دکتر حمیدرضا اسماعیلی: در دوران پیش از انقلاب رسانه‌های جمعی به چند علت توسعه‌نیافتگی فناوری (در قیاس با امروز)، وابستگی به حکومت نامشروع پهلوی و نیز فرهنگ غیردینی‌ای که داشتند در همه اقشار نفوذ نداشتند اما بعد از انقلاب اولا با تأسیس حکومت مردمی، رسانه‌های حکومتی مشروعیت گرفتند، ثانیا به دلیل دینی بودن حکومت و اعتماد به برنامه‌های آن گرایش به رسانه‌های عمومی افزایش یافت و ثالثا با پیشرفت فناوری در حوزه رسانه بتدریج و در طول چندین دهه نقش آن در زندگی روزمره جامعه بویژه طبقات شهری افزایش یافت. نمونه مهم این رسانه‌ها در دهه نخست انقلاب رادیو و تلویزیون بود که مورد استقبال شدید طبقات و گروه‌هایی قرار گرفت، در حالی که تا پیش از آن به دلایل یادشده مورد توجه نبود. در این دوره خرید رادیو و تلویزیون به نحو چشمگیری در جامعه افزایش یافت و با خارج شدن از کالایی لوکس، به کالایی ضروری در زندگی روزمره افراد تبدیل شد. از دهه 70 نیز رسانه‌های جدیدتری بر رسانه‌های قبلی افزوده شد.
اهمیت رسانه و ارتباط آن با موضوع طبقات متوسط شهری از آنجاست که اساسا بیشتر تولیدکنندگان برنامه‌های رسانه‌های جمعی به طبقه متوسط تعلق دارند و خواهی نخواهی مروج فرهنگ، نگرش، منافع و سبک زندگی این طبقه هستند. اگرچه رسانه‌های غیردولتی توسط صاحبان سرمایه و افراد طبقه بالا [الیگارشی] تأسیس می‌شوند اما تولید محتوا در دستان طبقه متوسط قرار دارد، لذا گسترش نفوذ رسانه‌های جمعی در هر جامعه‌ای به معنای گسترش فرهنگ طبقه متوسط نیز تلقی می‌شود.
شکاف و تنوع ایدئولوژیک در طبقه متوسط
در ایران نه می‌توان از هویت طبقاتی سخن گفت و نه از ایدئولوژی طبقاتی؛ در یک طبقه، تضاد ایدئولوژیک و منافع وجود ندارد. به طور مثال افرادی که تلاش دارند شورش اشرافیت سال 88 را به طبقه متوسط نسبت دهند، نگاه واقع‌بینانه‌ای ارائه نمی‌دهند. مگر در سال 88 جبهه مقابل از پایگاه طبقاتی شهری و طبقه متوسط بی‌بهره بود؟ قطعا چنین نبود. در حقیقت هر دو جبهه در آن مقطع در این طبقه پایگاه و نفوذ داشتند. هر چند به نظر می‌رسد جنبش سبز در برخی طیف‌های این طبقه موفق‌تر عمل کرد و به طور مثال در شهر تهران که بیشترین جمعیت این طبقه را در خود جای داده است، مخاطبان بیشتری به دست آورد؛ با این حال تحلیل طبقاتی داشتن از این پدیده‌ها و اساسا پدیده‌های سیاسی در ایران صائب نخواهد بود، زیرا هویت طبقاتی و ایدئولوژی طبقاتی در جامعه ایران وجود ندارد و هر طبقه متشکل از هویت‌های گوناگون با ایدئولوژی‌های مختلف و طیف‌بندی‌هایی است که در جای خود محل مطالعه است. با توجه به اینکه گفته شد طبقه متوسط دارای ایدئولوژی واحد نیست و هویت مشخصی ندارد، این پرسش وجود دارد که آیا در آینده ممکن است زنجیره‌ای از امور مشترک به هم بپیوندند و هویت واحدی را به آن ببخشند؟ یا اساسا چه مشترکاتی میان طبقه متوسط با تمام تنوع ایدئولوژی‌های موجود در آن وجود دارد؟ آیا داشتن شغل‌های مشابه، تحصیلات یکسان، درآمدهای نزدیک به هم و اشتراکاتی از این جهت، می‌تواند در آینده به وحدت ایدئولوژیک در افراد این طبقه بینجامد؛ طبقه‌ای که هم‌اکنون مانند دیگر بخش‌های جامعه از چندین شکاف اجتماعی برخوردار است. مهم‌ترین آنها شکاف اسلام‌گرایی/ غرب‌گرایی [سکولاریسم] است. نمونه مهم شکاف میان طبقه متوسط پس از انقلاب بروز یافت. در حقیقت بعد از انقلاب و با تشکیل جمهوری اسلامی بیشتر طبقه متوسطی که در دوران پهلوی پدید آمده بود و اتفاقا گروه مهمی از آنها با ایدئولوژی چپ‌گرایانه در مبارزه با پهلوی نقش داشتند از در مبارزه با جمهوری اسلامی درآمدند. در این دوره شکاف میان طبقه متوسط خود را بخوبی نشان داد. در حقیقت در مقابل طبقه متوسط سکولار پدیدآمده در دوران پهلوی، بخشی از طبقه متوسط مذهبی قرار داشت که در دوران جمهوری اسلامی و با وارد شدن بخش‌هایی از طبقه پایین شهری به آن و کسب نهادهای مختلف رشد کرد و در نهایت شکاف طبقه متوسط را در بالاترین شکل خود نشان داد. به هر جهت از بدو تأسیس جمهوری اسلامی طیف سکولار طبقه متوسط با جمهوری اسلامی و طبقات حامی آن در تقابل بوده است اما این موجب نمی‌شود آن را به کل طبقه متوسط نسبت دهیم.
