جناب آقای خاتمی 

سلام علیکم 

سخنانی از شما درباره وقایع اخیر منتشر شد که نشان داد با اینکه شرایط کشور بسیار شفاف شده است، متاسفانه جنابعالی هنوز شیوه خود را اصلاح نکرده‌اید و همچنان به جای پاسخگویی به مردم و جبران خطاهای پیشین و ناامید کردن دشمن، فرار به جلو کرده و نظام را نصیحت می‌کنید! این در حالی است که رویکردهای جنابعالی باعث شده است جایگاهی نیز در بدنه اجتماعی مردم برای خودتان باقی نماند. به نظر می‌رسد به جای توصیه به نظام، پاسخگوی آنچه باشید که در تشکیل و حمایت از دولت آقای روحانی بر سر مردم آوردید و اگر اراده‌ای دارید که در این شرایط خاص دین خود را به نظام و مردم برآورده کنید، با مواضع شفاف دشمن را از خود ناامید کنید، شاید بتواند اشتباهات گذشته را جبران کند. 

 جناب آقای خاتمی

 ما بیشتر از شما معتقد به «شنیدن» هستیم و قبل از شما بر ضرورت «تغییر» مخصوصا در عرصه‌های اقتصادی و رفتن به سمت «حکمرانی نو» سخن گفتیم اما چند فرق مهم با شما داریم؛ اول اینکه فرافکنی نمی‌کنیم و خود را نیز مخاطب «بایدها» می‌دانیم و در قبال مسؤولیتی که داریم پاسخگو هستیم و دوم اینکه حکمرانی نو، راه‌حل را در بازگشت به مکتب امام با ۲ رکن مردم‌باوری و خداباوری و در چارچوب مبانی و اصول انقلاب می‌داند اما حکمرانی خوب که در ادبیات علوم سیاسی مبتنی بر مبانی نئولیبرال تعریف شده است و شما به آن اشاره کردید، ادامه نگاه خودباختگی و غرب‌زدگی است که نتیجه‌ای جز ارتجاع مدرن ندارد. اجازه دهید کمی دقیق‌تر نکات ذکر شده را توضیح دهم: 

همواره این نقد بر شما و جریان اصلاحات وارد بود که چرا جریان ‌برانداز را از خود ناامید نمی‌کنید و همیشه به‌گونه‌ای رفتار می‌کنید که می‌خواهید یک پا در جریان معاند داشته باشید و از حمایت آنها در رسانه و انتخابات برخوردار باشید (شبیه انتخابات 88، 92 و 96) و یک پا در نظام که در قدرت نقش داشته باشید. این مساله در ماجرای اخیر هم دیده می‌شود، حتی با این اظهارنظر بسیار دیرهنگام به جای اینکه تکیه اصلی اظهارات شما موضع‌گیری علیه برانداز داعش‌مسلک باشد، شروع کرده‌اید نظام را نصیحت کردن. هنگامی که به وضوح رفتارهای ضدنظام، ایران‌ستیز و دین‌ستیز و حتی ضدانسانی جریان ‌برانداز را می‌بینید، چرا انگشت اتهام را به جای دشمن، سمت نظام گرفته‌اید؟ مجدد تاکید می‌کنم که ما هم حتما معتقد به وجود اشکالاتی هستیم که دشمن روی آنها سوار شده است اما اگر کسی باور واقعی به تغییر از درون ساختارهای نظام داشته باشد، می‌داند در این مقطع باید به‌گونه‌ای موضع بگیرد تا مردم را به آینده امیدوار و دشمن را از خود عصبانی کند. جناب آقای خاتمی، متاسفانه کارنامه شما پر است از بی‌اعتمادسازی. به جای اینکه از فرصت شفاف شدن شرایط موجود استفاده کنید تا شاید بتوانید گذشته را کمی جبران کنید، بر طبل قبل کوبیدید و راه‌ها را به جریان خود همچنان بسته نگه داشتید. 

