محمد محمدی: هیوا یازدهمین فیلم سینمایی مرحوم رسول ملاقلی‌پور است؛ فیلمی عاشقانه و شاعرانه که آن را شیرین‌ترین غزل سینمای جنگ تعبیر کرده‌اند؛ فیلمی که از ابتدا قرار بود صرفا یک مستند در سینمای دفاع‌ مقدس باشد اما در میانه تحقیقات برای تولید مستند، ملاقلی‌پور به قصه و داستانی برخورد می‌کند که در نهایت منجر به ساخت فیلمی عاشقانه در دل جنگ می‌شود.

این کارگردان سینمای ایران در گفت‌وگویی درباره چگونگی ساخت فیلم «هیوا» می‌گوید پس از ساخت فیلم تجاری «کمک کن» قصد تولید یک مستند از تفحص شهدا را در برنامه کاری خود قرار می‌دهد اما در میانه راه با پیوند داستان عاشقانه از رابطه حمید باکری با همسرش از ماجرای تفحص شهدا تصمیم می‌گیرد «هیوا» را بسازد و اینچنین یازدهمین فیلم کارگردان سینمای ایران متولد می‌شود.

اما براستی چرا با گذشت 26 سال از ساخت، همچنان باید «هیوا» را عاشقانه‌ترین فیلم سینمای ایران در ژانر دفاع‌مقدس دانست؟ «هیوا» نه تنها یک فیلم متفاوت در ژانر دفاع ‌مقدس است که این فیلم را باید نقطه عطفی در کارنامه کاری رسول ملاقلی‌پور دانست؛ فیلمی که بدون شک زمینه‌ساز «مزرعه پدری» به عنوان یکی از شاخص‌ترین فیلم‌های سینمای دفاع‌ مقدس است.

کارگردان در حاشیه یکی از نشست‌های نقد و بررسی جشنواره فیلم فجر به صراحت اعلام کرده بود اگر در «سفر به چزابه» از شکست زمان استفاده خوبی داشته است در «هیوا» این شکست زمان و مکان به بهترین حالت ممکن رخ می‌دهد و همین تجربه باعث شد در عمیق‌ترین مدل ممکن در «مزرعه پدری» به منصه ظهور و بروز برسد. اما بدون شک اگر بخواهیم تاثیر سبک سوررئالیسم را در سینمای ملی ایران بررسی کنیم، قطعا ایده‌آل‌ترین نمونه‌های ممکن آن را باید در همین 3 فیلم ملاقلی‌پور یعنی «سفر به چزابه»، «هیوا» و «مزرعه پدری» فهم کرد.

عرف و الگوی آشنای فیلم‌های دفاع مقدسی، ترسیم فضای خشن و مردانه حاکم و پرداختن به جزئیات عملیات‌های مختلف است و معمولا در چنین فضایی کمتر از عشق، عاطفه و حضور تأثیرگذار زنان خبری است. اگر هم این قالب شکسته می‌شد بیش از هر چیز حضور زن بود که تحت تأثیر فضای جنگ قرار می‌گرفت نه بالعکس که به نوعی رویکردی یک‌وجهی را به دنبال داشت.

ملاقلی‌پور قهرمان اصلی فیلم خود یعنی هیوا را از شخصیت واقعی همسر شهید حمید باکری وام گرفته است؛ زنی که به گفته وی به قدری حضور همسرش را واقعی و عینی ترسیم کرده و از او حرف می‌زند که بی‌اختیار همین حس را به اطرافیان خود می‌دهد و آنها را وادار به پذیرش باور ذهنی خود می‌کند.

شاید تأثیرگذاری و ماندگاری «هیوا» بیش از هر چیز به جهت تکیه بر الگویی واقعی باشد اما این ملاقلی‌پور است که به فراخور نیاز درام و قصه، این الگوی اولیه را بر بستر داستانی به شدت حساب‌شده قرار می‌دهد و اجازه می‌دهد الزامات داستانی حواشی و ابعاد شخصیت را برجسته و تعیین کنند.

«هیوا» را باید از معدود فیلم‌های دفاع مقدسی دانست که به‌درستی قهرمان زن را به عنوان شخصیت اصلی محور قرار می‌دهد و از دریچه نگاه او به جنگ و پیامدهای آن بر زندگی خود نگاه کرده و در واقع وجوه جدیدی از جنگ و مردانش را از نگاه یک زن به تصویر می‌کشد. از همین رو است که «هیوا» را می‌توان شاعرانه‌ترین شاعرانه دفاع‌مقدس نامید.

فیلم، شرح دلدادگی هیوا به همسر مفقودالاثرش حمید است. او در برزخ ازدواج با همرزم سابق حمید قرار گرفته و تعلل او در پذیرش ازدواج مجدد، محملی می‌شود تا برای اتمام‌حجت با عشق قدیم، آرمان قدیم و هر آنچه از گذشته در او ریشه دارد به خانه مشترک خود و حمید بازگردد. او با بازگشت به ریشه‌ها و ریشه‌کنی آنها می‌خواهد از بند رها شده و به زندگی جدید رو آورد.

اما بازگشت به خانه قدیمی فقط بازگشت به یک مکان رها‌شده نیست،  بازگشت به خاطرات گذشته و به نوعی بازگشت به همان بندهایی است که او را همچنان پایبند حمید و امیدوار به بازگشت او کرده است. هیوا خاطرات خود را با حمید مرور می‌کند و در بخش مرور گذشته است که ما با چهره‌ای جدید از رزمنده آن روزها آشنا می‌شویم. رزمنده‌ای که همه هم و غم او شهادت و مرگ و لقاء‌الله نبوده، رزمنده‌ای که هنگام غروب تصویر هیوا را در ماه جست‌وجو می‌کرده و در دعای شبانه امید به بازگشت به سوی او را داشته، رزمنده‌ای که عاشق است و عشق را به زبان می‌آورد و ثبت می‌کند و بهانه بودن را در هیوا جست‌وجو می‌کند.

اینگونه است که ملاقلی‌پور می‌تواند سویه‌ای نادیدنی از مردان جنگ را به تصویر بکشد که این وجه عاطفی در تضاد با خشونت حاکم بر فضای جنگ و مرگ و کشتار، چهره‌ای سمپاتیک و پذیرفتنی از آنها ثبت می‌کند. مردانی از جنس گوشت و پوست و استخوان که در بحبوحه حمله و مرگ و کشتار یک کاغذ سفید پیدا می‌کنند تا نامه‌ای بنویسند و در انتظار رسیدن پاسخ روزها را در انتظار نامه‌رسان بگذرانند.

در فیلم «هیوا» از وجه مفقودالاثر بودن حمید علاوه بر محملی برای تلفیق دنیای فراواقعی و واقعی، برای رساندن درام به مقصدی ویژه استفاده می‌شود و اینجاست که می‌توان مدعی شد جست‌وجوی تمام‌نشدنی هیوا با مأمور تحقیق و تفحص برای رسیدن به هدفی طراحی‌شده که فقط سینما و خلاقیت فیلمساز می‌تواند چنین پایانی خلق کند.

هیوا در سفری که به اعماق گذشته دارد به جای رها شدن از بند خاطرات گذشته، بیش از هر چیز در آن فرو می‌رود و اتفاقا نشانی را درست پیدا کند. هنگامی که او بنا بر الهام قلبی تونل مستور‌شده را پیدا می‌کند و به درون آن می‌رود، آخرین نامه حمید را پیدا می‌کند که هیچ وقت به دستش نرسیده است. او با پیدا کردن آخرین نشانه‌ای که گذشته را با زمان حال پیوند می‌دهد در واقع آخرین ارتباط خود را با زمان حال قطع می‌کند و در همان تونل که به منزله تونل زمان است، به گذشته پیوند می‌خورد و در آن غرق می‌شود.

رویارویی هیوا با حمید را در تونل باید یکی از تأثیرگذارترین سکانس‌های فیلم دانست که هیوا خودخواسته در آتش می‌ماند و فصل آخر زندگی او با ختم به گذشته به وصلی جدید می‌انجامد. 

این فصل را با من بخوان باقی فسانه‌ست/ این فصل را بسیار خواندم عاشقانه است

یکی از عواملی که در ماه‌های گذشته در تحلیل میزان مشارکت مردم در انتخابات توسط افراد مختلف مطرح می‌شد، بحث سیاست‌زدایی بود. در یک جامعه سیاست‌زدایی شده، افراد علاقه‌ای به مسائل سیاسی از خود نشان نمی‌دهند و اصطلاحا منفعل و غیرسیاسی شده‌اند. 

اما این تحلیل چقدر درباره چند انتخابات اخیر صادق است؟ آیا واقعا حداقل بخشی از مردم ایران دیگر میلی به سیاست ندارند و ترجیح می‌دهند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند؟ این سوالات را در صفحه اندیشه روزنامه «وطن امروز» با حجت‌الاسلام مهدی ابوطالبی، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) در میان گذاشتیم که حاصل آن را در قالب یک یادداشت شفاهی در ادامه می‌خوانید.

 

1- مشارکت و عامل اقتصادی

نظامیان اشغالگر صهیونیست سرانجام پس از 10 روز مجبور به عقب‌نشینی از شهر و اردوگاه جنین در شمال کرانه باختری شدند. نیروهای ارتش و سازمان شاباک (امنیت داخلی) اسرائیل که چهارشنبه 2 هفته پیش دست به بزرگ‌ترین عملیات نظامی در کرانه باختری طی 2 دهه اخیر‌ زده بودند، از بامداد جمعه شروع به ترک مواضع خود کردند.

به گزارش الجزیره، با خروج نظامیان اشغالگر، رفت و آمد فلسطینی‌ها و خودروهای‌شان پس از 10 روز در خیابان‌هایی که همچنان از تخریب گسترده اشغالگران در امان مانده، از سر گرفته شد. پس از خروج نظامیان اشغالگر، فلسطینی‌ها تصاویری از حجم تخریب و ویرانی بر جا مانده از شهر و اردوگاه جنین را منتشر کردند که نشان می‌دهد بولدزرهای اسرائیلی چگونه آسفالت خیابان‌ها را کنده و زیرساخت‌های آب و فاضلاب را تخریب کرده‌اند. طبق گزارش وزارت بهداشت فلسطین، طی این لشکرکشی گسترده، 22 زن و مرد فلسطینی در شهر و اردوگاه جنین به شهادت رسیدند. رسانه‌های اسرائیلی این عملیات را به مثابه یک ناکامی دیگر برای ارتش کودک‌کش توصیف کرده‌اند. روزنامه یسرائیل هیوم هفته قبل پیش از عقب‌نشینی، در گزارشی از بزرگ‌ترین عملیات اخیر رژیم در اردوگاه جنین  به قلم هانان گرینوود آورده بود: «این تنها پنجاهمین عملیات نظامی در اردوگاه جنین نیست، بلکه بزرگ‌ترین آن محسوب می‌شود و نظامیان اسرائیلی با حجم عظیمی از بمب‌های پیشرفته و کارگاه‌های تولید مواد منفجره مواجه هستند».