آنچه باید تصریح کرد این است که هویت طبقاتی از افسانه‌های مارکسیستی است و بعید است بتوان باور کرد روزی هویت طبقاتی واحدی بر اساس ایدئولوژی واحدی شکل بگیرد. تا زمانی که جامعه بوده، تضاد منافع و شکاف‌های اجتماعی نیز بوده و با تعمیم آن به آینده، خواهد بود؛ تضاد و شکافی که طبقه نمی‌شناسد و فراطبقاتی است، لذا این شیوه هویت طبقاتی، ایده‌آلیستی به نظر می‌رسد اما به هر جهت نمی‌توان انکار کرد که درهم‌تنیدگی طبقه متوسط و داشتن محیط مشترک و مشترکات دیگری که به برخی از آنها اشاره شد، همگی در ایجاد نقاط مشترکی در سبک زندگی و سلایق دیگر تأثیرگذار است. به طور مثال مشاهده می‌شود نوعی از کالاهای فرهنگی مانند موسیقی پاپ که در دهه 50 تنها توسط قشر معدودی از شهرنشینان مصرف می‌شد، در چند دهه بعد توسط جمعیت بسیار بیشتری مورد استقبال قرار می‌گیرد که علت آن همان رشد طبقه متوسط شهری است که فرهنگ متناسب با خود را دارد.
این را نیز نباید فراموش کرد که ممکن است میان اسلامگرایی طبقه متوسط با اسلامگرایی طبقات دیگر تفاوت‌هایی باشد و این موضوع خود را در قالب تفسیرهای عصری از اسلام نشان دهد. نباید تصور کرد اسلامگرایی لزوما یک تفسیر دارد که آن هم ضرورتاً با تجدد و تمدن جدید ناسازگار است.
با این توضیح باید تصریح کرد هرچه طبقه متوسط شهری در جامعه ایران فربه‌تر می‌شود ضرورت تفسیرهای جدیدتر از جمهوری اسلامی و ایدئولوژی آن جهت حل چالش‌های احتمالی پیش رو بیشتر می‌شود. طبقه متوسط شهری هر نوع تفسیری از اسلام و اسلامگرایی را نمی‌پسندد، لذا یکی از مساله‌های مهم جمهوری اسلامی در آینده در حوزه امنیت اجتماعی/ سیاسی نحوه مواجهه با طبقه متوسطی است که خود به رشد آن انجامید. روشن است نه طبقه متوسط تغییرپذیر است و نه حکومت می‌تواند نسبت به شکاف احتمالی میان خود و آن بی‌تفاوت باشد. نتیجه چنین مقدماتی تفسیرهای همسویی است که نشانگر اصلاح ایدئولوژی سیاسی در حکومت است.
اهمیت طبقه متوسط در سیاست و  نقش آن در تصمیم‌سازی
حتی نگاهی سرسری و اجمالی نیز می‌تواند نشان دهد طبقه متوسط شهری در سیاست نقش مؤثرتری از طبقات پایین و روستایی (اعم از پایین و متوسط) دارد؛ بویژه اگر به لحاظ جمعیتی میزان آنها قابل توجه باشد. طبقه متوسط شهری به این دلیل که در شهر است و در نقش‌های مهم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قرار دارد، به یقین از تمام اجزای طبقات روستایی اهمیت بیشتری در سیاست دارد. گروه‌هایی که در روستاها و شهرهای کوچک زندگی می‌کنند به دلیل دوری از مراکز قدرت سیاسی و اقتصادی و نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در نهایت حتی توانایی کوچک‌ترین عرض اندامی را نخواهند داشت. آنها حتی از هویت‌سازی مشترک و بسیج نیرو نیز ناتوان هستند و به تنهایی حتی توانایی انجام رفتارهای سیاسی/ اجتماعی را نخواهند داشت.  اگر به مهم‌ترین پدیده‌های سیاسی 100 سال اخیر مانند مشروطه، نهضت نفت و انقلاب اسلامی بنگریم، مشاهده می‌کنیم همگی پدیده‌ها و جنبش‌هایی شهری هستند، یعنی تجلی آنها در شهر است و نیروهای اصلی آن جزو طبقات شهری هستند. در این پدیده‌ها اگرچه طبقات پایین شهری را نمی‌توان نادیده گرفت اما نقش آنها در نهایت در حد سیاهی‌لشکر و کارکرد توده‌ای است. اصل تشکیلات و رهبری و ایدئولوژی و فعالیت حرفه‌ای با نیروهایی است که جزو طبقه متوسط شهری محسوب می‌شوند. این برای دوران قبل از حکومت و در مرحله جنبش است اما در دوران پس از انقلاب و در دوران حکومت نیز چنین است. یعنی زمانی که مناصب و موقعیت‌ها تقسیم می‌شود عموم طبقات روستایی از آن کم‌بهره هستند. مگر آنکه در شرایط جدید جهش طبقاتی مناسب کنند و در یک بازه زمانی از فرصت به دست آمده بهره ببرند. کمااینکه در انقلاب اسلامی برای گروهی از افراد این اتفاق رخ داد و آنها توانستند از روستا یا شهرهای کوچک به تهران و شهرهای مهم بیایند و در کسب برخی موقعیت‌ها موفق عمل کنند.
در این‌باره نمی‌توان نقش حوزه و دانشگاه‌ها را نادیده گرفت. در حقیقت در دنیای امروز تحصیل و کسب تحصیلات عالی اعم از حوزوی و دانشگاهی از سهل‌ترین طرق جهش طبقاتی است. دانشگاه و حوزه از معدود مسیرها و مفرهایی ا‌ست که برای طبقات پایین باقی مانده است تا از این طریق میل تعالی‌خواهی و پیشرفت و کمال‌جویی خود در اجتماع را پاسخ دهند.
هرچند ورزش و هنر نیز این خاصیت را دارند و می‌توانند از فردی متعلق به طبقات پایین روستایی، فردی وابسته به طبقه متوسط بالای شهری بسازند اما منطقی‌ترین و عقلایی‌ترین مسیر همان است. بگذریم از آنکه امروز هنر و ورزش نیز از جمله رشته‌های دانشگاهی محسوب می‌شوند. به هر طریق شمولیت افرادی که از این طرق وارد طبقه متوسط شهری شده‌اند به میزان دانشگاه ناچیز است. نکته بسیار مهم درباره دانشگاه در عصر جدید این است که هدف این مراکز آموزش علم نیست. در حقیقت برخلاف باور عمومی رایج، دانشگاه در جهان امروز وظیفه خویش را آموختن علم و دانش نمی‌داند، بلکه هدف تربیت متخصصان و کارشناسانی برای گرداندن چرخ این ماشین است. بروکراسی و صنعت امروز همگی نیاز به متخصصان امر خویش دارند. «علم بما هو علم» برای این نهادهای آموزشی فی نفسه مهم نیست، بلکه دانشگاه نقش دیگری دارد که همان تربیت نسل جدید متخصص برای بازتولید عمر این ماشین است. تفاوت طبقه متوسط با طبقه بالا (الیگارشی) در عالم سیاست این است که طبقه متوسط را در نهایت باید جزو تصمیم‌سازان دانست، در حالی که تصمیم‌گیری از حقوق و امتیازات طبقه بالا است. طبقه متوسطی که به طور مستقیم در سیاست حضور دارد بیشتر در قالب کارشناس و کارمند و در بهترین حالت جزو دیوان‌سالاران برجسته است؛ درحالی که طبقه بالای سیاسی همان الیگارشی است که تصمیم‌گیری به طور انحصاری در اختیار آنان قرار دارد. وظیفه طبقه متوسط سیاسی حمایت، دفاع و یاری صاحبان قدرت است. از اینجا می‌توان چنین نتیجه گرفت که الیگارشی که خود را صاحب اصلی قدرت می‌داند و سعی در خصوصی‌سازی حوزه عمومی سیاست دارد به طبقه متوسط نگاه ابزاری دارد؛ حتی بیشتر از همه طبقات. در حقیقت این طبقه متوسط است که در نقش کارشناسان و متخصصان امور بار اصلی اداره حوزه‌های مختلف را برعهده دارد. طبقه متوسط حدواسط رابطه الیگارشی با طبقات دیگر است. الیگارشی اگرچه می‌تواند گاهی از طریق سخنرانی و برخی روابط رسانه‌ای به طور مستقیم با توده سخن بگوید اما در انجام سیاست‌ها و روابط عینی و واقعی کاملا وابسته به طبقه متوسط است. اگر بروکراسی را با تمام ابعادش که همه حوزه‌های اجتماعی را پر کرده در نظر بگیریم باید بگوییم دربست در اختیار طبقه متوسط قرار دارد و از همینجاست که سر دیگر رابطه الیگارشی و طبقه متوسط خود را نشان می‌دهد، زیرا معلوم می‌شود الیگارشی نیز برای حکومت خود نیازمند و وابسته به طبقه متوسط است. هر سیاستی که بخواهد در جامعه اجرا شود لزوما از طریق بروکراسی انجام می‌شود و بروکراسی در کلیت خود یعنی طبقه متوسط.
طبقه متوسط و نومحافظه‌کاری
با مطالب بالا اصل پاسخ ما به پرسش اصلی این نوشته معلوم می‌شود؛ بدین ترتیب که هیچ رابطه معناداری میان طبقه متوسط با ایدئولوژی محافظه‌کاری وجود ندارد. در حقیقت طبقه متوسط مجموعه‌ای از طیف‌ها را دربرمی‌گیرد که به ایدئولوژی‌های متفاوتی گرایش دارند که نومحافظه‌کاری نیز یکی از آنهاست. نومحافظه‌کاران نیز در طبقه متوسط نفوذ و طرفدار دارند اما نه در همه آن. بویژه که نومحافظه‌کاری محصول ائتلاف اصلاح‌طلبان با محافظه‌کاران پیشین است که در قالب جدید نومحافظه‌کاری رخ نموده است. این ائتلاف به این معناست که آنها در یک ائتلاف سیاسی توانسته‌اند فعلا پیروان هر دو ایدئولوژی در طبقه متوسط را در یکجا جمع کنند، لذا اگر تصور شود که به هر دلیلی این ائتلاف سیاسی گسسته شود این نفوذ و حمایت نیز دستخوش تغییراتی می‌شود. این استنتاج در حقیقت نقیض گزاره بالاست، لذا تا زمانی که ائتلاف نومحافظه‌کاری پابرجاست می‌توان به حمایت آن بخش طبقه متوسط از نومحافظه‌کاری در سال‌های آینده امید داشت؛ و الا فلا.
اکنون مساله فرعی می‌تواند همین باشد که وضعیت آن ائتلاف و میزان گستردگی حمایت این طبقه چگونه است؟
در حقیقت از زمان پیدایش جریان‌های سکولاریستی در جمهوری اسلامی آنها که به گرایش سکولاریستی طیف‌هایی از طبقه متوسط و پیشینه تاریخی آن اشراف داشتند، تلاش کردند با تجدیدنظرطلبی در گفتمان و ایدئولوژی خود در عرصه انتخابات و رقابت‌های سیاسی نظر و توجه این بخش را به خود جلب کنند. موفقیت این تجربه در انتخابات 2 خرداد 76 آنان را در تأکید بر ایدئولوژی جدید مصمم کرد؛ ایدئولوژی‌ای که بعدها «اصلاحات» نام گرفت. این تجربه در سال‌های بعد حتی توسط محافظه‌کاران (تشکیلاتی مانند کارگزاران سازندگی و حزب اعتدال و توسعه) مورد تجربه مجدد قرار گرفت. نمونه مهم آن در انتخابات 92 و 96، در ائتلاف نومحافظه‌کاران رخ داد. در این ائتلاف به روشنی معلوم می‌شود که آنان در پی جلب نظر این طیف از طبقه متوسط هستند. لازم به ذکر است گاهی به اشتباه این طیف را معادل طبقه متوسط در نظر می‌گیرند که با توضیحات پیشین معلوم است چنین نیست و این قشر تنها بخشی از طبقه متوسط است. در این قشر ایدئولوژی سکولاریستی پررنگ است و هر جریانی که بتواند بیشتر آن را نمایندگی کند، مورد توجه قرار خواهد گرفت. با تجزیه ائتلاف نومحافظه‌کاران باید گفت به نظر می‌رسد اولا قشر مذکور دچار انشقاق خواهد شد و ثانیا جریان قطب اصلاحات در قیاس با قطب محافظه‌کار از توفیق بیشتری در جذب این قشر برخوردار است. براساس همین فرضیات بود که 2 قطب مختلف جریان نومحافظه‌کار تلاش کردند ائتلاف خود را دست‌کم تا انتخابات سال 96 حفظ کنند، زیرا هر 2 قطب می‌دانستند در صورت از هم گسستن این پیوند، به دلیل انشقاق در این قشر از طبقه متوسط، ضریب شکست جریان نومحافظه‌کاری افزایش می‌یافت، لذا 2 قطب نومحافظه‌کار به‌رغم تضادهای بسیار مهمی که دارند تا سال 96 این ائتلاف را حفظ کردند اما با پایان آن انتخابات تحولات دیگری رقم خورد و تضادهای موجود در این طبقه خود را به شکل جدیدتری نشان داد.
در پایان کلام از این نکته مهم نیز نباید غافل شد که طبق تأکید این مقاله طبقه متوسط از اقشار مختلف تشکیل شده است که اتفاقا بخش مهمی از آنها با نومحافظه‌کاری در تقابل قرار دارند. از آثار این تقابل همان آرای مرزی نامزد برگزیده سال 92 بود. به این موضوع می‌توان جمعیت خاموشی را که در آن سال در انتخابات شرکت نکردند هم افزود، لذا یکی از مهم‌ترین چالش‌های نومحافظه‌کاران در آینده نحوه مواجهه با این قشر از طبقه متوسط است. همان قشری که در دولت پسااصلاحات (92- 84) رشد کرد و رنگ و مطالبات جدیدی را به طبقه متوسط شهری افزود.
 

فدریکو وارسه: «کارلوس مونیوز پورتال» ظاهری جوان و لبخندی گشاده داشت که از جوانی می‌خواست در صنعت سینما کار کند. تا آن زمان در مکزیک برای چندین فیلم بزرگ هالیوودی مأمور یافتن لوکیشن شده بود، فیلم‌هایی مانند «آپوکالیپتو»ی مل گیبسون و قسمت چهارم «سریع و خشمگین». آخرین کار او برای نت‌فلیکس بود: فصل چهارم سریال «نارکوز» که قرار بود به‌جای کلمبیا در مکزیک اتفاق بیفتد و به کارتل خوآرز بپردازد که در شهر مرزی خوآرز مستقر است، شهری که فاصله بسیار کمی با شهر ال‌پاسو در تگزاس آمریکا دارد. اواسط سپتامبر سال ۲۰۱۷ میلادی، بدن گلوله‌باران‌شده کارلوس را در یک جاده روستایی در چند کیلومتری شمال مکزیکوسیتی در تماسکالاپا پیدا کردند. او هنگام جست‌وجوی لوکیشن قربانی جنگ کارتل‌ها شد، یک داستان خبری جذاب با عمر یک‌روزه. لکه‌های خون واقعی بر دامن خشونت داستانی نشست که ما پای تلویزیون و از فاصله‌ای دور و امن ناظرش هستیم.
وقتی برای کتاب جدیدم، «زندگی مافیایی» به خوآرز رفته بودم تا اطلاعات جمع‌آوری کنم، سلاح‌ها را می‌شد همه‌جا دید. پس از گذشتن از مرز و ورود به مکزیک، وارد یک بار شدم که روی پنجره‌اش نوشته بودند «خردسال و سلاح و سرباز حق ورود ندارد».
هر روز می‌دیدم که آدم‌های معمولی چگونه با خطر مدام مرگ، حتی در بی‌ضررترین فعالیت‌های اجتماعی، کنار می‌آمدند. گروهی از بومیان علاقه‌مند به حفظ آثار تاریخی به من از خطرات بازدید از یک خانه قدیمی و متروکه گفتند و یادآوری کردند عکسبرداری و راه‌اندازی کارزار برای حفظ و ترمیم یک کلیسای قدیمی بسیار خطرناک است. این بناها ممکن است پایگاهی برای کارهای ناشایست باشد. آنها به من گفتند یافتن لوکیشن ممکن است کاری مرگبار شود. چند متر آن‌طرف‌تر 2 قاتل ناشناس تیراندازی کردند. صدای شلیک مسلسل و پس از آن صدای زوزه ماشین‌های پلیس آمد. 10 نفر کشته شدند، از جمله یک دختربچه 7 ساله و مادرش و 3 پسر نوجوان که قهرمانی تیم بیسبال مدرسه‌ای در مسابقات را جشن می‌گرفتند. جنازه‌ها پخش زمین بودند و معلوم بود در حال فرار کشته شده‌اند. انگیزه قاتلان مشخص نبود و کسی برای این جنایت مجازات نشد.
در جاهایی که دارودسته‌های مافیایی در حال جنگ و ستیز خشونت‌بار با هم نیستند، خشونت نامحسوس است ولی هرگز دور و غایب نیست. یکی از تهیه‌کنندگان سریال ایتالیایی «گوموررا» تحت بازرسی پلیس قرار دارد، زیرا گمان می‌رود به یک گروه جرائم سازمان‌یافته در ناپولی ایتالیا پول داده است تا اجازه دهند صحنه‌هایی از فیلم را در آن شهر فیلمبرداری کنند. پلیس تلفن او را کنترل می‌کرد و او در یکی از مکالماتش گفته است: «می‌خواستی چی‌کار کنم؟ جون هفتاد نفر رو به‌ خطر بندازم؟ ببین اینا آدمای معمولی نیستن. گرفتی منظورمو؟» فیلمسازی فعالیتی اقتصادی است که ویژگی‌هایی مشترک با کسب‌وکار املاک دارد. صحنه فیلمبرداری، مانند یک کارگاه ساختمانی، ثابت است و تا حد زیادی در فضای باز قرار دارد. تولید فیلم در زمان‌بندی‌های فشرده انجام می‌شود و حتی یک تأخیر جزئی نیز هزینه‌های سنگینی می‌تراشد. خواسته‌های مافیا معمولاً از طریق عوامل و شرکت‌های فیلمسازی بومی به اطلاع گروه فیلمسازی می‌رسد. با این ‌حال، برخی فیلمسازان شهامت سر باز زدن را داشته‌اند: هنگام تولید فیلم «پدرخوانده» (۱۹۷۲) از «فرانسیس فورد کوپولا» خواستند مبلغی به مافیا پرداخت کند تا اجازه فیلمبرداری صحنه‌های کلیدی فیلم را در اطراف پالرمو بدهند ولی او قبول نکرد. کوپولا با پرداخت هزینه‌ای سنگین، به عوامل دستور داد مکان فیلمبرداری را عوض کنند و به دهکده ساووکا در ایالت مسینای ایتالیا بروند. دهکده‌ای که بر فراز تپه‌ای قرار دارد و اینک جزئی از تاریخ سینماست. صحنه عروسی و صحنه کلیدی بار ویتللی، صحنه‌ای که «مایکل کورلئونه» نخستین‌بار پدر همسر آینده‌اش را ملاقات می‌کند، در این دهکده فیلمبرداری شد.
فیلم‌های سینمایی می‌توانند شهرت یک دارودسته خاص را در سطح جهانی افزایش دهد. وقتی فیلمی به موفقیت بزرگی دست می‌یابد، رؤسای باندهای تبهکار هم مشتاق می‌شوند زبان و پوشش و رفتار نسخه‌های داستانی خود را تقلید کنند. این پدیده با نخستین فیلم گنگستری تاریخ آغاز شد، فیلم «تفنگداران پیگ اَلی» (۱۹۱۲) با کارگردانی «دی‌دبلیو. گریفیت». این فیلم بنیانگذار راه ‌و رسم بسیاری از فیلم‌های گنگستری بعدی شد؛ این فیلم «گرامر» ژانر گنگستری را تهیه کرد، تصویری واقع‌گرایانه از خشونت و خیابان‌های کثیف و پر از زباله و بارهای بدنام و مخاطرات جنسی و راه‌رفتن‌های قلدرانه و پوشش شیک و پی‌رنگ تکرارشونده گنگستر شریفی که با پلیس‌های فاسد مبارزه می‌کند و حامی زنان است. «آل‌کاپون» در شهر نیویورک و در یکی از محلاتی بزرگ شد که دور از مکان فیلمبرداری فیلم تفنگداران نیست. او هم عضو دارودسته‌ای بود مشابه آنچه در فیلم گریفیت به تصویر درآمده است. آل‌کاپون به‌سرعت سبک پوشش شخصیت اصلی فیلم تفنگداران پیگ الی، اسنپر کید، را اتخاذ کرد. از دهه ۱۹۷۰ میلادی بدین‌سو، فیلم پدرخوانده برای مدت‌ها منبع الهام رؤسای دارودسته‌های تبهکار بوده است. «لوئی میلیتو» عضو خانواده تبهکار گامبینو در نیویورک بود که سال ۱۹۸۸ میلادی کشته شد. همسر او در زندگینامه خودنوشتش می‌نویسد: میلیتو «6 هزار بار فیلم پدرخوانده را تماشا کرده بود». خانم میلیتو می‌گوید همسر و افراد همسرش پس از تماشای فیلم «مانند هنرپیشه‌های پدرخوانده همدیگر را می‌بوسیدند و بغل می‌کردند... و بخش‌هایی از دیالوگ‌های فیلم را به کار می‌بردند. چند تن از آنها شروع کردند به یادگیری زبان ایتالیایی».
جذابیت فیلم پدرخوانده همه‌جایی است. هنگامی‌که مشغول تحقیق برای زندگی مافیایی بودم، به «رادیک گالیاکبروف» (با نام مستعار رادشا) برخوردم: پدرخوانده خودخوانده شهر کازان در مرکز روسیه که بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارد. مردی خشن و حقه‌باز که دوست داشت خودش را مانند دون کورلئونه دانا جلوه دهد. او دیالوگ‌های فیلم پدرخوانده را با جان و دل یاد گرفته بود و آنها را از حفظ به زیردستانش می‌گفت. رادشا نهایت تلاشش را کرده بود تا سبک پوشش دون کورلئونه را تقلید کند، کت‌وشلوارهای تیره و پالتوهای بلند و کراوات‌های راه‌راه را که در فیلم شاهدشان بودیم روی جلیقه ضدگلوله‌اش می‌پوشید. مانند مارلون براندو صحبت می‌کرد و برای اینکه هرچه بیشتر شبیه دون کورلئونه باشد، فک پایینش را جلو می‌داد. او سرانجام گرفتار قانون شد و اکنون حبس ابد خود را در مخوف‌ترین زندان روسیه، زندان «دلفین سیاه» می‌گذراند. تقلید گنگسترهایی مانند میلیتو و رادیک از داستان‌های مافیایی دلیل خوبی دارد؛ کمک می‌کند تا مخاطب را قانع کند فردی که مقابلش ایستاده به تشکیلاتی رعب‌آور تعلق دارد که آماده اعمال خشونت است. اگر حقه‌شان بگیرد، این خشونت ضمنی و نهان می‌تواند بدون به‌کارگیری خشونت واقعی به تسلیم طرف مقابل منجر شود.
نوع سوم تعامل بین مافیا و سینما همزیستی است. چندین منبع که در کتاب «زندگی مافیایی» ذکر شده‌اند، به این واقعیت اشاره کرده‌اند که «یاکوزا» عمیقاً در صنعت سینمای ژاپن رخنه کرده است. «کینجی فوکاساکو» کارگردان فیلم‌های «گنگستر خیابان» (۱۹۷۲) و «نبردهایی ناشرافتمندانه و غیرانسانی» (۱۹۷۳)، توضیح می‌دهد که پدرخوانده‌ها معمولاً پیش از اکران فیلم‌هایش می‌خواستند ببینند فوکاساکو چگونه آنان را به تصویر کشیده است: «پدرخوانده در سال ۱۹۷۳ یک جلسه نمایش خصوصی در توئه (شرکت فیلمسازی) ترتیب داد. آمد و نشست و فیلم را دید. پس از پایان فیلم گفت کمی تعجب کرده که زیردستانش، یعنی چند نفری که با خودش به جلسه نمایش آورده بود، طی نمایش فیلم بسیار ساکت بوده‌اند و در پاسخ به آنچه بر پرده می‌دیدند، تلاشی نکرده‌اند. ترسناک بود». این رئیس مافیا از افرادش انتظار داشت سریع دست‌به‌کار شده و به دارودسته‌ای که در فیلم به تصویر درآمده بود حمله کنند. «دندان شکسته»، رئیس تریاد «۱۴کی» در ماکائو، واسطه‌ها را کنار گذاشت و فیلم زندگینامه‌اش را خودش تولید کرد. فیلمی به‌نام «کازینو» (۱۹۹۸) که کارگردانش را خود دندان‌شکسته انتخاب کرده بود و تمام هزینه فیلم (7/1 میلیون دلار) را هم خودش پرداخت کرد. گفته شده او از فیلم رضایت کامل نداشت ولی با وجود این، پس از نمایش خصوصی فیلم، به کارگردان و عوامل فیلم آسیبی نزد.
تکان‌دهنده‌ترین داستانی که درباره این موضوع شنیده‌ام مربوط به جوزپه گرکو (۱۹۵۳ تا ۲۰۱۵)، «اد وود» سینمای گنگستری است. گرکو مردی نرم‌خو و پسر رئیس کمیسیون مافیای سیسیل بود. جوزپه علاقه شدیدی به سینما داشت. او خود را چنین توصیف می‌کند: «بچه که بودم از شکار و فوتبال متنفر بودم و دلیلش پروژکتوری بود که وقتی 8 سالم بود به من داده بودند. در همان بچگی به ویروس سینما مبتلا شدم». جوزپه تک‌فرزند بود و وابستگی خاصی به مادرش داشت. اگرچه متأهل بود، مدرکی از صمیمیت و نزدیکی او با زنش در دست نیست. ازدواج‌های مافیایی، مانند ازدواج خاندان‌های سلطنتی، سنتی و بدون دخالت عروس و داماد است. پدر جوزپه قبول کرده بود که او هرگز به مافیا نخواهد پیوست و حتی به تأمین مالی نخستین فیلم بلند او نیز یاری رساند، یک کمدی جنسی به ‌نام «خامه، شکلات و فل... فل» (۱۹۸۱) که هیچ منفعت مالی نداشت. یکی از عوامل فیلم به‌صراحت اقرار کرد فیلم «واقعاً نفرت‌انگیز» بود. پیش از اکران فیلم، دادگاه ضدمافیای «ماکسی ترایل» در حال برپایی بود و گرکو به پولشویی متهم شد ولی سرانجام تبرئه شد (در همان دادگاه، پدرش به چندین‌بار حبس ابد محکوم شد). وقتی حبس گرکو به پایان رسید، عشقش به سینما دست‌نخورده باقی مانده بود. با اسم مستعار، 2 فیلم گنگستری را کارگردانی کرد: «زندگی‌های گمشده» (۱۹۹۲) و «خانواده گریمالدی» (۱۹۹۷). هر دو فیلم از لحاظ هنری و تجاری فاجعه‌بار بودند ولی بینشی ارزشمند ارائه می‌دادند از اینکه افراد دنیای مافیا چه تصویری از خویش دارند و چگونه اعمال‌شان را توجیه می‌کنند. شخصیت اصلی فیلم زندگی‌های گمشده، رئیس دارودسته خرده‌پای تبهکاری است که هیچ‌گاه مسؤولیت اعمالش را قبول نمی‌کند، زیرا (به نظر خودش) قربانی جامعه طبقاتی است. اینکه بچه‌های پایین‌شهری نمی‌توانند با دختران خانواده‌های ثروتمند رابطه داشته باشند، توجیهی اخلاقی در اختیارشان می‌گذارد که آنچه را می‌خواهند در قالب دزدی و تجاوز به دست آورند. دینداری شخصیت اصلی، گویاترین جنبه فیلم است. در صحنه کلیسا، شخصیت اصلی یک مونولوگ درهم ‌برهم و طولانی روبه‌روی صلیب دارد. در فیلم نقل‌قول‌های بسیاری از اناجیل می‌شود و فیلم پر است از تصاویر مریم مقدس و روزالیای قدیس که حامی شهر پالرمو است. همیشه پیش از صحنه‌های خشونت شاهد این هستیم که عضو دارودسته خلافکار به کلیسا می‌رود یا در مراسمی مذهبی شرکت می‌کند یا حداقل علامت صلیب می‌کشد. عضویت در مافیا تجربه‌ای دینی است و اعضای آن شکلی از عدالت را اجرا می‌کنند که خداوند منع کرده است.
سال ۲۰۱۶ میلادی، در پالرمو جزئیاتی تکان‌دهنده درباره آخرین روزهای زندگی گرکو به دست آوردم. او مدت‌ها دچار سرطان ریه بود و سرانجام در سال ۲۰۱۵ میلادی مُرد. سرطان که گسترش یافت، بستری شد. در نهایت یکی از پزشکان به اتاق او رفت و به او گفت: «آقای گرکو! متأسفانه کار دیگری از دست ما برنمی‌آید. اگر بخواهید می‌توانید به خانه بروید و روزهای باقیمانده عمرتان را با خانواده بگذرانید». گرکو نیم‌خیز شد تا دکتر صدایش را واضح بشنود: «دکتر عزیز! لطفاً مرا به خانه نفرستید. می‌خواهم همین‌جا بمیرم». چند روز بعد، او در آغوش همان دکتر در آرامش درگذشت. گرکو در اواخر عمر به رد خانواده‌اش و ارزش‌های آن رسید ولی هنوز هم جوزپه کرگو را به‌عنوان نویسنده فیلم‌هایی به خاطر می‌آوریم که- بی‌شباهت به هر فیلم دیگری- به پای آلام و آرای درونی افرادی جان داد که خودش در نهایت از آنها متنفر شد.
منبع: تایمز لیترری ساپلیمنت
ترجمه: بابک طهماسبی/ ترجمان