سجاد عابدی: اصطلاح «براندازی نرم» را می‌توان یکی از واژه‏های سیاسی جدید در ادبیات دانست. براندازی نرم در واقع به معنای اقداماتی در چارچوب قانون، با حداقل خشونت یا بدون خشونت و دخالت مبهم بیگانگان جهت دگرگونی نظام سیاسی حاکم یا نخبگان اجرایی در کشور است. تفاوت آن نیز با براندازی سنتی تنها در شکل آن است، در حالی که نتیجه آن یکسان است.در براندازی سنتی، عواملی از قبیل ابزار نظامی و خشونت‏آمیز مانند ترور و بمب‏گذاری مبنای عمل است ولی در براندازی نرم متغیرهای اجتماعی مانند آموزش، ایجاد شناخت و آگاهی نسبت به مسائل مختلف، فراخوان افکار عمومی و... مورد تأکید قرار می‌گیرد. در این نوع براندازی، تلاش می‌شود در بستری از چارچوب‏‌های قانونی و ارتباطات اجتماعی، ابتدا میزان مشروعیت و مقبولیت مهاجم در جامعه هدف افزایش یابد و سپس از طریق کانال‌های به‌اصطلاح دموکراتیک و با پشتوانه قدرت اجتماعی، دگرگونی نظام سیاسی یا نخبگان اجرایی محقق شود. از آنچه گفته شد مشخص می‌شود همواره در براندازی نرم، نقش قدرت‌های بیگانه ضروری و بسیار «پراهمیت» است.  رسانه‌ها و نقش تاثیرگذار آنها در حکومت‌ها، مورد توجه همه احزاب و جریانات سیاسی بوده و هست. در دهه‌های اخیر نقش رسانه از عرصه اطلاع‌رسانی به عرصه تاثیرگذاری بر حکومت‌ها و سیاست‌های کلان کشورها ارتقا یافته است. در انقلاب‌های رنگی یا مخملین در دهه اخیر [مانند فتنه 88] این نقش کاملاً مشخص و مشهود شده و صاحب‌نظران را بر آن داشته به بررسی ابعاد قدرت رسانه‌ها در تحولات سیاسی اخیر بپردازند. نومحافظه‏کاران تندرو آمریکایی یکی از گزینه‏های خویش را در برخورد با ایران در موضوعات چالش‏برانگیز تغییر حکومت ایران، روش تغییر از طریق «قدرت نرم» می‌دانند. هرگاه قدرتی قصد داشت حکومتی را از میان بردارد چنانچه توان نظامی این کار را نداشت یا هزینه آن را سنگین می‌دیـد، سـعـی مـى‌کـرد بـا روش‌های مـخـتـلفـی غیر از حمله نظامی به هدف خویش نـائل‌ آید؛ گـاه از روش‌هـای امـنـیـتی و گـاه از روش‌هـای فـرهـنـگـی و تـبلیغی استفاده می‌کرد. امـروز بـه دلیـل پـیـشـرفـت‌های شـگـرف بـشـری در دانـش‌های مختلف و پیدایش نسل جـدیـدی از رسـانه‌ها و نیز گسترش جوامع آزاد و دموکراتیک، همچنین افزایش قدرت دولت‌ها در مـقـابـله بـا تـهـدیـدات نـظـامـی و امـنـیـتـی، رویکرد حکومت‌های استکباری به براندازی نرم بیش از سابق شده است. استفاده از شیوه‌های نو در این باره نیز کار را چـنـان جـلوه می‌دهـد که گویی براندازی نرم، روشی نو برای ساقط کردن حکومت‌های مخالف قدرت‌های استکباری است. در اهـمـیـت ایـن مطلب همین قدر باید گفت که امروز خواسته مهم و راهبردی دشمنان انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسـلامـی ایران، تـحقق این نوع براندازی است. براندازی نرم مانند موریانه هوشیارانه عمل می‌کند، عجله نشان نمی‌دهد و از درون می‌پوکاند.
مراحل انـجـام بـرانـدازی نـرم
الف- ایـجـاد اتحاد بین مخالفان نظام: در این مرحله تلاش می‌شود همه مخالفان نظام و سرخوردگان از آن از همه اقشار حتی نظامی و روحانی جذب و انسجام و سازمان پیدا کنند.
ب- از کـار انـداخـتـن مـراکـز کـلیـدی نـظـام: در این مرحله به کمک رسانه‌های غربی یا رسـانـه‌های وابـسـتـه بـه غـرب تـلاش می‌شود چهره‌ها و مغزهای اصلی نظام، بویژه شـخـص رهبری، حضرت امام خامنه‌ای یـا نـزدیـکـان اصـلی ایشان مـورد ترور شخصیت قرار گیرند و با القای شـبـهـات، سوالات و پخش شایعات مختلف قدرت رهبری و سایر مراکز اثرگذار نظام تضعیف شود.
پ- نـفـوذ در مـراکـز قـدرت نـظـام: بـاید با تضعیف مراکز نظارتی نظام، مانند شورای نگهبان و هسته‌های گزینش چنان کرد که زمینه نفوذ برای هواداران غرب مهیا‌تر شود.
ت- بی‌اعـتبارسازی رسانه ملى: رسانه ملی باید به شیوه‌های مختلف به تصرف در‌آید. حـال اگـر نـشـد باید آن را از اعتبار انداخت. سپس رسانه‌های جایگزین مطرح می‌شود که امروز در سایه پیشرفت‌های فناوری دستیابی به آنها کار سختی نیست.
ث- از کـار انـداخـتـن نـیـروهـای ضـدبراندازى: نیروهای امنیتی و نظامی و انتظامی و نیروهای خودجوش مردمی مهم‌ترین نـیـروهـایـی هستند که باید در برابر براندازان بایستند. توپخانه رسانه‌ای دشـمـن تـلاش می‌کـنـد ایـن نـیـروهـا را بی‌انـگـیـزه و دستگاه امنیتی یک کشور را تضعیف کند.
ج- بـیـرون رانـدن مـخـالفـان: با نفوذ تدریجی و قدرت‌یابی هواداران غرب در مراکز حساس، کار تصفیه تدریجی این مراکز از طرفداران واقعی نظام، در صورتی که دست از عقاید ارزشی خود برندارند آغاز می‌شود و به این ترتیب یک براندازی نرم صورت گرفته است.  مـطـابـق آنـچه تاکنون بیان شد می‌توان گفت براندازی نرم به لحاظ ماهوى، کار روی فـکـر افـراد اسـت و در کـل عـمـلی فـرهـنگی- تبلیغی محسوب می‌شود. به سخن دیگر، نـوعی جنگ فرهنگی و عملیات روانی است. بر این اساس برخی الزامات و خصوصیات آن مثل هر جنگ فرهنگی به شرح زیر است.
الف- آزادی بـالا: پـیـش‌نـیـاز بـرانـدازی نـرم،  مسؤولانی غـافـل از حـرکـات دشمن و مردمی با سطح آگاهی پایین نگه‌داشته‌شده است. براندازی نـرم در جـوامـعـی که سطح آگاهی مردم بالا بوده یا توان اطلاعاتی نظام در تشخیص تحرکات دشمن بالا باشد، موثر نیست.
ب- هـوشـمـنـدى: در عـمـلیات فرهنگی نیاز به سطح بالایی از تخصص‌های گوناگون وجـود دارد. از ایـن رو، افـراد درگـیـر در آن اغـلب از کـسانی هستند که تحصیلات بالای دانشگاهی دارند. مقابله با آن هم نیاز به هوشمندی و تحصیلات بالا دارد.
ج- پرستیژ: براندازی نرم عملی شیک و دارای پرستیژ تلقی می‌شود. تهاجم نظامی در عـرف جـامـعـه بین‌المللی عملی مطلوب تلقی نمی‌شود و مخالفت‌های بسیاری را برمی‌انـگـیـزد، در حـالی کـه عـمـلیـات فرهنگی را می‌توان با پوشش‌های زیبا مانند دفاع از دموکراسی و آزادی و حقوق بشر انجام داد.
د- درازمدت بودن: عملیات فرهنگی زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت جواب نمی‌دهد.
ه- فقدان تلفات ظاهرى: در جنگ فرهنگی انسان‌ها در ظاهر کشته نمی‌شوند، اما وجدان و معنویت آنها قربانی می‌شود.
و- تـنـوع ابـزارهـا: ابزارهای سیاسى، اقتصادى، دیپلماتیک، و حتی نمایش‌های نظامی مـورد اسـتـفـاده قـرار می‌گـیـرنـد. در ایـن بـیـن، رسـانـه‌ها نـقـش اول را ایفا می‌کنند.
ز- هزینه پایین: هزینه‌های نبرد فرهنگی در مقایسه با نبرد نظامی بسیار ناچیز است.
کمیته خطر جاری، عنوان کمیته‌ای است که در دهه 1970 و در اوج جنگ سرد، توسط گروهی از سناتورهای آمریکایی، مسؤولان ارشد وزارت خارجه، اساتید برجسته علوم سیاسی، موسسه مطالعاتی «امریکن اینترپرایز» و گروهی از مدیران باسابقه سیا و پنتاگون تاسیس شد.
هدف از تاسیس این کمیته، خروج از بن‌بستی بود که در دوران جنگ سرد میان 2 ابرقدرت آن زمان یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در توازن هسته‌ای به وجود آمده بود. به‌گونه‌ای که کارشناسان ارشد نظامی به صراحت اعلام کرده بودند در صورت وقوع جنگ هسته‌ای میان 2 ابرقدرت، هر دو طرف جنگ بازنده خواهند بود، چرا که تسلیحات اتمی در اختیار 2 قطب بلوک شرق و غرب برای نابودی کامل موجودات زنده کره زمین برای 250 بار کفایت می‌کند. در میان اعضای این کمیته در دهه 70 میلادی، اسامی افرادی چون «نیوت گینگریچ» رئیس سابق مجلس نمایندگان، « جورج شولتز» وزیر خارجه دولت ریگان، «جان لیبرمن» سناتور دموکرات، «جان کیل» سناتور جمهوریخواه، «جوزف شولتز» از سناتورهای برجسته آمریکایی، «جیمز وولسی» رئیس اسبق سازمان جاسوسی آمریکا، «جورج تنت» از مدیران برجسته سازمان سیا و مسؤول بخش خاورمیانه و رئیس پیشین این سازمان، «ژوزف بایدن» و «مایکل لدین» از عناصر افراطی یهودیان آمریکا، «مادلین آلبرایت» وزیر اسبق خارجه آمریکا، «کنت پولاک» مدیر تحقیقات مرکز سیاست خاورمیانه‌ای سایان در موسسه «بروکینگز» همچنین مدیر موسسه مطالعات خاور نزدیک وابسته به یهودیان هوادار اسرائیل، «مارک پالمر» از استراتژیست‌های آمریکایی که در کاخ سفید از وی به عنوان یکی از نوآوران سیاست خارجی آمریکا نام می‌برند و «کاندولیزا رایس» وزیر اسبق خارجه آمریکا که در آن زمان قائم‌مقام پنتاگون در حوزه آسیای قفقاز و اتحاد جماهیر شوروی بود، دیده می‌شد. اعضای این کمیته با منتفی دانستن «جنگ سخت» بین 2 ابرقدرت، تنها راه به زانو درآوردن رقیب را «جنگ نرم» و «فروپاشی از درون» دیده، طراحی و به مرحله اجرا درآوردند.