جناب آقای خاتمی

نکته مهم‌تری که اتفاق افتاده این است که نه‌تنها جایی برای اعتماد نظام نگذاشته‌اید، بلکه زیر پای شما در بدنه مردم نیز کاملا خالی شده است و شما و جریان وابسته به شما دیگر سرمایه اجتماعی قابل اعتنایی ندارید. البته این مساله زمانی که شما برای انتخابات شورای شهر دستخط حمایت از لیست «جمهور» را دادید و مورد اجابت مردم قرار نگرفت، روشن شده بود اما هنوز عده‌ای برای جریان اصلاحات جایگاهی قائل بودند اما امروز به دلیل اینکه نخواستید با دشمن مرزبندی کنید، به جای تبدیل مخالف نظام به موافق، آنچه در عمل اتفاق افتاده است، تبدیل اصلاح‌طلبان به مخالف نظام است به‌گونه‌ای که صحبت شما اصلا مورد توجه حداقلی نیز قرار نگرفت. شما حاضر نشدید تکلیف خودتان را با براندازان و مخالفان نظام روشن کنید، امروز آنها تکلیف و مرزشان را با شما روشن کرده‌اند. از نظر آنها امروز یا شما باید رسمی مخالف نظام شوید یا دیگر هیچ هم حساب‌تان نمی‌کنند، مخصوصا آنکه نه‌تنها کسی از مخالفان را به موافق تبدیل نکردید، بلکه امروز می‌توانید ببینید که عمده بدنه اصلاح‌طلبی به جریان ‌برانداز پیوسته است و شما و جریان اصلاحات تنها مانده‌اید. گرچه به نظر نمی‌رسد دیگر بتوانید چندان سرمایه اجتماعی برای جریان اصلاحات دست و پا کنید اما دلسوزانه پیشنهاد می‌کنم که امیدتان را از جریان معاند قطع کنید و در برابر آنها به‌گونه‌ای موضع بگیرید که آنها را از خود ناامید کنید، شاید اینگونه لطماتی که به نظام مقدس جمهوری اسلامی و مردم زده‌اید، کمی جبران شود. 

جناب آقای خاتمی

صادقانه بگویم که بیشتر از همه عصبانیت من از مظلوم‌نمایی ناجوانمردانه شما علیه نظام مظلوم بود. راه ما که از ابتدا با جریان اصلاحات جدا بود اما بخشی از اصلاح‌طلبان تاکید زیادی به شما داشتند که به جای توجه به الیت اطراف‌تان که دنبال منافع اقتصادی و سیاسی شخصی خودشان هستند، به بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبی اهمیت دهید اما شما چه کردید؟ منفعت‌طلبانه برای گرفتن پست‌های جریان خود، آقای دکتر روحانی را که بهتر از هر کس از ناکارآمدی‌اش اطلاع داشتید، رئیس‌جمهور کردید و تا روز آخر هم از او حمایت کردید. شما امروز به جای زدن حرف‌های روشنفکرانه و نصیحت کردن نظام باید پاسخگوی بلایی باشید که بر سر مردم و نظام آوردید. شما امروز از حال بد مردم صحبت می‌کنید در حالی که حداقل 24 سال زمام امور اجرایی کشور دست شما و همفکران شما بوده است و شما از مقصرترین افراد در حال و روز امروز مردم هستید. البته ما حرکت نظام را رو به جلو می‌دانیم و دشمنی‌های امروز را نتیجه عکس‌العمل اقتدار نظام و ناشی از قوت انقلاب می‌دانیم که بر روی اشکالات و اشتباهات ما سوار شده است اما کسی نمی‌تواند کتمان کند که دولت آقای روحانی که شما با «تکرار»تان باعث و بانی‌اش بودید، چه ضربه‌ای بر ذهن و فکر این مردم مظلوم گذاشت و بخش مهمی از خشم امروز مردم در نتیجه بی‌عملی‌ها و بدعملی‌ها، تبخترها و اشرافی‌گری‌ها، فسادها و بی‌اخلاقی‌های کارگزاران آن دولت است. بنابراین شما اولین نفری هستید که باید در پیشگاه الهی پاسخگوی خشم و خشونت این روزها باشد. 

جناب آقای خاتمی

درباره حکمرانی خوب صحبت کردید و اصولی را درباره آن مطرح کردید. گرچه برخی از این نکات ممکن است حرف‌های حقی باشد اما حکمرانی خوب در ادبیات علوم سیاسی تعاریف روشنی دارد که برگرفته از مکتب نئولیبرالی است که تفاوت ماهوی با نگاه ما در حکمرانی نو دارد. اتفاقا همه تاکید ما در حکمرانی نو این است که بعد از دفاع مقدس ما باید مدلی که امام در همراه کردن مردم در عرصه‌های مختلف امنیت، دفاع مقدس و حرکت‌های جهادی پیاده کرده بود را در نظام حکمرانی خود نیز پیاده می‌کردیم اما با روی کار آمدن دولت آقای هاشمی، نظام حکمرانی به ریل پیش از انقلاب بازگشت و این قابل اثبات است راهی که بر اساس همین نگاه مادی‌گرایانه نئولیبرال رفته‌ایم، ما را به اینجا رسانده است و برای تغییر صرفا باید از این مسیر دور شویم و باید به باور به سنت‌های الهی و اعتقاد به مردم‌باوری، به عنوان 2 رکن اصلی مبانی مکتب امام بازگردیم. زمان توضیح بیشتر این نگاه نیست فقط باید روشن کنیم که حکمرانی نو بر اندیشه سیاسی امام و نظام سیاسی که این اندیشه سیاسی ساخته است باور دارد و ذیل آن بر نو شدن نظام حکمرانی و نه نظام جمهوری اسلامی سخن می‌گوید. در باور ما ممکن است همان‌طور که رهبر انقلاب گفتند زمانی به اصلاح قانون اساسی هم نیاز باشد اما در حکمرانی نو به هیچ وجه امروز چنین نیازی نیست و قانون اساسی جمهوری اسلامی چنان ظرفیت‌های زیادی دارد که فقط باید نظام حکمرانی ذیل آن در حوزه حکمرانی فرهنگی، حکمرانی اقتصادی، حکمرانی سیاسی، حکمرانی اجتماعی و حکمرانی امنیتی با رویکرد مردمی کردن و باور به سنت‌های الهی، نوسازی شود. حکمرانی نو یعنی حکمرانی مردمی با باور به سنت‌های الهی که بین این حکمرانی مبتنی بر اندیشه سیاسی حضرت امام و حکمرانی خوب مبتنی بر تفکر نئولیبرالی، خندقی به اندازه باور به امام و خودباختگی در برابر غرب است. لطفا دنبال این نباشید که راه تغییر برای بازگشت به مکتب امام را استحاله و مصادره به مطلوب کنید. 

جناب آقای خاتمی

در پایان دلسوزانه به شما توصیه می‌کنم فرافکنی را کنار گذاشته و حداقل در برابر دولت خود و دولت‌های وابسته به جریان خود پاسخگو باشید و پیش از هر اظهارنظری، صریح و شفاف و به شکلی کاملا مصداقی از اغتشاشگران و داعش‌سازی نوین در اتفاقات صورت گرفته به‌گونه‌ای برائت بجویید تا هر تردیدی در مرزبندی بین شما با جریان ‌برانداز روشن شود، شاید پنجره‌ای برای بازگشت‌تان به مردم و انقلاب بازگردد. 

به امید موفقیت مردم ایران در همه عرصه‌های ملی و بین‌المللی. والسلام 

محمدسعید احدیان

محمدصادق رحیمی*: انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به معنای انتخاباتی است که در میانه دوره ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود و طی آن 435 کرسی مجلس نمایندگان و یک‌سوم کرسی‌های مجلس سنا یعنی 35 کرسی به رأی گذاشته می‌شود. در این دوره نیز علاوه بر انتخابات کنگره، انتخابات فرمانداری 50 ایالت آمریکا و برخی کنگره‌های محلی نیز برگزار شد. به دلیل اختلاف‌نظرهای متعدد ۲ حزب درباره موضوعات و تحولات کنونی در سطح داخلی و خارجی، اهمیت این انتخابات بسیار ویژه‌تر شده است. آخرین آمار جمعیت کشور ایالات متحده آمریکا حدود 332 میلیون نفر اعلام شده است که 250 میلیون نفر واجد شرایط شرکت در انتخابات هستند و 168 میلیون نفر در انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند. همچنین حدود 40 میلیون نفر رأی خود را از طریق رأی‌گیری پستی پیش از موعد ارسال کرده‌اند. 

* محورهای اصلی تبلیغات

طبق بررسی تاریخچه انتخابات کنگره می‌توان دریافت در اغلب موارد حزب اکثریت مستقر در کنگره آمریکا در انتخابات شکست می‌خورد و شاهد انتقال قدرت در کنگره به حزب مقابل هستیم. در این دوره به دلیل کاهش محبوبیت رئیس‌جمهور دموکرات یعنی بایدن که بر اثر مشکلات اقتصادی بویژه تورم سراسری است، شاهد تبلیغات گسترده جمهوری‌خواهان بر نقاط ضعف دولت فعلی آمریکا برای جذب رأی بیشتر و تضعیف حزب دموکرات هستیم. تورم سالانه آمریکا سال گذشته حدود 4.7 درصد و در سال جاری حدود 8.3 درصد گزارش شده است که در این میان تورم 9.1 درصدی رکورد 40 سال اخیر در آمریکا را شکست. 4 مساله جنجال‌برانگیز و اصلی که جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در تبلیغات انتخاباتی بیشترین تمرکز را روی آنها داشتند عبارت است از: 1- اقتصاد (تورم بی‌سابقه) 2- جرم و جنایت (افزایش جرائم، سرقت‌ها و درگیری‌ها) 3- مساله مهاجرت (افزایش ورود مهاجران قانونی و غیرقانونی) 4- سقط جنین (مساله آزادی‌های فردی)

* محدودیت‌های دموکراسی آمریکایی

یکی از مهم‌ترین رخدادهای مؤثر در انتخابات جاری تغییر حوزه‌های انتخاباتی در آمریکا پس از سال 2020 بوده است. بنا بر قاعده «جری مندرینگ» ایالت‌ها می‌توانند حوزه‌های انتخاباتی را از لحاظ جغرافیایی و ترکیب جمعیت‌های داخل هر حوزه و پراکنش اقوام و اقلیت‌ها تغییر دهند. طبق آخرین بازنگری حوزه‌بندی‌ها در جری مندرینگ سال 2020، 20 ایالت با حوزه‌بندی‌های تقریبا قطعی به نفع جمهوری‌خواهان و 14 ایالت با حوزه‌بندی تقریباً قطعی به نفع دموکرات‌ها ایجاد شده است. آنچه در این تقسیمات واضح است، کاهش رقابت‌پذیری بسیاری از حوزه‌های انتخاباتی و کاهش شانس رأی‌آوری رنگین‌پوستان در آمریکاست. به همین دلیل بسیاری از منتقدان به چنین شیوه‌ای که موجب تضعیف دموکراسی می‌شود، معترضند. علاوه بر این موضوع، تغییر قوانین داخلی 19 ایالت و افزوده شدن 34 قانون در راستای محدودیت بیشتر رأی‌دهندگان موجب نارضایتی‌هایی شده است، ‌طوری ‌که طبق آخرین نظرسنجی‌های مؤسسه پیو حدود 40 درصد مردم آمریکا معتقدند در دهه آینده شاهد جنگ داخلی در آمریکا خواهند بود. در تقسیمات جدید علاوه بر تغییر حوزه‌های انتخاباتی، شاهد تغییر سهمیه نمایندگان ایالت‌های مختلف نیز بوده‌ایم. این تغییرات عمدتا به نفع جمهوری‌خواهان بوده است و طبق آن 6 ایالت سهمیه بیشتر کسب کردند و 7 ایالت سهمیه از دست دادند. ایالت‌های عمدتا جمهوری‌خواه مانند تگزاس (2 نماینده)، کلرادو (2 نماینده)، فلوریدا (یک نماینده) و مونتانا (یک نماینده) سهمیه بیشتری کسب کردند و ایالت‌های عمدتاً دموکرات مانند کالیفرنیا (یک نماینده)، میشیگان (یک نماینده)، نیویورک (یک نماینده) و ویرجینیا (یک نماینده) سهمیه تعداد نمایندگان خود واگذار کردند. دیگر نکته حائز اهمیت این دوره ۲ کرسی نیمه‌تمام ۲ سناتور دموکرات است که باید افرادی جایگزین آنها برای اتمام دوره شوند

‌(Special election). 

* شکست موج قرمز

نتایج فعلی با آنکه هنوز به انتها نرسیده است ولی حاکی از برتری شکننده جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان آمریکاست. این برتری نسبی و بسیار متزلزل در فرمانداری‌ها نیز به‌ دست ‌آمده، با این تفاوت که به ‌رغم اینکه فرمانداران 26 ایالت جمهوری‌خواه هستند ولی نسبت به قبل از انتخابات، 2 فرمانداری را از دست داده‌اند. در سنا نیز تقریبا نتیجه قبل از انتخابات که برابری سناتورها البته به نفع دموکرات‌ها به دلیل حضور دولت دموکرات بود، حاصل شد و ترکیب 49 جمهوری‌خواه و 48 دموکرات و 2 نماینده احزاب دیگر که همپیمان دموکرات‌ها هستند، رقم خورد. البته انتخاب سناتور ایالت جورجیا به دلیل عدم کسب اکثریت آرا توسط کاندیداهای هر دو حزب به دور دوم در 6 دسامبر (15 آذر) موکول شد. چنین وضعیتی در حالی رقم می‌خورد که پیش از شروع انتخابات شاهد فضاسازی رسانه‌ای گسترده به نفع پیروزی بسیار بزرگ جمهوری‌خواهان بودیم. جمهوری‌خواهان خود را آماده موج قرمز یا همان به‌ دست‌ آوردن اکثریت با اختلاف بالا در کنگره می‌کردند ولی در نهایت بایدن به نمایندگی از دموکرات‌ها اعلام کرد به سلامت از موج قرمز عبور کرده است. 

*پیامدهای داخلی و خارجی انتخابات کنگره

پیامدهای فرض محتمل‌ترین سناریو که در حال حاضر نیز همین نتیجه به طور ضمنی رخ ‌داده است، یعنی مجلس نمایندگان در دست جمهوری‌خواهان و سنا در دست دموکرات‌ها را می‌توان با بررسی دقیق مانیفست جمهوری‌خواهان که اخیرا برای مبارزات انتخاباتی منتشر شده است، بخوبی دریافت. این مانیفست که با شعار تعهد به آمریکا تنظیم شده است بر 4 محور تأکید دارد: 

1- آمریکای قدرتمند: تأکید بر توانمندی داخلی اقتصاد، بازنگری سیاست‌گذاری انرژی، تقویت زنجیره تأمین مالی، مسائل سایبری و فضایی، عدم وابستگی به چین

2- کشور ایمن: کاهش جرم و جنایت از طریق جذب 200 هزار پلیس جدید، ساخت دیوار مرزی در جنوب آمریکا با مکزیک، تشکیل کمیته مقابله با چین

3- آینده بر اساس آزادی: تأکید بر حفظ آزادی‌های فردی و اجتماعی

4- حکومت پاسخگو و مسؤول: بازگشت صدای مردم به حاکمیت و بازگشت دموکراسی در حکمرانی کشور.

به ‌رغم اجماع هر ۲ حزب برای جنگ در اوکراین ولی اولویت‌بندی جمهوری‌خواهان در مقابله با چین و ساخت دیوار جنوبی مقابل مهاجران است. در همین راستا پیشنهادهای جمهوری‌خواهان برای تصویب در مجالس حول قطع یا کاهش عمده بسته‌های حمایتی برای اوکراین است تا بتوانند با استفاده از این محل، تأمین اعتبار و بودجه لازم برای ساخت دیوار جنوبی و مقابله بیشتر با چین را در دستور کار قرار دهند. این در حالی است که در سند استراتژی امنیت ملی آمریکا 2022 که بتازگی منتشر شده است، دولت بایدن به‌ عنوان نماینده دموکرات‌ها همچنان بر تعامل با چین در زمینه‌های مختلف بویژه اقتصادی، سایبری و فضایی تأکید دارد. همچنین با استقرار اکثریت جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا مسیر برای حضور ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 هموارتر خواهد شد و به ‌احتمال فراوان کنگره دستور توقف پرونده تحقیق و تفحص درباره ترامپ را خواهد داد. 

با دست ‌یافتن جمهوری‌خواهان به اکثریت در کنگره، باید انتظار نزدیکی بیشتر آمریکا به رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بویژه عربستان را داشت. همچنین جمهوری‌خواهان این قدرت را خواهند یافت که اقدامات و برنامه‌های دولت بایدن را کندتر نیز بکنند و اجازه ابتکارات جدید را به بایدن ندهند. همچنین درباره آینده مذاکرات احیای برجام تفاوت رویکرد جدی را شاهد نخواهیم بود، زیرا دولت تغییر نمی‌کند و سیاست کلان در قبال ایران از طرف هر 2 حزب یکسان است. با این ‌وجود جمهوری‌خواهان فشار زیادی را به دولت بایدن وارد می‌کنند تا «رابرت مالی» را برکنار کرده و رسماً به مذاکرات احیای برجام خاتمه دهد. راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت آمریکا در قبال منطقه غرب آسیا نیز به ‌احتمال فراوان تغییر زیادی نخواهد داشت و همچنان سیاست پیگیری و گسترش توافق ابراهیم که ابتکار ترامپ بود و در دولت بایدن ادامه پیدا کرد، پیگیری خواهد شد. 

* پیامدهای ناظر به جمهوری اسلامی ایران

در پایان می‌توان 2 سناریوی اصلی رفتار احتمالی دولت بایدن در ۲ سال آینده با وجود کنگره دارای اکثریت جمهوری‌خواه در قبال جمهوری اسلامی ایران را به شرح زیر در نظر گرفت.

1- مشغولیت دولت بایدن در داخل آمریکا بیشتر خواهد شد و به دلیل عدم همکاری گسترده کنگره می‌توان امیدوار بود که کمتر به حوزه سیاست خارجی بپردازد و به ‌صورت عمده مشغول رفع مشکلات داخلی از جمله تورم فزاینده باشد تا در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 بتواند عملکردی قابل دفاع در برابر جمهوری‌خواهان داشته باشد.

2- ممکن است دولت بایدن به دلیل عدم توفیقات داخلی و ناکارآمدی در کنترل قیمت‌ها و تورم، برای انحراف افکار عمومی از مسائل داخلی بر سیاست خارجی تمرکز کند و دست به اقدامات تند و بی‌پروا بزند تا بتواند اعتماد عمومی را برگرداند. از یک سو وخیم‌ترشدن وضعیت اوکراین و از سوی دیگر تبلیغات در راستای کمک‌های تسلیحاتی ایران به روسیه ممکن است منجر به رفتارهای رادیکال از سوی دولت دموکرات آمریکا در قبال ایران شود. 

* عضو شبکه پژوهشگران هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع)