گروه سیاسی: دور اول مذاکرات جدید نشست کمیسیون برجام برای تعیین تکلیف توافق هسته‌ای در حالی در هتل کوبورگ وین به پایان رسید که وضعیت پیرامونی برجام دیگر مثل گذشته نیست.

به گزارش «وطن‌امروز»، حداقل از سال گذشته به این سو، شرایط به نفع ایران و به ضرر طرف بدعهد غربی تغییر کرده است. ایران از سال گذشته با شتاب بخشیدن به توسعه برنامه هسته‌ای و گسترده‌تر کردن ابعاد این برنامه به پشتوانه سرعت بخشیدن در پیاده‌سازی برنامه‌های توسعه و تحقیق، به سرعت زمان را به ضرر واشنگتن کرد.

این تغییر فاز در تهران در حالی صورت گرفت که دولت حسن روحانی با راهبرد «حفظ برجام به هر قیمت» سیاستی در پیش گرفته بود که با عناوینی نظیر «صبر راهبردی» یا «فرصت به دیپلماسی» آن را پیش می‌برد. اتخاذ این سیاست مشت ایران را برای طرف غربی باز کرده و بازی‌خوانی برجامی دولت مستقر در ایران را برای آمریکا و متحدانش آسان کرده بود. تبدیل برجام به یک موضوع حیثیتی از سوی دولت دوازدهم یک فرصت طلایی برای غرب مهیا کرد. تروئیکای اروپا از یک سو هیچ فشاری برای عمل به تعهدات خود احساس نمی‌کرد و از طرف دیگر ایران علاوه بر تحمل نتایج خروج ترامپ از برجام- که روحانی از آن با عنوان خروج یک مزاحم از توافق استقبال کرد!- و فشار تحریمی سنگین کارزار فشار حداکثری همچنان به طور کامل به تعهدات خود عمل می‌کرد و همچنان برنامه هسته‌ای ایران در زیر محدودیت‌های استثنایی و شدیدترین نظامات راستی‌آزمایی قرار داشت؛ هدیه‌ای به واشنگتن برای پاره کردن توافق! 

سیاست برجامی دولت سابق با ادراک‌سازی برای طرف مقابل که ایران به خاطر آسیب ندیدن برجام هر کاری می‌کند، کشورمان را وارد یک تنش امنیتی کرد که منجر به حملات خرابکارانه علیه زیرساخت‌‌های هسته‌‌ای در نطنز و کرج شد.

در این میان تیم «حسن روحانی- محمدجواد ظریف» تمام امید خود را متوجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و پیروزی جو بایدن برای زنده نگه داشتن برجام کرده بود. وزیر وقت امور خارجه در آن روزها می‌گفت مشخص است بایدن با ترامپ فرق دارد و حسن روحانی راه‌حل احیای برجام را به سادگی خط‌خطی کردن یک کاغذ توسط رئیس‌جمهور جدید آمریکا می‌دانست. جو بایدن البته مثل روحانی فکر نمی‌کرد و تا امروز از رقم زدن این اتفاق به غایت ساده خودداری کرده است. با این تفاسیر از زمستان گذشته و مشخص شدن سکاندار جدید کاخ سفید که برای ایران پیش‌شرط می‌گذاشت، رهبر حکیم انقلاب به این سیکل معیوب خاتمه دادند و از زمانی که بایدن در اتاق بیضی خود مستقر شد شروط ایران را روی میز گذاشتند. مهم‌ترین گزاره‌ای که رهبر معظم انقلاب تلاش داشتند برای طرف غربی و برخی جریانات داخلی تفهیم شود این است که حفظ برجام ذاتا برای ایران ماهوی نیست و فقط لغو تحریم‌ها برای کشورمان موضوع اصلی است. بازخوانی شروط معظم‌له برای تیم فعلی مذاکره‌کننده ایران نقشه راه آینده را ترسیم خواهد کرد.

رهبر انقلاب 19 دی 99 درباره شروط برجامی در دیدار مجازی با مردم آذربایجان شرقی گفتند: «من در مورد این مسأله‌‌ برجام، 3-2 نکته‌ را عرض می‌کنم. نکته‌‌ اول این است که بحث می‌کنند که آمریکا برگردد به برجام یا برنگردد. ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلا مسأله‌‌‌ ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌‌ منطقی ما و مطالبه‌‌ عقلانی ما است، رفع تحریم‌ها است؛ تحریم‌ها باید برداشته بشود. این حق غصب‌شده‌‌ ملت ایران است؛ چه آمریکا، چه اروپا -که آویزان به آمریکا و دنباله‌روِ آمریکا است- وظیفه دارند این حق ملت ایران را ادا کنند. اگر تحریم‌ها برداشته شد، خب آن برگشت آمریکا به برجام معنایی خواهد داشت - البته مسأله‌‌ خسارت‌ها هست که جزو مطالبات ما است و در مراحل بعدی دنبال خواهد شد- اما اگر چنانچه تحریم‌ها برداشته نشد، برگشت آمریکا به برجام ممکن است حتی به ضرر ما تمام بشود؛ به نفع ما که نیست، [بلکه] به ضرر ما هم ممکن است باشد. البته بنده به مسؤولان، هم در قوه‌‌ مجریه و هم در قوه‌‌ مقننه، گفته‌ام که در این زمینه‌ها با دقت و رعایت کامل ضوابط پیش بروند و عمل کنند».

