در پایان دومین روز سفر رئیسی به پاکستان

رئیس‌جمهور امروز به سریلانکا می‌رود

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در پایان دومین روز سفر به پاکستان، امروز  در پی دعوت همتای سریلانکایی‌اش در سفری یک روزه به این کشور می‌رود. 

وی که در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه به پاکستان سفر کرده بود، دیروز در دومین روز حضورش در این کشور، به شهرهای لاهور و کراچی به ترتیب به عنوان قطب‌های فرهنگی و اقتصادی پاکستان رفت. 

سفر ۲ روزه سیدابراهیم رئیسی به پاکستان در روز نخست منحصر به پایتخت سیاسی این کشور «اسلام‌آباد» بود و طی آن، رئیسی تقریبا با تمام شخصیت‌های سیاسی تاثیرگذار این کشور اعم از رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، روسای مجالس ملی پاکستان، همچنین فرمانده کل ارتش این کشور دیدار کرد.

اما رئیسی در روز دوم سفر خود به لاهور به عنوان پایتخت فرهنگی و همین طور کراچی، پرجمعیت‌ترین شهر پاکستان که از آن به عنوان پایتخت اقتصادی این کشور یاد می‌شود، عزیمت کرد. حاشیه‌های این حضور علاوه بر اسکورت جالب و البته عجیب زمینی و هوایی وی در سفر به لاهور، حضور خودجوش مردم برای خوشامدگویی به رئیس‌جمهور کشورمان بود.

* تقویت مناسبات فرهنگی ۲ کشور

رئیس‌جمهور در نخستین برنامه دومین روز سفرش، به آرامگاه علامه محمد اقبال لاهوری، شاعر پرآوازه و فارسی‌سرای پاکستان رفت و همان جا اعلام کرد «برای تقویت روابط فرهنگی ایران و پاکستان» به لاهور سفر کرده است.

رئیسی در ادامه برنامه‌های دومین روز سفرش به پاکستان، ظهر دیروز در دیدار خانم «مریم نوازشریف» سروزیر ایالت پنجاب، با بیان اینکه روابط ۲ کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره روندی رو به رشد و ارتقا داشته است، اراده سران ۲ کشور برای گسترش همکاری‌ها را باعث بی‌اثر شدن تلاش‌های برخی کشورها برای خدشه وارد کردن به روابط دوستانه تهران و اسلام‌آباد عنوان کرد.

سپس رئیس‌جمهور با حضور در دانشگاه «جی‌سی‌یو» لاهور، در دیدار نخبگان علمی و فرهنگی ایالت پنجاب، ضمن ابراز خرسندی از حضور در شهر تاریخی، فرهنگی و زیبای لاهور، روابط ۲ کشور را فراتر از همسایگی، روابط دینی، فرهنگی، تمدنی و قلبی دانست که باعث پیوندی ناگسستنی بین ۲ ملت شده است.

سفر به کراچی پرجمعیت‌ترین شهر پاکستان نیز عصر دیروز انجام شد. ادای احترام به «محمد علی جناح» بنیانگذار فقید پاکستان (معروف به قائد اعظم) و همین طور دیدار با جمعی از مسؤولان و نخبگان این شهر از جمله برنامه‌های رئیس‌جمهور در پرجمعیت‌ترین شهر پاکستان بود.

***

سرلشکر باقری:

وضعیت منطقه به قبل و بعد از عملیات «وعده صادق» تغییر کرد

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح گفت: وضعیت منطقه به قبل و بعد از حمله تلافی‌جویانه ایران به مناطق حساس و پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیستی در عملیات «وعده صادق» تغییر کرده است.

سردار سرلشکر پاسدار «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در آیین رونمایی از طرح جامع دانشگاه عالی دفاع ملی، پیروزی‌های رزمندگان اسلام در عملیات «وعده صادق» را تبریک گفت و عنوان کرد: این پاسخ با نشان دادن اراده ملی علیه رژیم رقم خورد و بحمدالله تأثیرات راهبردی در سطح منطقه و جهان داشت. 

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح خاطرنشان کرد: نیروهای مسلح، احتمالات و سناریوها را در سطح عملیاتی مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار می‌دهند و دانشگاه عالی دفاع ملی باید در سطح راهبردی این موضوعات را مورد توجه قرار دهد. سرلشکر باقری با اشاره به اینکه دانشگاه عالی دفاع ملی به عنوان عالی‌ترین دانشگاه نیروهای مسلح که مسؤولیت تربیت فرماندهان و مدیران عالی نیروهای مسلح و همچنین مدیران عالی کشوری را در مباحث راهبردی بر عهده دارد، در مسیر رشد و ارتقا قرار گرفته است، افزود: دانشگاه عالی دفاع ملی در تربیت فرماندهان، مقامات و سایر نیروها و همچنین در نظریه‌پردازی و کرسی‌ها باید بالاترین سطح را مورد نظر و توجه قرار دهد و دائماً در جهت کیفی‌سازی و عمق بیشتر مطالب و کارهای پژوهشی کار کنیم و به پیش برویم. 

***

همکاری مرزبانان ایران و کویت در مرزهای دریایی تقویت می‌شود

فرمانده مرزبانی انتظامی کشور با تاکید بر تقویت همکاری مرزبانان در مرزهای مشترک دریایی با کویت، گفت: اجرای گشت‌های همزمان در دریا و تبادل اطلاعات، در دستور کار قرار گیرد.

سردار احمدعلی گودرزی در دهمین اجلاس مرزی که با حضور سرتیپ ستاد دریایی «شیخ مبارک علی الصباح» فرمانده گارد ساحلی کویت برگزار شد، اظهار داشت: یکی از اهداف مهم جمهوری اسلامی ایران توسعه دیپلماسی با کشورهای همسایه است و در این راستا روابط ۲ کشور دوست و مسلمان ایران و کویت بسیار حسنه ارزیابی می‌شود. وی در ادامه با اشاره به اینکه چنین نشست‌هایی برای ارتقای امنیت مرزی ۲ کشور ضروری است، افزود: از حسن همکاری مسؤولان مرزی کشور کویت در رهایی و آزادی تعدادی از صیادان که به دلیل نداشتن آشنایی با قوانین و مقررات و وجود امواج دریا وارد آب‌های سرزمینی کشور کویت شدند، قدردانی می‌کنم. 

این مقام ارشد مرزبانی با تاکید بر تقویت همکاری مرزبانان در مرزهای دریایی مشترک بیان داشت: اجرای گشت‌های همزمان در دریا، تبادل اطلاعات و تجربیات، مقابله با قاچاق و ترددهای غیرمجاز به صورت ویژه در دستور کار قرار گیرد. 

سردار گودرزی با اشاره به ۲۷۰۰ کیلومتر مرز آبی جمهوری اسلامی ایران، گفت: جمهوری اسلامی ایران مرز مشترک دریایی با کشور کویت دارد که با اقدامات مرزبانان ۲ کشور در سال‌های گذشته بسیار امن بوده است.

مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در صفحه توئیتر خود، غزلی را که حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای یک بیت از آن را در آستانه عملیات وعده صادق در یک جلسه مرتبط خوانده بودند، منتشر کرد و نوشت: غزل زیر، سروده چند سال پیش رهبر انقلاب اسلامی است. معظم‌له این بیت از سروده را در آستانه عملیات وعده صادق در یکی از جلسات مرتبط خوانده‌اند: تو را است معجزه در کف ز ساحران مهراس/ عصا بیفکن و از بیم اژدها مگریز

سیدعبدالرسول علم‌الهدی*: مقام معظم رهبری درباره مساله حجاب 2 نکته را بیان کردند. یک نکته مربوط به 15 فروردین سال گذشته (1402) بود که برای نخستین بار مورد توجه نظریه‌پردازان قرار گرفت. ایشان بارها درباره مساله حجاب صحبت کرده‌اند و بر مساله حجاب و ایجاب به حجاب تاکید داشته‌اند؛ نکته این بود که نظریه و دیدگاه جمهوری‌اسلامی نسبت به مساله کشف حجاب، حرام ‌شرعی و حرام سیاسی است. حرام شرعی یا حرام قانونی را درک می‌کردیم و از قبل هم می‌دانستیم اما ایشان حرام سیاسی را از این جهت بیان می‌کنند که فتنه سال 1401، کشف حجاب را به عنوان زمینه براندازی نظام جمهوری اسلامی پیش کشید و ضد انقلاب آن را به دست گرفت. مقام معظم رهبری بیان می‌کنند افرادی که کشف حجاب می‌کنند، ضد دین نیستند، بلکه در مراسمات شب‌های قدر شرکت می‌کنند، اهل قرآن و مناجات هستند و حتی با جمهوری اسلامی هم همراه هستند. اگر این افراد متوجه شوند دشمن از کشف حجاب ایشان چه استفاده‌ای علیه کشور می‌کند و چه منظوری برای آینده خانواده و زن در ایران دارد، حتما کشف حجاب را کنار می‌گذارند. بنابراین درباره این مساله بین تصمیم‌گیران و سیاستمداران توافق فراگیر وجود دارد که باید کشف حجاب تمام شود. 

دومین نکته این است که ایشان درباره حجاب فرمودند دشمن با برنامه و نقشه وارد شد که این فقط مربوط به سال 1401 نیست، بلکه این مساله عقبه‌ای داشته و ما هم باید با برنامه و نقشه وارد شویم. بنابراین ما باید برنامه‌ریزی کنیم و ببینیم دشمن چگونه توانسته فضای گفتمانی و افکار عمومی را نسبت به حجاب، به یک تعارض ‌شناختی برساند. این تعارض‌ شناختی موجب می‌شود اولا الزام به حجاب و به‌تبع آن کشف حجاب در نظر مردم بی‌اهمیت شود و ثانیا کشف حجاب به عنوان یک ابزار برای اعتراضات سیاسی و ضدجمهوری اسلامی در دست دشمن قرار گیرد. در تاریخ جامعه ایرانی، حجاب به عنوان یک ارزش فرهنگی قابل قبول بوده است. وقتی قانون حجاب در سال 1362 تصویب شد، این قانون به عنوان خواسته عمومی ملت کاملا مورد قبول واقع شد، چون اساسا این قانون در جریان زندگی ایرانیان قرار داشت. هرچند حجاب شرعی تحت ‌تاثیر جریانات ساخت اجتماعی مدرن، افزایش مصرف‌ فرهنگی تمدن غرب و وجود تهاجم فرهنگی در میان زنان جامعه کاهش یافته و با شل‌حجابی و بدحجابی مواجه شده‌ایم اما همچنان حجاب به عنوان یک ارزش فرهنگی قابل قبول است. 

از سال 1401 دیگر حجاب یک مساله فرهنگی نبوده و نیست، بلکه ابعاد دیگری از جامعه همچون سیاست، امنیت، فضای اطلاعاتی و روابط بین‌المللی را هم درگیر کرده است. بنابراین نمی‌توان فقط برای تعلیم و تربیت نسخه پیچید و به دیگر ابعاد توجه نکرد یا مثلا صرفا در محیط عمومی یک سیاست را پیش برد و به ابعاد رسانه‌ای بی‌توجه بود، بویژه که یکی از بهترین سندهای سیاستی جمهوری ‌اسلامی در عرصه فرهنگ، قانون مصوب سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ در حوزه عفاف و حجاب است که بیش از 20 دستگاه را درگیر مساله حجاب می‌کند و اتفاقا نگاه سیستماتیک خوبی به مساله حجاب دارد. 

بعد از فتنه 1401 با مساله عفاف و حجاب با صورت‌بندی سابق مواجه نیستیم، آنگونه که اظهار می‌شد، مساله به انحراف مدیریت نیاز جنسی در میان جوانان یا مثلا عدم مدیریت بازار پوشاک وابسته نیست، بلکه مساله ظهور کشف‌ حجاب و تعارض‌ شناختی در الزام به حجاب است. این دقیقا صورت مساله‌ای ا‌ست که از فتنه سال 1401 با آن مواجهیم که این مساله در افکار عمومی به وجود آمده است. بنابراین ما باید طرح و نقشه‌ای داشته باشیم که اولا الزام به حجاب و مداخله حاکمیت در عرصه حجاب در افکار عمومی اهمیت یابد، ثانیا نباید افکار عمومی و مردم کشف حجاب را به عنوان یک رفتار معمولی تعبیر کنند که این دو، هدف راهبردی ما محسوب می‌شود. 

با توجه به بیانات مقام معظم رهبری که فرمودند امروز ما وارد یک جنگ ترکیبی شده‌ایم که ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی، تهدید امنیت ملی و تروریسم داخلی هم دارد، اگر در مقوله حجاب در حال برنامه‌ریزی هستیم، نمی‌توانیم بگوییم فقط این مساله صرفا فرهنگی است و باید در ابعاد جنگ ترکیبی به آن نگاه کنیم. این بدین معنی است که در جنگ، تاکتیک‌ها تغییر می‌کند. از این رو راهکارهای کوتاه‌مدت باید اتفاق بیفتد. راهکارهای کوتاه‌مدت مهم‌تر از راهکارهای طولانی‌مدت است. ایجاد انسجام اجتماعی، ضرورت پیشبرد جنگ است. در پیشبرد سیاست‌ها ایجاد گفتمان سیاسی، گفتمان نخبگانی و گفتمان عمومی بسیار مهم است. من نمی‌توانم در فضای جنگی، سیاستی را پیش بکشم که در گفتمان سیاسی حاکمیت توافق درباره آن وجود ندارد. به نظر می‌رسد اراده مقابله با این ناهنجاری زمانی قابلیت اجرایی دارد و می‌تواند موثر باشد که حداقل گفتمان سیاسی حاکمیتی که در فضای تصمیم‌گیری و یک جریان سیاسی قرار دارد، توافق جمعی داشته باشد، نه اینکه عدم توافق وجود داشته باشد و عدم توافق  در جامعه بروز یابد، چون این قطعا جنگ ترکیبی را سست می‌کند. 

یکی دیگر از خصوصیات جنگ ترکیبی، آشوبناک کردن فضای جامعه است. برای همین در جریان پیشبرد سیاست‌ها، نیاز به راهکارهای کوتاه‌مدت و ارزیابی راهکارها در افکار عمومی نسبت به مساله حجاب داریم که آن هدف راهبردی خودمان را آیا محقق می‌کند یا خیر؟ راهکارها صرفا تک بعدی نیست؛ یعنی نمی‌توانیم بگوییم راهکارهای ما تک‌بعدی، هنری یا محیطی است، بلکه همه را باید در بربگیرد اما نسبت راهکارها با هم به شکلی تعیین می‌شود که ما ببینیم چه میزان بافت معنایی حجاب و الزام به حجاب در افکار عمومی پیشرفت می‌کند. 

امسال مقام معظم رهبری دوباره بر نکته سال گذشته‌‌شان تاکید کردند. نکته این بود که بحث حجاب، چالش تحمیلی دشمن به جامعه ایران بوده و در بین خانواده‌ها مشکل ایجاد کرده است. نکته مهم در کنار سایر نکات مذکور این است که مساله کشف حجاب از درون جامعه بیرون نیامده است، بلکه تحمیل شده از سوی دشمن بیرونی است. جامعه ایران به هیچ‌وجه موافق بی‌حجابی نیست، چنانکه نظرسنجی همشهری در اسفند 1401 نشان می‌دهد در تهران ۷۹ درصد زنان تهرانی بیان می‌کنند با برداشته ‌شدن قانون حجاب، حاضر به برداشتن حجاب خود نیستند، البته اگر سوال درباره الزام به حجاب باشد، حدود 50 درصد موافق نیستند. این نشان می‌دهد در افکار عمومی ما جنگ‌ شناختی اثر گذاشته است. مقام معظم رهبری توضیح می‌دهند این کشف حجاب، تنها خواسته دشمن نیست، بلکه می‌خواهند ما به وضعیت فحشای گسترده قبل از انقلاب بازگردیم. در حقیقت دشمن به دنبال انقلاب جنسی در جامعه ایران است. انقلاب جنسی 3 پیامد دارد: 1- هنجارمندی فحشا و روابط آزاد جنسی، 2- تزلزل خانواده با پذیرش عمومی همباشی و ازدواج سفید و اشکال جدید خانواده، ۳- مدنی شدن همجنسگرایی و گرایشات جنسی جدید. 

هر جامعه‌شناس منصفی می‌داند هر چند فساد در زیر پوست شهر وجود دارد اما جامعه ایران موافق همجنسگرایی، لاابالی‌گری اخلاقی و روابط جنسی آزاد و برهم‌ریختگی خانوادگی نیست. مقام معظم رهبری می‌فرمایند این مساله را در جامعه تبیین کنید و به جامعه این را نشان دهید که دشمن با چه هدفی کشف حجاب را پیش می‌برد. قطعا جامعه به حجاب بازمی‌گردد. بعد هم توجه می‌کنند به بحث زنان و می‌گویند شرافت زن ایرانی را به روی او بیاورید. به این معنی که اگر زن ایرانی در معرض کشف حجاب قرار بگیرد، به سمت کالایی شدن و شیء‌شدگی بدن، آنچنان که جامعه غرب پیش‌ رفته است، پیش خواهد رفت. یعنی بازاری شدن و مصرفی شدن زن برای تلذذ مردان و حجاب مانع این امر است. معنی اصلی حجاب، آزادی زن از کالاشدگی و بردگی برای تلذذ مردان است. حجاب برای آزادی است. 

باید از دولت و رسانه ملی و دستگاه‌های فرهنگی سوال کرد طی یک سال و نیمی که این فتنه به جامعه زد و ما با مقداری گشودگی فرهنگی و اجتماعی حجاب مواجه بودیم، آیا کشف حجاب در حال افزایش بود یا کاهش؟ آیا تن‌نمایی، برهنگی و لاابالی‌گری اخلاقی با ظهور برخی تجمعات از سوی شیطان‌پرست‌ها و همجنس‌گراها رو به افزایش بوده یا کاهش؟ معلوم است که رو به افزایش است، چرا؟ چون دشمن برای تن‌نمایی در کشورمان نقشه دارد. ما در جامعه در جهت آگاهی به مردم درباره اراده و برنامه دشمن به صورت عینی که امکان فضاسازی فراهم شود، کار خاصی نکرده‌ایم. شاید در این‌باره یکسری سخنرانی داشتیم اما فضای گفتمانی شکل نگرفت، برای همین نتیجه مطالبه افکار عمومی از دولت برای وجود اقتدار و حرکت مهم در زمینه بی‌حجابی‌ها حتما راه‌اندازی دوباره گشت ارشاد می‌شود. 

ما حتما به امنیت اخلاقی و اجتماعی نیاز داریم، چنانکه در همه جوامع دنیا هم وجود دارد. برای برخورد با درصدی‌ که می‌خواهند به هر نحوی بی‌اخلاقی و لاابالی‌گری را در شهرها و جامعه رواج دهند، نیاز به اقدامات اجرایی در حوزه انضباط اجتماعی است. بنابراین قطعا در جامعه نیاز به مجریان امنیت اخلاقی و امنیت اجتماعی داریم. کسی که با تیپ ‌شیطان‌پرستی حتی اگر هم انکار کند که شیطان‌پرست است، اما با تیپ شیطان‌پرستی حضور داشته باشد و حضورش را به تجمع تبدیل کند، باید با این مساله برخورد شود. اگر فردی در میادینی مثل تفرجگاه‌ها، ورزشگاه‌ها و سواحل دریا با برهنگی و تن‌نمایی، امنیت روانی جمعیت و جامعه را مورد خدشه قرار دهد، قطعا باید با او برخورد شود. 

ایجاد تعارض ‌شناختی دشمن طی یک سال نبوده، بلکه کار 10 سال بوده که در کشور رخ داده است. در پژوهش‌هایی که انجام شده، متوجه شدیم دشمن معنای امر فردی و انتخاب شخصی را در حجاب پررنگ کرده است. در حالی ‌که حجاب امری اجتماعی است، به عنوان امری فردی در جامعه معنا یافته دشمن حجاب را به نفع مردان معنا کرده، در حالی ‌که حجاب به نفع خانواده و زنان است. حجاب امنیت خانواده و نشاط جنسی را در آن تضمین می‌کند. دشمن حجاب را خواست حاکمیت می‌داند، نه خواست مردم، در حالی ‌که هویت جامعه ایرانی، اخلاقی است و حجاب به عنوان یک امر اخلاقی، مورد پذیرش مردم است. اینها همه توطئه‌های دشمن است. من باید در مدرسه و دانشگاه توطئه را موشکافی کنم و به رسانه هم نشان دهم. در غیر این صورت، این بستری را ایجاد می‌کند که امکان وجود برخورد با افرادی که در حال انجام تن‌نمایی در کشور هستند، وجود نداشته باشد. این نیز نکته مهمی است. این نکات پیوست 2 سخنرانی مقام معظم رهبری در بهار 1402 و بهار 1403 است.

مدیرگروه اندیشه و مطالعات فرهنگی دانشگاه جامع  امام حسین(ع) *

دکتر ابوالفضل اقبالی*‌: این روزها پس از گذشت 20 ماه از فتنه زن، زندگی، آزادی و غائله کشف حجاب در کشور و با وجود کش‌وقوس‌های‌ فراوان در بدنه حکمرانی کشور پیرامون سازوکارهای مواجهه با این مساله و در واپسین مراحل تصویب لایحه حجاب و تبدیل شدن آن به قانون، فراجا با طرح جدیدی تحت عنوان «طرح نور» مجددا به عرصه مقابله با بی‌حجابی ورود کرده است. همزمان با آغاز این طرح، موجی از مخالفت‌ها و موافقت‌ها در بدنه کارشناسی و رسانه‌ای کشور پیرامون آن شکل گرفته و گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره موفقیت و شکست این طرح در این فضا طرح شده است. صرف‌نظر از تحلیل‌های موجود در این زمینه، به نظر می‌رسد برای قضاوت دقیق‌تر درباره ابعاد این طرح لازم است نگاهی کلان‌تر و جامع‌نگر به مختصات زمانه و زمینه آن بیندازیم و سپس درباره کارآمدی یا ناکارآمدی آن نتیجه‌گیری کنیم.

الف - مختصات وضع کنونی حجاب در کشور

شاید اگر ادعا کنیم در سپهر اجتماعی جامعه ایران، مساله‌ای ذوابعادتر از «حجاب» وجود ندارد، سخن گزافی نیست. روندهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی متعددی وضعیت امروز حجاب را موجب شده‌اند، لذا برای فهم و مدیریت این مساله نیز باید به رویکردهای چندوجهی نزدیک شد اما صرف‌نظر از وجوه متکثر مساله حجاب در ایران، یک گزاره‌ حتمی و خدشه‌ناپذیر درباره آن وجود دارد و آن هم سرعت و گستردگی تبدیل «کشف حجاب» به نماد مبارزه سیاسی با نظام است. بدحجابی در دهه اخیر سویه‌های جدیدی پیدا کرده و به دلایل متعدد وارد قلمرو سیاست و امنیت شده است. این تغییر قلمرو و معنای بدحجابی بویژه پس از ماجراهای اخیر کشور تشدید هم شده است. این معنای جدید را می‌توان تحت عنوان «کشف حجاب سیاسی» توضیح داد. به عبارتی، در وضعیت اکنون ما، کشف حجاب در ماهیت و معنای خود، تفاوتی با شعار دادن در خیابان و شعارنویسی روی دیوار و... ندارد. هر دو کنشی معطوف به نفی نظم سیاسی مستقر هستند. یعنی نفی حجاب به عنوان پرچم و نماد هویتی نظام جمهوری اسلامی که در گفتار مخالفان و اپوزیسیون در خفا و علن تکرار شده است.

ب - جایگاه حجاب در مسائل کلان کشور

عده‌ای معتقدند حجاب اصلا ارزش این همه هزینه‌تراشی و مته به خشخاش گذاشتن ندارد و این موضوع به غلط ما را درگیر خودش کرده و توجه ما را از مسائل اساسی کشور منحرف ساخته است، در حالی که مساله حجاب همواره در صدر توجهات مقام معظم رهبری مدظله قرار داشته و این اهمیت در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد تاکید و عنایت قرار گرفته است. به‌طوری که در دیدار نوروزی امسال ایشان با مسؤولان عالی نظام، یکی از 3 مساله اصلی مطرح‌شده در بیانات ایشان حجاب بود: اقتصاد، منطقه و حجاب. این نشان می‌دهد در نگاه راهبردی حضرت آقا حجاب اساسا قابل تقلیل به یک حکم فرعی در شرع و رساله عملیه نیست که بخواهیم در نقطه لزوم یا عدم لزوم پرداختن به آن بحث کنیم. در نگاه ایشان حجاب به منزله بنیان و مرکز ثقل حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی و نقطه اعتباربخشی به هویت دینی و فرهنگی جامعه ایران محسوب می‌شود. جالب اینجاست که دشمنان انقلاب اسلامی نیز به درستی اهمیت حجاب را دریافته و بیشتر تلاش و هزینه را در استحاله فرهنگی جامعه ایران روی این مساله گذاشته‌اند. این یعنی اگر تعارف را کنار بگذاریم باید بگوییم حجاب و کشف حجاب لحظه‌ تداوم یا پایان حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود.

پ - حجاب و چالش انسجام اجتماعی

برخی بر این عقیده هستند با وجود اهمیت و جایگاه راهبردی مساله حجاب در کشور، باید پذیرفت با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اکنون جامعه ایران و وجود چالش‌های جدی در این زمینه‌ها، جمهوری اسلامی عملا امکان توفیق در پیشبرد سیاست‌های فرهنگی خود بویژه در رابطه با حجاب را ندارد، لذا بهتر است موقتا از این مساله عدول و در زمان و شرایط مناسب‌تری این هدف را پیگیری کند. از جمله مهم‌ترین محورهایی که در بدنه نخبگانی کشور نیز دستمایه مخالفت با سیاست‌های حجاب قرار می‌گیرد، موضوع وحدت و انسجام اجتماعی است. گفته می‌شود نباید به بهانه حجاب و با اقدامات سلبی به بدنه اجتماعی کشور خلل و آسیب رساند و احیای دوباره قانون حجاب به ضرر وحدت ملی کشور خواهد بود. 

باید توجه داشت انسجام اجتماعی لزوما به معنای وحدت و هماهنگی میان مردم نیست بلکه گاهی این انسجام و همبستگی از رهگذر «غیریت‌سازی» و خلق دیگری‌های اصیل برای مردم یک جامعه صورت می‌گیرد که از قضا این نوع از انسجام و اتحاد در حافظه تاریخی مردم ایران از عمق و وثاقت بیشتری نیز برخوردار بوده است. انسجام اجتماعی‌ای که مردم ایران در دوران بحرانی انقلاب و جنگ تحمیلی در برابر دیگری‌های خودشان تجربه کردند مشابهی در هیچ دوره تاریخی نداشته است، لذا گاهی مردم یک جامعه با ادراک از دیگری به‌ مثابه دشمن منسجم‌تر می‌شوند. حال این دشمن می‌تواند اقتصاد کشور و معیشت مردم را هدف گرفته باشد، یا امنیت مرزها را مختل کرده یا هویت ملی و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی کشور را نشانه رفته باشد. مردم ایران در تمام این زمینه‌ها انسجام و همبستگی و هم‌افزایی در مقابل دشمنان خود را تجربه کرده‌اند. امروز نیز مساله اصلی جامعه ایران در عرصه مدارای گروه‌های متکثر مردم در کشور نبوده و دوقطبی و تقابل مردم با مردم در موضوعات سیاسی – اجتماعی، واقعیت مسلط و محسوس جامعه ایران نیست، ضمن اینکه اساسا قرار نیست جامعه ایران به هر قیمتی و تحت هر شرایطی با توجیه انسجام و همبستگی مجبور به تحمل وضعیتی ناهمگن از نیروهای اجتماعی معارض با هم باشد و هیچگونه دگردیسی را تجربه نکند. اتفاقا نام این وضعیت هرچه باشد انسجام اجتماعی نیست، لذا در شرایطی که عده‌ای معدود ذی‌نفوذ و پرمکنت با ستیزه‌جویی آشکار علیه ارزش‌های مسلط و ریشه‌دار جامعه ایران از جمله حریم خصوصی، نهاد خانواده، یکپارچگی ایران، هویت زن مسلمان و... متعرض زندگی و سرنوشت مردم شده‌اند نه تنها گفتار انسجام اجتماعی به‌غایت منفعلانه است و باید کنار گذاشته شود، بلکه اتفاقا فرصتی مناسب برای خلق «دیگری‌های انسجام‌بخش» برای مردم و جامعه ایرانی محسوب می‌شود.

ت - قانون حجاب و روایت رسانه‌ای

برای مدیریت مساله حجاب در کشور، صرف‌نظر از لزوم همراهی و توامان بودن 2 ساحت اقدامات ایجابی و سلبی، مساله روایت از قانون حجاب برای مردم بسیار مهم است. یعنی فارغ از اینکه نظام اسلامی برای مدیریت مساله حجاب اقدام به فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی کرده و در کنار آن با شهروندان مکشفه و متخلف مواجهه انتظامی و کیفری انجام می‌دهد، باید فکری برای مساله «روایت» از قانون نیز بکند. می‌دانیم که طیف عظیمی از مخالفت مردمی با قانون و الزام حجاب متاثر از رسانه و روایت‌های رسانه‌ای است. عموما مخالفت مردم با ورود حاکمیت به مساله حجاب از جنس مناقشات فقهی پیرامون وجوب و الزام یا تحلیل‌های کارشناسی درباره پیامدهای فرهنگی - اجتماعی آن نیست، بلکه متاثر از گره‌های ذهنی و مشهوراتی است که در رسانه‌ها مصرف می‌کنند. چیزی شبیه این ادعا که «پوشش من به کسی ربطی نداره»! لذا سرمایه‌گذاری بر مقوله رسانه و ادراک‌سازی برای مردم در کنار اقدام قانونی ضرورتی بلاانکار به نظر می‌رسد. مهم این است که حاکمیت و نخبگان اجتماعی درباره چگونگی روایت قانون برای بدنه جامعه به توافق برسند و روی آن عملیات مشترک تعریف کنند. 

ث - طرح نور و مسأله کارآمدی

حال با فرض اینکه مساله حجاب دارای اهمیت راهبردی و جایگاه اولویت‌دار در نظام مسائل کشور بوده و امکان مدیریت آن نیز قابل تصور است، باید درباره طرح نور از منظر کارآمدی و اثرگذاری در میدان بحث کنیم. آیا اساسا چنین ورودی از سوی فراجا به عرصه خیابان منجر به حل مساله کشف حجاب خواهد شد؟ یا باید به دنبال سازوکارهای موثرتر و بازدارنده‌تری بود. به نظر می‌رسد طرح جدید فراجا فاقد چنین کارآمدی‌ای در تحقق اهداف خود است؛ به این دلایل:

1- برساخت رسانه‌ای ناکارآمد: واقعیت این است که سازوکارهای پلیس برای مقابله با بی‌حجابی که همه مردم آن را تحت عنوان گشت ارشاد می‌شناسند، واجد تصویری مخدوش و برساخت رسانه‌ای ناکارآمد است و این پیشینه به نوبه خود سهم موثری در ایجاد نارضایتی اجتماعی و عدم همراهی توده‌های مردم با اجرای طرح نور خواهد داشت، بویژه در شرایطی که دشمنان ما در فضای رسانه به شدت در حال تخریب این طرح و بازنشر مجدد کلیپ‌ها و تصاویر برخوردهای قبلی ماموران پلیس با بانوان در فضای مجازی هستند. فضاسازی رسانه‌ای علیه این طرح به شدت منفی و مانع شکل‌گیری وفاق جمعی پیرامون آن خواهد بود.

2- ظرفیت محدود: واقعیت این است که ظرفیت میدانی و پلیس امنیت اخلاقی محدودتر از آن است که قادر به ثبت یک تجربه عمومی در زندگی روزمره مبنی بر احیای مجدد قانون حجاب باشد. اکثریت مردم اگر خبر اجرای این طرح را از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشنیده باشند، قطعا از اجرای این طرح در سطح شهر خبردار نشده‌اند. به عبارت دیگر این قبیل ایده‌ها قطعا قادر به ایجاد یک اثر بلندمدت و ماندگار در وضعیت بی‌حجابی نخواهد بود.

3 - هزینه‌زایی در میدان: در فضای تسلط رسانه و فراگیری شبکه‌های اجتماعی، کوچک‌ترین درگیری پلیس با شهروندان می‌تواند بستر یک چالش جدید باشد. بویژه آنکه هنوز بخشی از جامعه نسبت به ماجرای مهسا امینی در شک و تردید و ابهام قرار داشته و آن مساله را با خودش حل نکرده است. با توجه به اینکه کادر پلیس همگی برخوردار از یک سطح از توانمندی و تجربه در این زمینه نیستند، احتمال بروز این چالش‌ها در میدان منتفی نیست.

مدیر اندیشکده زوج *