باید در نظر داشت برای دستیابی به اهداف فوق نیز از استراتژی فشار از بیرون و تغییر از درون استفاده می‌شود. لازم به ذکر است شعار ایجاد دموکراسی و تغییرات مدنی در کشورها، مبتنی بر خواست و منافع کشور مهاجم طراحی می‌شود لذا کاملاً امری نسبی است و آگاهی و احساس نیاز مردم کشور هدف، منجر به درخواست‌‏های سیاسی یا در نهایت دگرگونی سیاسی نمی‌شود. براندازی نرم در واقع ماهیتی اجتماعی دارد و طی آن عوامل اجتماعی، براندازی حاکمیت سیستم سیاسی حاکم را به چالش می‌کشد. در این فرآیند سیاسی- اجتماعی، جامعه عرصه‏ مبارزه‏ قدرت و رقابت میان سازمان‌ها و نهاد‌های غیردولتی و دولت برای کسب و تثبیت قدرت اجتماعی است. در براندازی نرم طی فرآیندی طولانی و مستمر، بخشی از وفاداری مردم جامعه و مقبولیت نظام به کانون‌های اقتدار دیگری مانند سازمان‌های غیردولتی یا نهاد‌های قومی منتقل می‌شود. به عبارتی عدم اجرای صحیح و موثر کارکرد‌های دولتی مانند تأمین اجتماعی، رسیدگی به بیماران خاص، امور شهری، تورم، امنیت اجتماعی، تغییر ساختار جمعیت و پیدایش گروه‏های جدید با مطالبات جدید و محدودیت‌های سیاسی به عنوان عوامل تسهیل‌کننده تلقی می‌شوند. اساساً بازیگر خارجی نیز زمانی می‌تواند براندازی نرم را مدیریت کند که زمینه‌‏های اجتماعی لازم برای شکل‏گیری و گسترش آن در جامعه‏ هدف فراهم باشد. زمینه‌‏هایی مانند: نابسامانی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به‌گونه‏ای که امید اندکی برای اصلاح آن متصور باشد. ایجاد و شکل‏گیری سازمان‌ها و گروه‌‏های غیردولتی که خود را مستعد کنترل و سازماندهی بخشی از جامعه می‌دانند و از ابزارهای مختلف رسانه‏ای و روانی برای تأثیر بر اذهان مردم استفاده می‌کنند، از دیگر راهکارهاست.  با توجه به بیانات فرمانده معزز کل قوا حضرت امام خامنه‌ای(مدظله العالی) مبنی بر نفوذ آمریکا: «برادران و خواهران سپاه از صدر تا ذیل بایست به منطق مستحکم انقلاب مجهز باشند چون ضدانقلاب‌ها، امروز از طرق مختلفی وارد می‌شوند. یکی از راه‌های ورود و نفوذ- که حالا در مورد نفوذ هم یک‌کلمه‌ای عرض خواهم کرد؛ ما همینطور مدام درباره نفوذ دشمن تکرار و تأکید می‌کنیم- ایجاد خلل در باورها است؛ باورهای انقلابی و دینی»، لازم به یادآوری است که براندازی نرم یک فرآیند اجتماعی است، لذا حداقل در میان‌مدت به نتیجه خواهد رسید.  بنابراین ریشه‌‏های براندازی نرم را باید در نارضایتی عمومی در نتیجه‏ ناکارآمدی نظام سیاسی جست‌وجو کرد. این وضعیت منجر به تقویت گروه‏های غیردولتی برای فراخوان اجتماعی می‌شود که در این حالت جامعه به چند دسته تقسیم می‌شود و فرد نیازهای مالی، روانی و اعتبار اجتماعی خود را از نهادهای متفاوت از حکومت تأمین می‌کند. هر اندازه میزان تأمین این نیازها از نهاد‌های غیردولتی بیش از نهاد‌های دولتی باشد، در مقابل میزان وفاداری مردم و نخبگان به نظام حاکم کاهش خواهد یافت. لذا از نگاه مقابل تا زمانی که دولت در جامعه از قدرت فراخوان برخوردار نباشد، روش‌های براندازی نرم کارساز خواهند بود.
 

«احمدعلی مسعود‌انصاری» در کتاب «پس از سقوط» که به شرح آوارگی «محمدرضا پهلوی» و همراهانش در خارج از کشور پرداخته، به نقش سعودی‌ها در پشتیبانی مالی از آنان می‌پردازد. در جایی از کتاب «پس از سقوط» آمده است:
«... یک بار در سال 1980 «جعفر رائد» که قبلاً سفیر ایران در عربستان سعودی بود، با خواهش من برای گرفتن کمک با سعودی‌ها تماس گرفت، و معاون سازمان امنیت سعودی‌ها نیز برای بررسی شرایط در پاریس با اویسی (فرماندار نظامی تهران در سال 57) ملاقات کرد. اما این دیدار او را نسبت به کارآیی و لیاقت اویسی مشکوک کرد و کمکی فرستاده نشد. از جمله دلایلی که معاون سازمان امنیت سعودی را نسبت به کار اویسی ناامید کرد، درخواست مالی اویسی بود. اویسی که در نظر داشت تقاضای 300 میلیون دلار کمک کند اشتباهی از رقم 3 میلیون دلار سخن گفته بود که خود رقم به فرستاده سعودی نشان داده بود عملیات گسترده نظامی که وی از آن صحبت می‌کند بی‌اساس است...».
در جای دیگر کتاب «پس از سقوط» آمده است: در آن ایام تلاش می‌شد مجدداً با عربستان سعودی رابطه‌ای برقرار شود و از آنها کمک گرفته شود، بویژه که از 15 میلیون دلاری هم که رضا پهلوی انتظار داشت، پس از آن 5 میلیون اولیه از آنها دریافت کند، خبری نشده بود. از آقای رائد، که از دوستان خوبم بود و رابطه‌ای نزدیک میان ما برقرار شده بود، خواستم در این مورد به رضا کمک کند. ایشان مدت طولانی در مقام سفیر ایران در عربستان خدمت کرده و به علت تسلطش به زبان عربی و روحیه مردم‌دارش در بین عرب‌ها، بویژه خاندان سعود، از نفوذ کلمه بسیاری برخوردار بود. بعد از انقلاب نیز به علت همین اعتماد و دوستی، شیوخ عرب برای انجام بسیاری از کارهای‌شان به وی مراجعه می‌کردند و بر اثر همین حسن رابطه است که ایشان از مدتی بعد مرکز چاپ و نشری هم در لندن ایجاد کرد، و بدین وسیله جای خالی لبنان را، که تا پیش از جنگ یکی از مراکز اصلی چاپ و نشر نشریات اسلامی و عربی بود، پر کرد. تا آنجا که بنده اطلاع دارم، وی از یک خانواده مذهبی و اهل علم است. پدرش علاقه فراوانی داشت که پسرش درس دینی بخواند و معمم شود، ولی وی که علاقه چندانی به پوشیدن لباس روحانی نداشت، راه دیگری را برگزید و از آنجا که ذوق نوشتن داشت با مطبوعات همکاری کرد. و به گفته خودش «اسماعیل پوروالی» در آغاز کار به او کمک بسیار کرد و شاید به پاس همان دوستی بود که ایشان هم بودجه اصلی نشریه «روزگار نو» را- که به سردبیری اسماعیل پوروالی منتشر می‌شود- تا همین اواخر تأمین می‌کرد. البته وی در این زمینه به افراد دیگری هم کمک کرد. توجه اعراب به وی سبب شده بود بسیاری از مواقع شایعات بی‌اساس هم شنیده شود که وی برای این فرد یا آن فرد، از عرب‌ها کمک گرفته است. از آن جمله گفته می‌شود سعودی‌ها به آقای محمد درخشش، به واسطگی‌ ایشان، مبلغی کمک کرده‌اند. در حالی که خود وی می‌گوید در این باره هیچ نقشی ندارد، و تنها در دفتر شاهزاده بندر، سفیر عربستان سعودی در آمریکا، اوراقی مربوط به درخشش را دیده است.
به هر حال از طریق رائد با ملک فهد تماس گرفته شد. ایشان هم روی خوش نشان داد‌، و موافقت کرد که با رضا پهلوی رابطه دوستانه برقرار کند و حتی گفته بود چون رضا پهلوی، اطلاعات مذهبی کافی ندارد، معلمی برای او در نظر می‌گیرند که او را با اسلام و دستورات آن آشناتر کند.
جریان بدین‌جا که رسید مطلب را با رضا پهلوی در میان گذاشتم. اما وی خواست دست نگه داریم و افزود معینیان و امیرمتقی از راه بهتری تماس برقرار کرده‌اند، و با روشن‌تر شدن بیشتر کار موضوع را با من در میان خواهد گذاشت.
دیری نگذشت که معینیان و امیرمتقی آمدند و گفتند با سعودی‌ها صحبت کرده‌اند و دولت انگلستان هم واسطه کار است و قرار شده رضا پهلوی به انگلستان برود و از آنجا با هواپیمای اختصاصی- که شخص «مارگارت تاچر» در اختیار او می‌گذارد- به دیدار ملک فهد برود. بعد هم امیرمتقی صحبت از ارقام بزرگ کمکی کرد که قرار شد سعودی‌ها به رضا پهلوی بدهند. و بالاخره هم برای انجام مخارج لازم، و دادن حق حساب‌های اولیه به بستگان امور، مبلغ 400 هزار دلار خواستند. من امیرمتقی را از ایران می‌شناختم و مثل بیشتر کسانی که او را می‌شناختند به او مشکوک بودم. وی از دوستان علم بود. زمانی که علم رئیس دانشگاه شیراز شد معاونت او را به عهده گرفت. بعد که علم به وزارت دربار منصوب شد باز در شمار معاونان وی قرار گرفت. به هر حال حسن شهرتی نداشت و معروف بود که یکی از چند تن دلال محبت‌‌های اصلی شاه است. بارها وقتی در میهمانی‌ها‌ی دربار، برای نمایش قدرت، شاه را به گوشه‌ای می‌برد، و مدتی طولانی با او به نجوا سخن می‌‌گفت، اهل مجلس می‌گفتند دارد درباره خانم جدیدی که برای شاه پیدا کرده صحبت می‌کند. وی آنقدر بدنام بود که با آنکه بسیاری از روزها او را در هتل هیلتون، که در آن اتاقی داشت و به عنوان یک مرد مجرد در آن زندگی می‌کرد، در راه رفتن به حمام بخار می‌دیدم تنها به مبادله سلام و احوالپرسی کوتاهی از راه دور اکتفا می‌کردم. بویژه که پدربزرگم از او آنچنان به زشتی یاد می‌کرد که بیم آن داشتم که اگر چند کلمه با او صحبت کنم پیرمرد روزگارم را سیاه کند.
با توجه به این سوابق، به معینیان هشدار دادم و گفتم: می‌دانی که امیرمتقی فرد درستی نیست و با نیروهای امنیتی بیشتر کشورها سر و سرّی دارد و پایبند اصول اخلاقی نیست و نمی‌شود به او اعتماد کرد، می‌ترسم آبروی تو را هم با کارهایش ببرد. وی در پاسخ گفت: نگران نباش من آنقدر مار خورده‌ام که افعی شده‌ام، کسی نمی‌تواند سر من کلاه بگذارد.
به هر حال، بنا به دستور رضا پهلوی 400 هزار دلار به معینیان و امیرمتقی پرداخت شد، و آنها به دنبال کار روانه شدند. اما پس از مدتی نه‌تنها پولی از عربستان نرسید و هواپیمای اختصاصی مارگارت تاچر هم رضا پهلوی را نزد ملک فهد نبرد، بلکه خود آن دو نیز به همراه 400 هزار دلاری که گرفته بودند، گم و گور شدند. بدین ترتیب راه دیگر تماس،‌ یعنی طریقه رائد، بسته شد و ملک فهد که به اعتبار گفته رائد منتظر جواب رضا پهلوی بود از این بابت دلگیر شد.
البته این ارتباط‌ها و تلاش‌ها برای گرفتن پول از اعراب در آن ایام بسیار شایع بود و هنوز هم نه‌تنها خاندان پهلوی، که بسیاری دیگر نیز، در تلاش یافتن راهی به آن خزانه دلارها هستند. همین امید خاندان پهلوی به گرفتن کمک از اعراب، بازار دلالان و شیادان را که در سال‌های اول داغ بود هنوز هم گرم نگه داشته است.
از اینگونه تلاش‌ها ماجرای سلطان امارات بود. سال 1982با شیخ زائد آل‌نهیان، سلطان امارات، تماس گرفته شد و قرار شد در ماه جولای شخصی به نام قطب برای ترتیب امور با دفتر رضا تماس بگیرد. این شخص مراجعه کرد و مبلغ 50 هزار دلار خواست تا با آن چرخ‌های دستگاه اداری را روغن بزند، و هر چه زودتر پول قابل ملاحظه‌ای برای رضا بیاورد. اما نه‌تنها پولی آورده نشد بلکه 50 هزار دلار هم از جیب رضا پهلوی رفت.
با سلطان عمان هم تماس گرفته شد. ولی او با آن که تخت و تاجش را مدیون محمدرضاشاه بود، و بیش از همه انتظار می‌رفت کمک کند روی خوش نشان نداد. حتی در همان سال 1982 بنا به درخواست من، آقای اسموک، یکی از مقامات صاحب نفوذ آمریکا، از طریق سفیر عمان تقاضای کمک به رضا پهلوی و برقراری رابطه را به سلطان عمان عرضه کرد. ولی سلطان که می‌خواست روابط حسنه‌اش را با دولت جمهوری اسلامی حفظ کند، این تقاضا را بی‌جواب گذاشت. تنها در سال 1988 بود که ظاهراً کمکی کرد. در این سال به رضا پهلوی پیشنهاد کردم از سلطان قابوس بخواهد مقداری نفت با قیمتی ارزان‌تر از بازار در اختیار ما بگذارد تا از طریق معامله آن صاحب نیمی از پالایشگاه نفتی که برای تصفیه ‌آن نفت تأسیس خواهد شد بشویم. کارها که به مراحل آخر رسید متوجه شدم سر و کله آهی در آنجا پیدا شده است. چون می‌دانستم آهی می‌خواهد از طریق کانال خود عمل کند، و طبق معمول کار را خراب خواهد کرد، از انجام کار چشم پوشیدم. ولی احتمال می‌رود او موفق به گرفتن آن نفت و فروش آن با قیمت بیشتر شده باشد. احتمالاً شایعه همان پول بود که در موقع رفتن رضا پهلوی برای شرکت در جلسه معروف طرفدارانش در لس‌آنجلس به سال 1989 بر سر زبان‌ها افتاد.
منبع: احمد علی مسعود انصاری، «پس از سقوط»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
 

دکتر محمدحسن سالمی: هنوز آب کفن شهدای 30 تیر خشک نشده بود که در ششم مرداد 31 به کاشانی که به او هشدار داده بود مردم عصبانی‌اند و آوردن وثوق دهان‌کجی به آنهاست، نوشت در کارها دخالت نکنید! و جلوی انتقادات مردی را گرفت که جراید خارجی نوشته بودند بزرگ‌ترین مجاهد است و باعث شد ایشان برای مدتی تهران را ترک کند و به نارون برود. پس از شه‌مات کردن شاه و کاشانی هم نوبت به مجلس ‌رسید و مصدق با تبلیغات زهرآگین طرفدارانش، 6 ماه اختیارات قانونی از مجلس گرفت و در حالی که قانون اساسی تفکیک قوا را امری مسلم و غیر قابل دستکاری می‌داند، قوه مقننه، قضائیه و مجریه را قبضه کرد. کسی که ادعا کرده بود اختیار قانونگذاری مانند اجتهاد است و نمی‌توان وکیل در توکیل کرد! با این عمل، دادگستری را به‌هم‌ریخت تا کسی نتواند علیه‌ او اقدام کند. قبلاً هم مجلس هفدهم را نیم‌بند و فقط با 86 نماینده افتتاح کرده بود. هدف مصدق این بود که اگر مخالفان مانع کارش شدند، مجلس با خارج شدن چند نماینده جبهه ملی از اکثریت بیفتد و «آبستراکسیون» جلوی مخالفان را بگیرد. مصدق پس از شاه، کاشانی و مجلس به سراغ شخصیت‌ها رفت. بقایی را که رئیس کمیسیون تحقیق بود و برای احقاق حق بازماندگان شهدای 30 تیر در مجلس فعالیت می‌کرد، بی‌یاور گذاشت و قوام‌السلطنه را که مجلس او را محکوم کرده بود، در کنف حمایت خود گرفت و مدعی شد قانون مجلس، دخالت قوه مقننه در قوه‌قضائیه است، در حالی که خود هر 3 قوه را در اختیار گرفته بود! با این کار دست بقایی را هم کوتاه و حتی او را در مجلس مجازات کرد! مکی از نگاه مصدق تبدیل به سرباز خطاکار و حائری‌زاده بی‌اثر شدند. هنوز یک ماه از اختیارات 6 ماهه باقی مانده بود که مصدق از مجلس اختیارات یک‌ساله گرفت و با دوز و کلک و تحریک مردم و تبلیغات دروغ و سنگباران خانه کاشانی، مجلس را با رفراندوم بست تا به شاه اختیار عزل بدهد. آنها مرا که با پای خود به زندان رفته بودم قاتل حدادزاده کردند! در حالی که این مصدق بود که خرده احزاب خلق‌الساعه را برای تحریک ملت به خیابان‌ها ریخت و جلوی خانه کاشانی صدها پلیس گماشت که 100 متر آن‌طرف‌تر بایستند و دخالتی در جلوگیری از کلوخ‌اندازان به منزل آیت‌الله کاشانی نکنند! مهاجمان با چوب‌های درازی که به سرشان چاقوی تیز بسته بودند، حدادزاده را که از خانه کاشانی خارج شده و گفته بود: «مردم! آمده‌اید امام زمان را بکشید!» با 16 ضربه چاقو از پا درآوردند و افسران بازجوی توده‌ای، مرا قاتل او معرفی کردند و با نمره‌ای بر سینه و سری تراشیده از من عکس گرفتند!  بنده در 26 مرداد 65 سال پیش با کمک مرحوم نادعلی کریمی- برادر شوهر خواهرم- و مهندس رضوی و با ضمانت
50 هزار تومان آزاد شدم. جرم بنده این بود که  به خاطر نهضت و نجات مردم در 27 مرداد نامه آیت‌الله کاشانی را برای مصدق برده بودم. آن روز وقتی خبر دادند هندرسون، سفیر آمریکا آمده است، مصدق که تا آن لحظه زیر پتو دراز کشیده و حال نزاری به خود گرفته بود، به‌سرعت از تختخواب پایین پرید و لباس پوشید و خود من در پوشیدن کت کمکش کردم. او در پاسخ به هشدار آیت‌الله کاشانی به پشتم زد و گفت خدمت ایشان عرض کنم که این حرف توده‌ای‌هاست. باور نکنید! هنگام خروج، «هندرسون» با «علی پاشاصالح» وارد شدند و سفیر آمریکا که من 5 مرتبه در منزل آیت‌الله کاشانی از او پذیرایی کرده بودم، با تعجب با من دست داد. مصدق هنوز عزل خود را به کابینه‌اش اطلاع نداده بود اما در آن جلسه 2 بار به دروغ به هندرسون گفت عزل نشده است. سرلشکر نصیری را هم در ساعت یک بعد از نصف شب با اختیاراتی که داشت به زندان فرستاده بود تا مخبرین باخبر نشوند که او کاغذ عزل مصدق را برده است. بعد هم به دکتر سنجابی دستور داد مجسمه‌های شاه و پدرش را پایین بکشند و مردم را تحریک کرد به خیابان‌ها بریزند و روشنفکران از این بلبشویی که مصدق درست کرد، کودتا ساختند! نکته جالب این است که در عصر 28 مرداد، مصدقی که هر لحظه ضعف می‌کرد و از حال می‌رفت، با سرعت از چندین نردبام و درخت و تخت کنار دیوار بالا رفت و پایین  آمد! موقعی هم که روی پشت‌بام بودند شایگان گفت: «خیلی بد شد» و مصدق به‌ تندی گفت: «خیلی هم خوب شد! به‌جای اینکه رجاله‌ها ما را ببرند، 2 ابرقدرت ما را بردند!» برخلاف نوشته «جان اف‌کندی» در کتاب «سیمای شجاعان» کسانی که حقیقت را گفتند منفور شدند و مصدق که دروغ گفت اسطوره شد و نهضت جهانگیر ضداستعمار ایران به خاطر کسب وجاهت ملی توسط او از هم پاشید و از بین رفت و نیم‌قرن دیگر زیر سلطه استعمار و استبداد زندگی کردیم.
منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران