دکتر سیامک باقری*: 1- در روزهای اخیر بویژه در سخنرانی‌های برخی مسؤولان کشورهای خاص در کنفرانس امنیتی مونیخ، مواضع برخی دولت‌ها از جمله عربستان سعودی و ترکیه نسبت به جمهوری اسلامی ایران مداخله‌گرانه و متناسب با مواضع دولت آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است. وقتی ماهیت این مواضع را مورد بررسی قرار می‌دهیم، نیازمند واکنش بهنگام عزتمندانه و هوشمندانه نسبت به بروز چنین تحرکاتی هستیم. این سخنان در درجه اول متهم‌سازی جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کند و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان و برخی دولت‌‌های منطقه هستند که اقدامات و مواضع آنها جای تأمل بسیار دارد، چرا که آنها جمهوری اسلامی ایران را متهم می‌کنند در حالی که خود آنها نقش محوری منفی مداخله‌گرانه در منطقه دارند و اساساً حمایت‌های آشکار و پنهان نسبت به گروه‌های تروریستی اتخاذ می‌کنند.
2- نکته دیگر آن است که وقتی مواضع این دولت‌ها را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم آنها نوعی از اقدامات بی‌ثبات‌سازی را در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌کنند که این موارد هم در سیاست‌های اعلامی دنبال‌کننده بی‌ثبات‌سازی در کشورمان است و هم در سیاست‌های اعمالی‌شان این موارد را پیگیری می‌کنند.
این کشورها به گونه‌ای اظهارات خود را مطرح می‌کنند که گویا برخی افراد در داخل کشور به دنبال جداسازی و استقلال‌طلبی هستند و در عمل هم از گروه‌های تروریستی داخلی کشورمان حمایت می‌کنند لذا این امر نیازمند پاسخ صریح و قاطع است. ضمن اینکه ما مدل جدیدی از «ایران‌هراسی» را از سوی مقامات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مشاهده می‌کنیم که گویا برنامه و سناریویی هماهنگ‌شده در این زمینه وجود دارد.
3ـ برخی دولت‌های متخاصم یا دارای مشکل با نظام جمهوری اسلامی، مواضعی را اتخاذ می‌کنند که اقدامات‌ فرافکنانه آنها پوشاننده مشکلات و اجرای سیاست‌های ضدانسانی و مغایر حقوق بشر در منطقه باشد. در این زمینه می‌توان به اقدامات ضدحقوق بشری آل‌سعود علیه مردم یمن اشاره کرد. ضمن اینکه رژیم مجعول صهیونیستی هم تمام چارچوب‌ها و استانداردهای بین‌المللی را زیر پا گذاشته و آمریکا هم به اغلب تعهدات خود در برجام - در قبال جمهوری اسلامی ایران- وقعی ننهاده و آنها را اجرا نکرده است. این اقدامات بدون تردید نیازمند اتخاذ مواضع عزتمندانه است؛ ضمن اینکه سیاست خارجی ما باید دارای مواضعی دقیق‌تر و دارنده پیام برای دولت‌های ضدایرانی باشد نه آنکه به واکنش‌های نرم و تاکنون بی‌فایده 4 سال اخیر اکتفا کنند. از سوی دیگر با مواضع دقیق و «عاقلانه/ تهاجمی» باید به افکار عمومی خارج از کشور اینگونه ثابت شود که جمهوری اسلامی ایران کشوری کوچک و ضعیف نیست و بسیار مقتدر است در عین آنکه حقوق بشر را به طور کامل رعایت می‌کند.
4- عدم اتخاذ مواضع نشانه اقتدار نظام اسلامی از سوی دستگاه دیپلماسی به چند علت بازمی‌گردد. علت اول به وجود ایده حاکم بر سیاست خارجی دولت ما بازمی‌گردد که این ایده بر اصل تنش‌‌زدایی در منطقه و تعامل و روابط منطقه‌ای و بین‌المللی بازمی‌گردد که در این دولت ظاهراً به امری
نهادینه شده تبدیل شده و در همین جهت تلاش می‌شود هرگونه اقدامات بازیگران بیرونی نادیده انگاشته شود تا این تعاملات برهم نخورد و تا وقتی سیاستی به نام تنش‌زدایی بدون رعایت عزت ادامه دارد، ظاهراً نباید نسبت به  دولت یازدهم و دستگاه دیپلماسی آن امید چندانی داشت و دولت قصد دارد همچنان به اتخاذ همین مواضع حداقلی بسنده کند.
5- دیگر اندیشه نادرست حاکم بر دستگاه دیپلماسی کشور این است که اگر جمهوری اسلامی ایران موضعی عزتمندانه، انقلابی و قاطعانه نسبت به چنین تحرکات و مواضع سخیفی از سوی برخی دولتمردان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اتخاذ کند، این اظهارات انقلابی در بیرون منطقه تداعی‌کننده مواضع جمهوری اسلامی ایران نیست و ممکن است تهران را به سمت انزوا بکشاند در حالی که این تفکر به هیچ‌وجه صحیح نیست، چرا که جمهوری اسلامی ایران هر جا مواضع عزتمندانه‌ای را اتخاذ نکرده منجر به آن شده که طرف‌های مقابل گام‌های بیشتر و جسورانه‌تری را علیه کشورمان بردارند. رفتار سعودی در سال‌های اخیر و اقدامات غیرمتعهدانه و خلاف برجام آمریکا نشانه صحت این موضوع است که هر گام عقب‌نشینی و پاسخ ندادن متعادل به مواضع طرف مقابل موجب جسارت بیشتر آنها می‌شود. همچنین نباید فراموش کنیم تجربه‌های گرانسنگی در این زمینه داریم که می‌توان به مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال سلمان رشدی مرتد اشاره کرد.
در همین راستا می‌توان به خروج سفرای کشورهای اروپایی از ایران به حالت قهر اشاره کرد که با اقتدار جمهوری اسلامی مجدداً با ذلت به کشورمان بازگشتند که این نشان‌دهنده آن است که ما وقتی در مباحث مختلف ورود محکم داریم طرف‌های مقابل چاره‌ای جز تسلیم ندارند. همچنین درباره مذاکرات هسته‌ای انجام شده آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها با ایران مسجل شد مواضع عزتمندانه و قوی که برگرفته از پایداری و ایستادگی ما بود منجر به آن شد که آنها پای مذاکره کشانده شوند، چرا که ما بر حق و حقیقت خود ایستادگی کردیم. هر قدر اهمال، اغفال و تساهل در حوزه سیاست خارجی به خرج دهیم دولت‌های بیشتری علیه جمهوری اسلامی ایران موضع‌گیری می‌کنند و امروز می‌بینیم حتی مالدیو و جیبوتی نیز علیه کشورمان موضع خصمانه می‌گیرند! لذا نباید به کسی اجازه دهیم علیه کشورمان مواضع تحقیرآمیز اتخاذ کند.
6- اگر تحرکات برنامه‌ریزی شده برخی دولتمردان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرد متوجه برخی اقدامات تهدیدآمیز آنها علیه جمهوری اسلامی ایران می‌شویم. در همین راستا می‌توان به اقدامات و اظهارات ترامپ بعد از روی کار آمدنش در آمریکا اشاره کرد که تمام آنها اقداماتی تهدیدآمیز علیه جمهوری اسلامی ایران بود لذا باید با سازوکاری مناسب، پاسخی محکم و متناسب به آن داده و مواضع قاطعانه اتخاذ کرد. مواضع عربستانی‌ها هم علیه ایران تنها به اجلاس امنیتی مونیخ بازنمی‌گردد. اظهارات خصمانه عادل‌ جبیر از زمان وزیر شدن وی در عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران بسیار زیاد بوده است اما ما هر بار به این جمله بسنده کرده‌ایم که جمهوری اسلامی ایران صبور است و به رغم اهانت‌های وی، در اینجا او را دوست و برادر خطاب کردند! همواره دستگاه دیپلماسی کشورمان می‌گوید صبوریم ولی این صبر ما حدی دارد در حالی که میزان صبر را به هیچ‌وجه مشخص نکرده‌ایم. لذا باید با یک پاسخ قاطع و کوبنده این صبر خاتمه پیدا کند تا شاهد پایان یاوه‌گویی‌های افراد مختلف باشیم. رژیم صهیونیستی نیز بتازگی جنب و جوش‌های ضدایرانی  خود را که از قبل دنبال کرد افزایش داده است. ضمن اینکه ترکیه هم به جمع کشورهای ضدجمهوری اسلامی ایران افزوده شده و مواضع بسیار نامطلوب و خلاف حسن همجواری را اتخاذ کرده است. این موضوع ناشی از فقدان اقدام متقابل است که موجب گستاخی کشورهای دیگر نیز شده است.
7ـ باید در مواضع و تصمیماتی که در ارتباط با چگونگی مقابله با چنین پدیده‌هایی صورت می‌گیرد، تجدیدنظر اساسی و هوشمندانه و واکنش مقتدرانه داشته باشیم. جمهوری اسلامی ایران باید هر نوع اقدام و حرکتش را حساب شده انجام دهد. در درجه دوم هم نیازمند آن هستیم که مواضع و واکنش‌های ما یکسویه و یک جهت و تنها به بیان اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ختم نشود. سیاست‌های اعلامی ما باید همراه با سیاست‌های اعمالی و انجام برخی اقدامات باشد.
دستگاه دیپلماسی باید انجام و بروز تحرکات ضد کشور را رصد کرده و به هیچ وجه بیکار و بی‌تفاوت نباشد و در نهایت واکنش‌های به کلی ملایم نشان ندهد. مسؤولان فعلی وزارت امور خارجه به رعایت پرستیژ در حوزه سیاست خارجی معتقدند و آن را باید رعایت نیز کنند.
همچنین باید در سازمان‌های بین‌المللی این مواضع خصمانه را پیگیری کنیم. ما اسناد زیادی درباره دخالت‌های عربستان در اقدامات تروریستی ضدکشورمان و همین طور درباره اقدامات ضدانسانی این رژیم در یمن داریم که همه آنها ضد قواعد بین‌المللی است و می‌توانیم با افشای آنها سعودی‌ها را برملا کنیم، در حالی که با عدم افشای اقدامات آل‌سعود و دخالت‌های آنها ضدامنیت کشورمان به نظر می‌رسد بر اقدامات آنها سرپوش می‌گذاریم.
8- طنز ماجرا اینجاست که سعودی‌ها که مهم‌ترین حامی فکری- مادی- تسلیحاتی داعش هستند، جمهوری اسلامی ایران را به دلیل عدم عملیات این گروهک مدهش در کشورمان متهم به همکاری با آنها می‌کنند! در حالی که ما اسناد زیادی از سعودی‌ها در اختیار داریم که باید افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی از آن مطلع شوند. رژیم صهیونیستی هم بارها و بارها اقداماتی را علیه کشورمان انجام داده و بارها ایران را تهدید به تجاوز نظامی کرده است اما از ناحیه وزارت امور خارجه کشورمان حتی یک گزارش که برملا‌کننده اقدامات آنها باشد منتشر نشده است. صهیونیست‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران، منطقه و دولت‌های عربی اقدامات پنهان و آشکار و همچنین عملیات‌های اطلاعاتی و تروریستی انجام می‌دهند که باید تمام این اقدامات را افشا کنیم. در حالی که به هیچ‌وجه اقدامات دیپلماسی تهاجمی- که جا دارد انجام شود- در قبال این موارد وجود نداشته است.
9- در پایان باید تاکید کنم اگر دیپلماسی بر اساس هوش، ذکاوت، تدبیر و مقاومت‌ نباشد، بدون تردید این مواضع علیه کشورمان تشدید خواهد شد و آنها سعی خواهند کرد نه تنها تعاملات ما در سطح منطقه و بین‌الملل را تخریب کنند بلکه در صورت ندیدن واکنش بهنگام و قاطع ایران، تلاش می‌کنند ما را به سمت مواضع منفعلانه بکشانند.
*کارشناس مسائل سیاسی و بین‌الملل
 

انقلاب اکتبر 1917 روسیه و شکست قوای عثمانی در بین‌النهرین و فتح سرزمین‌های عثمانی به دست نیروهای انگلیس در سال 1918 عملاً ایران را (که در آن زمان غربی‌ها «پرشیا» می‌نامیدند) از شرق و جنوب و غرب در محاصره انگلیس انداخت. قوای انگلیس با استفاده از تفوق خود در منطقه، از شرق و غرب به ایران تاختند. حمله اصلی آوریل 1918 رخ داد که طی آن کل ایران، به استثنای استان آذربایجان، به اشغال نیروهای انگلیس درآمد. حمله نظامی انگلیس و اشغال ایران در جنگ اول جهانی از جمله رویدادهای بسیار مهم تاریخ ایران است، چرا که در نتیجه این حمله ایران برای 60 سال عملاً استقلال خود را از دست داد و تقریباً 25 سال تمام (1942-1918) در کنترل کامل انگلیس درآمد و پس از آن نیز تا پیروزی انقلاب اسلامی 1979، تحت سلطه ایالات متحده بود. به‌رغم اهمیت تاریخی حمله انگلیس به ایران در سال 1918 توجه نسبتاً اندکی در منابع تاریخی به این رویداد، مبذول شده است. انگلیسی‌ها از همان ابتدا سخت پنهانکاری کردند. آنها نیروهای اصلی مهاجم‌شان، معروف به قوای اعزامی دانستر را نیروی سری لقب داده بودند، زیرا صحبت از وجود چنین نیرویی حتی در بغداد که در آن زمان مقر ستاد نیروهای انگلیسی بود، علناً امکان نداشت. چنانکه پیداست این پنهانکاری تا امروز نیز ادامه یافته است. در چند کتابی که تقریباً همین اواخر درباره‌ رویدادهای تاریخی یادشده به چاپ رسیده است(1) نیز، اطلاعات ناچیزی درباره حمله انگلیس به ایران وجود دارد. در پژوهش دیگری که بر اساس اسناد موجود در آرشیوهای بریتانیا صورت گرفته، قوای مهاجم انگلیس همچون نیرویی نسبتاً دوست که با هدف حفاظت از ایران در مقابل «تهدید بلشویک‌ها»(2) وارد این کشور شدند، به تصویر کشیده شده‌اند ولی در گزارش‌های سیاسی و نظامی ارسالی از سفارت آمریکا در تهران، هیچ شواهدی دال بر صحت چنین ادعایی یا حتی ذکری از وجود چنین تهدیدی یافت نمی‌شود. انگلیسی‌ها پس از اشغال نظامی ایران، سعی کردند با فراهم آوردن زمینه سقوط کابینه صمصام‌السلطنه و انتصاب «حسن وثوق» معروف به «وثوق‌الدوله» در پست نخست‌وزیری در آگوست 1918 سلطه سیاسی‌شان را نیز مستحکم‌تر کنند. بهترین توصیفی که می‌توان از دولت وثوق ارائه داد این است که دولت او یک دولت استبدادی غیرنظامی تحت حمایت انگلیس بود که قصد داشت کنترل دائم ایران و منابع اقتصادی آن، بویژه نفتش را به دست بگیرد و توسعه اقتصادی ایران را در راستای منافع خویش هدایت کند. اجرای قرارداد 9 آگوست 1919 با انگلیس، کشور را رسماً به مستعمره انگلیسی‌ها تبدیل می‌کرد ولی اوایل سال 1920 خصومت شدید مردم با انگلیسی‌ها و مخالفت‌شان با قرارداد پیشنهادی کاملاً مشخص کرد اجرای این موافقتنامه غیرممکن است و تجربه دولت استبدادی غیرنظامی وثوق با شکست مواجه شد.
با وجود این، انگلیسی‌ها با استقرار یک دولت استبدادی نظامی عملاً کنترل ایران و منابع آن را برای مدتی طولانی به دست گرفتند. این استبداد نظامی با کودتای 21 فوریه 1921 در ایران برقرار شد و در نتیجه آن یک افسر قزاق گمنام و تقریباً بی‌سواد از خانواده‌ای روستایی به مدت 20 سال دیکتاتور نظامی ایران شد. این مرد همان رضاخان بود. سال 1925 در نتیجه یک کودتای انگلیسی دیگر، تومار سلسله قاجار در هم پیچید و رضاخان شاه ایران شد. او به دنبال حمله نیروهای متفقین در ماه آگوست 1941، در سپتامبر همان سال به اجبار استعفا و تحت‌الحمایه انگلیس سوار بر یک کشتی انگلیسی ایران را ترک کرد.
بر اساس دیدگاه سنتی نسبت به رضاشاه پهلوی و دوره تاریخی 1921 تا 1941، دوره فوق عصر پرافتخاری بود که در طول آن، به همت و جانفشانی یک سرباز دلاور و وطن‌پرست(!) به نام رضاخان پهلوی، یک ارتش ملی جدید شکل گرفت که ایران را متحد کرد و آن را از تجزیه نجات داد. این ارتش ملی، عشایر و ایلات یاغی و فئودال‌های غارتگر را سرکوب و مطیع دولت کرد. پس از جلوس رضاخان بر تخت سلطنت در سال 1925، ایران الگوی غرب را در پیش گرفت و سلطه روحانیت ضعیف‌تر شد. زنان با کشف حجاب از قید و بند رها شدند(!) کارخانه‌ها، جاده‌ها و خط آهن ساخته شد. دانشگاه تهران بنا شد. بر اساس همین دیدگاه، انگلیس و روس، آگوست 1941 خیانتکارانه به ایران حمله کردند و رضاشاه پهلوی، فرمانروای لایق ایران را از تخت به زیر کشیدند و از کشور بیرون راندند و بدین ترتیب تراژدی بزرگی برای ایران رقم زدند.(3)
بررسی اجمالی برخی حقایق مهم این دوره تاریخی، در همان ابتدای امر روشن می‌کند که تعبیر فوق چندان قرین واقعیت نیست. حتی نویسندگانی نظیر «سیروس غنی» که از طرفداران رضاشاه هستند نیز به نقش تعیین‌کننده انگلیس در به قدرت رسیدن رضاشاه اذعان دارند. «رهبر کبیر» ایران در سال 1921 با یک کودتای انگلیسی به قدرت رسید و سپس با یک کودتای انگلیسی دیگر به تختی جلوس کرد که روزی شاه عباس بر آن تکیه زده بود. شکی نیست که رضاخان مخلوق انگلیسی‌ها بود. علاوه بر این، آگوست 1941 که نیروهای متفقین به ایران حمله کردند، همین ارتش به اصطلاح ملی مقاومتی مقابل متجاوزان از خود نشان نداد. فرماندهان ارتش و بسیاری از مقامات دولتی ترک خدمت کردند و فرار را بر قرار ترجیح دادند. شرم‌آورتر از همه اینکه بعدها معلوم شد، خود رضاشاه نیز قصد پناهندگی به سفارت انگلیس در تهران را داشته اما انگلیسی‌ها به او جواب رد دادند. در نتیجه با ذلت استعفا کرد و برای نجات جانش با یک کشتی انگلیسی از ایران رفت و بقیه عمر خود را تحت‌ حمایت انگلیس سپری کرد. دفاتر خاطراتی که از آن زمان باقی مانده و همچنین گزارش‌های سیاسی سفارت آمریکا نشان می‌دهد مردم ایران از رفتن رضاشاه بسیار مسرور بودند.(4) بر اساس مدارک موجود، اواخر دوره حکومت رضاشاه، کمبود شدید مواد غذایی و شرایطی شبیه قحطی بر کشور حکمفرما بود.
در کتاب سیروس غنی و همچنین سایر مورخانی که به شرح وقایع این دوره تاریخی پرداخته‌اند، غالباً به نام و تصویر اشخاص سرشناسی برمی‌خوریم که به دستور رضاشاه به قتل رسیدند. همچنین می‌خوانیم که این اشخاص که غالباً از وزرای کابینه رضاشاه یا از سیاستمداران نامدار کشور بودند، در زندان یا تبعید به قتل رسیدند البته نه به دلیل نقض قانون یا اثبات اتهام در محاکم قانونی که به دلیل سوءظن رضاشاه به خیانت آنها. کسانی نظیر تیمورتاش، نصرت‌الدوله، مدرس و سردار اسعد از جمله این شخصیت‌ها هستند. در جوامع متمدن و تابع قانون و در کشوری که مثلاً یک سلطنت مشروطه حاکم است، اشخاص را صرفاً به دلیل ظن و گمان شاه و دستور او، در زندان به قتل نمی‌رسانند. چنین قتل‌های ددمنشانه‌ای فقط در حکومت‌های استبدادی بسیار درنده‌خو و بی‌قانون اتفاق می‌افتد (حتی در روسیه استالینی نیز حکم مرگ غالباً بعد از محاکمه‌ای نمایشی صادر می‌شد) ولی در ایران رضاشاهی، قربانیان، بدون محاکمه و بسادگی در زندان به قتل می‌رسیدند.(5) در خاطرات امیراسدالله علم می‌خوانیم چگونه زائران و تظاهرکنندگان ایرانی را در ژوئیه 1935 در مرقد امام رضا در مشهد قتل عام کردند و در جریان آن، به گفته علم، 200 نفر را با تیربار به خاک و خون ‌افکندند.(6) هرچند بر اساس گزارش‌های سیاسی سفارت آمریکا معلوم می‌شود شمار کشتگان با گلوله تیربار‌های رژیم بسیار بیشتر از 200 نفری است که علم ادعا کرده است. علاوه بر ددمنشی رضاشاه، گزارش‌هایی نیز از فساد مالی و اختلاس‌هایش در دست داریم. مثلاً او هنگام استعفایش در سال 1941، بیش از 760 میلیون ریال (50 میلیون دلار) در بانک ملی سپرده داشت. مبالغ هنگفتی نیز در بانک‌های خارجی ذخیره کرده بود. به کمک اسناد و مدارک وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا [اکنون] می‌‌دانیم رضاشاه مبلغی بالغ بر 20 تا 30 میلیون پوند (100 تا 150 میلیون دلار) در لندن داشت که این مبلغ باورنکردنی در سال 1941 به پسر و جانشینش، محمدرضا پهلوی رسید. همچنین به کمک اسناد و مدارک وزارت خزانه‌داری و بانک مرکزی آمریکا امروز می‌دانیم رضاشاه مبالغ هنگفتی نیز در بانک‌های سوییس و نیویورک داشت که آنها را نیز فرزندانش به ارث بردند. بر اساس آمار دارایی‌های خارجی در ایالات متحده (ژوئن 1941) می‌توانیم حدس بزنیم کل دارایی‌های رضاشاه در آمریکا حدود 5/18 میلیون دلار بوده است. اسناد و مدارکی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران افشا شد، نشان می‌دهد رضاشاه مناطق وسیعی از ایران شامل بیش از 6000 روستا و آبادی را به تملک خود درآورده بود. نقشه‌ای که سفارت آمریکا در دهه 1950 تهیه کرده، نشان‌دهنده وسعت زمین‌های غصبی رضاشاه است بنابراین پیداست تعابیری چون «عصر طلایی، مصلح و رهبر کبیر» از رضاشاه و این دوره تاریخی ایرادهایی دارد. حیرت‌آور اینکه تعابیر فوق چگونه توانسته برای این مدت طولانی بدون چالش باقی بماند. این تعابیر مسلماً افسانه و تبلیغات هوشمندانه‌ای بود که انگلیسی‌ها ساخته‌اند و تا امروز نیز آن را تداوم بخشیده‌اند.
------------------------------
پی‌نوشت
1- مثلاً هیچ شرح مفصلی درباره هجوم انگلیس و اشغال ایران در کتاب «روابط انگلیس و ایران» نوشته «اولسن» نیافتم. «کرونین» نیز فقط اشاره‌ای گذرا به قوای دانستر دارد. نک: شکل‌گیری دولت پهلوی، اثر کرونین. غنی نیز بحث مفصلی درباره هجوم انگلیس و اشغال ایران در سال 1918 ندارد. نک: ایران و برآمدن رضاشاه، اثر غنی. در ریشه‌های انقلاب، اثر کدی نیز فقط اشارات کوتاهی به این مساله شده است.
2- صباحی، سیاست انگلیس در ایران. در این کتاب هجوم انگلیس نسبتاً به نفع ایران تصویر شده است. از نظر صباحی، «قدرت کیف [انگلیسی]» به «دیپلماسی خشونت» می‌چربید.
3- نمونه‌های بهتری از این دیدگاه را می‌توان در آثار زیر یافت: بنانی، مدرنیزه‌سازی ایران؛ ویلبر، رضا پهلوی؛ لنچسکی، ایران در دوران پهلوی‌ها؛ و غنی، ایران و ظهور رضاشاه. بارزترین استثنایی که در این مورد وجود دارد شرحی است که میلسپو آمریکایی از ایران داده است.
4- خوشحالی مردم ایران از رفتن رضاشاه از مسلمات و بدیهیات تاریخ ایران است؛ به طوری که امام خمینی در نطق خود [13 خرداد 1342 (عصر عاشورا)] ضمن اعلام آشکار این مطلب بر بالای منبر فرمودند: «من یک قصه‌ای برای شما نقل می‌کنم... سه دسته- سه مملکت اجنبی- به ما حمله کرد: شوروی، انگلستان و آمریکا به مملکت ایران حمله کردند، مملکت ایران را قبضه کردند، اموال مردم در معرض تلف بود، نوامیس مردم در معرض هتک بود، لکن خدا می‌داند که مردم شاد بودند برای اینکه پهلوی (رضاخان) رفت.» ر.ک: صحیفه امام، ج 1، ص 245
5- البته درباره تیمورتاش و نصرت‌الدوله محاکمه نمایشی برگزار شد. (ویراستار)
6- علم، خاطرات علم، 162، 337.
منبع: کتاب رضاشاه و بریتانیا، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

ب- عاملان حمله در تماسی تلفنی با سازمان اطلاعاتی و امنیتی آمریکا مسوولیت حادثه را بر عهده گرفتند.
ج- عاملان حمله در تماس تلفنی درخواست‌های خود را مطرح و ضرب‌الاجل تعیین کردند. آنها با استفاده از رمز مخابراتی خاص رئیس‌جمهور و دیگر ساختارهای امنیتی و حفاظتی، توانایی و قدرت خود را در عملی کردن تهدیدات نشان دادند.
د- سازمان امنیت پس از اعلان برقراری حالت اضطراری تداوم حکومت COG، ظاهرا به قصد حفاظت از سران و رهبران سیاسی کشور، آنها را به پناهگاه‌های امن انتقال داد.
هـ- بعدازظهر یازدهم سپتامبر، رئیس‌جمهور با عاملان حمله گفت‌وگو کرد و به توافق‌هایی رسیدند و درخواست‌ها نیز در غروب همان روز تامین شد.
و- این عملیات خارج از توان متعصبان مذهبی و برخلاف باورهای کسانی است که به عقوبت و مجازات در روز جزا معتقدند. طرف‌های مذاکرات رئیس‌جمهور باید از خیل کسانی باشند که به خوبی با ساختار اجرایی دولت آشنا و از اطلاعات درون آن کاملا باخبر باشند. فقط در چنین زمانی می‌توان رئیس‌جمهور را مجبور به اجرای دستورات دیکته شده کرد.
ز- در این کودتا، به جای پایین کشیدن
پر سر و صدای ساختار رسمی موجود و جایگزینی ساختار جدید، ترجیح دادند مهره‌های خود را در راس هرم قدرت سازمان فعلی (هرچند به‌طور غیررسمی و پنهان) قرار دهند.
یکی از منابع اصلی تامین‌کننده اطلاعات برای عاملان حمله، در اصل همین مهره‌های پنهان در داخل ساختارها بودند که در نهایت توانستند قدرت را به دست گیرند.
بسیج نیروهای FBI
آفتاب روز یازدهم سپتامبر هنوز غروب نکرده بود که سازمان FBI یک چهارم از همه نیروهای خود را برای بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین ماموریت تاریخ تحقیقات جنایی آماده کرد. در این ماموریت
7 هزار مامور پلیس، 4 هزار نفر از ماموران FBI را همراهی می‌کردند. علاوه بر این
11 هزار مامور، واحدهای پلیس قضایی از بخش جنایی قوه قضائیه کشور، نیروهای ادارات مهاجرت، کمیته امنیت ملی، ماموران C I A و واحدهای اطلاعاتی وزارت دفاع هم در این عملیات عظیم بسیج شدند. لشکرکشی تحقیقاتی محدود به خاک آمریکا نبود، بلکه پلیس بین‌الملل و نیروهایی از دیگر کشورهای همسو با آمریکا نیز به طور هماهنگ به نیروهای FBI پیوستند. قبل از پایان روز یازدهم سپتامبر، در حالی که ساکنان نیویورک و مردم آمریکا از ضربه روانی ناشی از حادثه رها نشده بودند و همبستگی عاطفی با مصدومان و بازماندگان در اوج بود، FBI طی اطلاعیه‌ای از مردم خواست هر آنچه از مشاهدات خود را که می‌تواند به روشن شدن ماجرا کمک کند، از طریق تماس تلفنی یا پست الکترونیکی در اختیار این سازمان قرار دهند. در مدت 3 روز اول پس از این فراخوان ملی، 3هزار و 800 پیام تلفنی و 30 هزار نامه از طریق پست الکترونیکی به دست FBI رسید. 2هزار و 400 گزارش نیز به وسیله ماموران لشکر تحقیقاتی FBI تهیه و به مرکز فرماندهی سازمان ارسال شد. یک روز بعد از حادثه، جان اشکرافت در مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد که FBI به اطلاعاتی مبنی بر تروریستی بودن ماجرا دست یافته است. در همان تحقیقات اولیه، انگشت اتهام به بن‌لادن و شبکه او اشاره داشت.
بنا به گزارش اشکرافت، افرادی از شبکه بن لادن قبلا به طور قانونی وارد کشور شده و پس از گذراندن دوره‌های فشرده پروازی، در قالب 4 گروه 5 نفری خود را برای عملیات انتحاری (Kamikaze) آماده کردند. این گروه‌ها پس از ربودن هواپیما، تصمیم داشتند هواپیما و سرنشینان آن را به مراکز مهم تاسیساتی بکوبند. 2 روز پس از مصاحبه مطبوعاتی اشکرافت (14 سپتامبر) فهرست
19 نفره‌ای از اسامی عربی اعلام شد که احتمال می‌دادند در ربودن هواپیما شرکت داشته‌اند. این فهرست توسط جان اشکرافت (دادستان) و رابرت مولر (رئیس FBI) تایید شد. چند هفته پس از حادثه، نشریات بین‌المللی گزارش‌های تکمیلی از نحوه زندگی هواپیماربایان را به چاپ رساندند. در این گزارش چنین آمده که این افراد از هرگونه حرکتی که موجب کنجکاوی دوستان یا همسایگان آنها شود، شدیدا پرهیز می‌کردند و تا به حال هیچ عملی که پای پلیس کشورهای غربی را به میان بکشد از آنها سر نزده و به این طریق در خیل مردم عادی خود را پنهان کرده بودند، لذا تا پیش از عملیات کاملا ناشناخته بودند.
ادامه دارد