گروه بین‌الملل: در دور جدید حملات شدید مسکو به اوکراین، پهپادهای انتحاری روسیه شرکت انتقال برق کی‌یف را مورد هدف قرار دادند؛ همان پهپادهایی که زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین مدعی شده برای ایران است. منابع محلی اوکراین با انتشار کلیپ‌هایی گفتند روسیه با استفاده از پهپادهای انتحاری، ساختمان مرکزی شرکت «یوکرنرگو» اپراتور سیستم انتقال برق در کی‌یف و تنها اپراتور خطوط ولتاژ بالای اوکراین را هدف قرار داده است. همچنین تصاویری از تلاش نظامیان اوکراینی برای شلیک به پهپادهای انتحاری روسیه با استفاده از سلاح‌های ضد نفر، در پی ناتوانی و عمل نکردن سامانه‌های پدافندی پیشرفته اهدایی غرب به اوکراین منتشر شده است. 

رسانه‌های غربی و اوکراین اعلام کردند حجم تخریب و اثرات عملیات پهپادی روسیه علیه اهدافی در کی‌یف، پایتخت اوکراین بسیار زیاد بوده است و ارتش این کشور هم برای انهدام پهپادهای انتحاری روسیه هیچ کاری انجام نداده است. «آندری یرماک» رئیس دفتر رئیس‌جمهور اوکراین به رسانه‌ها خبر داد صبح دیروز دوشنبه کی‌یف با پهپادهای انتحاری «کامی کازه» هدف حمله قرار گرفته و در چند نقطه از منطقه مرکزی پایتخت انفجار صورت گرفته است. «ویتالی کلیچکو» شهردار کی‌یف اعلام کرد به برخی مناطق مسکونی در پایتخت اوکراین آسیب وارد شده است. یرماک در پیامی در صفحه تلگرامی خود خطاب به حامیان غربی این کشور اعلام کرد اوکراین برای دفاع از خود در برابر حملات هوایی روسیه، «در اسرع وقت» به سامانه‌های پدافند هوایی بیشتری نیاز دارد. از سوی دیگر برخی دیگر از رسانه‌ها گزارش دادند روسیه با پهپادهای انتحاری خود به اهدافی در «اودسا» و «خارکیف» هم حملاتی انجام داده است. «دنیس اشمیهال» نخست‌وزیر اوکراین روز دوشنبه اعلام کرد حملات جدید روسیه موجب آسیب جدی به زیرساخت‌ها در این کشور شده‌ است. به نوشته «خبرگزاری فرانسه»، اشمیهال با اشاره به دور جدید حملات علیه مواضع مختلف در اوکراین از جمله در کی‌یف گفت:‌ «تروریست‌های روس بار دیگر به زیرساخت‌های انرژی در ۳ منطقه اوکراین حمله کردند». نخست‌وزیر اوکراین افزود: «در نتیجه این حملات، برق صدها ناحیه مسکونی قطع شده است». وزارت دفاع روسیه دیروز دوشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد تمام اهداف تعیین شده برای حملات هوایی در اوکراین با موفقیت منهدم شد. 

به نوشته خبرگزاری «اسپوتنیک»، در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «در خلال روز، نیروهای مسلح روسیه تسلیحات دوربرد با دقت بالا را از زمین و دریا به تأسیسات فرماندهی نظامی و شبکه برق اوکراین شلیک کردند. تمام اهداف تعیین شده منهدم شد». «میخائیل پودولیاک» مشاور رئیس‌جمهور اوکراین نیز گفت بعد از موج جدید حملات پهپادی روسیه به شهرهای اوکراین در روز دوشنبه (۱۷ اکتبر)، روسیه باید از گروه ۲۰ اقتصاد بزرگ و سایر گروه‌های بین‌المللی اخراج شود. به گزارش خبرگزاری رویترز، این مقام اوکراینی در حساب توئیتر خود ادعا کرد: کسانی که دستور حمله به زیرساخت‌های حیاتی برای منجمد کردن غیرنظامیان و سازماندهی بسیج کامل را می‌دهند تا خط مقدم را با اجساد بپوشانند، قطعا نمی‌توانند با سران گروه ۲۰ دور یک میز بنشینند. وی در ادامه این ادعاها، افزود: زمان پایان دادن به ریاکاری روسیه رسیده است. فدراسیون روسیه باید از همه پلتفرم‌ها اخراج شود. در گزارش وزارت دفاع روسیه آمده است: در حملات توپخانه‌ای دیروز در خارکیف ۱۶۰ سرباز اوکراینی کشته و ۴ خودرو نظامی منهدم شدند. در این گزارش آمده است: نیروهای روس توانستند با دفع حملات نیروهای اوکراینی در دونتسک، بیش از 50 سرباز اوکراینی را کشته و ۶ تانک را منهدم کنند. در منطقه خرسون نیز بیش از 100 سرباز اوکراینی کشته شدند. به گفته وزارت دفاع روسیه، نیروهای روس توانستند روز دوشنبه ۹ پهپاد، ۲۱ موشک هیمارس و اولخا و ۲ موشک رادار‌گریز هارم آمریکایی را رهگیری و ساقط کنند. 

از سوی دیگر رئیس‌جمهور اوکراین در فیلمی مدعی شد روسیه توسط پهپادهای انتحاری ایران به کی‌یف حمله می‌کند؛ موضوعی که توسط امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران رد شد. جنگ اوکراین پای صهیونیست‌ها را به این جنگ باز کرده است. «ناچمن شای» وزیر امور دیاسپورا (صهیونیست‌های ساکن خارج از فلسطین اشغالی) رژیم صهیونیستی یکشنبه خواستار کمک نظامی این رژیم به کی‌یف برای مقابله با روسیه شد. در حالی که رژیم تل‌آویو از آغاز جنگ در اوکراین به‌رغم موضع‌گیری‌های ضد روسی، مجوز فروش سلاح به کی‌یف را به شرکت‌های اسرائیلی از بیم واکنش روسیه نداده، این وزیر صهیونیست با اشاره به برخی اتهام‌زنی‌های رسانه‌ای درباره کمک تسلیحاتی ایران به روسیه، در توئیتی نوشت: «دیگر هیچ شکی درباره اینکه اسرائیل باید در این درگیری خونین کجا بایستد وجود ندارد، زمان آن رسیده که اوکراین هم کمک نظامی دریافت کند، درست همان‌طور که آمریکا و کشورهای ناتو ارائه می‌کنند». روزنامه «تایمز اسرائیل» اخیرا به نقل از یک منبع آگاه نوشت یک پیمانکار نظامی صهیونیست قصد دارد از طریق لهستان به اوکراین سامانه ضدهوایی برساند. این رسانه در گزارش خود اشاره‌ای به نام این شرکت و نوع سامانه‌ای که قرار است با واسطه به کی‌یف ارسال شود، نکرد. «تایمز اسرائیل» در ادامه نوشت که تل‌آویو بخوبی می‌داند این سامانه‌ها قرار است در نهایت به اوکراین برسد اما چشم خود را به روی این قرارداد بسته و پیمانکار نظامی مذکور نیز ادعا دارد مقصد سامانه‌های ضدهوایی لهستان خواهد بود. 

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین اخیرا از مخالفت رژیم موقت صهیونیستی با ارسال سامانه‌های پدافند موشکی به کشورش ابراز ناخرسندی کرد. زلنسکی در مصاحبه‌ای گفت از اینکه تل‌آویو سامانه‌های پدافند موشکی به اوکراین نفروخت تا در برابر حملات موشکی روسیه مقابله کند، «بهت‌زده» است. او گفت: «نمی‌دانم چه اتفاقی برای اسرائیل افتاده است. حقیقتا و به‌راستی بهت‌زده هستم، زیرا درک نمی‌کنم که چرا آنها به ما پدافند هوایی نمی‌دهند». رئیس‌جمهور اوکراین در فاصله کوتاهی بعد از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در منطقه دونباس در تاریخ ۲۴ فوریه (پنجم اسفند) هم از رژیم صهیونیستی درخواست کرده بود سامانه‌های پدافندی «گنبد آهنین» به کشورش بدهد. از طرف دیگر، «دیمیتری مدودف» رئیس‌جمهور سابق و معاون شورای امنیت ملی روسیه به رژیم صهیونیستی درباره ارسال تسلیحات به اوکراین هشدار داد و گفت تحویل سامانه‌های تسلیحاتی پیشرفته به کی‌یف به معنای نابودی روابط دوجانبه است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، وی دوشنبه (۱۷ اکتبر) در پیامی در تلگرام نوشت: «به نظر می‌رسد اسرائیل در حال آماده شدن برای عرضه تسلیحات به رژیم کی‌یف است. اقدامی بسیار بی‌ملاحظه». وی در ادامه تاکید کرد: «چنین اقدامی همه روابط دوجانبه را از بین خواهد برد». جنگ اوکراین باعث سردی روابط مسکو و تل‌آویو شده است. چندی قبل اسرائیل از پناهندگان اوکراینی به گرمی استقبال کرد که این موضوع روس‌ها را عصبانی کرد و باعث شد آنها فعالیت «آژانس صهیون» را در مسکو تعلیق کنند. 

در ماه‌های اخیر همزمان با تحولات جنگ اوکراین، روسیه و رژیم صهیونیستی نیز به اختلافات فراوانی بر‌خورده‌اند. رژیم صهیونیستی اقدام به فروش تانک و جنگ‌افزار و همچنین اطلاعات سامانه‌های بدون سرنشین ایران به اوکراین کرد. همزمان اقدام به حمایت از دانشجویان اوکراینی کرده و مرزهای خود را به روی مهاجران یهودی روسیه و اوکراین باز کرده است و تعدادی از زخمی‌های جنگ اوکراین نیز برای مداوا به سرزمین‌های اشغالی منتقل شده‌اند. همچنین بخشی از تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای انتقال اسلحه به اوکراین نیز به دلیل تحریم‌های بین‌المللی علیه صنایع نظامی اسرائیل با شکست مواجه شده است. رژیم صهیونیستی در یک اقدام تحریک‌آمیز دیگر علیه روسیه همه‌پرسی شرق اوکراین را نیز به رسمیت نشناخت. روسیه نیز دیدارهایی را با رهبران گروهای فلسطینی از جمله حماس داشته و همچنین از مقامات حزب‌الله لبنان نیز برای تبادل نظر به روسیه دعوت به عمل آورده است. می‌توان گفت روابط رژیم صهیونیستی و روسیه حداقل از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی به این سو تا این اندازه متشنج نبوده است؛ حتی تا قبل از وقوع جنگ اوکراین نیز روسیه عملا به عنوان سدی در برابر نیروهای ایرانی و حزب‌الله در مرزهای رژیم صهیونیستی عمل می‌کرد و هر زمان جنگنده‌های رژیم صهیونیستی بمباران مواضع ایران و ارتش سوریه را آغاز می‌کردند سامانه‌های دفاع هوایی اس 300 روسیه در سوریه خاموش می‌شد اما هم‌اکنون معادلات تغییر کرده است و رژیم صهیونیستی و روسیه به مشکلات جدی خورده‌اند. 

در همین رابطه ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه به رادیو دولتی اسپوتنیک گفت که «مزدوران اسرائیلی» در کنار گروه بدنام «آزوف» در اوکراین هستند. البته لاوروف، وزیر خارجه روسیه پا را از این نیز فراتر نهاد و در اظهاراتی گفت هیتلر، رهبر آلمان نازی نژاد یهودی داشته است که واکنش تند اسرائیلی‌ها را در پی داشت. روز سه‌شنبه روزنامه هارآرتص به نقل از منابعی در این رژیم نوشت کمک اسرائیل به اوکراین حتمی خواهد بود؛ موضوعی که روابط سرد مسکو و تل‌آویو را وارد مرحله تخاصم می‌کند.

گروه بین‌الملل: عمران‌خان توانست در انتخابات میان‌دوره‌ای پارلمان پاکستان که روز یکشنبه برگزار شد، اکثریت کرسی‌ها را کسب کند که جرقه‌ای برای کارزار انتخاباتی‌اش با هدف فشار بر دولت نوپای اسلام‌آباد برای برگزاری انتخابات زودهنگام محسوب می‌شود. 

انتخابات میان‌دوره‌ای پارلمان پاکستان روز یکشنبه برگزار شد و می‌تواند جرقه‌ای برای کارزار انتخاباتی‌ عمران‌خان با هدف فشار بر دولت نوپای اسلام‌آباد برای برگزاری انتخابات زودهنگام محسوب شود. در حالی که عمران‌خان تنها می‌تواند یکی از کرسی‌های کسب شده را برای خود نگه دارد اما این پیروزی به منزله حمایت بیش از ۲۲۰ میلیون نفر از او است. «فواد چودری» یکی از رهبران ارشد حزب عمران‌خان، «تحریک انصاف»‌ در توئیتی نوشت: من از دولت و این تشکیلات می‌خواهم که به خواسته اکثریت مردم احترام گذاشته و به سرعت انتخاباتی دیگر برگزار کند. ما آماده گفت‌وگو درباره چارچوب انتخابات با دولت هستیم. این تنش سیاسی در حالی رخ داده که دولت شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان با وضعیت بد اقتصادی روبه‌رو است. همچنین این رأی‌گیری میان‌دوره‌ای پس از آن برگزار شد که تمام ۱۳۱ قانون‌گذار پارلمان پاکستان از حزب عمران‌خان از مجلس عوام این کشور در آوریل در پی تغییر دولت استعفا کردند. در حالی که این پیروزی باعث جسور شدن عمران‌خان و حامیانش می‌شود، مشکلات حقوقی کنونی او ممکن است جلوی جاه‌طلبی‌های سیاسی او را بگیرد. کمیسیون انتخابات پاکستان نیز اعلام کرده حزب نخست‌وزیر سابق این کشور منابع مالی غیرقانونی خارجی از آمریکا، استرالیا و امارات دریافت کرده است. حزب مذکور اما این اتهام را رد کرده است. هر گونه تصمیم درباره اینکه این حزب امکان ارائه درخواست تجدیدنظر را از دست بدهد و مشمول مجازات شود، بر عهده دیوان عالی است و شاید حزب عمران‌خان با ممنوعیت در رقابت انتخاباتی روبه‌رو شود. در همین حال، آژانس عالی تحقیقات پاکستان نیز شکایتی را علیه عمران‌خان بابت دریافت این مبالغ غیرقانونی از یک گروه سرمایه‌گذاری خصوصی منحل شده مستقر در دوبی تنظیم کرده است. این محکومیت کیفری شاید باعث شود عمران‌خان برای 5 سال از حضور در عرصه سیاست منع شود. 

عمران‌خان چند ماه قبل در یک عمل سیاسی که به گفته‌ او و متحدانش، کودتای سیاسی در پارلمان بود از نخست‌وزیری کنار رفت. او چند روز قبل از برکناری سفری به روسیه داشت که در اوج جنگ مسکو و کی‌یف بود و واشنگتن نسبت به این سفر واکنش منفی زیادی داشت. عمران‌خان در سفر به مسکو از تصمیم ولادیمیر پوتین در حمله به اوکراین حمایت کرد. عمران‌خان اعلام کرده بود آمریکا بی‌شرمانه در امور داخلی پاکستان مداخله کرده و خواهان سازماندهی اعتراضات علیه این توطئه‌چینی شد. مقامات آمریکایی اتهامات نخست‌وزیر سابق پاکستان را رد کرده بودند. 

بوریس وولخونسکی، دانشیار انستیتوی کشورهای آسیا و آفریقا در دانشگاه دولتی مسکو، معتقد است: «روابط نزدیک پاکستان با چین در زمان عمران‌خان ادامه یافت و همین موضوع سبب شد آمریکا به عمران‌خان بدبین شود و درصدد برکناری او باشد. اسد عمر، دبیرکل حزب تحریک انصاف، در بیانیه خود در اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان تاکید کرد که اراده ملت روشن است و به انتخابات زودهنگام اشاره کرد. عمران‌خان از زمانی که در آوریل برکنار شد، خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شده است. پس از نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای، انتظار می‌رود خان و حزبش با قوت بیشتری خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شوند. خان همچنین در انتخابات میان‌دوره‌ای پنجاب در جولای پیروز شد. 

زینب درخشان: مقتدا صدر، روحانی شیعه عراقی که مدام در حال ورود و خروج به دنیای سیاست در عراق است باز هم متحمل شکست دیگری در عرصه سیاسی این کشور شد. این بار اما علاوه بر شکست در برابر اراده مردمی، در سپهر سیاسی شیعه نیز مردود شد. به‌رغم دست و پا زدن‌های جریان صدر طی یک سال گذشته که خسارات بسیاری در ابعاد مختلف برجا گذاشت، نمایندگان پارلمان عراق طی ۲ هفته گذشته رئیس پارلمان را انتخاب کردند، رئیس‌جمهور جدید این کشور را تعیین کردند و در نهایت مامور تشکیل کابینه جدید نیز معرفی شد؛ شکست کامل برای مقتدا صدر و جریان فکری حامی وی. 

چرا چارچوب هماهنگی شیعی موسوم به اطار التنسیقی به چنین موفقیت بزرگی دست یافت؟

1- از زمان برگزاری انتخابات پارلمانی عراق تا الان که دولت عراق در شرف تشکیل است، گروه‌های شیعه همواره بر رعایت مر قانون اساسی و همچنین قوانین انتخاباتی عراق پایبند بوده‌اند و بدون تعارف در هیچ برهه‌ای نه تنها از قانون اساسی عراق منحرف نشده‌اند بلکه از سایر گروه‌های سنی و کرد و... نیز درخواست کردند به قانون اساسی پایبند باشند. همین پایبندی به قانون بود که اعتماد سایر گروه‌های رقیب را جلب کرد و آنها را به همکاری و همراهی روزافزون با چارچوب شیعی برای تشکیل دولت و بازگشت ثبات به سیاست در عراق سوق داد. 

2- حفظ وحدت و انسجام داخلی و پرهیز از هرگونه تکروی از دیگر عواملی بود که چارچوب شیعی موکدا بر آن تاکید داشت. با وجود اختلافات و سلایق متفاوت و گاه متضاد، چارچوب شیعی هیچ‌گاه دچار شکاف و انشقاق نشد و همین امر در نهایت منجر به پیروزی آنها در این بزنگاه تاریخی شد. به عنوان مثال، چارچوب شیعی در برهه‌ای با شرط مقتدا صدر برای کنار گذاشتن ائتلاف قانون به ریاست نوری المالکی برای شرکت در جلسات هماهنگی چارچوب هماهنگی مخالفت کرد و بر لزوم حضور همه جریان‌های شیعی چه کوچک و بزرگ تاکید کرد. هادی العامری، رئیس ائتلاف الفتح در پاسخ به درخواست صدر گفته بود خروج هیچ یک از گروه‌های شیعه از چارچوب هماهنگی امکان ندارد و به صلاح نیست. 

3- چارچوب هماهنگی شیعی در تمام تصمیم‌گیری‌ها بر اجماع نظر در میان گروه‌های شیعی تاکید و بر آن اصرار داشت. این یکی دیگر از رموز موفقیت اطار التنسیقی در این مسیر بود. چارچوب هماهنگی حتی با درخواست انحلال پارلمان که توسط مقتدا صدر مطرح شد مخالفت نکرد اما آن را منوط به اجماع ملی و اجماع داخلی محافل سیاسی عراق خواند. 

در نهایت به دلیل اینکه این درخواست هیچ جنبه قانونی نداشت و حمایت احزاب سیاسی را نیز به همراه نداشت، عقیم ماند و نظر چارچوب هماهنگی نیز همین بود. 

4- چارچوب شیعی علاوه بر هماهنگی کم‌سابقه داخلی، راه تفاهم، ارتباط و همکاری با سایر احزاب و گروه‌های سیاسی غیرشیعی را نیز در دستور کار قرار داد و هیچگاه از این مهم غافل نشد. چارچوب هماهنگی در همه موارد تلاش کرد نظر سخت‌ترین رقبای خود را نیز جلب کند و این یکی دیگر از دلایل موفقیت آنها بود. 

چارچوب شیعی بسیار تلاش کرد مقتدا صدر نیز با رعایت قوانین کشوری و به منظور حفظ انسجام و اتحاد گروه‌های شیعی و لزوم اجماع ملی در این فرآیند مشارکت داشته باشد. این مساله هم برای آینده ملت عراق و هم برای کلیت شیعه در منطقه بسیار مهم بود اما جریان صدر به دلیل محاسبات اشتباه، هیچ‌گاه با چارچوب هماهنگی همراه نشد و در نهایت شکست بدی را پذیرا شد. 

الف) جریان صدر همان ابتدا بدون توجه به تبعات سنگین اقدام سیاسی خود و بدون توجه به نظرات سایر احزاب، گروه‌ها و حتی احزاب نزدیک، نمایندگان خود را از پارلمان عراق بیرون کشید تا نمونه یک تکروی تمام‌عیار را به نمایش بگذارد. این تصمیم کاملا اشتباه نه‌تنها باعث شکاف گسترده در گروه‌های شیعه شد بلکه کل عراق را برای مدت نامعلوم وارد تنش سیاسی و بی‌ثباتی فزاینده کرد. بلوا و آشوب‌هایی که ده‌ها کشته در جریان اعتراضات حامیان این جریان در منطقه سبز بغداد برجا گذاشت و تبعات و آثار آن همچنان پابرجاست. 

ب) از دلایل عمده شکست دوباره صدری‌ها، اصرار بر روندهای غیرقانونی و مخالف با قانون اساسی عراق بود؛ چیزی که گروه‌های شیعه نیز بارها درباره آن هشدار دادند و آنها را از این اقدامات غیرقانونی برحذر داشتند. ورود غیرقانونی حامیان این جریان به پارلمان، حمله به کاخ ریاست‌جمهوری، درخواست برای انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام گوشه‌ای از اقدامات مقتدا صدر بود که برخلاف امنیت ملی و در تضاد با قانون اساسی عراق صورت گرفت؛ اقداماتی که به همین دلیل محتوم به شکست بود و هیچ گشایشی در مسیر مطالبات این جریان ایجاد نکرد. 

پ) اتهام‌زنی، اختلاف‌افکنی بویژه در میان گروه‌های شیعی و لجاجت سیاسی از عوامل دیگر شکست سیاسی جریان صدر بود؛ اقداماتی که در نهایت کاسه صبر همه را لبریز کرد و منجر به بیانیه تاریخی آیت‌الله‌العظمی حائری شد که میخ آخر بر آبرو و اعتبار مقتدا صدر بود. تاکید آیت‌الله حائری، مرجع بزرگ شیعیان عراق بر لزوم تبعیت از حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای رهبر بزرگوار انقلاب منجر به اعتبارزدایی گسترده و از دست دادن بخش بزرگی از حامیان دینی و مردمی و اعتبار سیاسی مقتدا صدر شد. 

ت) اکنون واکنش جریان صدر به تشکیل دولت عراق عصبانیت همراه با اعلام این مساله بود که در روند تشکیل دولت عراق هیچ گونه مشارکتی نخواهد داشت؛ گویا در بر روی همان پاشنه می‌چرخد. با این حال باید منتظر ماند و دید آیا صدری‌ها از تحولات یک سال اخیر درس می‌گیرند یا بر همان روال شکست‌خورده‌ خود اصرار خواهند کرد.

گروه اقتصادی: بدون شک ناآرامی‌های اخیر اقتصاد کشور را از ابعاد مختلفی تحت تاثیر قرار داده و از نظر امنیت سرمایه‌گذاری و کسب‌وکارها آسیب‌های قابل ‌توجهی به مردم و کشور وارد کرده است. علاوه بر اینکه این مساله نیز باید مورد توجه قرار گیرد که هر گاه در کشور اغتشاش و ناآرامی شکل گرفته، فشار بیرونی و تحریم‌های بین‌المللی نیز بر کشور تحمیل شده و مشکلات اقتصادی که یکی از محورهای نارضایتی مردم است، نه ‌تنها بهبود پیدا نمی‌کند، بلکه وضعیت حادتری نیز بر اقتصاد و معیشت مردم حاکم می‌شود. کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، آسیب به کسب‌وکارهای اینترنتی و نوپا، به نتیجه نرسیدن پروژه‌های کریدوری و تجاری و در نهایت کاهش رشد اقتصادی و از بین رفتن نهاد بازار از اصلی‌ترین آسیب‌های اغتشاشات اخیر برای اقتصاد ایران بوده است. 

 

* تند شدن شیب نزولی بورس

یکی از عوامل موثر بر نوسانات اخیر بازار سهام را می‌توان اغتشاشات اخیر دانست. آشوب‌های خیابانی با افزایش سطح ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، مسیر قرمزپوشی این بازار را فراهم کرد. هنگامی که فضای عمومی کشور تحت تاثیر رخدادهایی همچون اغتشاشات قرار می‌گیرد، کاهش ارزش پول ملی و نوسان بازار سهام امری بدیهی است. 

ناآرامی‌ها‌ی ‌اخیر اثر منفی بر بازار سرمایه گذاشت و موجب کاهش 3 تا 5 درصدی شاخص بورس و کاهش 15-10 درصدی ارزش سهام‌های کوچک بازار شد و در همین مدت بیش از 10 هزار میلیارد ریال پول حقیقی‌ها‌ از بازار سرمایه خارج شد.

کارشناسان و صاحبنظران اقتصاد معتقدند به دنبال اتفاقاتی که طی هفته‌های گذشته در کشور رخ داده، خروج سرمایه از بورس و خروج سرمایه از کشور شدت گرفته است. در واقع افت شاخص بورس باعث شده سهامداران بازار سرمایه، دارایی‌های خود را از این بازار خارج کرده و برای حفظ ارزش دارایی‌های خود، آن را وارد بازارهای دیگر از جمله دلار کنند و حتی با خارج کردن دلار از کشور، خروج سرمایه‌ از کشور را رقم بزنند.

به گفته کارشناسان، طی هفته‌های اخیر بازار سرمایه یک عقب‌ماندگی را نسبت به 4 بازار خودرو، مسکن، دلار و طلا در طول ۱۰ سال گذشته تجربه کرده است. و شواهد نشان می‌دهد در حال حاضر روند کلیت بازار نزولی و با توجه به ایجاد نشدن نهادهای لازم در بازار و نیز اعتمادهای از دست رفته نسبت به این بازار، بازگشت بورس به مسیر اصلی خود زمانبر است. در واقع جو حاکم بر کشور مزید بر علت شده و روند نزول را تشدید کرده، در نتیجه هر گونه تشدید نااطمینانی‌ باعث اثر منفی در رفتارهای بازیگران و نیز روند بازار خواهد شد، حتی این نااطمینانی می‌تواند نشأت گرفته از بحث برجام یا اتفاقات اخیر ایجاد شده در سطح کشور باشد.

همچنین در این مدت ارزش پول ملی به واسطه ناامنی‌ها در کشور بشدت کاهش یافته است؛ 26 شهریور هر دلار آمریکا در بازار آزاد با قیمت 31 هزار و 500 تومان معامله می‌شد که با آغاز اغتشاشات روند صعودی به خود گرفت تا جایی که در کانال 33 هزار تومان قرار گرفت و در روزهای اخیر با فروکش کردن اردوکشی‌های خیابانی به محدوده 32 هزار تومان رسیده است. 

 

* تأثیر اغتشاشات بر اصناف

در شرایطی که اصناف و کسب‌وکارهای فعال در کشور پس از گذشت بیش از ۲ سال از شیوع ویروس کرونا و آسیب‌هایی که از شیوع این بیماری به آنها وارد شد، رفته ‌رفته در فکر جبران ضرر و زیان‌های خود بودند، شروع اتفاقات و اغتشاشات اخیر در کشور بار دیگر وضعیت کسب‌و‌کارها را در شرایط نامساعدی قرار داده است. پایین ‌کشیدن کرکره مغازه‌ها در شرایط ناامنی و اغتشاش حتی اگر زمان زیادی ادامه پیدا نکند اما باز هم بر اقتصاد و هزینه‌های صاحبان کسب‌وکار تاثیر مستقیم می‌گذارد. 

گزارش‌های میدانی از وضعیت بازار و کسب‌وکارها در مدت اخیر نشان می‌دهد بیشتر بازاریان و صاحبان کسب‌وکارها با تعطیل کردن محل کسب و پایین کشیدن کرکره مغازه در ساعاتی که اوج فعالیت و درآمدزایی آنهاست، متحمل ضرر و زیان‌های فراوانی شده‌اند. 

رئیس اتاق اصناف تهران نیز بتازگی با اشاره به اغتشاشات اخیر گفته است: صنف‌های مختلف با توجه به ناآرامی‌های اخیر آسیب دیدند و این موضوع چرخه اقتصادی کشور را دچار چالش می‌کند. به گفته قاسم نوده‌فراهانی، اصناف در بخش‌های مختلف کشور از این وضعیت آسیب دیدند، زیرا بخشی از کسبه فعالیت خود را در ساعات عصر آغاز و تا ساعت پایانی شب ادامه می‌دادند. این قشر از صاحبان کسب‌وکار در اغتشاشات مجبور به بستن مغازه‌های خود می‌شدند تا از آسیب و خسارت به اموال جلوگیری کنند، به همین دلیل مشکلات اقتصادی برای آنها ایجاد شده و می‌شود. 

نوده‌فراهانی با بیان اینکه در صورت بسته نبودن مغازه‌ها در خیابان‌هایی که ناآرامی‌ها در آن رخ می‌دهد امکان تعرض و خسارت بیشتر وجود دارد، تاکید کرد: کسادی بازار بویژه در بعدازظهرها، اقتصاد کشور را چه در بخش خرد و چه در بخش کلان با چالش مواجه می‌کند. 

وی با تاکید بر اینکه امنیت و آرامش، اقتصاد حاکم بر کسب‌وکارها را تامین می‌کند، تصریح کرد: با توجه به این وضعیت، کسبه و بازاری‌هایی که به طور مستقیم با شرایط خیابان در ارتباط نیستند نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند و به طور قطع بر چرخه اقتصادی کشور تاثیر خواهد گذاشت. 

رئیس اتاق اصناف تهران خاطرنشان کرد: در چرخه اقتصادی تمام بخش‌ها به یکدیگر وابسته‌اند و اختلال در یکی از بخش‌ها، حوزه‌های دیگر را نیز درگیر خواهد کرد، زیرا اصناف به صورت مجموعه و نه فردی، فعالیت می‌کنند. 

 

* آسیب به اصناف اینترنتی

از طرف دیگر اغتشاشات اخیر بر روند فعالیت کسب‌وکارهای مجازی نیز تاثیر گذاشته به گونه‌ای که طبق اعلام کارشناسان و فعالان کسب‌وکارهای مجازی، اغتشاشات اخیر، کسب‌و‌کار ۱۰ میلیون نفر را با مشکل مواجه کرد. به عبارت دیگر ملاحظات امنیتی که موجب اعمال محدودیت‌های مقطعی در اینترنت شده، باعث شد بسیاری از کسب‌وکارهایی که در بستر اینترنت و فضای مجازی فعالیت دارند با ضررهای هنگفتی روبه‌رو شوند. مضاف بر اینکه اعمال محدودیت‌ در اینترنت باعث کاهش اعتماد مردم به کسب‌وکارهای اینترنتی شد. 

سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد بتازگی در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با اشاره به لطماتی که در فضای مجازی به کسب‌وکارها و فعالان اقتصادی به دلیل اتفاقات هفته‌های اخیر وارد شده، گفته است: دغدغه‌های فعالان اقتصادی در فضای مجازی و حقیقی در طول هفته‌های گذشته و لطماتی را که ناامنی اجتماعی وارد کرده است باید به رسمیت شناخت. بر همه ما روشن است که اهمیت کسب‌وکار و امنیت سرمایه‌گذاری موضوعی است که نه تنها فقط شاخص‌های رشد اقتصادی و پیشرفت اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه بر معیشت مردم، خانوارها و فعالان اقتصادی از اصناف و تجار و کسانی که در فضای مجازی هستند، تأثیرگذار است. حتما لطمات وارد شده به کسب‌وکارها باید ترمیم شود و دولت وظیفه خود می‌داند و مشخصا درباره برخی بسته‌های حمایتی، دوستان دست به کار شده‌اند، ویرایش اولیه انجام و به مراجع ارجاع شده و اگر تصویب شود، ظرف روزهای آینده می‌تواند خبر خوبی برای فعالان اقتصادی باشد.

 

* تحریم و تورم دستاورد اغتشاشات

 یک اصطلاح بسیار مهم در اقتصاد وجود دارد که گفته می‌شود سرمایه ترسو و فرار است. به این معنا که برای جلوگیری از فرار سرمایه باید بستر امن و مناسبی ایجاد شود. همان‌گونه که وقتی یک دانه اگر در خاک قرار می‌گیرد، برای رشد و نمو نیاز به بستر مناسب و آب و نور دارد تا رشد کند و بالغ شود، یک سرمایه‌گذاری هم برای رسیدن به مرحله سودآوری، نیاز دارد در محیط امن و شفاف و قابل پیش‌بینی انجام شود و اگر سرمایه‌گذار احساس کند آینده روشن و امنی ندارد، شروع به خروج سرمایه خود از کشور می‌کند و سرمایه‌ به جای اینکه به سمت تولید، صنعت و خدمات برود، به سمت بازارهای نقدشونده و خروج از کشور می‌رود.

کاهش سرمایه‌گذاری در کشور نتیجه‌ای جز گرانی و در نهایت تورم نخواهد داشت و ناگزیر مردم باید تاوان تورم به وجود آمده را پرداخت کنند. 

علاوه بر این، تحریم نیز یکی از پیامدهای اغتشاش و ناامنی و ناآرامی در کشور است. اگرچه ایران طی دهه‌های اخیر همواره با تحریم‌های متعددی روبه‌رو بوده اما تحریم‌هایی که ناشی از وجود ناامنی در کشور اعمال می‌شود، تبعات سنگین‌تری بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت. کارشناسان اقتصادی می‌گویند نتیجه تحریم‌ها علیه کشور موجب تحمیل هزینه تولید و گرانی کالاها و خدمات در کشور می‌شود و در نتیجه به سفره مردم فشار وارد می‌کند و موجب سخت شدن معیشت مردم می‌شود.

در واقع یکی از معیارهای تقویت سرمایه‌گذاری در کشور، امنیت سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران با توجه به روند آینده، یک آستانه و حد ریسک برای خود قائل هستند و در جایی حاضر می‌شوند که امنیت بیشتر و اقتصاد پیش‌بینی‌پذیر و نرخ بازده سرمایه‌ آنها مشخص و روشن باشد و هرچه فضای اقتصاد ناامن باشد یا پیش‌بینی‌پذیر نباشد، سرمایه‌گذاری کمتر خواهد شد. به هم ریختگی اجتماعی و فرهنگی و نبود امنیت منجر به کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش قابلیت پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد می‌شود.

نکته‌ قابل توجه دیگر اینکه در نظام‌های اقتصادی وقتی ریسک اقتصادی افزایش پیدا کند، بیمه‌گری در اقتصاد گران‌تر می‌شود و در هر کشوری که رتبه امنیت و آرامش کمتر باشد، درصدهای حق بیمه افزایش می‌یابد و در نتیجه سرمایه‌گذاری گران‌تر تمام می‌شود. برای واردات و صادرات کالا هم پوشش بیمه‌ای در اقتصادهای ناامن گران‌تر تمام می‌شود، در نتیجه قیمت کالاها و خدمات بالا می‌رود و باعث تورم و گرانی و فشار به معیشت مردم می‌شود.

 

* افزایش ریسک سرمایه‌گذاری

به دنبال اغتشاشات هفته‌های اخیر، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در کشور از مسیر بی‌ثباتی و نا‌آرامی و از طریق ۲ شاخص اقتصادی و روانی، اقتصاد ایران را تحت‌الشعاع قرار داد. همان‌طور که بی‌ثباتی، آشوب و اغتشاش بر مسائل خرد اثر گذاشته و بازارها از رونق می‌افتد، در بخش کلان هم اثرات جبران‌ناپذیری از جمله افزایش ریسک سرمایه‌گذاری دارد.

علی مروی، اقتصاددان در این باره گفته است: در این فضا ممکن است تعریفی به وجود بیاید که چون ارتباط ایران و روسیه به یک ارتباط خوب بدل شده است و کریدور شمال - جنوب ایران به مسیری برای دور زدن تحریم ۲ کشور اختصاص دارد، بنابراین بی‌ثباتی در ایران ریسک سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر در این کریدور را افزایش می‌دهد. این یعنی ریسک به نحوی تنظیم می‌شود که در همه‌ ابعاد قابلیت بهره‌برداری داشته باشد. به معنای دیگر، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در ایران از مسیر بی‌ثباتی و ناآرامی و از طریق ۲ شاخص اقتصادی و روانی در دستور کار است.

همچنین ناآرامی به وجود آمده در مسیرهای کریدوری از جمله سیستان‌و‌بلوچستان و چابهار برای تحت تاثیر قراردادن روابط ایران و روسیه هم قابل تعریف است، یعنی اگر این کریدور آسیب ببیند، یکی از مهم‌ترین مسیرهای روسیه از بین رفته است. 

بنابراین شرط اول و لازم برای هر سرمایه‌گذاری امنیت است، مقوله‌های بعدی به مرور زمان از طریق شرکای تجاری قابل تأمین است. به عنوان مثال یک سرمایه‌گذار اگر امنیت داشته باشد، می‌تواند تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نظر یا مواد اولیه را از محل واردات تأمین کند اما مؤلفه امنیت در تولید و سرمایه‌گذاری شرط اول و لازم و بسیار حیاتی است و قابل واردات نیست. بقیه عوامل تولید از جاهای دیگر قابل تأمین است اما امنیت سرمایه‌گذاری باید در داخل کشور وجود داشته باشد.

 

* صادرات و واردات تحت تأثیر اغتشاش

یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که تحت تأثیر مسائل و چالش‌های داخلی کشور قرار می‌گیرد، موضوع مراودات خارجی است. همان‌طور که گفته شد، ناامنی و اغتشاش نه‌ تنها در بخش‌های خرد و اقتصاد معیشتی مردم تأثیر می‌گذارد، بلکه در حوزه مراودات خارجی نیز موجب بر هم زدن نظم می‌شود. رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در این باره با اشاره به تاثیر اغتشاشات در کاهش مراودات و سیاست‌های صادرات و واردات کشور گفته است: مواردی را سراغ داریم که برخی کشورها محموله‌های غذایی ما را پس از وقوع آشوب‌های خیابانی ارسال نکرده‌اند و یک‌طرفه قراردادها را لغو کردند. به عبارت دیگر به دنبال ناامنی‌های ایجاد شده، نگاه کشورهای دیگر نسبت به وضعیت ایران تغییر می‌کند و در نتیجه آنها کالاهای خود را به کشور ما صادر نمی‌کنند و  شرایط تحریم را هم سخت‌تر می‌کنند. حتی در مواردی پس از اعمال تحریم کشتی‌های ایران، مانع بزرگ صادراتی شکل گرفت و در انتقال و حمل و نقل محصولات کشاورزی و غذایی دردسر ایجاد شد.

به گفته سیدرضا نورانی تامین امنیت اجتماعی زیربنای توسعه اقتصادی است و حتی امنیت غذایی هم که در حوزه کشاورزی برای آن تلاش می‌شود، بدون امنیت اجتماعی محقق نخواهد شد. در حقیقت امنیت اجتماعی از اهم واجبات است که امروز از سوی برخی‌ها نشانه گرفته شده است. در واقع تاثیر هر گونه ناآرامی و به هم خوردن امنیت اجتماعی در داخل، نه تنها در درون مرزها، بلکه بیرون مرزها نیز خود را نشان می‌دهد.

 

* تحریم جدید؛ اغتشاش جدید

اگرچه در نگاه اول اغتشاشات و ناآرامی‌ها در کشور، جنبه سیاسی و اجتماعی دارند اما تجربه نشان داده است تبعات اقتصادی آن بویژه در حوزه بین‌الملل دوچندان است. با نگاهی به تحولات یک دهه اخیر، می‌توان دریافت با وقوع هرگونه آشوب و ناامنی در کشور، سیگنال ضعف و چنددستگی در کشور برای دشمنان غربی ارسال شده است که همین امر انگیزه آنان را برای افزایش فشار‌های اقتصادی و سیاسی افزایش می‌دهد، چرا که گمان می‌کنند افزایش تحریم‌های اقتصادی و افت معیشت مردم، می‌تواند بر آتش اغتشاشات بیفزاید. 

بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند فتنه ۸۸ تاثیر چشمگیری بر وضع تحریم‌های شدید علیه ایران داشت و می‌گویند فتنه ۸۸ مقامات آمریکایی را به این نتیجه رساند که می‌توانند با افزایش فشار اقتصادی از طریق تشدید تحریم‌ها و آغاز جنگ اقتصادی، شکاف بین مردم و حاکمیت را زنده نگه‌ دارند تا ایران بر اثر فشارهای داخلی مجبور به تغییر رفتار در مساله هسته‌ای و سایر مسائل به نفع آمریکا شود. 

در همین رابطه ریچارد نفیو، معاون وقت وزارت خزانه‌داری آمریکا و طراح تحریم‌ها علیه ایران در دولت اوباما، در کتاب خاطرات خود با عنوان «هنر تحریم‌ها، نگاهی از درون میدان» با تاکید بر اینکه اعتراض‌ها به نتیجه انتخابات سال ۸۸، کاخ سفید را به این نتیجه رساند که با توجه به تضعیف دولت ایران، امکان توافق وجود ندارد و آمریکا باید تحریم‌ها علیه کشورمان را تشدید کند، نوشت: «در نوامبر ۲۰۰۹ (آذر ۸۸) اوباما به سفیر آمریکا در سازمان ملل (خانم رایس) و وزیر خارجه (خانم کلینتون) و یک وزیر دیگر اجازه داد برنامه‌های خود برای تحریم را پیش ببرند».

همچنین باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در کتاب خاطرات خود با عنوان «سرزمین موعود» که اخیرا منتشر شده است، با اشاره به اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۸۸ نوشت: «بعد از آنکه تلاش‌های‌مان برای آغاز مذاکره با ایران رد شد و در شرایطی که این کشور وارد چرخه هرج‌ومرج و سرکوبگری بیشتر می‌شد، ما راهبردمان را به ‌سمت دومین گام راهبرد منع اشاعه‌ای خودمان تغییر دادیم: یعنی بسیج کردن جامعه بین‌الملل برای اعمال تحریم‌های اقتصادی سخت و چندجانبه‌ای که می‌توانست ایران را وادار به حضور در میز مذاکره کند». 

در حال حاضر نیز همان پازل سال 88 در حال تکرار است؛ پس از آنکه دولت سیزدهم توانست با عضویت کامل در پیمان همکاری شانگهای و خنثی‌سازی تحریم‌ها، اقدامات دشمنان را خنثی و آنان را مجبور به قبول شرایط ایران در میز مذاکرات کند، اغتشاشات و آشوب‌های اخیر اما باعث شد دشمنان مجددا در خیال خام افزایش نارضایتی‌ها در پی افزایش تحریم‌ها و تبدیل آن به اهرم فشار در میز مذاکرات فرو بروند. حال این اغتشاشگران هستند که بستر تحریم‌های جدید و اجماع‌سازی علیه ایران را ایجاد خواهند کرد تا آمریکا با استفاده از این اهرم فشار بتواند در پای میز مذاکره، مطالبات خود را به جمهوری اسلامی تحمیل و امتیازات زیاده‌خواهانه را وصول کند. 

 

* ضربه اغتشاشات به مسیر دیپلماسی اقتصادی

 توسعه دیپلماسی اقتصادی با همسایگان و رابطه متوازن با کشورهای مختلف دنیا از اولویت‌های دولت سیزدهم محسوب می‌شود و از ابتدای شکل‌گیری دولت نیز سفرهای مختلفی از سوی اعضای مختلف کابینه به این کشورها انجام شده یا ایران میزبان برخی رؤسای‌جمهور یا وزرای کشورهای همسایه برای تقویت دیپلماسی اقتصادی بوده است. یکی از مسیرهای خنثی‌سازی تحریم‌ها، توسعه تجارت با کشورهای منطقه به عنوان بازاری بزرگ از محصولات و خدمات گوناگون است. سفرهای مقامات کشورها به تهران، عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، سفرهای رئیس‌جمهور و اعضای اقتصادی کابینه به کشورهای مختلف، نقش موثر ایران در نشست سران کشورهای حاشیه خزر و... از جمله اقداماتی بوده که در راستای افزایش سطح روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها می‌توان نام برد. ثمره این اقدامات می‌تواند منجر به افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ایران، ورود سرمایه‌گذاران مختلف به بازار ایران و افزایش حجم تجارت کشور شود که با بروز اغتشاشات، سطح ناامنی در اقتصاد نیز افزایش یافته و عملا به دلیل افزایش ریسک سرمایه‌گذاری، تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار کاهش خواهد یافت. این اتفاق تدوین مسیری که دولت سیزدهم در راستای گسترش همکاری‌های خود با کشورهای مختلف ایجاد کرده را با کندی روبه‌رو خواهد کرد و آسیب آن دامنگیر عموم جامعه خواهد بود.

مهرداد بذرپاش، رئیس کل دیوان محاسبات در جلسه شورای هماهنگی مجلس شورای اسلامی، گزارش این نهاد نظارتی از ارزیابی عملکرد برنامه ششم توسعه در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ را ارائه و پیشنهادات اصلاحی و کاربردی برای تدوین برنامه هفتم توسعه را بیان کرد. 

در این گزارش که برای نخستین‌بار تهیه شده است، دیوان محاسبات کشور به ارزیابی عملکرد ۵۲۰ بند، ماده، جزء و تبصره برنامه ششم توسعه پرداخته و در نهایت پیشنهادهای راهبردی برای تدوین برنامه هفتم توسعه را در ۲ بخش «ساختاری» و «حقوقی» ارائه کرده است. 

بررسی‌های دیوان محاسبات بیانگر دستیابی حداقلی به اهداف تعیین شده در برنامه ششم است که مهم‌ترین دلایل آن نبود اطلاعات آماری متقن و به روز، عدم برنامه‌ریزی درست، فقدان منابع مالی لازم و متناسب، عدم هماهنگی بین بخشی و عدم تصویب آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و سایر مقررات قانونی مرتبط با احکام یاد شده، نگاه سیاستی کلی به موضوع به جای تدوین موارد عملگرایانه، وجود نگاه آرمانی به برنامه و در نهایت تحریم‌های بین‌المللی و عدم توجه به ظرفیت‌های مردمی برای حل مشکلات است. 

این گزارش نشان می‌دهد اهداف قانون‌گذار تنها در ۳۰درصد احکام برنامه ششم محقق شده، در ۴۸ درصد بخشی از احکام محقق شده و در ۲۲ درصد احکام اهداف قانون‌گذار تحقق نیافته است. ضمن اینکه هیچ‌یک از سیاست‌های کلی تحقق صددرصدی نداشته است. 

بر اساس یافته‌های تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور در سنوات ۱۳۹۹-۱۳۹۶ به ‌رغم درج برخی مواد قانون برنامه ششم توسعه کشور در بودجه‌های سنواتی، اعتبارات لازم متناسب با اهداف تعیین‌شده اختصاص نیافته و یا محقق نشده است. 

حسابرسی وضعیت تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوطه نیز نشان می‌دهد صرفا ۲ درصد مقررات، در زمان مقرر تصویب و ۷۱ درصد مصوبه‌ها خارج از فرصت زمانی قانون مصوب شده‌ و ۲۷ درصد تاکنون مصوب نشده است. 

بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی حکایت از فاصله معنادار آنها در اجرا و قانون دارد. در قانون برنامه ششم توسعه دستیابی به متوسط رشد سالانه 8 درصد مدنظر بوده اما متوسط عملکرد از ۱۳۹۶ تا ۳ ماهه سوم ۱۴۰۰ زیر یک درصد (0.76) بوده است. 

همچنین نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی نشان از عدم تحقق اهداف در ترکیب منابع بودجه‌ای دارد و در هیچ‌یک از احکامی که نیاز به مشارکت بخش خصوصی بوده، عملا توفیق حاصل نشده است. 

در حوزه بانکی عمده وظایف نظارتی نظیر اقدامات نظارتی و انتظامی بانک مرکزی، استقرار سامانه‌های نظارتی برخط، ایجاد سامانه‌های متمرکز، امکان دریافت الکترونیکی و برخط استعلام‌های مورد نیاز و فراهم کردن امکان اخذ استعلام‌ها به صورت الکترونیکی و برخط و... مورد تاکید قرار گرفته که در این زمینه اقدامات لازم شده لیکن نیازمند تجمیع و ایجاد سامانه‌های مرتبط دیگری است. 

این نهاد نظارتی تاکید می‌کند با توجه به اینکه عدم موفقیت کامل مجریان در تحقق اهداف قانون‌گذار در برنامه ششم توسعه ناشی از توجه نکردن به سیاست‌های کلی برنامه، اقتصاد مقاومتی، عدم برنامه‌ریزی مناسب و تخصیص نیافتن منابع مالی لازم در بودجه‌های سنواتی، تحریم‌های بین‌المللی بوده است، مبنای حرکت کشور در برنامه هفتم توسعه، باید بیانیه گام دوم انقلاب ابلاغی مقام معظم رهبری و سایر سیاست‌های ابلاغی و عملکرد قوانین مشابه و مرتبط باشد. دیوان محاسبات کشور با هدف کمک به تدوین برنامه هفتم و کارآمدتر بودن این برنامه، پیشنهادهای راهبردی لازم را با رویکرد این بیانیه، در ۲ بخش «محتوایی» و «ساختاری و حقوقی» ارائه می‌کند که برخی از مهم‌ترین پیشنهادهای ساختاری و حقوقی شامل موارد زیر است:

• تدوین عملیاتی طرح‌ها، پروژه‌ها، مواد و احکام سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه

• کمی‌سازی شاخص‌های کیفی تدوینی در برنامه هفتم توسعه و ارائه شاخص‌ها و معیارهای اندازه‌گیری مرتبط در پیوست قانون برنامه هفتم توسعه کشور

• شفاف‌سازی داده، اطلاعات و آمار کشور با استقرار سامانه‌های یکپارچه و تعیین متولی رسمی ارائه آمار

•تعیین و تصریح مسؤول اجرای تمام طرح‌ها، پروژه‌ها، مواد و احکام عملیاتی برنامه هفتم توسعه کشور

• تعیین مرجع ارائه گزارش عملکرد برنامه در مقاطع زمانی مختلف با شاخص‌ها و معیارهای اندازه‌گیری مرتبط در پیوست قانون برنامه هفتم توسعه کشور

• تعیین مراجع نظارتی ارزیابی عملکرد برنامه و سازوکار مناسب جهت دریافت بازخورد نظارتی به منظور اصلاح امور حسب مورد توسط مجلس شورای اسلامی

• تدوین پیوست «پروژه‌های راهبردی برنامه هفتم توسعه کشور» به منظور اولویت‌بندی طرح‌ها، پروژه‌ها، مواد و احکام عملیاتی برنامه جهت اجرای بهینه آنها

• تدوین «پیوست تامین منابع مالی و اعتباری برنامه هفتم توسعه کشور» و التزام به تجدیدنظر منابع بر اساس نرخ تورم قبل از ارائه لایحه بودجه سنواتی به مجلس شورای اسلامی و ارسال آن به همراه لایحه بودجه سنواتی به مجلس

• تهیه «پیوست مبانی عملیاتی تدوین بودجه سنواتی مبتنی بر عملکرد برنامه هفتم توسعه کشور» به منظور عدم تصویب قوانین بودجه‌های سنواتی مغایر با قانون برنامه

• در دوره برنامه هفتم توسعه هر طرح یا لایحه‌ای که به تقلیل منابع یا افزایش مصارف تعیین شده در قانون برنامه بینجامد، در صورتی قابل تصویب باشد که قانون برنامه اصلاح و طریق جبران بار مالی آن در قالب اصلاح جداول و اهداف برنامه پیش‌بینی شود. 

• ارزیابی،کنترل و پالایش قوانین تدوینی در برنامه از حیث مغایرت با موازین شرعی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد سازوکار لازم برای تضمین اصل چهارم قانون اساسی

• تعیین سازوکار مناسب برای عدم مغایرت مقررات با قانون برنامه

• تعیین حدود اختیارات و صلاحیت مراجع وضع قوانین و مقررات با ارائه تعریف روشن و مشخص از «قانون»، «آیین‌نامه، تصویب‌نامه و بخشنامه موضوع اصل ۱۳۸»، «قانون آزمایشی و اساسنامه موضوع اصل ۸۵»، «برنامه و خط مشی دولت و تصمیمات موضوع اصل ۱۳۴»، «آرای وحدت رویه و ضوابط موضوع اصل ۱۶۱» و سایر مقررات و همچنین طبقه‌بندی و تعیین هرم سیاست‌ها، قوانین و مقررات کشور بر اساس نص یا تفسیر اصول قانون اساسی حسب مورد، از طریق مجلس شورای اسلامی

• لحاظ برنامه نظام قانون‌گذاری کشور با هدف اجرایی شدن سیاست‌های کلی قانون‌گذاری به عنوان یکی از سرفصل‌های قانون برنامه هفتم توسعه

• رعایت اصول قانون‌گذاری و قانون‌نویسی و تعیین سازوکار برای انطباق لوایح و طرح‌های قانونی با تاکید بر:

- قابل اجرا بودن قانون و قابل سنجش بودن اجرای آن

- معطوف بودن به نیازهای واقعی

- شفافیت و عدم ابهام

- استحکام در ادبیات و اصطلاحات حقوقی

- بیان شناسه تخصصی هر یک از لوایح و طرح‌های قانونی و علت پیشنهاد آن

- مبتنی بودن بر نظرات کارشناسی و ارزیابی تاثیر اجرای قانون

- داشتن ثبات و نگاه بلندمدت و ملی

- انسجام قوانین و عدم تغییر یا اصلاح ضمنی آنها بدون ذکر شناسه تخصصی

- جلب مشارکت حداکثری مردم، ذی‌نفعان و نهادهای قانونی مردم‌نهاد تخصصی و صنفی در فرآیند قانون‌گذاری

- عدالت‌محوری در قوانین و اجتناب از تبعیض ناروا، عمومی بودن قانون و شمول و جامعیت آن و پرهیز از استثناهای قانونی

- رعایت صلاحیت ذاتی قوای سه‌گانه در قوانین مربوط به تشکیل نهادهایی از قبیل شوراهای عالی، بازنگری در قوانین موجود این نهادها و پیش‌بینی ساز‌وکار کارآمد قانونی لازم برای تضمین عدم مغایرت مصوبات آنها با قوانین عادی

- تعیین اولویت‌های قانون‌گذاری با محوریت گره‌گشایی از امور اجرایی کشور، اصول اجرا نشده قانون اساسی، سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی نظام، برنامه 5 ساله توسعه و مطالبات رهبری

- ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ رعایت، تمکین و احترام به قانون و تبدیل آن به یک مطالبه عمومی.

گروه سیاسی: روز گذشته رزمایش بزرگ اقتدار نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حضور سرلشکر حسین سلامی، فرمانده‌ کل سپاه و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه در منطقه عمومی ارس واقع در شمال استان‌های آذربایجان ‌شرقی و اردبیل آغاز شد. برگزاری این رزمایش بزرگ در راستای اجرای ماموریت‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مطابق تقویم ابلاغی سالانه به منظور ارتقای آمادگی رزمی نیروی زمینی صورت می‌گیرد. ‌این رزمایش به ‌مدت ۳ روز برگزار می‌شود و عملیات هلی‌برن چتربازی، عملیات تاخت شبانه، عملیات رزمی بالگردها، عملیات پهپادهای رزمی و انتحاری و همچنین احداث پل روی رودخانه ارس، تصرف و کنترل جاده‌های مواصلاتی و تصرف ارتفاعات و تخریب هجومی از بخش‌های مختلف آن است. همچنین در این رزمایش یگان‌ها و رسته‌های تخصصی نیروی زمینی سپاه سناریوهای امنیتی و دفاعی را به‌ صورت ترکیبی تمرین خواهند کرد. به گفته فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، پیام این رزمایش برای کشورهای همسایه صلح و دوستی و همچنین تحکیم امنیت پایدار بوده و برای دشمنان آن است که نیروی زمینی سپاه در کنار سایر نیروهای مسلح آماده دفاع از مرزهای کشور بوده و هر گونه تهدید را قاطعانه پاسخ می‌دهد. نکته قابل توجه در رزمایش نیروی زمینی سپاه در منطقه ارس، استقرار سامانه موشکی فتح ۳۶۰ برای استفاده در این رزمایش است. موشک‌های نقطه‌زن و سوخت جامد فتح 360 یک سال قبل در سپاه عملیاتی شدند. این موشک‌ها با برد 120 کیلومتر انواع اهداف را منهدم می‌کنند و انواع سامانه‌های پشتیبانی آتش دشمن را در این برد مورد هدف قرار می‌دهند تا راه برای ورود نیروی زمینی باز شود. به گفته فرماندهان سپاه، این موشک‌ها مجهز به کلاهک‌های سنگرشکن است و اخیراً به سامانه هدایت ترکیبی و اپتیکی مجهز شده و می‌توانند در محیط جنگ الکترونیک مقاومت زیادی داشته باشند و بدون اخلال اهداف را منهدم کنند. این سامانه‌‌ها بنا به نوع عملیات و اهداف از لانچرهای چند‌فرونده استفاده می‌کنند و با تحرک بالا در عرض یک دقیقه موشک‌ها را شلیک و موضع شلیک را ترک می‌کنند تا توسط دشمن مورد حمله قرار نگیرند. اخیرا نیز قرارگاه حمزه سیدالشهدا نیروی زمینی سپاه با استفاده از این سامانه مقرهای گروهک‌های تروریست تجزیه‌طلب در منطقه اقلیم کردستان عراق را منهدم کرد. 

 

* پیام رزمایش اقتدار

مشخصا باید گفت نزاع و مناقشه‌های مرزی باکو و ارمنستان از دلایل اصلی برگزاری این رزمایش نظامی از سوی جمهوری اسلامی ایران است. با توجه به درگیری‌های ۲ کشور آذربایجان و ارمنستان و تلاش باکو برای تغییر مرزهای جغرافیایی منطقه، ایران بارها به مقامات باکو هشدار داده است هیچ‌گونه تغییر در مرزهای شمالی خود را تحمل نخواهد کرد. از جنگ آخر قره‌باغ تا امروز ایران ضمن فرا خواندن مقامات ارمنستان و آذربایجان به خویشتنداری و گفت‌وگو، اعلام کرده است حاضر است نقش میانجی برای گفت‌وگوی 2 کشور را بر عهده بگیرد. در روزهای اخیر نیز حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در حاشیه اجلاس سیکا، در دیدار علی‌اف گفت: آماده‌ایم از ظرفیت‌های عظیم کشورمان در مسیر حل اختلافات آذربایجان و ارمنستان استفاده کنیم. وی همچنین یادآور شد: ایران با هر گونه حضور نظامی بیگانه در منطقه قفقاز تحت هر پوششی مخالف است. رئیسی در حاشیه بیست‌و‌دومین اجلاس سازمان همکاری شانگهای در دیدار اردوغان نیز هر گونه تغییر در مرزهای بین‌المللی و تاریخی و ژئوپلیتیک منطقه را غیرقابل قبول خوانده بود. از آغاز جنگ قره‌باغ تاکنون، نیروهای مسلح کشورمان در راستای تبیین مواضع کشور، چندین رزمایش نظامی در منطقه ارس برگزار کرده است. چنانکه مهر سال گذشته، نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در واکنش به شیطنت‌های متعدد باکو اقدام به برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» کرد.

***

گروه سیاسی: شامگاه شنبه هفته جاری، در حادثه‌ای مشکوک زندان اوین دچار آتش‌سوزی شد. ماجرا از این قرار بود که تعدادی از زندانیان بندهای محکومیت‌های مالی و سرقت در اقدامی از پیش هماهنگ‌شده شروع به نزاع ساختگی کرده و در ادامه کارگاه کارآفرینی زندان را به آتش کشیدند. با وقوع این اتفاق، رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین و شبکه‌های فضای مجازی جریان ضدانقلاب در اقدامی مشترک شروع به تحریک مردم برای رفتن به کمک زندانیان کردند. تولید اخبار دروغ و شایعه‌پردازی حول این اتفاق نیز از دیگر اقداماتی بود که این شبکه‌ها انجام دادند. در همین رابطه «وطن‌امروز» در شماره روز گذشته خود با اشاره به اینکه سرویس‌های جاسوسی خارجی پشت پرده حادثه آتش‌سوزی اوین هستند، نوشت: در حالی که چند روزی می‌شود بساط آشوب و اغتشاش از سطح خیابان‌ها برچیده شده، جریان ضدانقلاب با کلید زدن پروژه آشوب در زندان اوین که با همراهی تعدادی از زندانیان این زندان انجام شد، نشان داد با تمام توان به دنبال ادامه پیدا کردن ناامنی و اغتشاش در کشور است. به گزارش «وطن‌امروز»، روز گذشته حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای، رئیس دستگاه قضا نیز در ارتباط با اتفاق رخ داده در اوین، اظهار کرد عوامل دشمن عامل شورش و آتش‌سوزی در زندان اوین هستند. اژه‌ای در جلسه شورای عالی قوه‌ قضائیه گفت: آنچه در زندان اوین رخ داد جنایتی بود که به دست عده معدودی از عوامل دشمن صورت گرفت. در جریان این جنایت شاهد بودیم عده قلیلی اقدام به آتش زدن کارگاهی کردند که به منظور اشتغال‌زایی زندانیان و کمک به خانواده آنها دایر شده بود. در جریان این حادثه، سالن اجتماعاتی را آتش زدند که با هدف شکوفایی استعدادها و آموزش زندانیان ایجاد شده بود. وی با اعلام اینکه عوامل دشمن در واقع دست روی نقاطی گذاشتند که نقاط قوت سازمان زندان‌ها در امر بازاجتماعی کردن زندانیان است، اظهار کرد: طی مدت یک سال و نیم اخیر اقدامات بسیاری در حوزه ارتقا و بهبود وضعیت زندانیان و زندان‌های کشور در ابعاد مختلف صورت گرفته است؛ از اشتغال‌زایی و مهارت‌آموزی زندانیان و کمک به خانواده‌های آنها تا ارتقای وضعیت بهداشتی و درمانی مددجویان بویژه در ایام کرونا. بنابراین در جنایت اخیر رخ داده در زندان اوین، دقیقا به آتش ‌زدن مراکزی مبادرت کردند که سبب ارتقای وضعیت زندانیان و کمک به خانواده‌های آنها می‌شد و با این کار ضمن انجام اقدامی که سبب جان‌ باختن و مجروحیت تعدادی از زندانیان شد، موجبات اضطراب خانواده‌های زندانیان را نیز فراهم کردند. 

رئیس قوه‌ قضائیه در بخش دیگری از اظهارات خود ضمن بیان اینکه در قبال قضایایی نظیر اغتشاشات یا همین حادثه اخیر زندان اوین نباید به صورت هیجانی و احساسی عمل کرد، به مسؤولان سازمان زندان‌ها و مرکز حفاظت اطلاعات قوه‌ قضائیه دستور داد با همکاری نیروهای امنیتی عوامل اصلی جنایت رخ داده در زندان اوین را شناسایی کنند و آنها را به دادسرا معرفی کرده و مسؤولان دادسرا نیز به‌سرعت به پرونده آنها رسیدگی کنند. 

اژه‌ای به مانور رسانه‌ای جریان ضدایرانی روی حادثه اوین نیز اشاره کرد و گفت: بدون ‌تردید عوامل جنایت رخ داده در زندان اوین، زمینه را برای مراکز و دفاتر جنگ‌افروزی و اغتشاش‌آفرینی صهیونیستی و آمریکایی و انگلیسی فراهم آوردند و همگان مشاهده کردند در همان شب وقوع این جنایت، صدای آمریکا و بی‌بی‌سی انگلیس و سایر مراکز و دفاتر ضدایرانی همچون ایام اغتشاشات، مانند اتاق جنگ عمل کردند. 

در همین رابطه باید گفت با بروز این حادثه، رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین از جمله بی‌بی‌سی فارسی و سعودی اینترنشنال، به رسم همیشه به تولید اخبار دروغ و تحریک مردم ایران پرداختند. به طور مثال این رسانه‌ها مدعی شدند نیروهای انتظامی زندان زندانی‌ها را هدف تیراندازی قرار داده و در این بین تعدادی از زندانی‌ها نیز کشته شده‌اند. شبکه‌های فعال جریان ضدایرانی در فضای مجازی نیز در فراخوان‌هایی هماهنگ سعی داشتند مردم را به زندان اوین سرازیر کنند که البته در این امر ناکام ماندند. جریان آشوب با ادعای اینکه جان زندانی‌ها بویژه اغتشاشگرانی که در چند وقت اخیر از سوی نیروهای انتظامی و امنیتی بازداشت شده‌اند، در خطر است، گفتند مردم باید برای نجات جان آنها به سمت زندان اوین بروند. آشوب‌ها‌ و اغتشاشات معاندان و اوباش که به بهانه فوت مهسا امینی آغاز شده بود، به پایان راه خود رسیده و از همین رو جریان ضدایرانی نیز که دچار استیصال و درماندگی شده، به دنبال راهی است که به پیکر بی‌جان آشوب تنفس مصنوعی بدمد. این جریان پس از آنکه نتوانست با تکرار پروژه نخ‌نمای کشته‌سازی، اذهان عمومی را با خود همراه کرده و به‌‌رغم فراخوان‌های گسترده برای ایجاد ناامنی، با پاسخ منفی مردم روبه‌رو شد، برای ادامه‌دار شدن آشوب‌های پایان‌یافته اخیر پروژه زندان اوین را کلید زد که البته در همان ساعات ابتدایی با شکست مواجه شد. به عبارت دیگر، درگیری نمایشی و آتش زدن زندان اوین در روزی که تهران به فراخوان آشوبگران «نه» گفت، نشان داد یک طراحی امنیتی خارجی در پشت صحنه حوادث اخیر وجود دارد که هدفش ایجاد ناامنی و ادامه پیدا کردن آشوب در داخل کشور است. 

 

* عناصر اصلی اغتشاشات باید هر چه زودتر محاکمه شوند

رئیس دستگاه قضا در جلسه شورای عالی قوه‌ قضائیه به موضوع اغتشاشات اخیر نیز پرداخت و ضمن توصیه مجدد درباره جداسازی معترضان از عناصر اغتشاشگر که مرتکب قتل شده‌اند و قرآن و پرچم ایران و اموال عمومی و خصوصی را به آتش کشیده‌اند، گفت: عناصر اصلی اغتشاشات اخیر باید هر چه زودتر محاکمه شوند و در صورت تشخیص قاضی و رعایت مقررات قانونی، دادگاه‌های آنها علنی برگزار شود تا جنایت‌های این عناصر اغتشاشگر به سمع و نظر مردم برسد؛ در این زمینه نیز مرکز رسانه قوه‌ قضائیه همکاری‌ها و هماهنگی‌های لازم را با دادگستری‌ها و صداوسیما به عمل آورد. 

***

 تعداد شهدای مدافع امنیت از ابتدای اغتشاشات اخیر، دیروز با شهادت ۲ مامور دیگر که توسط آشوبگران و منافقین کوردل به شهادت رسیدند، به ۲8 شهید رسید. به گزارش «وطن‌امروز»، طی یک ماه اخیر به دنبال اغتشاش و آشوب 28 نفر از مدافعان امنیت که در حال پاسداری از جان و مال مردم بودند به دست آشوبگران و نیروهای ضدانقلاب به شهادت رسیدند. همچنین بیش از 2 هزار نیروی پلیس از سوی برهم‌زنندگان آرامش و آسایش جامعه مجروح شده‌اند. 

 

* شهادت مأمور یگان امداد تهران در درگیری با اغتشاشگران

در پی بروز ناامنی‌های اخیر در سطح کشور و تلاش مأموران پلیس برای حفاظت از جان، مال و نوامیس مردم، استوار یکم مهدی لطفی‌پور از مأموران انتظامی یگان امداد تهران که توسط اغتشاشگران مجروح شده بود به علت شدت جراحات وارده به درجه رفیع شهادت نائل آمد. همچنین سروان عباسی از مأموران پلیس راهنمایی و رانندگی که در حال انجام وظیفه بود صبح دیروز توسط تروریست‌های مسلح در شهرستان سراوان به شهادت رسید.

فرمانده انتظامی تهران بزرگ در مراسم تشییع پیکر شهید استوار یکم مهدی لطفی‌پور، جمعی یگان امداد فرماندهی انتظامی تهران بزرگ که در بازگشت از ماموریت اطراف زندان اوین به درجه شهادت رسید، با تبریک و تسلیت این واقعه، گفت: در محضر این شهید بزرگوار بار دیگر عهد می‌بندیم در دفاع از کیان و امنیت و آرامش شهروندان و اطاعت از رهبر عزیزمان لحظه‌ای درنگ نخواهیم کرد و با اقتدار در مقابل دشمنان و مزدوران و ایادی آنان خواهیم ایستاد. سردار حسین رحیمی ادامه داد: در قاموس ایثار و مجاهدت، شهادت پاداشی است که خداوند به بندگان مخلص و برگزیده خود که در راه دفاع از امنیت و آرامش مردم تا پای جان تلاش می‌کنند، عنایت می‌کند. وی با اشاره به چگونگی شهادت این مامور پلیس گفت: این شهید در راستای برقراری ماموریت نظم و انضباط و آرامش در زندان اوین به همراه گردان‌شان اعزام شده بود. پس از انجام این ماموریت حین بازگشت و اعزام به ماموریت دیگری بود که در مسیر رسیدن به محل ماموریت به دلیل لغزندگی مسیر که اغتشاشگران با ریختن روغن سوخته ایجاد کرده بودند، دچار حادثه شد. به گفته فرمانده انتظامی تهران بزرگ، در این حادثه تعدادی از ماموران مجروح شدند و استوار یکم لطفی‌پور به دلیل شدت صدمات وارده به شهادت رسید و جان خود را تقدیم امنیت و آرامش جامعه کرد. رحیمی با تاکید بر اینکه شهادت عزیزان و همکاران ما خللی در ماموریت‌های ما ایجاد نخواهد کرد، گفت: این موارد اتفاقا عزم و اراده ما را بیشتر خواهد کرد.  

 

* شهادت افسر پلیس راهنمایی و رانندگی توسط تروریست‌ها

فرمانده انتظامی استان سیستان‌و‌بلوچستان از شهادت یکی از مأموران پلیس راهور در حین انجام وظیفه توسط تروریست‌های مسلح در شهرستان سراوان خبر داد. سردار احمد طاهری در تشریح جزئیات این خبر گفت: ساعت ١١ و ٢٠ دقیقه دوشنبه 25 مهر تروریست‌های مسلح کوردل سوار بر یک دستگاه پژو ۴٠۵ با ۲ قبضه سلاح کلاش سروان عباسی از مأموران پلیس راهنمایی و رانندگی را که در حال انجام وظیفه در محل تعویض پلاک این شهرستان بود به رگبار بسته و به شهادت رساندند. فرمانده انتظامی استان سیستان‌و‌بلوچستان تصریح کرد: از همان لحظات ابتدایی این حادثه غمبار با سرنخ‌های به دست آمده تلاش‌ها برای دستگیری عاملان شهادت این افسر وظیفه‌شناس آغاز شد. وی افزود: تروریست‌ها و دشمنان خبیث نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بدانند با شهادت مدافعان امنیت نمی‌توانند به اهداف شوم خود برسند و ملت بزرگ ایران بیش از پیش هوشیار‌تر و آگاه‌‌تر نسبت به دشمنان خود خواهد شد.

محمد لسانی*: «اندیشکده شورای آتلانتیک» که پس از امضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به وجود آمد و ذیل حمایت ناتو شکل گرفت، عملا به عنوان اتاق فکر و عقل منفصل رهبران ناتو به ارائه گزارش‌ها و تحلیل‌های راهبردی در حوزه‌های مختلف می‌پردازد تا اتحاد و انسجام شرق و غرب اقیانوس اطلس (کشورهای اروپایی و آمریکایی) را گسترش ببخشد. این اتاق فکر، محل دیدارها و گفت‌وگوهای رهبران سیاسی، نظامی، تجاری و فکری همسو با نظام سلطه است که از سوی اعضای حقیقی و حقوقی از سرتاسر جهان حمایت مالی می‌شود که از جمله مهم‌ترین حامیان مالی آن در سال‌های گذشته باید به شرکت فیسبوک، دولت امارات و دولت انگلیس اشاره کرد. 

 

* نهاد تصمیم‌ساز با چهره‌های آینده‌ساز

شورای آتلانتیک دارای 16 برنامه است که مهم‌ترین آنها شامل مرکز رفیق حریری و برنامه‌های خاورمیانه، مرکز انرژی‌های جهانی، مرکز آزادی و رفاه و مرکز ژئواکونومیک می‌باشد. 

در ارزیابی اندیشکده‌های جهانی، نقش این اندیشکده بسیار پررنگ است به نحوی که در ارزیابی سال 2020، از میان تمام اندیشکده‌های جهان به عنوان هفتمین اندیشکده برتر، هشتمین اندیشکده در امور دفاعی و امنیت ملی و دهمین اندیشکده در حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل شناخته شد. 

 

* اشخاصی کلیدی در این اندیشکده حضور دارند به نحوی که جیمز ال‌جونز

‌(James L.Jones) رئیس وقت شورای آتلانتیک در سال 2009 از این سمت استعفا کرد تا مشاور امنیت ملی دولت آمریکا شود و جایگزین او در شورای آتلانتیک، چاک هیگل شد. هیگل نیز چندی بعد، از این شورا به وزارت دفاع آمریکا رفت. 

 

*   اتفاقات در ایران: بی‌سر، بی‌سرانجام!

اندیشکده شورای آتلانتیک در گزارشی با تیتر: «چگونه یک «آن» را تبدیل به یک «جریان» کنیم» به ارائه تحلیل و راهبرد نسبت به اتفاقات ایران پرداخت. آنچه تأکید نویسنده آن، برزو درگاهی است، این است که اتفاقات امروز ایران یک مومنت (Moment) و یک لحظه است نه یک موومنت (Movement) و یک جریان. انتقادات نویسنده از کنش امروز بازیگران کف خیابان‌ها در ایران این است که برای شور و هیجان، بدون افق مشخص و صرفا شامل بخشی از قشر نوجوان و جوان هستند و همراهی اجتماعی عمومی را ایجاد نکرده‌اند. این گزارش در ادامه بدرستی اشاره می‌کند: «جنبش سیاسی پایدار مستلزم نظم و انضباط، رهبری، و حتی سلسله‌مراتب است - اگر نه یک زنجیره فرماندهی و حداقل تعیین وظایف- ایجاد یک جنبش، مستلزم زمان و منابع است». آنچه باعث چالش در امید بستن شورای آتلانتیک به نتیجه اتفاقات ایران شده همین فقدان مؤلفه‌های اولیه است که حتی آن را به جنبش هم تبدیل نمی‌کند. 

از دیگر سو، عدم پیوستن مردم شهرها و کارگران کارخانه‌ها باعث ابهام در آینده این اتفاقات شده است. نویسنده تأکید می‌کند: «در بهترین حالت، تاکنون، نتایج در شهرهای ایران مبهم بود، و به نظر می‌رسید کارگران در صنایع کلیدی، مانند نفت و پتروشیمی، حرکت‌های کمی برای قیام کارگری داشته‌اند». 

 

* تزریق پول به جنگاوران خیابانی

این گزارش با گلایه از ایرانیان خارج از کشور به خاطر درگیری با پلیس در لندن و میلان، به صورت مشخص از ایالات‌متحده می‌خواهد به فکر راه‌اندازی کانال مالی برای حمایت از آشوبگران در ایران باشد: «ایجاد مکانیزمی برای حمایت از این گونه بازداشت‌شدگان، موضوعی کلیدی و غالبا نادیده گرفته شده است و راه مؤثرتری برای مشارکت ایرانیان خارج از کشور نسبت به درگیری با پلیس در لندن یا میلان است. واشنگتن می‌تواند محدودیت‌های مالی را کاهش دهد تا به زندانیان و وکلای آنها که همچنان دستگیر می‌شوند، حمایت مالی بین‌المللی بدهد».

از سوی دیگر توجه به فناوری‌های ارتباطی و وعده‌های ایلان ماسک نیز در این گزارش نمود پیدا کرده است. 

 

* روی دیگر بازی با ثبات ایران

آنچه باید به صورت خاص مورد توجه و تأکید قرار گیرد، اعتراف این گزارش به امکان ناامنی فراگیر و تخریب گسترده در ایران است به گونه‌ای که اوضاع را همچون سوریه و یمن بغرنج کند: «خطرات زیادی بر سر راه وجود دارد و اوضاع همیشه می‌تواند بسیار بدتر از قبل شود، همان‌طور که در سوریه و یمن اتفاق افتاد. ایرانی‌ها بهتر است متوجه شوند که بازی‌ای طولانی‌ انجام می‌دهند و برکناری یا دگرگون کردن جمهوری اسلامی، همچون یک مسابقه شطرنج است که بسیار فراتر از یک مچ‌اندازی ساده است». آنچه در پایان مورد تأکید نویسنده است این است که در ایران، یک نیروی آنی وجود دارد اما چون عقلانیت و سازماندهی ندارد باید «راهنمایی و کمک» به آن شود. 

 

* استفاده ابزاری از جوانان، بهره مقطعی از آشوب‌‌ها

آنچه از دل این گزارش بیرون می‌آید این است که اتاق‌های فکر ایالات‌متحده به هیچ عنوان به نتیجه آشوب‌های امروز ایران دل نبسته‌اند و اعتقاد دارند نه طراحی درستی داشته و نه کنشگران آن، بر اساس طرح و نقشه عمل کرده‌اند. در نهایت فقط یک ابزار فشار مقطعی و صرفا یک تصویرسازی منفی رسانه‌ای ایجاد می‌کند که برای استفاده حداقلی آنان به کار می‌آید. اصولا انتظاری که از جنبش رباتیک می‌رود جز همین استفاده رسانه‌ای و تصویری چیز بیشتری نیست. اینکه جمهوری اسلامی از دل این اتفاقات به چه مهندسی معکوس و برنامه هجومی‌ای می‌رسد چیزی است که اندیشکده آمریکایی از آن غافل بوده است. همان‌طور که در گزارش شورای آتلانتیک هم اشاره شده است، عرصه سیاست به میدان شطرنج می‌ماند و در ماه‌های آینده، این ایران است که دست به مهره خواهد شد! 

* کارشناس و تحلیلگر رسانه

گروه سیاسی: در اغتشاشات اخیری که جریان آشوب و ضدانقلاب در کشور رقم زد، نوجوانان، بویژه نوجوانان دختر، قشری بودند که مورد توجه بسیار جریان ضدانقلاب قرار داشته و از همین رو مورد عملیات رسانه‌ای شدید رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین قرار گرفتند. ناامید کردن این قشر از آینده ایران اسلامی، از جمله اهدافی است که جریان ضدانقلاب آن را دنبال می‌کند. از همین رو 600 نفر از بانوان پزشک، دندانپزشک و داروساز کشورمان طی نامه‌ای از دختران نوجوان سرزمین‌مان خواستند برای آبادی ایران تلاش کنند.

متن نامه به شرح زیر است:

رها، بهار، فاطمه، ریحانه، ستایش...

نامت را نمی‌دانیم اما حتما مثل یکی از همین نام‌ها، زیبا و دوست‌داشتنی است. ما تو را دیده‌ایم... در راه مدرسه وقتی با دوستانت با هیجان راه می‌روی و داستان سریالی را که دیشب دیده‌ای برای‌شان تعریف می‌کنی. وسط میهمانی خانوادگی وقتی مدام شالت را مرتب می‌کنی و دنبال آینه قدی می‌گردی که خیالت از تناسب لباس‌هایت راحت شود. در سرویس مدرسه، وقتی سر و صدای تو و دوستانت، رنگ ترافیک پشت چراغ را عوض می‌کند و سرزندگی را روی سر و صورت ماشین‌های خسته و راننده‌های کلافه‌اش می‌پاشد. در جمع هم‌کلاسی‌هایت، وقتی از کلاس زبان برمی‌گردی و بین جمع پر سر و صدای آنها ساکتی، چون حس می‌کنی گاهی پوششت، رفتارت و نگاهت با آنها فرق دارد اما دلت می‌خواهد با‌هم بمانید. تو هم احتمالا ما را دیده‌ای... در ساختمان پزشکان سر خیابان، در بیمارستان، وقتی برای عیادت مادربزرگ رفته بودی، در برنامه‌ تلویزیونی‌ای که مادرت پیگیرش است و هر روز یکی از همکاران ما سوالات پزشکی را جواب می‌دهد. ما، همسن و سال تو بودیم که رؤیای پوشیدن این روپوش سپید به سرمان زد. روزها و شب‌ها را برای ساختن این رؤیا به هم دوختیم و بالاخره یک روز اسم‌مان را بین قبولی‌های دانشگاه پیدا کردیم. چقدر پدر و مادرهای‌مان و حتی پدربزرگ و مادربزرگ‌های‌مان خوشحال بودند. در خاطره‌ جوانی‌ و کودکی‌شان خانم دکتر‌های زیادی پیدا نمی‌شدند. مادربزرگ‌‌های‌مان خیلی از دردهای‌شان را یا به خاطر مسافت طولانی تا نزدیک‌ترین پزشک تحمل کرده بودند یا از خجالت مطرح کردنش با آقای دکتر هندی، دم از دردشان برنیاورده بودند اما حالا نوه‌های‌شان را می‌دیدند که تا چند سال دیگر، یک خانم دکتر واقعی می‌شدند. در دانشگاه، ما هیچ کم از پسرها نداشتیم، نه تعدادمان کمتر بود، نه توانایی‌مان. حتی استادهای خانم هم چندان کمتر از آقایان نبودند. خانم‌هایی اغلب جوان که تخصص‌‌ و فوق‌تخصص‌شان را در سال‌های پس از انقلاب گرفته بودند. بین همکلاسی‌های‌مان، از هر شهر و شهرستانی پیدا می‌شد. پدر و مادرها با خیال آسوده دختر‌ان‌شان را روانه‌ دانشگاه کرده‌ بودند تا نسل بعدی خانم دکترها پرتعدادتر باشند. حتی کم نبودند دانشجوهای دختر خارجی که سطح علمی دانشگاه و امنیت ایران آنها را به کشور ما کشانده بود. ما در دانشگاه‌های همین کشور درس خواندیم، پزشک شدیم، جراح، چشم‌پزشک، متخصص قلب و زنان، دندانپزشک و داروساز شدیم. کشیک‌های طولانی را از سر گذراندیم، دور از خانه و خانواده‌های‌مان دردهای مردان و زنان و کودکان فارس و گیلک و کرد و لر و ترک و بلوچ و عرب را درمان کردیم. روزهای پراضطراب کرونا را کنار مردم‌مان ماندیم‌. دارو و واکسن ساختیم، استاد دانشگاه شدیم، مقاله نوشتیم، در کنفرانس‌های بین‌المللی شرکت کردیم و البته هیچ جا را برای بودن و بالیدن، امن‌تر و آزادتر از سایه‌ پرچم میهن‌مان نیافتیم. 

عزیز دلم!

این سال‌ها ساده نگذشت. آنها که عمری از ضعف ما سود برده بودند، تمام تلاش‌شان را کردند. برای چه؟... تا باور کنیم «نمی‌شود»، «نمی‌توانیم». قوی‌تر شدن ما آنها را عذاب می‌داد. ما ظریف‌ترین جراحی‌ها را انجام می‌دادیم، آنها می‌گفتند دختر ایرانی ناتوان مانده است. ما در دانشگاه درس می‌دادیم، آنها می‌گفتند دختر ایرانی محدود شده است. ما مقاله‌های‌مان را در کنفرانس‌های جهانی ارائه می‌دادیم، آنها می‌گفتند زن ایرانی حق پیشرفت ندارد. ما در کنار همه‌ اینها مادر بودن را انتخاب می‌کردیم، آنها می‌گفتند مادری را به زن ایرانی تحمیل می‌کنند. می‌خواهند نگذارند تو، ما و هزاران زن قوی و بالنده‌ دیگر را ببینی. می‌دانی؟ آنها هر روز از توان خودشان ناامیدتر می‌شوند اما روی اراده‌‌ تو حساب کرده‌اند. می‌دانند اراده‌ شگفت‌انگیز دختر ایرانی، ریشه در شجاعت و ظلم‌ستیزی‌ و آزادی‌خواهی‌اش دارد. فقط یک راه برای‌شان مانده: اینکه تحریف کنند. چه را؟ معنای آزادی و ظلم‌ستیزی را؛ آنقدر که نیروی اراده‌ تو، چرخ اهداف پلید آنها را بچرخاند. یقین دارم تسلیم‌شان نمی‌شوی. تو گوهرشادی، بااراده؛ مرضیه دباغی، شجاع؛ عصمت احمدیانی، آزاده؛ تو دکتر محبوبه‌ افرازی، دکتر عزت‌الملوک کاووسی، دکتر طلایه‌ بیگ‌زاده، دکتر زهرا خدابنده‌لو و دکتر شیرین روحانی‌راد...یقین دارم تو مثل هزاران هزار دختر دیگر ایران، قوی و آزاداندیش می‌مانی. تو غوغا می‌کنی و ایران را همچنان قوی، مستقل، امن و آزاد نگه می‌داری. 

دوستدار تو

جمعی از بانوان پزشک، دندانپزشک

 و داروساز ایران اسلامی