سیدمرتضی حسینی: در فاصله بین دی‌ماه 57 تا مرداد  59 یعنی دورانی که شاه در ایام سرگردانی پس از فرار به سر می‌برد و سرانجام غم فقدان تاج و تخت و بیماری مهلک، جانش را در قاهره گرفت، تنها تعداد معدودی از دوستان خارجی او در کنارش مانده بودند. هم دولت‌ها و هم مقامات سیاسی و اقتصادی خارجی دریافته بودند  آفتاب عمر سیاسی شاه بر لب بام است و ستاره اقبالش رو به خاموشی. کشورهای گوناگونی که شاه همواره بر رابطه قوی خود با آنها می‌بالید و آن را نشانه‌ای از قدرت ایران معرفی می‌کرد، از میزبانی او سر باز می‌زدند. حتی ایالات متحده آمریکا که در 2 دهه پایانی حکومت پهلوی، متحد استراتژیک و همه‌جانبه این حکومت محسوب می‌شد نیز در حمایت از شاه بیمار ایران تردیدهای جدی وارد کرده بود. در چنین وضعیتی و در حالی که شاه بین مصر، پاناما، مراکش، آمریکا و باهاما در رفت و آمد بود، یکی از معدود افرادی که پشتیبان شاه و خانواده‌اش بود «دیوید راکفلر» از خاندان شناخته‌شده و فوق‌ثروتمند راکفلر بود. هم او بود که در رایزنی با «کارتر»، زمینه سفر درمانی هر چند کوتاه‌مدت شاه به آمریکا را فراهم کرد.  همچنین با مشاهده عدم تمایل دولت آمریکا به تداوم میزبانی از شاه بی‌تاج و تخت ایران، کمک‌های پزشکی و حمایت‌های امنیتی قابل توجهی را برای دوست قدیمی خود فراهم کرد. اما این دوستی چگونه ریشه داشت و نسبت میان حکومت شاه و خاندان راکفلرها چه بود؟
 راکفلر؛  یک خاندان ثروتمند و پرنفوذ
شاید این ادعا که خانواده «راکفلر» مشهورترین خاندان ثروتمند جهان در یک قرن اخیر هستند، چندان اغراق‌آمیز نباشد. حتی با ورود چهره‌های جدید در لیست ثروتمندهای دنیا که در رتبه‌هایی بالاتر از این خانواده قرار دارند باز هم این راکفلرها هستند که به پیشینه و تداوم خود در این عرصه می‌بالند. سرسلسله این خانواده «جان دیویسون راکفلر» (1937-1839)  است. او که متولد نیویورک بود، از 15 سالگی به عنوان یک نیروی خدماتی و سپس دفتردار یک شرکت تجاری کار خود را آغاز کرد. پس از پیشرفت در کار و تاسیس چند شرکت کوچک، در 23 سالگی به عرصه صنعت نفت پا گذاشت و به همراه شریکش «موریس کلارک» شرکتی را تأسیس کرد که در زمینه پالایشگاه‌های نفت فعال بود. او بعدها  سهم شریکش را خرید و با گسترش فعالیتش در قالب شرکت «استاندارد اویل» تا سال 1879، 90 درصد امور پالایش نفت ایالات متحده آمریکا را در اختیار خود گرفت. راکفلر که تا سال1911 رئیس هیأت‌مدیره استاندارد اویل بود، علاوه بر صنعت نفت در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز فعال بود و در کنار فعالیت‌های اقتصادی، در این حوزه، اقدامات عام‌المنفعه زیادی در حوزه بهداشت و آموزش عمومی هم انجام داد. آنگونه که مجله فوربس (براساس ارزیابی مالی و مطابقت آن با نرخ تورم روز در سال 2007) مدعی شده، جان راکفلر با
336 میلیارد دلار ثروتمندترین فرد تاریخ است.  موسس «استاندارد اویل» در سال 1913 «بنیاد راکفلر» را با کارکردهای اقتصادی، رسانه‌ای، اجتماعی و فرهنگی تأسیس کرد و سپتامبر 1916 با رساندن ثروت خود به یک میلیارد دلار، نخستین میلیاردر تاریخ ایالات متحده آمریکا شناخته شد. پس از مرگ او، پسرش «جان دیویسون راکفلر(جونیور)» وارث کسب‌وکار پرسود خاندان راکفلر شد. راکفلر جونیور (1960-1874) هم 5 پسر داشت که همگی از سرمایه‌داران و فعالان اقتصادی آمریکا بودند که در این میان «دیوید» و «نلسون» راکفلر علاوه بر تداوم  فعالیت‌های اقتصادی، در حوزه سیاست هم نقش‌آفرین شدند. در سال‌های دهه50 تا 80 میلادی و همزمان با دورانی که این 2 برادر متولیان اصلی خاندان راکفلر بودند، شاهد نقش‌آفرینی بنگاه‌های اقتصادی متبوع آنها در سیاست‌های کلان داخلی و خارجی ایالات متحده هستیم. فرآیندی که همزمان با پایان جنگ دوم جهانی، گره خوردن منافع کارتل‌های بزرگ تجاری، مجتمع‌های تسلیحاتی و  شرکت‌های نفتی آمریکا با سیاست خارجی این کشور را به دنبال دارد. با افول قدرت‌های استعماری، اقتصاد نوپا و تازه‌نفس آمریکا بشدت نیازمند مواد خام و از آن مهم‌تر بازار مصرف شد. در این شرایط، جایگاه راکفلرها نیز که گستره فعالیت خود را به سایر عرصه‌های تجاری و مالی سیاستگذاری ایالات متحده آمریکا گسترش داده بودند، پررنگ‌تر شد. وضعیتی که  شامل جهت‌دهی رسانه‌ای و تاثیر بر افکار عمومی و همچنین نقش‌آفرینی در کنگره آمریکا از طریق رایزنی و لابی با نمایندگان و سرانجام حضور مستقیم در سیاستگذاری‌های دولت بود. وضعیتی که با رسیدن «نلسون راکفلر» به سمت معاونت رئیس‌جمهور در دولت «جرالد فورد» در سال‌های 1974 تا 1977 عینیت یافت.
 وقتی نوسازی شاه به سرمایه‌داری آمریکا وابسته می‌شود
از دهه40 خورشیدی، ایران شاهد تغییرات قابل ملاحظه‌ای در حوزه‌های مختلف بود که نخستین جرقه‌های آن با طرح موسوم به «انقلاب سفید» زده شد؛ طرحی که بیانگر چارچوب فکری و عملی شاه برای نوسازی بود. این برنامه‌ها اگرچه ریشه در نسخه‌های دولت «کندی» برای توسعه کشورهای جهان سوم داشت تا مانع غلتیدن این کشورها به دامان کمونیسم شود اما بتدریج به رویکرد کلان اداره کشور از نگاه محمدرضا پهلوی نیز تبدیل شد. شاه برای عملیاتی‌سازی این برنامه‌های بلندپروازانه و  به‌زعم خود رساندن ایران به دروازه‌های تمدن بزرگ، بیش و پیش از هرچیز به حمایت ایالات متحده آمریکا و تقویت روابط با کشورهای صنعتی  تکیه داشت. از سوی دیگر، آغاز عصر تنش‌زدایی بین آمریکا و شوروی و بروز مسائل جدید در سطح جهانی از جمله تشکیل جنبش عدم تعهد در سال40 و تاسیس سازمان اوپک در همان سال، امکان تحرک بیشتر برای کشورهایی همچون ایران را فراهم آورد. اینگونه بود که نیمه دوم دهه40 تا وقوع انقلاب اسلامی را می‌توان ماه‌عسل روابط ایران و آمریکا و اوج همکاری‌های سیاسی و اقتصادی 2 کشور دانست. بدین ترتیب در سال‌های ریاست‌جمهوری «لیندون جانسون» (1969-1963)، شاه 3 بار [تیرماه 43 / ژوئیه 1964)، مرداد 46 و خرداد 47] به آمریکا سفر کرد. از آن‌سو «اورل هریمن» نیز در فاصله زمانی اردیبهشت 44 تا آبان 46، 4 بار از سوی رئیس‌جمهور آمریکا به ایران فرستاده شد و هر بار در ملاقات‌های خود با محمدرضا، او را به همکاری بیشتر با آمریکا تشویق و ترغیب کرد. در میدان عمل نیز چهره‌هایی همچون «اردشیر زاهدی» و «هوشنگ انصاری» از ایران  و «دیوید لیلنتال» و «برادران راکفلر» در آمریکا زمینه‌های تقویت این همکاری را فراهم می‌آوردند.(1) فروردین 50 /آوریل 1971، «موریس استنس» وزیر بازرگانی آمریکا در راس هیاتی به ایران آمد و ضمن ملاقات با شاه، هویدا و وزیر دارایی، مذاکراتی پیرامون توسعه مبادلات بازرگانی و سرمایه‌گذاری به عمل آورد. پیرو این مذاکرات، 13 مرداد 50 اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آمریکا در لس‌آنجلس تشکیل جلسه داد. در همان سال بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه مبلغ 96 میلیون دلار در اختیار بانک توسعه صنعت ایران و صندوق تعاون کشاورزی قرار داد. بانک صادرات و واردات آمریکا نیز مبلغ 2/29 میلیون دلار برای تأمین بخشی از هزینه ارزی طرح مخابرات کشور، مبلغ 85/1 دلار برای ساختن هتل اینترکنتینتال تهران و مبلغ 7/30 میلیون دلار برای طرح افزایش 2 واحد مولد برق 156 مگاواتی نیروگاه شهریار به ایران کمک کرد. بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران که یکی از مهم‌ترین موسسات سرمایه‌گذاری بخش صنعتی ایران بود و تا شهریور 57 مبلغ 4/25 میلیارد ریال در 155 طرح صنعتی و حمل‌ونقل سرمایه‌گذاری کرده بود، سال 38 با مشارکت بانک «چیس منهتن» (تحت مالکیت خانواده راکفلر) تاسیس شد. همچنین بانک بین‌المللی ایران هم دیگر بانکی بود که با مشارکت «چیس منهاتن» از سال 54 کار خود را آغاز کرد.
  دید و بازدیدهایی با بوی پول
افرایش رفت و آمد هیات‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاران 2 کشور هم، جلوه دیگری از گسترش روابط اقتصادی ایران و آمریکا بود. به عنوان نمونه، دی‌ماه50 / ژانویه 1972، هیات اقتصادی ایران به منظور شرکت در دومین کنفرانس سرمایه‌گذاران آمریکایی در ایران عازم آمریکا شد تا زمینه حضور عملی  آمریکایی‌ها در ایران را فراهم آورد. در ضیافت شام که به افتخار هیات ایرانی از طرف «کمیته آمریکایی تشویق سرمایه‌گذاری» ترتیب داده شد، « اسپیرو واگنیو» معاون رئیس‌جمهور و 260 نفر از شخصیت‌های اقتصادی و مالی و صاحبان صنایع آن کشور شرکت داشتند. در این ضیافت «دیوید راکفلر» به عنوان رئیس هیأت‌مدیره بانک «چیس مانهتن» در نطقی پیشرفت‌های صنعتی و دگرگونی‌های اجتماعی ایران را ستود. همچنین، بنا به دعوت وزارت حمل‌ونقل آمریکا، وزیر راه‌وترابری ایران اردیبهشت 51 / آوریل 1972 در راس هیاتی وارد واشنگتن شد و با مقامات آمریکایی درباره توسعه راه‌آهن به مذاکره پرداخت. مهر همان سال، هیات نمایندگی ایران به ریاست «جمشید آموزگار» وزیر دارایی، در مجمع عمومی سالانه بانک ترمیم و توسعه که به مدت 5 روز در واشنگتن برگزار شد شرکت کرد.(2) رابطه شاه بلندپرواز ایران با قدرتمندترین کانون‌های سیاسی و اقتصادی در ایالات متحده، توسط بازوهای اجرایی همچون خاندان  راکفلر و مشاوران آنها عملیاتی می‌شد. مشاوران و نزدیکانی که گاه مانند «هنری کیسینجر» تا بالاترین رده‌های دیپلماسی آمریکا نیز صعود می‌کردند. برادران راکفلر(نلسون، دیوید و جان) بارها در سال‌های دهه 50 خورشیدی به ایران سفر کرده و با شاه و مقامات سیاسی و اقتصادی ایران جلسات پرتعدادی داشتند که حتی تا آستانه انقلاب هم ادامه داشت. گفته می‌شد راکفلرها تنها آمریکایی‌هایی بودند که قرار ملاقات‌شان با شاه پیش از سفرشان به ایران هماهنگ می‌شد. دیدار با راکفلرها هم از برنامه‌های ثابت شاه در سفرهایش به آمریکا بود. از سوی دیگر «هنری کیسینجر» هم به عنوان یکی از نزدیکان و مشاوران خاندان راکفلر در رایزنی با نمایندگان کنگره از حامیان شاه ایران بود. زمانی هم که کیسینجر در دوران ریاست‌جمهوری «نیکسون» و «فورد» بر کرسی اول سیاست خارجی آمریکا نشست، این فرآیند بیشتر تقویت شد.(3)
  شاه و راکفلر، روایت یک دوستی عمیق
علاوه بر این، شاه روابط شخصی دوستانه‌ای نیز با «نلسون راکفلر» داشت. در میان اشخاص بی‌تاج و تخت، نلسون راکفلر یکی از کسانی بود که شاه از مصاحبت با او بسیار خشنود می‌شد. این مساله قابل درک بود زیرا نلسون راکفلر بیش از هرکس شبیه به یک شاه بود. او نیز دربار خودش را داشت که در نیویورک گسترده بود. یکی از زندگینامه‌هایش او را «امپراتور راکفلر» نامیده بود. راکفلر نیز مانند شاه افکار دور و درازی در سر داشت. هر دو آنها بی‌اندازه درباره کشورهای‌شان و خودشان بلندپرواز بودند. هیچ یک دوستان صمیمی نداشتند، ولی هر دو هنری کیسینجر را می‌ستودند. شاه و راکفلر هر دو گاه کتاب‌هایی در تعریف و تمجید از خودشان انتشار می‌دادند که در ظاهر به قلم خودشان بود ولی در باطن یک یا چند نویسنده مزدور برای‌شان می‌نوشتند. هر دو بنیادهای عظیم خانوادگی داشتند، هرچند بنیاد پهلوی بیش از بنیاد راکفلر انتقادهای تند و تیز برمی‌انگیخت. تفاوت عمده میان این دو، شخصیت آنها بود. راکفلر مردی بود اجتماعی که تظاهر به صمیمیت می‌کرد ولی شاه کناره‌گیر و کم‌رو بود. ضمناً راکفلر نوعی شوخ‌طبعی داشت که شاه به کلی فاقد آن بود.(4)
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که تقریبا با مرگ «نلسون راکفلر» همزمان شد، دیوید راکفلر و کیسینجر بر حمایت کاخ سفید از شاه که آواره شده و تعلیقی خوفناک را تجربه می‌کرد، تاکید داشتند. سفارت آمریکا در تهران  به کاخ سفید اعلام کرد شاه را نپذیرد. با این حال، رایزنی‌های دیوید راکفلر و کیسینجر باعث شد سرانجام با آمدن شاه به آمریکا موافقت شود. بعدها عیان شد یکی از دلایل این رایزنی، سهامدار بودن این دو در بانک چیس منهتن بود که بخش عمده‌ای از 12 میلیارد دلار پول ایران در آن‌ ذخیره شده بود. میزان نفوذ راکفلر در محافل آمریکایی،کارتر را هم وسوسه کرد تا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، با نظر او موافقت کرده و اجازه‌ ورود شاه به آمریکا را بدهد.(5)
تکیه شاه به منابع مالی سرمایه‌داران آمریکایی و نیاز او به نفود و قدرت رایزنی آنان از دلایل عمده نزدیکی به خاندان راکفلر بود. اقدامی که اگرچه با لابی‌گری و صرف هزینه‌های مادی، گاه وزنه تسهیلات مالی و معاملات تسلیحاتی را به سود شاه سنگین می‌کرد اما فرجامی قابل اتکا در پی نداشت. شاید تنها لطف این قرابت، حمایت‌ها و اقداماتی بود که «دیوید راکفلر» در ایام آوارگی شاه نسبت به او اتخاذ کرد. هرچند تلاش‌های وی برای ورود شاه به ایالات متحده به ضرر آمریکا و شخص کارتر تمام شد و دانشجویان ایرانی که از ورود شاه به آمریکا عصبانی بودند، سفارت این کشور در ایران را تسخیر کردند؛ امری که در ناکامی کارتر در جلب دوباره آرای آمریکاییان تاثیر بسیاری گذاشت.
----------------------------------
پی‌نوشت
1- علیرضا ازغندی، روابط خارجی ایران و دولت دست‌نشانده(57-1320)، تهران، قومس، 76، ص286
2- ازغندی، همان، ص347
3- جیمز بیل، شیر و عقاب، ترجمه‌ فروزنده برلیان، نشر فاخته، 71، ص 258
4- ویلیام شوکراس، آخرین سفر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، البرز،71، ص171
5- جیمز بیل، همان، ص 433
منبع: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

سیدمهدی حاجی‌آبادی: تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و انسجام درونی و پرهیز از نگاه به بیرون برای حل مشکلات کشور مدتی طولانی است که شاه‌بیت بیانات رهبر معظم انقلاب است. از دیدهای مختلف در این باره سخنانی رانده و نوشته شده اما نیاز است از زاویه‌ای متفاوت که بیشتر نگاهی به وظایف فردی در قبال این شعار جمعی دارد، بنگریم.  اگر افرادی مدعی انقلابی‌گری در عمل هستیم مطمئنا باید نقشه راه را بیانات و رهنمودهای رهبری قرار دهیم که با تکیه بر احاطه دقیق ایشان بر احکام و قوانین اسلام به دست آمده است.  پیامبر گرامی اسلام(ص) جامعه را تشبیه به کشتی‌ای کرده‌اند که افراد مختلفی با گرایشات و سلایق متفاوت بر آن سوارند و به سوی هدفی مشترک که همانا رسیدن به سرمنزل سعادت است، حرکت می‌کنند. از دیگر سو هر کدام از افراد جامعه اسلامی دقیقا همان ظرفیتی است که باید آزاد شود و استعدادهای خود را در پناه نگاه حق‌تعالی شکوفا کرده و در جهت اهداف عالیه اسلامی که حقیقتا انسانی‌ترین نیز هست حرکت کند. قطعا در این کشتی هر کسی در حد توان خود باید کمک کند تا همگی با کمترین خسارت و سریع‌ترین و ایمن‌ترین راه به مقصد برسند. ما هم به‌عنوان افرادی که در این کشتی مدتی را سکنی داریم، عقل حکم می‌کند تا زمان مرگ باید وظیفه خود را بشناسیم و در حد وسع خود این امر مهم را انجام دهیم که به فرمایش مولا: «کلکم راع و کلکم مسؤول».  ابتدا اینکه تشخیص این وظیفه حتما نیاز به بصیرتی دارد که راه را از بیراهه تشخیص دهیم زیرا چه بسیار افرادی که با نیات خیرخواهانه قدم در راه نهادند و جز ضرر و زیان چیزی عاید امت نکردند و در نهایت خود منحرف و «خسرالدنیا و والآخره» لقب گرفتند.  بصیرت به معنای دیدن واقعیت‌ها به معنای واقعی کلمه و آنچنان که هست و نفی آنچه به عنوان واقعیت القا می‌کنند و دیدن صف‌بندی‌های موجود در جهان و شناخت دقیق آنهاست. یعنی مانیفست اصلی جمهوری اسلامی «لا تَظلمون و لا تُظلمون» است؛ چنانکه نه ظلم می‌کنیم و نه ظلم می‌پذیریم و طبق روایت امیرمومنان «بصیر»؛ در فتنه‌ها چونان شتر دوساله است که نه پشتی دارد که سواری بدهد و نه پستانی که دوشیده شود. بصیرت شرط لاینفک هر قدمی است و جوانان افسران جوان جنگ نرم هستند که نیاز به بصیرتی عمارگونه و استقامتی مالک اشتروار دارند. رسیدن به این بصیرت لوازمی می‌طلبد که مهم‌ترین آن اخلاص است که با حفظ اخلاص خداوند به آن برکت داده و کار ما را خود گسترش کمی و کیفی می‌دهد.  رابطه اخلاص و بصیرت چُنان جاده‌ای دوطرفه است که اخلاص بصیرت می‌آورد و بصیرت اخلاص. اخلاص و بصیرت روی هم اثر می‌گذارند. هرچه بصیرت بیشتر باشد، انسان را به اخلاص عمل نزدیک‌تر می‌کند. هرچه مخلصانه‌تر عمل کنید، خدای متعال بصیرت شما را بیشتر می‌کند. «الله ولیّ الّذین امنوا یخرجهم من الظّلمات الی النّور»؛ خدا ولی انسان است؛ هرچه به خدا نزدیک‌تر شود، بصیرت نیز بیشتر خواهد شد و حقایق را بیشتر می‌بیند. نور که بود، انسان می‌تواند واقعیات و حقایق را مشاهده کند. وقتی نور نباشد، انسان واقعیات را هم نمی‌تواند ببیند.  «والّذین کفروا اولیائهم الطّاغوت یخرجونهم من النّور الی الظّلمات». وقتی طغیان جلوی چشم انسان را بگیرد، وقتی هوا‌های نفس – که طاغوت حقیقی‌اند و در وجود خود ما بدتر از فرعونند- جلوی چشم ما را بگیرند، وقتی جاه‌طلبی‌ها، حسادت‌ها، دنیاطلبی‌ها، هوا‌پرستی‌ها و شهوترانی‌ها جلوی چشم ما را بگیرند، واقعیات را هم نمی‌توانیم مشاهده کنیم.  همراه شدن اندیشه و عمل نتیجه دنیوی آن است و طبق فرموده رهبر انقلاب شرط نزول نصرت الهی این است: «و لینصرن الله من ینصره» باید خدا را یاری کنیم تا خداوند نیز یاری‌مان کند... چونان امام که با بصیرت کامل و قاطعیت تمام در مقابل ضربه زدن دشمن سدی محکم بود.  اما نشانه آن چیست؟ هر چه بیشتر مورد هجمه قرار گرفتن خود و نظام و اهداف آن توسط دشمنان دین. ویژگی اصلی شیطان و اعوانش هیاهو و جنجال و پارس کردن است، چنانکه قرآن می‌فرماید: «فمثله کمثل الکلب ان تحمل علیه یلهث او تترکه یلهث؛ چنان سگی که اگر او را تعقیب کنی یا به حال خود واگذاری به سوی تو عوعو و حمله می‌کند». لازمه دیگر پس از بصیرت و شناخت وظیفه و راه، ورود و استقامت در آن و استحکام بر مبانی درست خود است.  با نترسیدن از هجمه دشمنان، همان‌طور که خداوند و رسولش وعده داده‌اند، خصومت و دشمنی آنان شروع و افزایش یافته و ما باید آن را تحمل کنیم که «و لما رای المومنون الاحزاب قالوا هذا ما وعدناالله و رسوله و صدق الله و رسوله» و در صورت عدم ایستادگی و تاکید صحیح بر راه و اصول حقه خود نتیجه‌ای جز بازگشت به دوران ذلت نمی‌گیریم. قرآن می‌فرماید: «الم ‌تر الی الذین بدلوا نعمت‌الله کفرا و احلو قومهم دارالبوار جهنم یصلونها و بئس القرار»؛ مسیر یا پیشرفت است یا پسرفت و توقف ممنوع است و معنایی ندارد و عزت پاداش وفاکنندگان به عهد الهی است. «من اوفی بما عاهدالله فسیؤتیه اجرا عظیما...» و هر که بر ریسمان محکم الهی چنگ زده و متصل به قدرت بی‌نهایت پروردگار شود قطعا آسیب‌ناپذیر می‌شود که «انّا سنلقی علیک قولا ثقیلا...» همانا ما بزودى بر تو گفتارى گران القا خواهیم کرد. در این راه باید بدانیم حقیقتا در هر جایی که ما قرار داریم آن قرارگاهی است در کارزار جنگ نرم فرهنگی و اگر کارزار فرهنگی از نظامی خطرناک‌تر و مهم‌تر نباشد، کمتر نیست.  در مقابل تهاجم دشمن، زنده کردن خصلت‌های مبتنی بر مقاومت یکی از بزرگ‌ترین نیازهاست که وظیفه امروز ماست و باید بیدار بود و این بیداری لازمه حتمی است و باید تحرک دشمن را رصد کنیم البته باید مراقب باشیم قطعات پازل دشمن را نباید با رفتار و سخن خود کامل کنیم. رهبر حکیم انقلاب بارها فرموده‌اند فرهنگ غربی باید به وسیله نخبگان و جوانان از ذهن و عمل جامعه اسلامی شسته شود و با جمود و تحجر هر جا باشد باید مقابله کرد. راهش این است که کیفیت فکری خود را با انتخاب مرجع فکری- سیاسی صحیح و مطالعه عمیق متون دینی بالا برد. اعتماد به نفس و خودباوری ملی جایگزین آن شود که نتیجه‌اش رسیدن به قلل سعادت دنیوی و اخروی است که مانیفست و نقشه راه اسلام است.   چنانکه در کلام مولای متقیان علی(ع) نیز آمده که منحرفان، شیطان را معیار خود گرفتند و شیطان نیز دام خود را قرار داد و در دل‌های آنان تخم گذارد و جوجه‌های خود را در دامان‌شان پرورش داد. با چشم‌های آنان می‌نگریست و با زبان‌های آنان سخن می‌گفت. پس با یاری آنها بر مرکب گمراهی سوار شد و کردارهای زشت آنان را در نظرشان زیبا جلوه داد؛ مانند رفتار کسی که نشان می‌داد در حکومت شیطان شریک است و با زبان شیطان سخن باطل می‌گوید. «اطاعت از شیطان رمز ازخودبیگانگی است» و «علل شکست ملت‌ها سستی در یاری حق است که دشمنان در باطل خود نسبت به مومنین در حق خود استواری و وحدت دارند و ما امام خود را نافرمانی کرده و آنان امام باطل خود را فرمانبردارند. آنان امانتدارند و ما خیانتکار. آنان به آبادانی و اصلاح مشغولند و ما به خرابی و فساد». پس باید پیرو رهبر و نایب امامی که نه سستی به خرج داده و نه دچار لغزش می‌شود؛ نه در آنجا که شتاب لازم است کندی دارد و نه آنجا که کندی پسندیده است شتاب می‌گیرد. باید مومنین او را چونان زره و سپر نگهبان خود برگزینند و اطاعت از او باعث رسیدن به بهشت اخروی و دنیوی امت است.   و باید در آخر گفت: خدایا! قلب‌ها به سوی تو روان شده و گردن‌ها به درگاه تو کشیده و دیده‌ها به آستان تو نگران. گام‌ها در راه تو در حرکت و بدن‌ها در خدمت تو لاغر شده است.  خدایا! دشمنی‌های پنهان و آشکار و دیگ‌های کینه در جوش است. خدایا! به تو شکایت می‌کنیم؛ اللهم انّا نشکوا الیک فقد نبیّنا و کثره عدوّنا و غیبه ولیّنا... ربنا افتح بیننا و بین قومنا باالحق و انت خیرالفاتحین...
 

حسن رحیم‌پور ازغدی: ‌ نوشتن‌ علیه‌ استاد، کاری‌ شاق‌ و مکروه‌ است‌ اما نه‌ وقتی‌ که‌ او نیز با استاد خویش‌ چنین‌ کرده‌باشد و نه‌ فقط‌ مصالح‌ انقلاب-‌  انقلابی‌ که‌ خود نیز در ساختمان‌ آن‌ نقش‌ داشت‌ - بلکه‌ حتی‌ مبانی‌ فقهی‌ خویش‌ را نیز از یاد برده‌ باشد. اینک‌ بیش‌ از هر وقت‌ دیگری‌ باید پرسید که‌ تضاد‌ میان‌ نظر و عمل‌ جناب‌ آقای‌ منتظری، از کجا و چرا سرگرفته‌ است؟! براستی‌ این‌ فاصله‌ چرا ایجاد شد و ایشان‌ چرا تا این‌ حد‌ تغییر کرده‌ است؟! به‌ آیت‌الله منتظری، سالیان‌ سال ارادت‌ ورزیده‌ و به‌ او علاقه‌ دیرینه‌ داشتم. در سال‌های‌ نخست، همچون‌ هزاران‌ نیروی‌ انقلاب، از ساحت‌ وی‌ که‌ متعلق‌ به‌ انقلاب‌ و امام‌ عزیز(رض) بود، در برابر مخالفان‌ امام، دفاع‌ کرده‌ و در درس‌های‌ «ولایت‌ فقیه» ایشان، میان‌ صدها طلبه‌ دیگر خاکسارانه‌ زانو زده‌ و به‌ برخی‌ ایده‌های‌ فقهی‌ او احسنت‌ گفته‌ بودم. اما اینک‌ می‌بینم‌ که‌ ایشان‌ خود به‌ آنچه‌ گفته‌اند، وفادار نیستند. عمل‌ وی‌ نظر او را تکذیب‌ می‌کند و روی همه‌ آنچه‌ خود با ده‌ها دلیل‌ عقلی‌ و نقلی‌ اثبات‌ کرده، پامی‌گذارند. اینجانب‌ نیز چون‌ بسیاران‌ تا ابد عزادار امام‌خمینی، آن‌ قدیس‌ بزرگ‌ از دست‌ رفته، خواهم‌ بود و شخصا‌ عشقی‌ بزرگ‌تر از عشق‌ به‌ آن‌ سالک‌ بی‌نظیر را در عمر خود تجربه‌ نکرده‌ام‌ و در او و تصمیمات‌ او شک‌ نکردم‌ اما اینک‌ باید اعترافی‌ بکنم. در یک‌ مقطع، تصمیم‌ امام(رض)‌ تا مدتی‌ ذهن‌ مرا مشغول‌ داشت‌ و پس‌ از اندک‌ زمانی، آشکارا در برابر حکمت‌ و خردمندی‌ و بصیرت‌ الهی‌ امام‌ زانو زده‌ و بابت‌ خلجان‌ ذهنی، نزد خود‌ از او شرمنده‌ شده‌ و بر او درود فرستادم. مورد مزبور‌ برخورد موسی‌وار امام‌ با جناب‌ منتظری‌ بود که‌ من‌ از آن، به‌ تلخ‌ترین‌ و سخت‌ترین‌ جر‌احی‌ در اندام‌ انقلاب‌ یادکرده‌ام‌ و عوارض‌ آن‌ متاسفانه‌ همچنان‌ ادامه‌ دارد. آقای‌ منتظری‌ با همه‌ ضعف‌هایش اما برای‌ من‌ بزرگ‌ بود. سال‌ها حبس‌ و رنج‌ برای‌ انقلاب‌ امام(رض)، پشتوانه‌ نیرومندی‌ از وجاهت‌ برای‌ ایشان‌ تدارک‌ دیده‌ بود. محمد منتظری‌ نیز در دل‌ من، مقام‌ بلندی‌ داشت‌ و همچنان‌ دارد. «محمد» در حیات‌ و ممات، برای‌ من انسانی‌ ارزشمند و دلسوخته‌ای‌ فانی‌ بود و هست. اما روزی‌ که‌ آیت‌الله منتظری در جلسه‌ درس، نامه‌ای‌ را که‌ خطاب‌ به‌ امام(رض) نوشته‌ بود، قرائت‌ کرد و تعابیری‌ باورنکردنی‌ و دلخراش‌ علیه‌ امام‌ بر زبان‌ جاری‌ و سپس‌ ادله‌ای‌ کودکانه‌ در تایید خویش‌ اقامه کرد‌، حس‌ کردم‌ که‌ دست‌هایم‌ به‌وضوح‌ دارند می‌لرزند. ابتدا به‌ گوش‌هایم‌ شک‌ کردم‌ ولی‌ گوش‌ سایر دوستان‌ در حسینیه‌ نیز عین‌ همان‌ جملات‌ را شنیده‌ بود پس‌ باید در سلامت‌ تعابیر استاد شک‌ می‌کردیم‌ اما آیا به‌راستی‌ این‌ آقای‌ منتظری‌ است‌ که‌ چنین‌ کلماتی‌ را درباره «روح‌ قدسی‌ خدا» به‌کار می‌برد؟! آقای‌ منتظری‌ تخفیف‌ نمی‌داد و جملات‌ بعدی، هر دم‌ بی‌رحم‌تر و غیرمنصفانه‌تر صادر می‌شد و عاقبت‌ دیدم‌ که‌ دیگر نمی‌توانم‌ در مدرس‌ بنشینم‌ و باید جلسه‌ را ترک‌ کنم. من‌ قادر به‌ هضم‌ این‌همه‌ بی‌انصافی‌ و کینه‌توزی‌ در حق‌ امام‌ عاشقان‌ نبودم. پنهان‌ نمی‌کنم، در راه‌ خانه‌ یا کتابخانه‌-‌ به‌ یاد نمی‌آورم‌ کدام؟ -‌ بدنم‌ می‌لرزید و چشمانم‌ بدون‌ فرمان‌ من، خیس‌ از اشک‌ شده‌ بود. خیابان‌ حسینیه‌ را که‌ پیچیدم، دیگر علنا‌ اشک‌ می‌ریختم. روح‌ لطیف‌ امام‌ را در یک‌ کفه‌ و طنین‌ سخنان‌ باورنکردنی‌ و سهمگین‌ که‌ گوشم‌ را زخمی‌ کرده‌ بود در کفه‌ دیگر قرار داده‌ و می‌کوشیدم‌ نسبت‌ میان‌ آنها را بسنجم‌ اما هیچ‌ تقریب‌ معقولی‌ نمی‌شد میان‌ آن‌ دو برقرار کرد. پس‌ آیا باید دست‌ از آقای‌ منتظری‌ برداشت؟! یعنی‌ ممکن‌ است‌ ایشان‌ فردا در جلسه‌ درس، سخنان‌ پر از جفای‌ خود را پس‌گیرد؟! مدتی‌ دل‌ خود را با این‌ احتمال، خوش‌ داشتم‌ اما تا چه‌ وقت‌ می‌شد ادامه‌ داد؟! آقای‌ منتظری‌ به‌ محترم‌ترین‌ اصول‌ انقلاب‌ و به‌ همه‌ آنچه‌ در باب‌ اطاعت‌پذیری‌ از ولی‌فقیه‌ گفته‌ بود، پشت‌ کردند. من‌ در این‌ مقدمه، درصدد القای احساسات‌ نیستم‌ بلکه‌ تنها بیان‌ احساسات‌ آن‌روز خویش‌ کردم‌ تا روشن‌ شود از سخت‌ترین‌ دوران‌ را دوران‌ فاصله‌گیری‌ جناب‌ آقای‌ منتظری‌ از انقلاب‌ و از مبانی‌ فقهی‌ خودشان‌ می‌دانم‌ و نیز توجه‌ دارم‌ که‌ برخی‌ برخوردهای‌ کنترل‌ نشده‌ با ایشان‌ یا امثال‌ ایشان، حتی‌ ضعف‌های‌ واقعی‌ آنان‌ را پوشش‌ داده‌ بلکه‌ همچون‌ نقاط‌ قوت‌ می‌نمایاند. ایشان‌ در آخرین‌ نمونه‌ از موضع‌گیری‌های‌ سیاسی‌ خود در 13 رجب‌ سال‌ 76 طی‌ یک‌ سخنرانی‌ و در سال‌ جاری‌ طی‌ یک‌ جزوه، نکاتی‌ در باب‌ حوزه‌ ولایت‌ و اختیارات‌ ولی‌ فقیه‌ به‌ زبان‌ و قلم‌ آوردند که‌ تباین‌ اصولی‌ با بسیاری‌ مدعیات‌ فقهی‌ مکتوب‌ خود ایشان‌ دارد.
ادامه دارد