مقدمه
در قرون 15 و 16 میلادی که کلیسا بر اروپا حاکم بود، گسترش علم و عقلانیت از یک‌سو و بروز فساد و بی‌کفایتی در تدبیر جامعه از سوی کلیسا از طرف دیگر، باعث شد اعتماد بشر به دین و مذهب کم‌کم رنگ باخته و منجر به کنار رفتن دین از عرصه مدیریت و تدبیر جامعه شود و پس از آن رابطه هر فرد با خدا به صورت شخصی و در حیطه روابط فردی تعریف شود. به‌تبع شکل گرفتن این فضای گفتمانی در غرب، خود به خود سایر ارزش‌ها متناسب با تفسیر فرد از دنیای پیرامون خود تعریف شده است و هر آنچه با این تفسیر هماهنگی نداشته باشد، خارج از دایره ارزش‌ها قرار می‌گیرد. این روند باعث به‌وجود آمدن تمدنی جدید که تحت عنوان «مدرنیته» صورت‌‌‌بندی می‌شود، شده و سبک زندگی خاص خود را ایجاد کرده است. در این تمدن جدید شاهد تحولات اساسی و سریع در سبک زندگی زنان- که در مقایسه با مردان بسیار عمیق‌‌‌‌‌‌تر است- هستیم که این تحولات سریع برخی پیامدها را نیز برای آنان به همراه داشته است. به طور کلی تمدن جدید و مدرن و به طور خاص سبک زندگی زنان در عصر مدرن دارای مولفه‌ها و ویژگی‌‌‌هایی است که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
الف- فردگرایی و لذت شخصی
شاید بتوان مهم‌ترین عنصر معرف سبک زندگی مدرن را «فردگرایی» دانست. اگر در گذشته، مصلحت اجتماعی پررنگ بوده و منفعت‌های فردی در دامان آن پیگیری می‌شد، هم‌اکنون شادکامی فردی مناسبات و فرآیندهای اجتماعی را تعیین می‌کند. اگر در گذشته، زن با فرزندانش ارزش می‌یافت و دل‌بستگی اصلی‌اش به خانه و خانواده بود، تحرک اجتماعی را برای خود مهم نمی‌شمرد، خویش را پیرو تصمیمات شوهر می‌دانست، الگوی تمایز نقش‌ها را می‌پذیرفت و خواسته‌های اقتصادی کمتری داشت، هم‌اکنون با تحصیلات و کار هویت‌نمایی می‌کند، ارزش‌های اجتماعی و تحرک اجتماعی برای وی جایگاهی برتر و مهم‌تر از خانه و خانواده می‌یابد، استانداردهای بدن و تناسب اندام را مهم دانسته و کمتر از گذشته پیرو تصمیمات مرد است.
ب- گسترش ارزش‌‌های فمینیستی
از دیگر مولفه‌‌های وضعیت مدرن و بویژه دنیای جدید زنان، رواج دیدگاه‌ها و نظام ارزشی فمینیستی در حوزه مسائل آنان است. رویکرد فمینیستی به حقوق و وظایف زنان در جامعه و خانواده که قائل به انقیاد زنان در چنبره نظام مردسالاری بوده و حضور اجتماعی زنان را تنها راه استیفای حقوق تضییع شده خود می‌داند، باعث تغییر رویکرد زنان به هویت پیشین و مناسبات زندگی گذشته خود شده و نقش‌‌های جنسیتی را در نگاه آنان پست و بی‌ارزش کرده است.
ج- امپراتوری رسانه‌ها
معرف دیگر وضعیت مدرن، امپراتوری رسانه‌ها در این عصر است. دنیای مدرن را به دلیل گسترش و غلبه سلطه رسانه بر زندگی انسان، عصر رسانه‌ها می‌دانند. در سبک زندگی مدرن رسانه‌ها بیشترین و موثرترین سهم را در الگودهی و ارائه شیوه‌‌های زیستن در میان سایر منابع دارند.
د- زوال خانواده
ویژگی دیگر مدرنیته و سبک زندگی جدید در غرب کمرنگ شدن و زوال نهاد خانواده در جامعه است. در جامعه جدید خانواده دیگر آن کارکردهای پیشین را در عرصه‌‌های مختلف نداشته و نزد انسان مدرن جایگاه و اهمیت خود را از دست داده است. امر تربیت که توسط رسانه و نظام آموزش مدرن از خانواده سلب شده است، روابط آزاد جنسی و بی‌بندوباری نیز کارکرد تنظیم رفتار جنسی را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به همین ترتیب هر یک از کارکردها و مولفه‌‌های مهم خانواده به نوعی در سبک زندگی جدید از بین رفته یا کمرنگ شده‌‌‌است.
م- گسترش تکنولوژی‌‌های خانگی
یکی دیگر از مولفه‌‌های سبک زندگی زنان در دنیای مدرن گسترش تکنولوژی‌‌های خانگی و تسریع و آسان‌‌سازی کار خانه توسط آنهاست. ورود تکنولوژی‌‌‌هایی نظیر ماشین لباسشویی و ظرفشویی، ماکروویو، پلوپز، جاروبرقی و... موجب شده عملا تمام فعالیت‌‌های زمانبر خانگی در کوتاه‌‌‌‌‌ترین زمان ممکن انجام شود و در نتیجه زنان اوقات فراغت بیشتری به دست آورده‌اند و در پی آن ضرورت کمتری برای ماندن در خانه احساس می‌کنند.
ن- اشتغال بیرون از خانه
معرف دیگر سبک زندگی زنان در عصر مدرن، اشتغال زنان و حضور مشهود آنها در ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعه است. زنان در شیوه جدید زیستن خویش، نقش پیشین خود را کنار گذاشته و در پی بازتعریف هویت اجتماعی خویش در قالب و الگویی جدید برآمده‌‌‌اند.
اختلال جنسیتی پیامد زیست‌ مدرن
پیامد مهم سبک زندگی جدید که اشتغال بیرون از خانه زنان یکی از مولفه‌‌های مهم آن است، بروز اختلال در هویت جنسیتی افراد و بویژه از بین بردن هویت زنانه است. الگوی سنتی نقش زن و مرد که عبارت از مرد/ نان‌آور و زن/ خانه‌دار بود در دنیای مدرن و تحت تاثیر اقتضائات اقتصادی و فرهنگی دچار تحول و دگرگونی شده و امروز شاهد الگوی دیگری از نقش افراد در جامعه هستیم. در دنیای امروز با فراگیر شدن ارزش‌‌های نظام سرمایه‌داری توسط امپراتوری رسانه‌ای غرب، تاثیر و نفوذ هنجارهای نظام سنتی دیگر کمرنگ شده و زنان که تا قبل از آن نقش خانه‌داری را برای خود پذیرفته بودند، دیگر حاضر نیستند به آن اکتفا کرده و هویت خود را در جای دیگری جست‌وجو می‌کنند. این هویت همان چیزی است که نظام سرمایه‌داری با القای ارزشمندی دخالت مستقیم در تولید ثروت و فعالیت اقتصادی، آن را در بازار کار و ایفای نقش‌‌های مردانه دوشادوش آنان ایجاد کرده است.
اختلال در هویت زنانه در ابعاد زیر شکل گرفته است:
1- افزایش سن ازدواج دختران
یکی از ابعاد بروز اختلال در هویت اصیل زنانه که از پیامدهای گرایش زنان به اشتغال است، افزایش سن ازدواج دختران و سختگیر شدن آنان در انتخاب مورد ازدواج است. دختران با احراز فرصت‌‌های شغلی، موقعیت‌‌های اجتماعی تازه‌ای می‌یابند و شرایط سخت‌تری برای ازدواج خود در‌ نظر می‌گیرند. یک زن شاغل تمایل چندانی ندارد که با فردی جویای کار یا با شخصی با موقعیت شغلی پایین‌تر ازدواج کند. از سوی دیگر، دغدغه حمایت اقتصادی، خود یکی از انگیزه‌‌های تمایل به ازدواج است که در زنان دارای مشاغل ثابت و حمایت‌‌های تعیین شده ایام بازنشستگی کمتر دیده می‌شود، بنابراین احتمال بیشتری وجود دارد که دختران شاغل به سن تجرد قطعی برسند.
2- فشار مضاعف و کاهش شادابی زنان
از دیگر ابعاد بروز اختلال در هویت زنانه، فشار مضاعف بر زنان شاغل و خانه‌دار است که باعث از بین رفتن یا کاهش شادابی زنان برای حضور در کنار خانواده می‌شود. خانه‌داری در زمره فعالیت‌‌های سخت و دشوار است اما تفاوت آن با مشاغل رسمی این است که در خانه فشار برای انجام دادن کار وجود دارد ولی سرعت کار بنا بر میل شخصی تنظیم می‌‌شود. این ویژگی کار خانگی با روحیات زنانه همخوانی تام دارد اما تقاضای بازار کار با تقاضای‌ خانه بسیار متفاوت است. «ایفای همزمان نقش‌‌‌های خانگی و اجتماعی، هم به ‌‌دلیل ناهمخوانی بسیاری از مشاغل اجتماعی با ویژگی‌های زن و هم به‌‌دلیل فشار ناشی از جمع این دو فعالیت، زنان را آسیب‌پذیر‌ می‌کند».(1)
3- بی‌میلی به فعالیت‌‌های خانگی و تغییر در ساختار نقش‌‌های خانگی
تغییر ساختار عمودی به ساختاری که در آن مدیریت تقسیم شده باشد از پیامد‌های اشتغال زنان و ابعاد بروز اختلال در هویت اصیل زنانه به شمار می‌رود. معادله تغییر به این صورت است که در آغاز زنان متمایلند با حفظ نقش‌‌‌های خانگی، اشتغال مدرن را نیز تجربه کنند. پس از روبه‌رو شدن با تعارض نقش‌‌‌های خانگی و اجتماعی و تحمل فشار دو‌چندان، به این واقعیت پی می‌‌برند که نباید از خودشان انتظار «ابرزن» داشته باشند و به‌‌دلیل ارزشمندی اشتغال و کم‌ارزش ‌شدن نقش‌‌‌های خانگی ترجیح می‌دهند با حفظ موقعیت شغلی، فعالیت خانگی را با همسران خود تقسیم کنند.(2)
4- تأثیر بر فرزند‌خواهی
یکی دیگر از ابعاد بروز اختلال در هویت زنانه، تاثیر بر فرزندخواهی زنان و بی‌میل شدن آنان به این تمایل فطری در درون خود است. نخستین موضوع در‌‌خور تأمل، تأثیر اشتغال زنان بر کاهش تعداد فرزندان در خانواده و پیامد‌های بی‌‌فرزندی یا کم‌فرزندی بر حیات فردی و مناسبات خانوادگی است. با گسترش اشتغال زنان، هم فاصله میان ازدواج و فرزند‌آوری افزایش می‌یابد و هم از تمایل به فرزند‌آوری کاسته می‌شود. اگر بپذیریم که در طبیعت زن تمایل به مادری نهفته است، ارضا نشدن این نیاز طبیعی می‌تواند آثاری بر روحیات وی بر جا گذارد.
***
پی‌نوشت
1- زعفرانچی، لیلا. (1389). اشتغال زنان. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان
2- زیبایی‌نژاد، محمدرضا. (1389). اشتغال زنان؛ عوامل، پیامدها و رویکردها (از نگاه مدیریت اجتماعی). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.

ابوالفضل اقبالی: جهان مدرن بر تمام شؤون جوامع از حکومت‌داری تا کوچک‌ترین واحد اجتماعی یعنی خانواده اثر گذاشته است و حتی در درون خانواده ویژگی‌های افراد، نقش‌ها و کارکرد آنها را دستخوش تغییر و تحول کرده است. در این بین شاید بیشترین اثر زیست مدرن بر زنان در جوامع بوده باشد. نقش زنان در جوامع مدرن تغییر کرد، از مادری به سمت کارگری و با این تغییر امواج فمینیسم در جهان به‌وجود آمد. حالا اما 100 سال از این تغییرات گذشته است و می‌توان درباره این تغییرات و نتایج آن صحبت کرد. پرونده حاضر به نقش‌ها، وظایف و تغییرات زنان در جوامع مدرن و نتایج آن می‌پردازد؛ حرکت به سمت «تحصیلات عالیه»، «خارج شدن زنان از خانه و توهم تاثیر در فضای اجتماعی اقتصادی» و «بحران جنسی و جنسیت» بخش‌هایی از این پرونده است.
 

وقوع مدرنیسم در غرب، تغییر و تحولات اولیه و رفاه مادی را در ظواهر زندگی بشر به ارمغان آورد. تا پیش از قرن بیستم، اندیشه ترقی و پیشرفت انعکاسی بشدت گسترده و امیدوارکننده در جامعه داشت و آنانی که دستاوردهای آغازین تمدن جدید را لمس کرده بودند، آینده‌ای سرشار از خوشبختی را برای بشر پیش‌بینی می‌کردند اما با ورود به قرن بیستم، بروز برخی نتایج و پیامدهای تمدن جدید از جمله خلأ معنی در زندگی بشر، تردید در علوم جدید، تخطئه تکنولوژی، تباهی محیط‌زیست، بحران سلامتی، فروپاشی اخلاقی و اجتماعی، نظامی‌گری مدرن و رخداد 2 جنگ جهانی، اندیشه ترقی را با بحران جدی مواجه کرده است. در این میان آرمان‌هایی که نوعی تلقی نسبت به وضعیت زنان پیش از دوران مدرن بود از یک سو و نیز آینده‌ای که برای زنان ترسیم می‌شد بسیار جالب توجه است. اهمیت این موضوع آنگاه بیشتر می‌شود که می‌بینیم هنوز هم در کشورهای بسیاری از جمله ایران چنین تلقی و آرمان‌هایی نسبت به وضعیت زنان در شرایط توسعه‌یافتگی، تلقی رایج و حاکم است.
لذا با فراگیر شدن و نفوذ ارزش‌ها و هنجارهای زندگی مدرن و نفوذ منویات فمینیستی در میان زنان، سبک زندگی آنان به کلی متحول شده و زیستن به سبک سنتی جای خود را به شیوه زیست مدرن و منطبق با ادبیات توسعه داد. زنان در عمل توانستند آنچه را در آرمان توسعه‌‌یافتگی برای خود در نظر می‌گرفتند، محقق ‌شده ببینند؛ حق مالکیت، امکان اشتغال و دریافت حقوق و حضور در جامعه در کنار مردان، رفع محدودیت‌های ایجاد شده توسط مرد خانه تحت عنوان غیرت، خارج شدن از مدیریت مرد در زندگی خانوادگی، امکان تحصیل در شرایط کاملا برابر با مردان، رها شدن از الزامات و اجبارها در روابط زناشویی، رهایی از مشقت‌های متعدد و مختلف کار خانه بویژه رهایی از بارداری مکرر و بچه‌‌داری مداوم و تبدیل شدن فرزندآوری به یک اقدام تحت مدیریت زن در زمان، موقعیت و کمیت آن و...
با تحقق بسیاری از آرمان‌ها برای زنان، طبیعتا زن در جامعه توسعه‌‌یافته باید تا حد زیادی به سعادت دست ‌یافته باشد اما با بررسی وضعیت کنونی زنان می‌توان به تحلیل دیگری در این زمینه دست یافت. در ادامه به بررسی یکی از شاخصه‌‌های زندگی امروز زنان که اشتغال و فعالیت اقتصادی است می‌پردازیم.
اشتغال زنان و نقض غرض
یکی از پدیده‌هایی که در گفتمان توسعه برای جامعه زنان به وجود آمده و می‌توان آن را مصداقی برای افزایش مشقت زنان و خانواده‌ها در نظر گرفت، پدیده اشتغال زنان به شکل جدید است. توسعه از ابتدا قرار بود به بهبود وضعیت زندگی و رفاه بشر بینجامد و شاخص رفاه نیز در این گفتمان، قدرت خرید بالا و مصرف بیشتر بود که کسب لذت از زندگی را به دنبال داشت. این شاخص و اهتمام خانواده‌ها برای انطباق خود با آن باعث شکل‌‌‌گیری پدیده اشتغال زنان در جامعه شد. به ‌عبارت دیگر خانواده برای رسیدن به رفاه با این شاخص، نیازمند درآمد زنان و دخیل کردن آنان در چرخه اقتصاد خانواده بود و به همین دلیل زنان را از درون خانه روانه بازار کار و اشتغال کرد. این اتفاق که با هدف افزایش لذت از زندگی برای زنان رقم خورده بود، اگر چه در ظاهر مقداری بر میزان درآمد خانواده افزوده بود اما عملا اتفاقی برخلاف غرض اولیه خود را رقم زد و آن هم افزایش هزینه‌‌های مادی و معنوی بیشتر بر دوش خانواده بود. هزینه‌‌‌‌هایی که اشتغال زنان بر دوش خانواده گذاشته است عبارتند از:
الف- هزینه‌‌های تربیت فرزند: با خروج زنان از خانه و ورود آنان به بازار کار، خانواده باید برای تربیت فرزند خود چاره‌ای تدبیر کند و جای خالی مادر را برای ساعات تنهایی او پر کند. این چاره را دنیای مدرن خود برای خانواده‌ها تجویز کرده و آن نیز پدیده‌ای به نام «مهدکودک» است. مهدهای کودک در جامعه مدرن نقش ضمانت اجرایی برای اشتغال زنان را ایفا می‌‌کنند، لذا خانواده در جامعه‌ مدرن اگر چه درآمدی جدید حاصل از اشتغال زنان را به درآمد خود افزوده است اما ناگزیر از هزینه کردن بخشی از این درآمد برای پرکردن خلأ مادر در خانه است.
ب- هزینه‌‌‌های مدیریت خانه: دومین خلأ به وجود آمده در خانواده مدرن به دلیل اشتغال زنان، بلاتکلیف ماندن امور جاری منزل است که در سبک زندگی پیشامدرن و تقسیم کار سنتی خانواده، این امور با محوریت زنان انجام می‌شد. زن سنتی برخلاف زن امروز فعالیت تولیدی داشته و اتفاقا دخالت مستقیم و فعال در اقتصاد خانواده و پویایی آن داشت. حقیقتی که از نگاه تحلیلگران و صاحبنظران جنبش فمینیسم مغفول مانده است. تصویر زن سنتی در خوانش فمینیستی، مصرف‌کننده و غیرمولد است. زن سنتی به دلیل نداشتن افق و آرمان، موجودی سربار خانواده و مصرف‌کننده صرف است که با کودکان و خردسالان خانواده هیچ تفاوتی ندارد. غافل از اینکه خانواده سنتی به دلیل حضور فعال زن در کانون آن، نوعی از خودکفایی در مصرف و اقتصاد خانواده را برای خود رقم زده بود و این باعث صرفه‌جویی حجم عظیمی از سرمایه‌‌های مادی خانواده می‌شد اما در شرایط جدید، به دلیل عدم حضور زنان در ساعاتی از روز در خانه و خستگی ناشی از اشتغال بیرون از خانه در مابقی ساعات، طبیعتا انجام این امور توسط زن خانه امکانپذیر نبوده و خانواده ناگزیر است این امور را به شرکت‌‌‌های خدماتی و رستوران‌ها واگذار کند که خود صرف هزینه قابل توجهی را می‌طلبد. البته باید توجه کرد باز هم بسیاری از این امور توسط زنان اما این‌ بار برای دیگران و به‌ عنوان شغل انجام می‌شود. یعنی خیلی از زنانی که حاضر به انجام این امور برای منزل خود نیستند، تحت عنوان اشتغال بیرون از خانه، همین کارها را برای شرکت‌ها یا خانه‌‌های دیگران انجام می‌دهند!
ج- هزینه‌‌‌های معنوی: اشتغال زنان و به تبع آن عدم حضور آنان در خانه علاوه بر تحمیل هزینه‌‌های مادی بر دوش خانواده، هزینه‌‌‌های معنوی نیز برای خانواده به همراه دارد. وقتی زن دوش به دوش مرد در جامعه کار کرده در حالی ‌که توانایی او به اندازه یک مرد نیست، نتیجه‌ای که باید منتظر آن بود، استهلاک روحی و جسمی زن و از بین رفتن طراوت و شادابی او به ‌عنوان قوام‌بخش زندگی خانوادگی است. زنی که دغدغه اصلی او انسجام بخشیدن به خانه و خانواده است و مهم‌تر از این مقوله برای خود رسالت دیگری قائل نیست، در مقایسه با زنی که اهتمام خود را برای رسیدن به رفاه مادی مصروف کار بیرون از خانه کرده است، تفاوت‌‌های معتنابهی در بازدهی و طراوت بخشیدن به زندگی خانوادگی دارند.
نتیجه‌گیری
امروز اگر چه در ظاهر ما شاهد حضور مستقیم زنان در فرآیند تولید و فعالیت‌‌های اقتصادی بیشتر از گذشته هستیم اما این حضور به معنای مولد بودن و سهم حقیقی داشتن زنان در تولید و بهره‌وری جامعه و نیز کمک به اقتصاد خانواده نیست، بلکه تنها واکنشی احساسی از سوی زنان نسبت به تحولات ارزشی جامعه مدرن محسوب می‌شود. این در حالی است که زنان در گذشته جایگاه موثرتر و فعال‌تری در فرآیند پویایی اقتصادی خانواده و جامعه داشتند که تنها به دلیل عدم حضور نمایان اجتماعی آنها، ارزش کارشان نیز نادیده گرفته می‌شد.

یکی از پیامدهای سبک زندگی مدرن که به تبع از بین رفتن کارکرد جنسی نهاد خانواده در غرب و نیز تحت شعار «انقلاب جنسی» جنبش افراطی فمینیسم، گریبانگیر افراد و بویژه زنان شده است، بحران روابط جنسی است. با نگاهی به وضعیت اجتماعی در کشورهای غربی می‌توان نمود بحران جنسی را مشاهده کرد.
1- فساد و بی‌بندوباری
بین سال‌های 1960 تا 1998 تعداد زوج‌های همزیست بدون ازدواج در آمریکا 10  برابر شده است. بیش از یک‌سوم این خانوارها دارای فرزند هستند. به عبارتی امروز یک‌سوم کودکان در آمریکا از زنان مجرد متولد می‌شوند و درصد چنین تولدها در جای جای آمریکا افزایش یافته است. جدیدترین آمارها نشان می‌دهد 50 هزار دختر 15ساله و 31 هزار نفر از دختران 13 و 14 ساله بریتانیایی در سال 2007 برای درمان‌های ضدبارداری به کلینیک‌های پزشکی مراجعه کرده‌اند. تعداد دخترانی که در دهه گذشته به دنبال چنین مسائلی بوده‌اند، افزایش یافته است در حالی که در سال 1996 تنها 6 درصد از دختران این رده سنی به چنین کلینیک‌هایی مراجعه کرده‌اند. این آمار در سال 2007 به 5/8 درصد رسیده است. مردم آمریکا در سال ۲۰۰۷ شاهد تولد یک ‌میلیون‌ و 714 هزار و 643 کودک نامشروع بودند. سال ۲۰۰۷ از هر ۱۰ کودک متولد شده ۴ کودک نامشروع یا بدون پدر بود و این مقدار ۲6 درصد بیشتر از سال ۲۰۰۲ بود. در آمریکا 86 درصد از بارداری‌های دختران نوجوان، 60 درصد از بارداری‌های دختران جوان و 33 درصد از زنان بدون ازدواج رخ می‌دهد. از هر 5 دختر مجرد ۱۵ تا ۴۴ ساله آمریکایی تنها یک نفر باکره است. در آمریکا از سال ۱۹۴۰ تا سال ۱۹۹۴ میزان بچه‌های متولد شده در دوران تجرد نسبت به کل نوزادان از 11 درصد به 30 درصد رسیده است. از میان هر 3 زایمان زنان آمریکایی ۲۰ تا ۳۰ سال یک نوزاد نامشروع متولد می‌شود. در سال ۱۹۹۵ از میان زنان کمتر از ۳۰ سال آمریکایی که ازدواج نکرده بودند ۴0درصد حداقل یک بارداری نامشروع داشتند.
«مایک جاج» سخنگوی «انستیتوی مسیحیت» در این باره می‌گوید: «من از شنیدن این آمارها شوکه نمی‌شوم. ما خودمان نباید به کودکان‌مان اجازه دهیم تا به این زودی به این روابط رو آورند. ما باید آنها را از نظر اخلاقی حمایت کرده و راهنمایی کنیم. بسیاری از زنانی که هم اکنون به گذشته نگاه  می‌کنند از اینکه روابط جنسی خود را در سنین پایین شروع کردند، پشیمانند. آنچه مسلم است اینکه غول فساد در مدارس و دیگر کانون‌های حضور نوجوانان غربی به تنفس شوم خود ادامه می‌دهد. در این میان سیاست‌های مقامات کشورهایی مانند آمریکا و انگلستان و فعالیت کمپانی‌های فیلمسازی نیز این روند را تشدید می‌کند».
2- تجاوز و خشونت جنسی
گزارش‌های ثبت شده پلیس آمریکا در سال ۲۰۰9 نشان‌دهنده 232 هزار و 960 مورد تجاوز به زنان بوده است. در سال ۲۰۰9 تقریباً هر 4 روز یک کودک در آمریکا به دلیل آزار و اذیت جنسی کشته شده است. دپارتمان سلامت و خدمات انسانی آمریکا 135 هزار مورد گزارش تجاوز به کودکان را در سال ۲۰۰9 ثبت کرده است. از هر 5 دختر دبیرستانی (۱۴ تا ۱۷ سال) آمریکایی یک نفر به سوال «آیا تاکنون مجبور به ارتباط جنسی شده‌اید؟» جواب مثبت می‌دهد.
در ایالات متحده آمریکا یک‌سوم زنانی که هر ساله به قتل می‌رسند، افرادی هستند که توسط شریکان جنسی خود کشته شده‌اند. در سوییس 22 درصد از زنان، خشونت جنسی و روابط جنسی ناخواسته را در زندگی‌شان تجربه می‌کنند. نخستین ارتباط جنسی 54 درصد از دختران 15 تا 19 ساله کانادایی، به صورت اجبار و ناخواسته بوده است. در اروپا، ایالات متحده و استرالیا بیش از نیمی از زنان معلول و یک‌سوم زنان بدون معلولیت، تجاوز جنسی را تجربه می‌کنند. بین 40 تا 50 درصد زنان در اتحادیه اروپا، ارتباط جنسی ناخواسته، تماس فیزیکی یا فرم‌های دیگری از اذیت و آزار جنسی در محل کارشان را تجربه کرده‌اند. در ایالات متحده نیز 53 درصد دختران در سن 12 تا 16 سال، اذیت و آزار جنسی را در مدارس تجربه کرده‌اند. اگر چه دولت‌‌های نظام سرمایه‌‌داری با اتخاذ روش ایجاد و گسترش روابط آزاد جنسی بین افراد، در تلاش بوده‌اند افکار عمومی کشورهای خود را مملو از موضوعات مربوط به روابط جنسی و مسائل غیراخلاقی کنند تا بدین وسیله صنعت پورن در این کشورها را به درآمدزایی‌های گسترده برسانند اما گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد مجبور شده‌اند مبلغی هنگفت را صرف جبران مافات و هزینه‌های بهداشتی و درمانی قربانیان جنسی این سیاست فرهنگی خود کنند. بر اساس این گزارش، هزینه خشونت و تجاوز جنسی مردان به شرکای جنسی در آمریکا، به تنهایی بالغ بر 8/5 میلیارد دلار در سال است. یک مطالعه در سال 2011 میلادی در انگلستان، تمام هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم خشونت خانگی را حدود 23 میلیارد پوند برای هر سال و 440 پوند برای هر نفر تخمین‌زده است. بر اساس این گزارش، در کانادا نیز هزینه سالانه‌ای که برای خشونت علیه زنان خرج می‌شود، حدود 684 میلیون دلار کانادا برای سیستم قضایی، 187 میلیون دلار برای پلیس و 294 میلیون دلار برای مشاوره و آموزش و جمعاً بیش از یک میلیارد دلار تخمین‌زده شده است. بنا بر گزارشی که خبرگزاری راشاتودی منتشر کرده است، در هر دقیقه 3/1 زن آمریکایی مورد تجاوز واقع می‌شوند. تمام این تجاوزات، تجاوز به عنف است و با این حساب در هر ساعت ۷۸ زن، در هر روز ۱۸۷2 زن و در هر سال ۶۳۸ هزار زن مورد تجاوز قرار می‌گیرند.
به گزارش موسسه RAINN، ۴۴ درصد از قربانیانی (عمدتاً زنان) که در آمریکا مورد تجاوز قرار می‌گیرند، کمتر از ۱۸ سال سن داشته و ۸۰ درصد از آنان سن ‌شان کمتر از ۳۰ سال است. در این گزارش همچنین تصریح شده که سالانه ۲۱۳ هزار نفر در آمریکا قربانی تجاوز جنسی می‌شوند. در سال ۲۰۰۷ این آمار به ۲۴۸۳۰۰ تن رسید. این آمار ظاهراً اعم از مردان و زنان قربانی تجاوز جنسی است اما بدیهی است که تعداد زنان به مراتب بیشتر از مردان است. بنا بر همین گزارش، قریب به ۶۰ درصد از تجاوزات جنسی هرگز به پلیس گزارش نمی‌شود و از هر ۱۶ متجاوز، ۱۵ نفر حتی یک روز زندان هم به خاطر این جرم تحمل نمی‌کنند. همچنین این گزارش تصریح کرده که طی ۱۳ سال گذشته، 4 میلیون و 200 هزار نفر در آمریکا قربانی تجاوز جنسی شده‌اند. همچنین پایگاه اطلاع‌‌رسانی نیشن ‌مستر در یکی از صفحات خود، نمودارهایی را درباره تعداد قربانیان تجاوز به عنف در کشورهای جهان تنظیم کرده که ایالات متحده آمریکا در این رده‌‌بندی در جایگاه سیزدهم واقع شده است. تمام کشورهای غربی مدعی رعایت حقوق بشر، از جمله انگلیس، فرانسه، آلمان، کانادا و سوئد، در ۱۰ رتبه اول قرار دارند. همچنین در گزارشی که سازمان مبارزه با خشونت منتشر کرده است در هر ۹ ثانیه یک زن آمریکایی کتک می‌خورد و در هر 10 ثانیه نیز یک مورد کودک‌آزاری در آمریکا گزارش می‌شود که با هیچ جای جهان قابل مقایسه نیست. بنا بر گزارش این موسسه، همچنین ۵ کودک از هر ۶ کودکی که در آمریکا جان خود را از دست می‌دهند با کودک‌آزاری یا بی‌‌توجهی مواجه بوده‌اند. همچنین در این کشور، یک کودک از هر 4 کودک با یک فرد الکلی زندگی می‌کند. این تعداد معادل ۲۸ میلیون کودک است.
3- بیماری‌های جنسی
بر اساس شرایط فیزیولوژیک جسمی، این زنان هستند که بیشترین احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را دارند و به همین دلیل سالانه 24 هزار زن آمریکایی به دلیل بیماری‌های مقاربتی نازا می‌شوند. در آمریکا سالانه 19 میلیون نفر به بیماری‌های مقاربتی دچار می‌شوند. تقریبا نیمی از آنها افرادی هستند که در گروه سنی 15 تا 24 سال قرار دارند. آمریکا سالانه 17 میلیارد دلار برای درمان بیماری‌های جنسی هزینه می‌کند. در سال 2011 بیش از 4/1 میلیون عفونت کلامیدیایی در آمریکا گزارش شده بود که 33 درصد افراد مبتلا زیر 20 سال سن داشتند. تخمین‌زده می‌شود یک نفر از هر 6 آمریکایی که سنی بین 14 تا 49 سال دارد دچار ویروس تبخال تناسلی است. در آمریکای امروز نزدیک به 50 درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی حتما سکس را تجربه کرده‌اند و یک نفر از هر 4 دختر نوجوان آمریکایی حداقل به یک بیماری مقاربتی دچار است. 24 درصد از نوجوانانی که دچار بیماری‌های مقاربتی هستند اعلام کرده‌اند هنوز هم به رابطه جنسی بدون در نظر گرفتن اصول محافظتی ادامه می‌دهند. بدین ترتیب سلامت جسمی و جنسی زنان آمریکایی که مهم‌ترین عامل موثر در زندگی فردی و اجتماعی ایشان محسوب می‌شود بر اثر بی‌بند و باری بشدت در خطر قرار گرفته است.

پس از جنگ دوم جهانی و استقرار نظمی عمومی در جهان، پرسش از اختلاف فاحش سطح رفاه زندگی در میان ملل و کشورهای جهان، ذهن عالمان اجتماعی غرب را به سمت این پاسخ سوق داد که حاکم نشدن تفکر مدرنیته بر ارکان زندگی جوامع سنتی عامل عقب‌ماندگی و به‌وجود آمدن شکاف بزرگ میان جوامع است و تنها راهکار حل این بحران، تجدد زندگی است و از همین دوران بود که مفهوم توسعه (Development) به عنوان راهکاری برای بسط شیوه‌ زندگی غربی در جهان مطرح شد.
توسعه به دنبال حذف مولفه‌های زندگی سنتی و تمام متعلقات آن و بازسازی زندگی جوامع جهان متناسب با نظم مدرن است. یعنی حرکت از سمت سبک زندگی عقب‌مانده به سمت سبک زندگی مترقی که در شأن انسان باشد. این اتفاق نیازمند تدوین شاخص‌هایی کمی و قابل اندازه‌گیری است تا کشورهای به‌اصطلاح جهان سومی که قصد حرکت در این مسیر را دارند، امکان سنجش و ارزیابی حرکت خود به سمت مدرنیزاسیون را داشته باشند. لذا این شاخص‌ها در عرصه‌های مختلف علمی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... بدون در نظر گرفتن ملاحظات و زمینه‌های بومی کشورها، توسط نظریه‌پردازان توسعه تدوین شد. این واقعیت که در اندازه‌گیری این شاخص‌ها، معیار و تراز، وضعیت کنونی کشورهای غربی و مدرن است و کشورهای در حال توسعه باید تا حدممکن خود را به این استانداردها نزدیک‌تر کنند، عملاً به تثبیت هژمونی غرب بر جهان می‌انجامد. یکی از مصادیق منتهی شدن ادبیات توسعه به تثبیت هژمونی غرب بر جهان شاخص باسوادی در جامعه‌ ما، تحصیلات به سبک مدرن و آکادمیک و تقسیم‌بندی سطوح علمی دیپلم تا دکترا و انطباق سایر سطوح علمی با آن است. پدیده‌ «حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر» نیز که اخیرا در جامعه‌ ما در حال گسترش است نشانه‌ همین واقعیت است.  یکی از تبعات چنین وضعیتی در کشور ما، حضور گسترده زنان در عرصه‌ آموزش عالی به شکل امروزی آن است. در سال‌های اخیر، شمار دخترانی که از سد آزمون ورودی دانشگاه‌های دولتی در ایران عبور کرده‌اند، از پسران فزونی گرفته و تقریبا
٥٧ درصد از ظرفیت جدید دانشگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس آمار وزارت علوم، نسبت دختران در آموزش عالی ایران از حدود ٢٨ درصد در سال ١٣٥٧ به
٤٩ درصد در سال 1381 رسیده است. در این پدیده، نکته حائز اهمیت حضور روزافزون دختران در رشته‌ها و حوزه‌هایی است که در ایران و اکثر کشورهای دنیا بسیار ‌«مردانه‌» محسوب می‌شود. وقتی با نگاهی دقیق و موشکافانه به این پدیده بنگریم، می‌توانیم در تحلیل زمینه‌ها و علل این پدیده، علاوه بر دلایل عینی نظیر رشد شهرنشینی، توسعه، امکانات آموزشی، فراگیر شدن ارتباطات و رسانه‌ها و... ردپای ادبیات توسعه و ترقی‌خواهی زنان را نیز بخوبی مشاهده کنیم.
امروز تحصیل برای دختران تنها جنبه‌ آموزشی و حرفه‌ای نداشته و بیش از هر چیزی معنای سمبلیک و اعتباری کسب مدرک تحصیلی برای آنان اهمیت یافته است. در عصر جدید، دختران برای به دست آوردن «فردیت معتبر» خود و به تبع آن کسب موقعیت بهتر در تعامل با خانواده، دوستان و اطرافیان، برخورداری از آزادی بیشتر در خانواده و امکان مشارکت مؤثر در تصمیم‌گیری‌ها به سمت تحصیلات دانشگاهی و آکادمیک رو می‌آورند. به عبارت بهتر، امروز مهم‌ترین کارکرد تحصیلات برای اغلب دختران و زنان، نه کسب تخصص برای اشتغال است و نه کسب علم و دانش برای تعالی و رشد، بلکه صرفا کنشی معطوف به کسب جایگاه اجتماعی بالاتر در فضای گفتمانی ترقی‌خواهانه‌ جامعه است. این اتفاق نیز مانند سایر تناقضات درونی و ساختاری جامعه‌ مدرن، اگر چه در ظاهر زنان را در یک موقعیت اجتماعی برتری از زنان تحصیل‌نکرده قرار می‌دهد اما وضعیتی را که در نهایت برای آنان رقم می‌زند، برخلاف تصویری است که زنان در تصویر آرمانی‌ در ذهن خود می‌پروراندند. شاهد این مدعا نیز پیامدهایی است که از رهگذر این پدیده‌ مدرن دامنگیر زندگی آنان شده و وضعیت آنان را به جایی می‌رساند که خود را بازنده نهایی میدان تقابل و ترجیح 2 مقوله «فردیت معتبر» و «زندگی اصولی» می‌بینند. زندگی اصولی و دارای قاعده‌ انسان یعنی اینکه فرد در عرصه‌های مختلف زندگی، با سنجش دقیق منطبق بر معیارهای دینی و عقلانی، مسیری را در پیش گیرد که تعالی و رضایتمندی در زندگی را برای او به ارمغان آورد. اینکه چگونه ادبیات توسعه و ترقی با گسیل داشتن زنان به عرصه‌ تحصیلات دانشگاهی بدون قاعده و هدف، منجر به نارضایتی آنان از زندگی‌شان می‌شود، با عوامل زیر قابل تبیین است.
الف- تعویق ازدواج
اگر دوره‌ای از تاریخ را به زنان مدرن معرفی کنیم که در آن دختران تا سن بالایی از حق ازدواج محروم باشند و تعداد بسیاری نیز تا پایان عمر امکان ازدواج نداشته باشند، آنان درباره‌ آن دوره چه قضاوتی خواهند داشت؟ اتفاقی را که تحصیلات زنان با مختصات فوق‌الذکر برای آنان رقم می‌زند، به تعویق افتادن ازدواج برای آنان به دلایلی نظیر سخت‌گیر شدن دختران در معیارهای همسرگزینی، ترجیح ادامه تحصیل بر تأهل و... است که در نهایت منجر به افزایش آمار دختران تحصیلکرده‌ مجرد با سن بالا در جامعه می‌شود. دخترانی که ابتدا با هدف کسب اعتبار و موقعیت بالاتر در خانواده و زندگی آینده و اجتماع به دنبال تحصیل رفته بودند، اکنون خانواده‌ای ندارند که در آن موقعیتی بالا یا پایین داشته باشند!
ب- روابط خارج از چارچوب
اتفاق دیگری که به تبع مقوله «تعویق ازدواج» و تجرد دختران پا به سن گذاشته می‌افتد، گرایش به روابط خارج از چارچوب ازدواج و خانواده و در نهایت اقدام خودآگاه یا ناخودآگاه- داوطلبانه یا از روی ضعف- آنان به رفتارهای جنسی فراخانوادگی و خارج از چارچوب شرع و عرف است (در سراسر جهان روابط خارج از چارچوب-‌متناسب با چارچوب‌های هر جامعه‌- اتفاقی به زیان زنان است).
نتیجه‌گیری
در فضای گفتمانی توسعه که به غلبه ارزش‌های جدید و مدرن بر هنجارها و ارزش‌های سنتی و قدیمی می‌انجامد، تصویر و تعریف از زن سنتی در اذهان جامعه توسط گفتمان روشنفکری و فمینیسم مورد خوانش مجدد قرار گرفته و معیاری برای ارزش‌گذاری‌ها و داوری‌ها شده است. این تصویر بازخوانی شده از زن دارای مؤلفه‌هایی همچون منفعل و سلطه‌پذیر، مصرفی و سربار، جنس دوم، مشقت‌طلب و... است. اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌‌های این تصویر از زن سنتی نزد متفکران فمینیستی این بوده که زنان سنتی افرادی بی‌سواد و بدون اندکی آگاهی و دانش اجتماعی و عمومی و بلکه فهم هستند و در مواجهه با مسائل زندگی هیچ‌گونه مهارت علمی و اطلاعاتی نداشته و فقط به مدد تجربه‌های گذشتگان خود زندگی می‌کنند. زن سنتی در برداشت فمینیستی آن در یک کلام فردی «امل» بوده و از بهره‌ هوشی بشدت پایینی برخوردار است.
وقتی تصویر فوق از زن سنتی مورد داوری و قضاوت قرار می‌گیرد، لاجرم باید تصویر جایگزینی از دنیای زنانه در فضای مدرن ترسیم کرد که متناسب با ارزش‌های انسان ترقی‌خواه مدرن باشد. مدرنیته و به طور خاص جنبش فمینیسم برای تغییر در وضعیت گذشته‌ زنان ناگزیر از دادن وعده‌هایی درباره آینده‌ وضعیت آنان در جامعه جدید بود. وعده‌هایی که قرار است زنان را از دنیای تاریک و مملو از ظلم و ستم به آنها، به دنیایی سرشار از لذت و روشنی رهنمون کنند. برخی از این وعده‌ها عبارت بود از هویت فراجنسیتی، زندگی مرفه، برابری حقوقی و منزلتی و... .
اما شاید مهم‌ترین ویژگی در تصویر جامعه‌ توسعه‌یافته این بوده که زنان علاوه بر کسب جایگاه برابر با مردان و به دلیل برخورداری از حق تحصیل و اشتغال و سایر حقوق اجتماعی خود، به رشد استعدادها و بالندگی و شکوفایی خود نائل خواهند شد. اگر دنیای سنت و فرهنگ مردسالار، زنان را از کسب علم و تحصیل بازداشته است، دنیای مدرن اما این حق طبیعی آنان را بازگردانده و آنان را در مسیر پویایی و تکامل قرار می‌دهد اما واقعیت امروز دنیای مدرن نشانگر این حقیقت است که جنبش فمینیسم اساسا در تشخیص مسائل اولویت‌دار زنان دچار اشتباه فاحش بوده است.

یکی از استراتژی‌‌های جنبش  سیاسی- اجتماعی فمینیسم برای نفی ایده «تفاوت‌‌های تکوینی زن و مرد» کلیشه جنس (Sex) و جنسیت (Gender) است. در این کلیشه معروف و اثبات نشده، «جنس» به ویژگی‌‌های زیستی و فیزیولوژیکی بدن انسان‌ها اطلاق می‌شود که اراده بشری در ایجاد آنها تصرفی نداشته است و «جنسیت» نیز به ویژگی‌‌های شخصیتی و رفتاری انسان‌ها دلالت دارد که تماما برساخت اجتماعی و فرهنگی بوده و نقش تربیت و جامعه‌پذیری در محیط و جامعه در آن محوری و پررنگ است. بر اساس این استراتژی این دو مقوله نه‌تنها با یکدیگر متفاوت انگاشته می‌شوند، بلکه اساسا نسبتی نیز میان این دو ساحت وجودی انسان وجود ندارد و شاهد مثال این گزاره علمی نیز وجود زنان قوی‌هیکلی است که قادرند با یک مشت، مردی را از پا درآورند!  واقعیت این است که جنبش
سیاسی- اجتماعی فمینیسم برای مشروعیت‌بخشی به ایده‌های خود ناگزیر از طرح مباحث علمی و فلسفی بوده تا عنوان «مکتب فکری» را برای خود دست ‌و پا کند. هر چند نمی‌توان در مواردی منکر دقت نظر این جریان در علوم مسلط و «مردانه» بود اما بسیاری از تلاش‌های نظری این جریان کاملا ایدئولوژیک و غیرعلمی است. مثلا تاریخ‌سازی‌های ایدئولوژیک این جنبش مبنی بر وجود دوره‌ای از تاریخ با محوریت مادرسالاری (رجوع شود به آثار تاریخی بنفشه حجازی)، اساسا بنیان تئوریک و علمی ندارد.
کلیشه جنس (Sex) و جنسیت (Gender) به مثابه مهم‌ترین مصداق تلاش تئوریک این جریان نه‌تنها مستندات علمی متقن نداشته و صرفا ادعایی هنجاری در ساحت جامعه‌شناسی محسوب می‌شود، بلکه حتی انبوهی از تحقیقات مختلف پزشکی، روانشناسی و رفتارشناسی و... بر بنیان سست این کلیشه مهر تایید زده‌اند.(1) امروز تحقیقات جدید مرزهای رفتار جنسیتی را تا دوران جنینی به عقب می‌برد! جایی که نه رسانه و آموزشی هست و نه سلطه مردسالاری! در این شرایط حتی نحله‌های متأخر جنبش فمینیسم هم با احتیاط بیشتری این کلیشه را در تحلیل‌های خود به‌کار می‌برند! اما متاسفانه در ایران هنوز عده‌ای پای ‌کار قرص و محکم این فرضیه اثبات نشده هستند و در برابر هر پرسش یا مساله‌ای ناشیانه این ایده را مطرح می‌کنند! اما ایده جدانگاری ساحت فیزیولوژی از ساحت شخصیت و رفتار اجتماعی امروز با تحقیقات موسوم به «ژنوم فرهنگی» دیگر به کلی منهدم شده است! اکنون سخن بر سر مدیریت رفتارهای فرهنگی، خلق و خوها، هنجارها و اعتقادات یک جامعه از طریق ایجاد تغییرات ژنتیک و به‌اصطلاح «ژن‌درمانی» است!  در حال حاضر از جمله نگرانی‌‌های امنیتی مدیران کشور این است که بتدریج و به مرور زمان با جهش‌های ژنتیکی و ژن‌های وارداتی از کشورهای بیگانه، ژنوم فرهنگی کشور در حال استحاله و تغییر است. در چنین شرایطی و پس از چند نسل انقطاع فرهنگی حاصل از تغییر ژنتیکی، تاریخ و تمدن این کشور نیز به دست فراموشی سپرده می‌شود و ادامه حیات آن غیرممکن است. بخشی از این تغییر ژنتیکی از طریق صنعت تراریخته رخ می‌دهد که حاصل آن محصولاتی است که تغییرات ژنتیکی بر آنها اعمال شده است.   تاثیر ژن بر مفاهیمی چون غیرت، شجاعت و... افراد اگرچه از یافته‌های جدید علوم مدرن است اما ریشه‌های تاریخی فراوان دارد. درخواست امیرالمومنین(ع) از عقیل مبنی بر یافتن همسری از قبیله شجاعان برای به دنیا آوردن فرزندی شجاع برای ایشان، از جمله ریشه‌‌های تاریخی این واقعیت مهم است.
***
پی‌نوشت
1- کتاب «فیزیولوژی‌ پزشکی‌» گایتون آرتور، کتاب «زمینه‌ زیست‌شناختی‌ روانشناسی» محمدحسن تیموری، کتاب «تفاوت‌های‌ فردی» سکلتون و همکاران، کتاب «مسائل جنسی و اختلالات روان‌تنی» سادوک کاپلان، کتاب «روانشناسی‌ رشد» حسین لطف‌آبادی
 و...