 ایشان سپس یک ماه بعد در بهمن سال گذشته در شرایطی که آن ایام مقامات دولت جو بایدن بازگشت آمریکا به برجام را مشروط به برداشتن گام اول از سوی تهران با بازگشت به محدودیت‌های برجامی می‌کردند، در دیدار فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش شروط ایران را تکمیل کرده و راه‌حل را لغو همه تحریم‌ها و راستی‌آزمایی ایران عنوان کردند. رهبر انقلاب در این زمینه بیان کردند: اگر بخواهیم منطقی و مستدل صحبت بکنیم، آمریکا و ۳ کشور اروپایی که همه‌‌ تعهدات برجامی را زیر پا گذاشتند، دیگر حق ندارند برای برجام شرط و شروط تعیین کنند. آنها به تعهدات برجامی‌شان هیچ عمل نکردند؛ یک برهه‌‌ بسیار کوتاهی در اول کار بعضی از تحریم‌ها را - نه همه‌‌ تحریم‌ها را- موقتا تعطیل کردند، دوباره برگشتند و بعد تحریم‌ها را افزایش هم دادند؛ شاید ۲ برابر، ۳ برابر تحریم‌ها را زیاد هم کردند. بنابراین آنها حق ندارند در این زمینه شرط و شروط معین کنند. آن طرفی که حق دارد برای ادامه‌‌ کار برجام شرط معین کند ایران است. علت هم این است که ایران از اول به تمام تعهدات برجامی خودش عمل کرد، جمهوری اسلامی به تمام تعهدات برجامی عمل کرد؛ آنها نقض کردند. ما حق داریم برای ادامه‌‌ برجام شرط بگذاریم و این شرط را هم گذاشتیم و گفتیم و هیچ ‌کس هم از آن عدول نخواهد کرد؛ و آن این است که اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی -که چند تعهد آن را لغو کرده- برگردد، باید آمریکا تحریم‌ها را کلا لغو بکند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، باید در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن وقت ما هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردیم؛ این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسؤولان کشور هم هست و از این سیاست بر نخواهیم گشت. رهبر انقلاب اسلامی فروردین سال جاری در آغاز مذاکرات وین هدف آمریکایی‌ها از تأکید و اصرار بر مذاکره را تلاش برای تحمیل یک حرف باطل دانستند و افزودند: منطق جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه اول باید آمریکا تحریم‌ها را بردارد زیرا به آنها اطمینانی وجود ندارد و قبلا بارها نقض عهد کرده‌اند، به‌گونه‌ای است که حتی بعضی مذاکره‌کنندگان اروپایی نیز قبول دارند و در جلسات خصوصی آن را تصدیق می‌کنند، اگرچه در مقام تصمیم‌گیری تسلیم آمریکایی‌ها هستند و از خود استقلالی ندارند.

ایشان با اشاره به مذاکرات وین در آن روزها نیز گفتند: آمریکایی‌ها در این مذاکرات، بر سر موضع عنادآمیز خود محکم ایستادند و یک قدم هم جلو نیامدند. رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: آمریکایی‌ها در زبان و وعده می‌گویند تحریم‌ها را بر می‌داریم اما تحریم‌ها را برنداشتند و برنمی‌دارند، ضمن آنکه شرط هم می‌گذارند و می‌گویند که باید در همین توافق جمله‌ای بگنجانید که بعدا درباره برخی موضوعات صحبت شود، اگرنه توافقی نخواهیم داشت. حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای فرمودند: آنها می‌خواهند با گذاشتن این جمله، بهانه‌ای برای دخالت‌های بعدی خود درباره اصل برجام و مسائل موشکی و منطقه‌ای فراهم کنند و اگر ایران حاضر به بحث درباره آنها نشود بگویند توافق را نقض کرده‌اید و توافق، بی‌توافق. ایشان با تأکید بر اینکه آمریکایی‌ها کاملا ناجوانمردانه و خباثت‌آلود برخورد می‌کنند، افزودند: آمریکا هیچ ابایی از نقض قول و تعهدات خود ندارد، همان‌طور که یک بار توافق را نقض کردند و کاملا هم بی‌هزینه بود. رهبر حکیم انقلاب در ادامه گفتند: اکنون هم که به آمریکایی‌ها گفته می‌شود تضمین دهید که توافق را در آینده نقض نخواهید کرد، می‌گویند تضمین نمی‌دهیم.

تیم مذاکره‌کننده ایرانی با کاربست این شروط، مذاکرات موفق‌تری در ادامه خواهد داشت. دولت سیزدهم البته با اقداماتی که پیش از شروع مذاکرات در گسترده‌تر کردن سبد دیپلماسی انجام داد، این پیام را به طرف مقابل فرستاد که برای ایران برجام همه چیز نیست و گزینه‌های جایگزین وجود دارد؛ چه اینکه منابع غربی هم از جمع‌بندی خود از مذاکرات روزهای گذشته در هتل کوبورگ گزارش داده‌اند ایران توافقی می‌خواهد که تحریم‌ها را لغو کند اما خود را به خاطر برجام نمی‌کشد. اهمیت شروط کاربردی رهبرانقلاب در اینجاست که محرک‌هایی که در اختیار آمریکا جهت فشار وارد کردن به ایران قرار داشت کارایی خود را از دست داده است. از همین رو است که ایشان در سخنرانی اول سال 1400 گفتند: آمریکایی‌ها می‌گویند شرایط تغییر کرده و توافق قبل باید تغییر کند، قبول داریم؛ شرایط تغییر کرده اما به نفع مردم ایران!