقلیل قدرت 2 طرف، باعث غفلت از دشمن اصلی شده و به این ترتیب امنیت آنها تأمین می‌شود همچنین بازار مناسبی برای ارائه تجهیزات نظامی آنها بوده و تجهیزات جدید خود را در این میادین آزمایش می‌کنند. درگیری‌های سوریه و عراق در راستای همین راهبرد آمریکا قابل بررسی است. بر این اساس، به نظر می‌رسد این سناریو در دوره کوتاه‌مدت (حداکثر 5 ساله) امکان تحققش بیشتر است.
3- فرار زنبورها: از جمله احتمالاتی که می‌تواند به‌عنوان سناریوی ممکن مورد توجه قرار گیرد، این است که به دلایل مختلفی چون انقضای تاریخ مصرف این گروه برای غربی‌ها، توان این گروه تکفیری- تروریستی تضعیف شده و با توجه به جنایاتی که داعش طی چند سال اخیر انجام داده است، تنفر جهانی را برانگیخته و با عدم مقبولیت و پذیرش افکار عمومی جهانی مواجه شود. در این شرایط، این گروه کاربردی برای ابرقدرت‌ها نداشته و عمر سیاسی‌اش در سراشیبی مرگ قرار خواهد گرفت. به نحوی که افرادی که به آن ملحق شده‌اند [در عراق و سوریه] از این گروه جدا شده و منطقه را ترک خواهند کرد. لکن به نظر نمی‌رسد با از بین بردن ساختار و سازمان داعش، تفکر و اندیشه خشونت‌طلب آن نیز حذف شود بلکه این تفکر در لایه‌های زیرین فکری افراد متمایل به این گروه باقی خواهد ماند حتی ممکن است این تفکر و عقیده معوج اسلامی، با یک جهش ژنتیکی، به یک ویروس خطرناک‌تر تبدیل و دوباره (توسط استکبار جهانی) به جان جهان اسلام انداخته شود.
4- مرگ تفکر داعشی: احتمال دیگری که برای آینده این سازمان مخوف، قابل تصور است، این است که همزمان با تضعیف ساختار و سازمان داعش، تفکر و عقیده این گروه نیز به دلایل مختلف (همچون میزان خشونت و مغایر بودن با نگرش اسلام ناب) مورد پذیرش افکار عمومی مسلمانان قرار نگیرد و به سمت انزوا میل کند. در این باره شواهد و قرائن موجود همچون رواج اختلافات شدید طایفه‌ای و حزبی، سهم‌خواهی رهبران و نخبگان سیاسی، مداخلات خارجی، عدم وحدت در میان مذاهب اسلامی و گسست میان قومیت‌های مسلمان، نشان می‌دهد این جریان افراطی قابلیت بهره‌گیری از باورها و احساسات مذهبی مسلمانان را داشته و همچنان در این فضای آشوب‌ناک تنفس خواهد کرد.   
در پایان به منظور جمع‌بندی این مطالب و جهت ارائه آینده مطلوب، باید گفته شود اگر شرایط به همین منوال ادامه پیدا کند، در آینده کوتاه‌مدت (افق 5 ساله)، تغییری در وضعیت منطقه غرب آسیا به وجود نخواهد آمد حتی ممکن است شرایط این منطقه حساس، وخیم‌تر از گذشته شود. با توجه به اینکه آینده از هم‌اکنون ساخته می‌شود، باید دستگاه‌های مسؤول، تدابیر بلندمدتی را در کنار اقدامات فوری (که در حال انجام است) مدنظر قرار دهند تا ضمن جلوگیری از تحقق نقشه پیچیده غرب، آینده مطلوب جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن، آینده مطلوب جهان اسلام، شکل گیرد لذا با توجه به آنکه راهبرد جمهوری اسلامی ایران، همواره بر مدار وحدت بوده و خواهد بود اگر بتوان بر نقاط مشترک میان مسلمانان تاکید کرد، آنگاه می‌توان فضایی به وجود آورد که فارغ از اختلافات کم‌ارزش قومی، قبیله‌ای، مذهبی و دینی، همه مسلمانان را زیر سایه اسلام متحد و یکپارچه کرد و آینده مطلوب را شکل داد. البته لازمه این امر آن است که اعوجاج‌های فکری و عقیده‌ای بدنه مسلمانان و بازی‌خوردگان جریانات موجود در منطقه رفع شود و تفکر اسلام ناب محمدی(ص) در میان توده‌های مسلمان بین‌الاذهانی شود. در این زمینه به نظر می‌رسد این سناریو در بلندمدت قابلیت تحقق داشته باشد.
*دانشجوی دکترای آینده‌پژوهی دانشگاه تهران

عبدالله مرادی: ریشه‌های شکل‌گیری و گسترش افراط‌گرایی در سپهر عمومی و جغرافیای جهان اسلام از جمله پدیده‌های پراهمیت سیاسی در عرصه بین‌الملل است بویژه با گسترش حوزه عمل آنان که نماد تروریسم نوین در جهان معاصر به‌ شمار می‌رود، این پرسش مطرح می‌شود که نظام سلطه غرب چگونه در بازتولید افراط‌گرایی در جهان اسلام نقش ایفا کرده است؟
 وجوه خشونت‌طلبی نظام سلطه غربی
نظام سلطه غرب همواره در برخورد با کشورهای جهان اسلام از نوعی منطق مبتنی بر انگاره‌های تاریخی صلیبی و همچنین منطق حسابگرانه استعماری پیروی کرده است. بر همین اساس، عنصر قدرت‌محوری و خشونت‌طلبی وجه بارز تعامل غرب با جهان اسلام بویژه از آغاز دوران استعمار بوده که در مقاطع بعدی بویژه در قرن بیستم نیز تداوم پیدا کرده است.  وجوه خشونت نظام سلطه در مقطع یادشده را می‌توان با تحولاتی نظیر تقسیم منطقه به مرزهای ساختگی در قرارداد سایکس- پیکو، گسترش جنگ سرد در غرب آسیا، حمایت از حکومت‌های مرتجع عربی و سرکوب جوامع و حمایت از تأسیس و اشغالگری رژیم صهیونیستی در منطقه مشاهده کرد. در واقع ریشه بحران‌های منطقه غرب آسیا را باید در همین امر جست‌وجو کرد که نظام سلطه، نظم ساختگی و استعماری مدنظر خود را در منطقه حاکم کرد. با گذر از دوران دوقطبی در نظام بین‌الملل، اشغالگری مستقیم در قالب ایده نظم نوین جهانی و طرح‌هایی چون خاورمیانه بزرگ و همچنین گسترش خشونت نمادین در قالب ایده‌های اسلام‌هراسی در دستورکار آمریکا قرار گرفت. غرب برای اینکه هژمونی گفتمانی خود را پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی حفظ کند، به یک غیر نیاز داشت که همانا «اسلام»
بود (۱) و اسلام‌هراسی به ابزاری مهم در تثبیت و تقویت هویت غربی بدل شد. اما آنچه در این میان اهمیت دارد، آن است که خشونت‌طلبی غرب به شکل مستقیم در جهان اسلام منجر به بروز جریانات افراطی شده است. البته سابقه نگرش سلفی‌گری و برداشت ارتجاعی از دین، به جریانات حدیث‌گرا در تاریخ اسلام بازمی‌گردد اما بی‌تردید علتی را که باعث شد در دوران مدرن، این افکار پوسیده ابتدا در قبایل بدوی عربستان منجر به بروز وهابیت شود و سپس در سطح جهان اسلام گسترش یابد، باید بیرون از اسلام جست‌وجو کرد؛ همچنان‌که فرقه وهابیت چیزی بیش از اندیشه‌های خوارج در صدر اسلام نبود اما بهره‌گیری انگلستان از این اندیشه، به جنگ‌افروزی در جهان اسلام انجامید.
 آمریکا، طالبان و القاعده
اما در دهه‌های اخیر اشغال نظامی افغانستان توسط شوروی در سال ۱۹۸۰ و رقابت آمریکا با این کشور، نقطه عطف دیگری برای گسترش افراط‌گرایی در جهان اسلام بود. استراتژیست‌های غربی نسبت به غلیان هویت سلفی در جهان اسلام آگاهی داشتند و تلاش بسیاری کردند تا این ظرفیت را در جهت منافع راهبردی خود سوق دهند لذا با آغاز تجاوز شوروی به افغانستان، آمریکا عزم خود را جزم کرد تا این کشور را به یک ویتنام دیگر، اما این‌ بار برای شوروی بدل کند. به همین دلیل آمریکا سیاست خود را بر حمایت قاطع از مجاهدین عرب- افغان قرار داد و آنان را «مبارزان آزادی» نامید.  به این ترتیب آمریکا علاوه ‌بر مبارزه با شوروی، می‌توانست مانع نفوذ انقلاب اسلامی ایران در میان سایر کشورهای اسلامی شود و به تولید جریان آنتی‌تز انقلاب اسلامی در آینده بینجامد.(۲)در واقع آنچه هویت و فکر سلفی را بدل به هسته‌های تشکیلاتی مبارز کرد، بی‌تردید تلاقی منافع غرب با این افراط‌گرایان بود. به همین دلیل هم پس از پایان جنگ، طالبان به‌کمک پاکستان و آمریکا و تأمین مالی عربستان‌سعودی، به یک قدرت مؤثر نظامی تبدیل شد و توانست قدرت را در افغانستان قبضه کند. عملاً ارتباط سری ایالات‌ متحده آمریکا و طالبان، باعث شد بسیاری سیا و وزارت خارجه آمریکا را پدرخوانده طالبان قلمداد کنند.(۳) از طرف دیگر، بن‌لادن در واکنش به تهاجم آمریکا به سرزمین‌های اسلامی در جنگ خلیج فارس، اندیشه ایجاد یک جبهه جهاد جهانی را دنبال کرد که منجر به تأسیس جبهه بین‌المللی جهاد علیه یهودیان و صلیبیان (مشهور به القاعده) شد. نهایتاً تمرکز بر دشمن آمریکایی باعث شد القاعده حملات تروریستی را علیه منافع ایالات‌ متحده اجرایی کند. در این میان حمله به برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی در آمریکا که بزرگ‌ترین عملیات تروریستی در ابتدای قرن بیست‌ویکم بود، موجب شد غرب از این فضا استفاده کند و تمام اسلام را به‌صورت تروریستی، جهادی و رادیکال و بنیادگرا نشان دهد و یک این‌همانی میان تهدیدات کمونیسم در نیمه قرن بیستم و اسلامگرایی در ابتدای قرن بیست‌ویکم به وجود آورد.(۴)
لذا حمله به افغانستان و عراق در دستورکار آمریکا قرار گرفت، اما حمله به افغانستان با پراکنده ساختن گروه‌های جهادی به وخیم‌تر شدن تهدیدات انتحاری انجامید که نتیجه آن تصمیم جهت حمله به عراق بود. اشغال عراق نیز سبب تمرکز افراط‌گرایان در عراق و تبدیل شدن عملیات انتحاری به‌عنوان شیوه غالب جهاد شد.(۵) در واقع خشونت عریان آمریکا منجر به گسترش افراط‌گرایی و شبکه بین‌المللی القاعده شد. متقابلاً نیز غرب از القاعده به‌عنوان یک تهدید استفاده می‌کرد و استراتژی خشونت‌آمیز خود را تداوم می‌بخشید.
 خشونت نمادین غرب و برآمدن داعش
داعش در عین اینکه در تداوم القاعده و دگردیسی در آن به وجود آمد، به‌نحو فزاینده‌ای از میان مسلمانان اروپایی یارگیری کرد. در واقع داعش از اینجا به وجود آمد که القاعده عراق برخلاف القاعده مرکزی، شیعیان را هدف حملات خود قرار داد و تلاش کرد خلافت اسلامی برپا کند. پس از آن نیز با آغاز بحران سوریه، غرب بار دیگر مانند دهه ۱۹۸۰ تلاش کرد از ظرفیت به‌اصطلاح جهادگران سلفی، این‌بار علیه نظام سوریه، تضعیف جبهه مقاومت و ایجاد مانع در برابر انقلاب اسلامی ایران استفاده کند. به همین دلیل، دولت اسلامی عراق به رهبری ابوبکر البغدادی تلاش کرد حوزه اقتدار خود را به سوریه نیز گسترش دهد بر همین اساس، خود را دولت اسلامی در سرزمین عراق و شام یا همان داعش نامید. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های داعش، حضور چشمگیر جوانان اروپایی در این گروه است. این ویژگی البته پدیده جدیدی است که کاملاً در ارتباط با بُعد نمادین خشونت ساختاری غرب بروز کرده است. به بیان دیگر، ظهور وهابیت، القاعده و طالبان با خشونت‌طلبی فیزیکی و منافع راهبردی آنان در جهان اسلام مرتبط است ولی درباره داعش باید گفت در عین اینکه این گروه محصول خشونت فیزیکی غرب به‌شمار می‌رود، حضور جوانان اروپایی در آن نشان‌دهنده تأثیرات فرهنگی‌تر سلطه غرب است.  این وضعیت به‌شکل مستقیم نتیجه سیاست تحمیل و تحقیر فرهنگی غرب است که با مختل کردن هویت‌سازی بومی، یک بحران فراگیر هویت و معنا در جوامع مختلف جهان پدید می‌آورد و بستر بسیار مناسبی را برای افراط‌گرایی فراهم می‌کند. نتیجه این خشونت ساختاری، بروز پدیده داعش و اسلام اروپایی افراطی است. «الیویه روآ» محقق فرانسوی حوزه جنبش‌های اسلامی در این زمینه تأکید می‌کند دینداری خالص اسلامی همواره در فرهنگ ملی یا محلی ریشه دارد و این نوع دینداری ریشه پدیده تروریسم نیست.  در واقع شاخه رادیکال اسلامگرایی محصول چیزی است که آن را «سرزمین‌زدایی از اسلام» می‌نامد. یعنی آحاد جوانان مسلمان ریشه‌های فرهنگی خود را از دست داده و در جامعه کشورهای غیراسلامی رها شده‌اند. این مساله روشن می‌کند که چرا سرمنشأ بسیاری از اسلامگرایان رادیکال، غرب است و نه منطقه غرب آسیا.(۶) لذا اسلامگرایی افراطی داعش اساساً محصول مدرنیته و جهانی شدن است که البته در صحنه میدانی نیز به‌جهت همراستایی با منافع راهبردی غرب، نظام سلطه از آن حمایت می‌کند.
  جمع‌بندی
نظام سلطه غربی هیچ‌گاه نظاره‌گر بی‌طرف در جهان اسلام نبوده است بلکه با اقدامات تهاجمی و اعمال خشونت ساختاری خود به بازتولید افراط‌گرایی کمک و تصورات ارتجاعی را قوام بخشیده است. همچنان که نضج افراط‌گرایی در قالب وهابیت در چارچوب خشونت استعماری انگلستان و همچنین آغاز گروه‌های سلفی جهادی در دوران جنگ سرد با اهداف راهبردی آمریکا تطابق داشته است. با ظهور القاعده و داعش، در کنار خشونت فیزیکی، خشونت نمادین غرب در قالب اسلام‌هراسی و تحقیر فرهنگی نیز گسترش یافت. در نهایت اینکه وهابیت عربستانی، طالبان، شبکه جهانی القاعده و اینک داعش، همگی محصول خشونت ساختاری غرب در برخورد با جهان اسلام هستند.
------------------------------------
پی‌نوشت:
۱- سعید، ادوارد (۱۳۷۹)، شرق‌شناسی، ترجمه‌ خنجی لطفی، تهران، امیرکبیر، ص۴۸
۲- آشکار، ژیلبر (۱۳۸۴)، جدال در توحش، ترجمه‌ حسن مرتضوی، تهران، اختران، ص۶۵
۳- نصرتی‌نژاد، فرهاد (۱۳۸۱)، نفت، انرژی و طالبان، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش۵۴
۴- Kurth, James (2005), global threats and American strategies, from communism in 1955 to Islamism in 2005, foreign policy research institute.
۵- مهربان، احمد (۱۳۸۷)، جنگ علیه تروریسم و افزایش حملات انتحاری در عراق و افغانستان، فصلنامه راهبرد، ش۴۸
۶- Roy, Olivier (2004), globalized Islam, newyork, Columbia university press, p25.
منبع: دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
 

عبدالله عبداللهی: اصلاح‌طلبان و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اگرچه این روزها متحدان نسبتاً قابل اتکایی برای یکدیگر در عرصه سیاسی هستند، با این حال به هیچ وجه خاطرات شیرینی از یکدیگر ندارند. درگیری هولناک این دو که با عبارات تحقیرکننده‌ و بعضاً مجرمانه‌ای علیه یکدیگر توأم بود جزو یادگارهای فراموش‌نشدنی تاریخ معاصر است.  یکی از برجسته‌ترین موارد ادعایی اصلاح‌طلبان درباره آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، نسبت دادن مستقیم و غیرمستقیم قتل‌های بی‌شمار به آیت‌الله در دوران تصدی مسؤولیت ریاست‌جمهوری است. مدعاهای چپ‌های آن روز و اصلاح‌طلبان امروز علیه آیت‌الله آنچنان عمیق و جسارت‌آمیز است که هرگونه همگرایی و اتحاد با وی، انسان را شایسته «تکفیر اجتماعی» می‌کند. اکبر گنجی، قلم به دست آن روزهای اصلاح‌طلبان در کتاب مشهور «عالیجناب سرخپوش» که با  حمایت‌های قابل توجه دولت اصلاحات روانه‌ بازار و کتابخانه‌های سراسر کشور می‌شد، می‌نویسد: «هاشمی که انتقادات برخی مطبوعات را برنمی‌تافت، چگونه اقدامات مهم‌ترین وزارتخانه‌ خود(وزارت اطلاعات) را نادیده می‌گرفت... ولی همین امر کار دستش داد و منجر به ده‌ها قتل شد». «خشونت‌ورزان و جنایتکاران عرصه‌ سیاست در دوره‌ هاشمی، بدون دغدغه خاطر و ترس از مکافات دست به جنایات می‌زدند». روزنامه «صبح امروز» که با مدیریت سعید حجاریان منتشر می‌شد نیز در یکی از سرمقاله‌‌های خود می‌نویسد:  «در دوره‌ هاشمی هر 40 روز یک قتل مشکوک سیاسی داشته‌ایم. ایشان (هاشمی رفسنجانی) اظهار می‌دارد متهمان قتل‌ها، پیش از دولت ایشان به وزارت اطلاعات آمده و قتل‌ها بعد از دولت ایشان رخ داده است اما واقعیت‌ها و اطلاعات منعکس‌شده در جامعه از وضعیت دیگری حکایت می‌کند. تاکنون بسیار اعلام شده است که جز قتل‌های پاییز سال 77، حدود 80 قتل دیگر طی دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی روی داده است. به عبارت دیگر، به‌طور متوسط هر 40 روز، یک قتل مشکوک روی داده است که اسامی برخی از این افراد کم‌وبیش به گوش ایشان نیز رسیده است. درباره این نکته، ایشان سربسته و مبهم سخن گفت. درباره پیگیری این قتل‌ها (که آقای هاشمی نیز به وقوع آن اشاره کرد) در دوره‌‌ ریاست‌جمهوری ایشان چه اقدام مشخصی صورت گرفته است؟ نتیجه‌ آن اقدامات چه بود؟ چرا با عاملان آن قتل‌ها هیچ برخوردی نشد و آنان همچنان با خیال راحت و بدون نگرانی از مجازات، به اقدامات خود ادامه دادند؟» هفته‌نامه‌ «عصر ما»، ارگان نشریه‌ای سازمان مجاهدین انقلاب نیز درباره وضعیت دولت هاشمی رفسنجانی می‌نویسد: «رفتارهای غیرقانونی وزارت اطلاعات، فساد و نابسامانی در وزارت اطلاعات به ایجاد قتل‌ها محدود نمی‌شود. فعالیت‌های اقتصادی غیرقانونی این وزارت در سطح کلان که لطمات جدی به اقتصاد کشور وارد کرده است، یکی دیگر از اَعلام و نشانه‌های مناسبات و رفتارهای غیرقانونی در وزارت اطلاعات بوده است که حداقل با توجه به حساسیت آقای هاشمی به سازندگی و مسائل اقتصادی، علی‌القاعده باید با واکنش جدی ایشان مواجه می‌شد که نشد». روزنامه‌های اصلاح‌طلبان درباره هاشمی همچنین می‌نویسند: «در دوران 8‌ساله‌ صدارت آقای هاشمی، حدود 80 تن به‌وسیله‌ محفل اطلاعاتی و علل سیاسی به قتل رسیده‌اند که معروف‌ترین آنها قتل سعیدی‌ سیرجانی، مهندس برازنده، میرعلایی، تفظلی و... بوده‌اند». مقصود نگارنده این سطور تایید ادعاهای اصلاح‌طلبان علیه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و دیگر ادعاهای این سنخی آنان نیست؛ با این حال مساله و سوال این نوشتار آن است که بر چه مبنایی اصلاح‌طلبان در دوران کنونی به شخصیتی تکیه‌ زده‌اند که کمتر از 2 دهه پیش وی را به نوعی سهیم در قتل 80 تن می‌دانستند؟ سوال کلان آن است که یک فرد یا جناح سیاسی بر مبنای کدام «فلسفه سیاسی» به طور درونی خود را مجاز می‌داند به چنین ائتلاف‌هایی تن دهد و حتی از آن به شکل مبتذلی تمام‌قد دفاع کند؟ ائتلافی که در یک سر آن فردی نشسته است که سابقاً توسط همین متحدان امروزش در حداقل 80 قتل نفس مسؤول شناخته می‌شود! در این نوشتار کوتاه، مجال بررسی علمی فلسفه‌های سیاسی و نسبت آنها با چنین ائتلاف‌هایی نیست، با این حال ذکر این نکته خالی از لطف نخواهد بود که چنان ائتلاف‌هایی با هر فلسفه سیاسی سازگار باشد قطعاً مولفه اصلی‌اش خارج ساختن مساله «حق» از مدار تأملات و توجهات است. هر فلسفه سیاسی حق‌محور و اساساً هر فلسفه سیاسی که معیار و محتوای مشخصی برای سنجش «ارزش» پدیده‌ها داشته باشد، نمی‌تواند نسبتی با ائتلاف فوق‌الذکر داشته باشد. برای تشکیل اینگونه از ائتلاف‌ها در وهله اول باید هرگونه معیار و ممیزی کنار گذاشته شود تا بتوان برای دستیابی به نتیجه‌ای به نام «قدرت»، با هر فرد و هر جناحی ساخت و پاخت کرد؛ حتی اگر آن فرد در قتل 80 تن مسؤول باشد.
منبع: تسنیم