این خبرنگار به نقل از افسران میدانی اسرائیل شرایط در جنین را بسیار پیچیده‌تر از آنچه صهیونیست‌ها تصور می‌کردند توصیف کرد و در رابطه با مشاهدات خود درباره ابعاد مقاومت گردان‌های جنین در مقابل نظامیان اشغالگر نوشت: «وقتی همراه با نیروهای ارتش اسرائیل وارد اردوگاه جنین شدم، مرکز آن را ویران شده و خالی از سکنه یافتم اما با این وجود نیروهای نظامی با تله‌های انفجاری و بمب‌‌هایی که از راه دور کنترل می‌شوند، مواجه هستند. یکی از فرماندهان عالی‌رتبه گفت تاکنون با مقادیر زیادی مواد منفجره در حجم‌های 50 و 100 کیلوگرمی برخورد کرده‌ایم، این پنجاهمین عملیات ارتش اسرائیل در اردوگاه جنین است که در چارچوب تلاش‌ها برای مقابله با مبارزان فلسطینی انجام می‌شود. یکی از افسران هم اعلام کرد، اگر این بار موفق نشویم، بار دیگر مجبور خواهیم بود فقط با تانک وارد اردوگاه شویم. ما با نسل جدیدی از مبارزان فلسطینی مواجه هستیم که همگی جوان و در حال تلاش برای تولید سلاح‌های پیشرفته 

هستند».

* مجری شبکه 12: اسرائیل در حال فروپاشی است

مجری زن سرشناس شبکه 12 اسرائیل در اظهاراتی تند، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی را «خرابکار» خواند و اعتراف کرد چیزی از اسرائیل به عنوان یک کشور باقی نمانده است. وی در یک برنامه زنده خطاب به ایتمار بن‌گویر گفت: «ای وزیر خرابکار! به من بگو! خجالت نمی‌کشی؟ تو انسان نیستی؟ آیا نمی‌بینی کشور در حال فروپاشی است و دیگر چیزی به نام کشور وجود ندارد، بلکه جنگ است که وجود دارد؟ می‌خواهم به تو یادآوری کنم گروگان‌ها در غزه در شرایطی هستند که نمی‌توانی حتی یک دقیقه آن را تحمل کنی. سربازان‌مان کشته شده‌اند و بیش از 10 هزار سرباز مجروح هستند که پای‌شان قطع شده است. مردم از نظر روانی آسیب دیده‌اند، خانواده‌ها داغدارند، برخی هم ترسیده‌اند. همه ما از حمله ایران و حزب‌الله می‌ترسیم. اقتصادمان فروپاشیده و مردم چه در شمال و چه در جنوب نمی‌توانند امرار معاش کنند».

 

***

قتل فعال آمریکایی به دست نیروهای اسرائیلی

منابع فلسطینی از کشته شدن یک فعال آمریکایی به نام «اسنور ازگی ایجی» به ضرب گلوله نیروهای اسرائیلی در جنوب نابلس خبر دادند. این فعال ترک‌تبار آمریکایی در جریان راهپیمایی هفتگی فلسطینی‌ها علیه شهرک‌سازی در شهرک بیتا به دست نیروهای اسرائیلی کشته شد. مناطق کرانه باختری طی هفته‌های اخیر شاهد تشدید یورش‌ها و تجاوزات اسرائیل بوده است. این یورش‌ها و تجاوزات به شهادت و زخمی شدن ده‌ها فلسطینی منجر شده است.

 

پویا جادی: روز پنجشنبه  5 سپتامبر معاهده بین‌المللی هوش مصنوعی که توسط شورای اروپا تدوین شده بود، توسط برخی دولت‌های غربی و این اتحادیه در کنفرانس وزرای دادگستری شورای اروپا در شهر ویلنیوس، پایتخت لیتوانی به امضا رسید. دولت‌های ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، گرجستان، آندورا، ایسلند، نروژ، مولداوی، سن‌مارینو و رژیم صهیونیستی این معاهده را به امضا رسانده و دولت‌های آرژانتین، استرالیا، کانادا، کاستاریکا، واتیکان، ژاپن، مکزیک، پرو و اروگوئه نیز در مذاکرات و تدوین این معاهده مشارکت داشتند. نکته جالب توجه این است که شورای اروپا که نهادی مستقل از اتحادیه اروپایی به حساب می‌آید و از سال 1949 برای اتحاد و یکپارچه‌سازی قاره اروپا فعالیت می‌کند، از سال 2019 یک گروه موقت را برای مطالعه و تدوین این معاهده تعیین کرده بود و اکنون تلاش دارد این معاهده را بین‌المللی کند. این وضعیت در حالی رقم خورده است که شورای اروپا وظیفه خود را گسترش و حفظ ارزش‌های تعریف شده این نهاد مانند حقوق بشر و دموکراسی تعیین کرده است. به همین دلیل نیز این سوال ایجاد می‌شود: تعیین معاهده بین‌المللی هوش مصنوعی چه ارتباطی با این نهاد اروپایی دارد؟

طبق ادعای شورای اروپا و امضاکنندگان، این معاهده با هدف کاهش تهدیداتی که ممکن است هوش مصنوعی علیه حقوق بشر، دموکراسی و حاکمیت قانون برای این کشورها ایجاد کند، نگاشته شده و به تصویب این دولت‌ها رسیده است. این نخستین معاهده بین‌المللی الزام‌آور قانونی تصویب‌شده توسط چند کشور در حوزه هوش مصنوعی به حساب می‌آید؛ معاهده‌ای که نگرانی‌هایی را درباره سوءاستفاده کشورهای تدوین‌کننده و نخستین امضا‌کنندگان آن ایجاد کرده است. «ماریا پژچینوویچ بوریک» دبیرکل شورای اروپا در واکنش به  تصویب این معاهده گفت: «ما باید اطمینان حاصل کنیم گسترش هوش مصنوعی استانداردهای ما را حفظ می‌کند، نه اینکه آنها را تضعیف کنیم». 

 

وی گفت این متن یک «معاهده باز با گستره بالقوه جهانی» است و از کشورهای بیشتری خواست این معاهده را امضا کنند و از کشورهایی که قبلا این کار را انجام داده‌اند، خواست آن را تصویب کنند. این سخنان بوریک در حالی مطرح می‌شود که برخی از تصویب این طرح ابراز نگرانی کردند. سازمان‌های غیر دولتی اروپایی نخستین گروه بودند که از احتمال تصویب این معاهده و قابل اجرا بودن مقررات آن ابراز نگرانی کردند. به عنوان مثال فرانچسکا فانوچی، کارشناس حقوقی فعال در موسسه غیر انتفاعی (ENCL) طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز گفت: اصول و تعهدات این معاهده به قدری گسترده و مملو از اخطارهاست که نگرانی‌هایی را درباره اجرایی شدن آنها در کشورهای امضا‌کننده ایجاد کرده است. از طرفی این کارشناس حقوقی به تبعیض موجود در معاهده و معافیت‌هایی که به دولت‌ها برای استفاده از هوش مصنوعی ارائه شده است اشاره کرد و آن را نگران‌کننده دانست؛ معافیت‌هایی که به نظر می‌رسد به دنبال ایجاد تحکم و اعمال نفوذ و انحصار دولت‌های غربی در حوزه هوش مصنوعی است.  شبانا محمود، وزیر دادگستری بریتانیا در این خصوص طی بیانیه‌ای از امضای معاهده هوش مصنوعی توسط دولت بریتانیا حمایت کرد و آن را در راستای حفظ ارزش‌های بنیادین این کشور از جمله حقوق بشر و حاکمیت قانون خواند. وی در ادامه معاهده مذکور را جدا از قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپایی معرفی کرد. سخنان وی نشان از تلاش بریتانیا و متحدانش برای افسار زدن بر ابزار هوش مصنوعی دارد؛ اقدامی که پیش از این در حوزه فضای مجازی و پلتفرم‌های پیامرسان آغاز و منجر به بازداشت پاول دوروف، مدیر عامل تلگرام در فرانسه و صدور حکم تعلیق برای پلتفرم ایکس(توئیتر سابق) در برزیل شده است. اخیرا پس از وقوع اعتراضات ضد دولتی در کشورهای اروپایی، همچنین شورش کنگره آمریکا پس از انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور بحث کنترل فضای مجازی توسط دولت‌های غربی مدعی آزادی بیان به چالشی جدید برای مدیریت پیامرسان‌های بزرگ تبدیل شد؛ چالشی که به نظر می‌رسد در حوزه هوش مصنوعی ادامه خواهد داشت.  تدوین‌کنندگان این معاهده هدف آن را پر کردن شکاف‌های قانونی ایجاد شده بر اثر گسترش هوش مصنوعی معرفی کردند اما به نظر می‌رسد مساله نقض حاکمیت دولت‌ها توسط هوش مصنوعی در اولویت آنها قرار داشته است و حفاظت از آزادی بیان و جلوگیری از انتشار اطلاعات غلط و جهت‌دار تنها بهانه‌ای برای تثبیت حاکمیت کشورهای غربی است. معاهده هوش مصنوعی ابتدا باید توسط مجالس کشورهای امضاکننده به تصویب برسد تا الزام اجرایی پیدا کند اما با توجه به تلاش‌های اخیر کشورهای غربی برای ایجاد حاکمیت و انحصار در فناوری بسیار کاربردی هوش مصنوعی و سرمایه‌گذاری عظیم کشورهای قدرتمند در این زمینه، بعید است مشکلی جدی در راه تصویب آن وجود داشته باشد، بویژه که وظیفه  تدوین آن بر عهده شورای اروپا بوده که مدعی حفظ ارزش‌هایی چون حقوق بشر و دموکراسی است.

رضا رحمتی*: 7 اکتبر و بعد از آن حمله دیوانه‌وار اسرائیل به نوار غزه، بعد از آن گسترش جبهه‌های نبرد به شمال سرزمین‌های اشغالی، کرانه باختری، باب‌المندب و دریای سرخ و... نشان می‌دهد خاورمیانه با یک جنگ گسترده فاصله بسیار کوتاه و لغزنده‌ای دارد. این فقط خاورمیانه نیست که از چنین وضعیتی رنج می‌برد. در همین مرزهای شمال غربی ایران یعنی در قفقاز جنوبی نیز وضعیت مرز بین آذربایجان و ارمنستان، موضع‌گیری‌های روسیه در برابر مرزهای شمالی ایران و در جنوب، موضع‌گیری‌های عجیب روسیه درباره جزایر سه‌گانه ایرانی، جنجال‌برانگیز شده است. سوالی که ذهن بسیاری را به خود درگیر می‌کند این است که روابط بین‌الملل را چگونه باید ببینیم که هم بتوانیم درک مناسبی از روابط استراتژیک بین روسیه و ایران داشته باشیم و هم مرزهای اختلافات خود با روسیه را حفظ کنیم و بر تمامیت ارضی و استقلال سیاسی کشور پافشاری کنیم. 

* ما و خاورمیانه

اولین موضوعی که باید نسبت به آن توجه داشته باشیم، یک جبر منطقه‌ای است. ما چه دوست داشته باشیم و چه نه، در منطقه خاورمیانه هستیم و این بخشی از زندگی سیاسی و بین‌المللی ماست، بنابراین معماهای زندگی در این منطقه نیز به ما سرایت می‌کند. چه دوستی‌ها، چه رقابت‌ها و چه حتی دشمنی‌های این منطقه. 

دوم اینکه اختلافات در این منطقه از اختلافات سلیقه‌ای بسیار فراتر می‌رود و به اختلافات ژئوپلیتیک، اختلافات ارضی، اختلافات مرزی، اختلافات ایدئولوژیک و حتی فراتر از همه اینها به معماهای هستی‌شناختی تسری می‌یابد، بنابراین در این منطقه پتانسیل رقابت برای حذف دیگری بسیار مهم است. 

سوم اینکه یکی از موضوعاتی که در منطقه خاورمیانه توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند، حجم بسیار زیاد منازعات و اختلافات است. دوستی داشتم در سوئد که می‌گفت اگر اروپا هر 10 سال یک بار با اتفاقاتی که هر ماه در خاورمیانه می‌افتد مواجه می‌شد، تا به حال چندبار زیر و رو شده بود. 

* خاورمیانه در محیط گسترده‌تر بین‌الملل

اینکه چگونه خاورمیانه با این حجم از ناآرامی، تلاطم، آشوب، ستیز، جنگ و ناامنی توانسته هنوز بماند، مساله این نوشتار نیست. مساله این نوشتار این است که بازیگران این منطقه باید متوسل به چه رویکردها و ابزارهای سیاست خارجی شوند تا بتوانند بقای خود را به عنوان مهم‌ترین رکن ماندگاری در روابط بین‌المللی حفظ کنند اما خاورمیانه هم یک منطقه (یا شاید نامنطقه) در محیط گسترده‌تر بین‌المللی است. اگرچه هیچ منطقه‌ای تا این اندازه به آستانه فروپاشی نزدیک نیست اما در نهایت یک محیط گسترده‌تر وجود دارد که قواعد مناطق در آن محیط نوشته می‌شود. برای فهم سیاست خارجی و گزینه‌های آن نخستین گام، فهم «منطق نظام بین‌الملل» است. قاعده اصلی در این منطق «اصل آنارشی» است. برداشت بسیار ساده از روابط بین‌الملل این است که روابط بین‌الملل، «بنگاه خیریه نیست» که هر کشوری خواست از آن قدرت و ثروت برداشت کند. دولت‌ها در سطح بین‌الملل بر اساس منافع و قدرت خودشان رفتار می‌کنند و برخلاف نظام داخلی که در آن قدرت بالاسری وجود دارد که نظم را تضمین می‌کند، در سطح بین‌المللی هیچ قدرت بالاسری وجود ندارد. این معنای آنارشی است. آنارشی هم به معنای هرج و مرج نیست، در این تعبیر آنارشی به معنای فقدان قدرت بالاسری است. یعنی هیچ قدرتی بالای سر دولت‌ها وجود ندارد که به آنها دیکته کند الا و لابد باید این یا آن رفتار را انجام دهند. دولت‌ها در رفتارهای‌شان خودمختار هستند.

* ایران چگونه باید در خاورمیانه رفتار کند؟

بر اساس این منطق که بدیهی‌ترین قاعده روابط بین‌الملل نیز است، ایران باید بر اساس چه رویکردهایی رفتار کند تا هم آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد، هم بیشترین منافع را به‌ دست آورد. به بیان بهتر، ایران خاورمیانه را چگونه درک، فهم و رفتار کند تا بیشترین سطح امنیت، قدرت و منافع را به دست آورد. برای پاسخ به این سوال باید یک تاریخ 2500 ساله رفتار سیاست خارجی بین بازیگران را مرور کرد و از رفتار نخستین بازیگران سطح جهانی بهره برد تا به دوران مدرن رسید و رفتار دولت ها به عنوان تکامل‌یافته‌ترین نسخه بازیگران خارجی را به دست آورد. در طول تاریخ دولت‌ها از 4 روش استفاده کرده‌اند تا موجودیت خود را حفظ و در مرحله بعد نظم و صلح بین‌المللی را تضمین کنند.

1- دنباله‌روی (Bandwagoning)

این استراتژی به معنای پناه بردن به یک کشور بزرگ تر و حتی کشور تهدید‌کننده برای تضمین بقا، امنیت و نظم است. این استراتژی، استراتژی کشورهای ضعیف است؛ دولت‌هایی که توانمندی یا قدرت داخلی مناسبی برای مواجهه با معماها، چالش‌ها، تهدیدها و آسیب‌های خارجی  ندارند، به ناگزیر به سمت قدرت‌های بزرگ‌تر حرکت می‌کنند. برای مثال رفتار عربستان سعودی، قطر، بحرین، امارات عربی، عراق و بسیاری دیگر از کشورها در منطقه خاورمیانه از چنین مدلی بهره می‌برد اما ایران به دلیل مناسبات داخلی و خارجی نمی‌تواند از چنین مدلی برای تامین نظم و تضمین بقای خود استفاده کند.

2- حقوق بین‌الملل (International Law)

استراتژی دیگر، توسل به حقوق بین‌الملل است. به این معنا که دولت برای حفظ امنیت خود به ترتیبات مندرج در توافق‌های حقوقی بین‌المللی اتکا کند. در معماهای دریایی به حقوق دریاها، در مساله فضا به حقوق فضا، در مسائل جنگ به حقوق جنگ و به همین ترتیب به سایر مناسبات حقوقی. برای مثال ایران در مساله برجام از این استراتژی استفاده کرد؛ اعتماد به ترتیبات حقوقی بین‌المللی اما این استراتژی، خیالی، متوهمانه و مبتنی بر عدم درک واقعیت‌های نظام بین‌الملل بود. مهم‌ترین چالش حقوق این است که حقوق در سطح بین‌المللی هیچ ضمانت اجرایی ندارد. 

3- دیپلماسی (Diplomacy)

دیپلماسی در شرایطی که منافع دولت‌ها با هم تعارض پیدا می‌کند، از اهمیت برخوردار است. از طریق مذاکرات دیپلماتیک راه برای چانه‌زنی و سازش فراهم می‌شود، دیپلماسی درباره مسائل فنی و روتین قابل اعمال است اما در جایی که منافع 2 طرف حیاتی است، به دلیل عدم عقب‌نشینی از این جنس از منافع توسط دولت‌ها در عمل قابل پیگیری نیست. دیپلماسی ابزارهایی دارد که عبارتند از: اقناع، مصالحه و تهدید به کاربرد زور، بنابراین دیپلماسی خودش اصالت ندارد، یک ابزار است و زمانی که بتواند در خدمت منافع و قدرت ملی قرار گیرد، مناسب است. ایران بارها ثابت کرده که از ابزار دیپلماسی برای کسب منافع ملی بهره برده است اما وقتی نتواند یا دریچه‌های دیپلماسی بسته باشد، نمی‌توان مداوم به این ابزار چشم دوخت.

4- استراتژی موازنه قدرت (Balance of Power)

اما در روابط بین‌الملل مهم‌ترین و قابل اتکاترین ابزار، استراتژی موازنه قدرت است. این استراتژی کارآمدترین استراتژی برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها محسوب می‌شود و جلوی سیاست‌های توسعه‌طلبی و سیاست‌هایی را که می‌تواند به بی‌نظمی یا سلطه یا تفوق یک دولت بر سایرین منجر شود، می‌گیرد. 

موازنه قدرت ویژگی‌هایی دارد که عبارتند از:

1- موازنه قدرت قابل اعتمادترین روش برای برای حفظ قدرت، تمامیت ارضی و استقلال سیاسی یک کشور است.

2-  موازنه قدرت با بیشینه‌سازی قدرت و دستاوردهای نسبی در نظام بین‌الملل در ارتباط وثیق است.

3- موازنه یعنی ایجاد تعادلی در قدرت، به نحوی که قدرت هیچ بازیگری از دیگری بیشتر نشود تا امکان تهدید و کاربرد زور را به دست آورد.

4- موازنه قدرت یعنی ایجاد تعادل در ناهماهنگی‌های کوتاه و میان مدت بین‌المللی، حتی در برابر قدرت‌های بزرگ.  

5- موازنه قدرت یعنی شرکا یا رقبای استراتژیک در شرایط چانه‌زنی برای کسب بیشترین منافع ملی خود، نمی‌توانند منافع قدرت‌های دیگر را به خطر نیندازند. 

6- دولت‌ها دائما در حالتی از موازنه هستند و اگر وضعیتی بر هم زننده تعادل قدرت به وجود بیاید، مناسبات مرزی دستخوش تغییر قرار گیرند، مسائل ژئوپلیتیک وارونه‌سازی شوند و... شرایط با تکیه بر عناصر قدرت به موقعیت قبل از بر هم زدن منازعه بازمی‌گردد.

*عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا

 

حنیف غفاری: وزیر خارجه اتحادیه اروپایی از کشورهای عضو این اتحادیه خواست با قطعنامه‌ای مشترک به تحریم وزرای دارایی و امنیت قومی رژیم صهیونیستی اقدام کنند. این خواسته بورل با توجه به اینکه نیاز به تصویب همه اعضای اتحادیه اروپایی دارد، اساسا قابل تحقق نیست. با این حال مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی مواضع اخیر خود را به مثابه ایستادگی قاطعانه در برابر رژیم اشغالگر قدس و نسل‌کشی بی‌وقفه در نوار غزه تعبیر می‌کند.

جوزپ بورل خود نیز نسبت به عدم تصویب قطعنامه فوق‌الذکر از سوی کشورهای عضو اتحادیه واقف است، بنابراین باید به دنبال انگیزه‌های دیگری درباره طرح این گزاره از سوی وزیر خارجه اتحادیه اروپایی بود. از ابتدای جنگ غزه، جریان تبلیغاتی ـ رسانه‌ای وابسته به رژیم اشغالگر قدس تلاش کرده است میان «نتانیاهو» و زوج «بن‌گویر- اسموتریچ» نوعی تفکیک غیررسمی اما ملموس برقرار کند. این اقدام با هدف صیانت رسانه‌ای از نتانیاهو و تمرکززدایی از اقدامات و توحش وی در نوار غزه انجام می‌شود. با توجه به منفوریت بن‌گویر و اسموتریچ نزد ساکنان اراضی اشغالی و دولت‌های اروپایی حامی رژیم اشغالگر قدس، از این طریق هم ۲ رهبر جریان صهیونیسم مذهبی و قومی به لحاظ رسانه‌ای تحت فشار قرار می‌گیرند و هم نتانیاهو یک حصار رسانه‌ای جهت تشدید اقدامات وقیح و غیرانسانی خود پیدا می‌کند. این همان نقشه راهی است که تبلور آن را در اظهارات اخیر بورل می‌توان یافت.

بورل همان سیاستمداری است که طی ماه‌های ابتدایی جنگ غزه، نسل‌کشی کودکان بیگناه غزه را مصداق عینی «دفاع مشروع» از سوی صهیونیست‌ها دانست و بارها از تعهد مطلق اروپاییان به صیانت از رژیم اشغالگر قدس خبر داد. علاوه بر آن، بورل همان مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی است که حتی پس از کشتار هزاران فلسطینی، انعقاد پیمان آتش‌بس موقت یا دائم را خط قرمز خود و مجموعه تروریستی متبوعش (اتحادیه اروپایی) می‌دانست و به همراه آنتونی بلینکن و جیک سالیوان، ۲ مقام ارشد دولت بایدن بارها مانع تحقق این آتش‌بس شد اما ماجرا به این نقطه ختم نمی‌شود؛ اکنون لابی‌های صهیونیستی ماموریت دیگری برای بورل تعریف کرده‌اند: تفکیک نتانیاهو از زوج بن گویر-اسموتریچ!

وزیر خارجه اتحادیه اروپایی با وقاحت کامل مشغول ایجاد حاشیه امن سیاسی و رسانه‌ای برای نتانیاهو است. بورل به وضوح آگاه است نتانیاهو  جلاد غزه، رفح، خان‌یونس، طولکرم و... محسوب می‌شود و اساسا اتهامات وی اگر از بن‌گویر و اسموتریچ بیشتر نباشد، کمتر نیست. بورل و اروپاییان یک هدف دارند و آن تمرکززدایی افکار عمومی دنیا از نام نتانیاهو است. همان‌گونه که اشاره شد، اقدام نمادین بورل کمترین تاثیری بر مناسبات اروپاییان و تل‌آویو ندارد و حتی بن‌گویر و اسموتریچ نیز از سوی اتحادیه اروپایی تحریم نخواهند شد. 

 

هنوز سوالات زیادی درباره نسبت نسل‌کشی غزه و حمایت اروپا از این جنایت وجود دارد که مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی از پاسخ به آنها گریزان است. یکی از این موارد، مربوط به رشد تصاعدی درآمد شرکت‌های تسلیحاتی فرانسه، آلمان و انگلیس در طول جنگ غزه است. این کشورها درست زمانی که کودکان بی‌دفاع فلسطینی یکی پس از دیگری زیر آوارهای ناشی از بمباران منازل و پناهگاه‌ها دفن می‌شوند، مشغول ارتقای تراز تجاری خود با برخی کشورهای عربی و رژیم اشغالگر قدس هستند. در چنین شرایطی نباید اسیر شانتاژهای خبری و اظهارات گمراه‌کننده مقامات اروپا در مخالفت با نسل‌کشی در غزه شد.

زهره فلاح‌زاده: ساره جوانمردی، ملقب به «ملکه تپانچه آسیا» تا روز دهم پارالمپیک پاریس تنها بانوی طلایی ایران است که توانست در فینال تپانچه ۱۰ متر برای چهارمین بار به مقام اول در ادوار پارالمپیک برسد. جوانمردی با ۴ مدال طلا و یک برنز پرافتخارترین بانوی ایران است که توانسته در تاریخ پارالمپیک این چنین خوش بدرخشد. «وطن امروز» با ساره جوانمردی، طلایی‌ترین ورزشکار پارالمپیکی ایران به گفت‌وگو پرداخت.

***

*  ابتدا در رابطه با سطح مسابقات این دوره از رقابت‌های پارالمپیک صحبت کنیم.

المپیک و پارالمپیک همان‌طور که خودتان می‌دانید، بالاترین سطح مسابقات را دارد. تمام ستاره‌های هر رشته در این تورنمنت شرکت می‌کنند. تیراندازی هم از این قاعده مستثنا نبود و بهترین‌ها در این دوره حضور داشتند. سطح مسابقات این دوره خیلی بالاتر بود و همه با آمادگی بالا شرکت کرده بودند. خوشحالم که توانستم هم در دور مقدماتی و هم فینال نتیجه زحماتم را ببینم و مقام اول در دور مقدماتی و مدال طلا را در نهایت کسب کنم.

  چند ‌بار هم از حریف عقب افتادی اما در نهایت توانستی مدال طلا را بگیری.

تیراندازی مثل یک دوئل می‌ماند که باید هوشیار و صبور باشی. باید از موقعیت‌هایی که به وجود می‌آید، بهترین نتیجه را بگیری. من فکر می‌کنم با صبر، تاکتیک و تکنیک‌هایی که داشتم، توانستم بازی را از حریف ببرم و مدال طلا را از آن خودم کنم. خوشحالم این اتفاق افتاد.

*  وقتی مدال اهدا شد و سرود کشورمان خوانده شد، اشک می‌ریختی. در آن لحظه به چیزی فکر می‌کردی؟

سوال اول سخت است. فکر می‌کنم برای همه ورزشکاران پیش می‌آید که در اوج‌ خوشحالی تمام سختی‌هایی که طی 4-3 سال می‌کشند تا به المپیک برسند، مثل یک فیلم سینمایی از جلوی چشم‌شان رد می‌شود. من هم تمام سختی‌هایی که طی چند مدت اخیر کشیده بودم یادم ‌آمد. به این فکر می‌کردم که شاید این آخرین باری باشد که دارم اهتزاز پرچم کشورم را با کسب مدال طلا می‌بینم و این برای من صحنه‌ای جذاب و در عین حال ناراحت‌کننده بود. دوست داشتم باز هم این صحنه برایم تکرار شود ولی فکر می‌کنم این آخرین پارالمپیکی باشد که تجربه

کردم.

*  ساره جوانمردی بدون مدال از پارالمپیک‌ها برنگشته و این چهارمین مدال طلای شما بود؛ یکی از ورزشکارانی که همه روی مدال‌هایش حساب می‌کنند. فکر می‌کنی دلیل موفقیتت چیست؟

خدا را شکر بله! من ۴ دوره المپیک شرکت کردم و ۴ طلا و یک برنز کسب کردم. خوشحالم جزو ورزشکارانی‌ام که پای ثابت مدال‌آوران ایران هستم و همیشه روی مدال‌هایم حساب ‌کنند. فکر می‌کنم جز توکل بر خدا، خواست و لطف خدا هیچ چیز دیگری نمی‌تواند دلیل موفقیت من باشد. تلاش و ممارستی که یک ورزشکار می‌تواند در طول بازه زمانی که برای این مسابقات آماده می‌شود و البته پشت صحنه کادر زیادی هستند که زحمت می‌کشند تا تمام شرایط برای یک ورزشکار برای رسیدن به مدال فراهم شود‌. ممنون از کسانی که کمک کردند و ممنون از کسانی که سنگ‌اندازی کردند که آن مدال طلا محقق نشود!

 * خیلی از ورزشکاران پارالمپیکی که با آنها صحبت می‌کنیم، از تبعیض بین ورزشکاران المپیکی و پارالمپیکی صحبت می‌کنند. می‌گویند در حدی که به المپیکی‌ها بها می‌دهند، به ما توجهی نمی‌کنند. نظر خودت چیست؟

این تبعیض‌ها همیشه بوده و هست و امیدوارم دیگر شاهدش نباشیم. همیشه از طرف ورزشکاران عنوان شده اما هیچ‌ وقت اتفاق خوبی نیفتاده است. ما نسبت به ورزشکاران المپیکی از همه جهات خیلی کمتر دیده می‌شویم و این واقعاً ناراحت‌کننده است. امیدوارم در آینده نه چندان دور توجه به بچه‌های پارالمپیکی بیشتر شود و آنقدر بچه‌ها خوب دیده شوند که دیگر شاهد تبعیض‌ها و چانه‌زنی‌ها نباشیم. بچه‌های ما خیلی گرفتاری دارند‌. قانون استخدام نداریم و حقوق ما یک‌سوم المپیکی‌ها پرداخت می‌شود. پاداش‌های ما هم بسیار ناعادلانه است و یک‌سوم پرداخت می‌شود. نمی‌توانم بگویم الان گله دارم چون واقعاً گله نیست یک حقیقت انکار ناپذیری است. امیدوارم قانون مصوب‌شده‌ای داشته باشیم که ان‌شاءالله بچه‌های پارالمپیک را از همه این تبعیض‌ها و نگاه‌های ضعیفی که هست، دور کند.

*  برای رسیدن به این مدال قطعا روزهای زیادی در اردو بودی یا تمرین کردی. دور بودن از فرزند کوچک برایت بدون شک سخت بوده است.

از ۲ سال پیش درگیر مادر شدن بودم  و در شرایط بحرانی که فرزندم هنوز به دنیا نیامده بود، تصمیم گرفتم به مسابقات آسیایی به عنوان پرچمدار بروم و به من پیشنهاد شد که حالا که به این عنوان به این تورنمنت می‌آیم، مسابقه هم بدهم که این یک فشار روانی و بار مضاعف بود برای مادر بارداری که تجربه اولش بود. بعد آن هم حضور در مسابقات پارآسیایی با بچه ۳ ماهه و مدال نقره‌ای که با تمام تمرین‌های نداشته‌ام کسب شد، شرایط را برایم سخت‌تر کرد. بعد از این تورنمنت با توجه به کسب سهمیه پارالمپیک هم تصمیم‌گیری سخت‌تر بود که آیا با یک بچه کوچک که واقعاً برای بزرگ کردنش دست تنها بودم، می‌توانم در مسابقات تدارکاتی یا پارالمپیک شرکت کنم یا نه. سختی‌هایش خیلی زیاد بود. دغدغه و مشغله فکری زیاد بود. برای منی که یک مادر اولی بودم و همزمان علاوه بر وظیفه همسری و مادری، وظیفه یک قهرمان را هم باید انجام می‌دادم. مشکلاتی در مسیر فرزندآوری داشتم و روزهای سختی را برای من رقم زد. شرایط وحشتناک و فوق‌العاده سختی داشتم. خواست و نظر ویژه خدا بود که توانستم تمام این شرایط سخت را تحمل کنم. ولی الان که به آن فکر می‌کنم، می‌بینم شاید هیچ‌کدام از ورزشکاران شرایط سختی را که من داشتم نداشتند‌. خدا را شکر نتیجه تمام صبوری‌ها و توکل‌ها را در پاریس گرفتم. فقط آرزو داشتم زودتر پیش پسرم برگردم و چقدر دلتنگ او هستم‌. چقدر برای مادران ورزشکار سخت است دوری از فرزندان‌شان که با تمام استرس‌هایی که حین مسابقه دارند، باید این مساله را هم تحمل کنند.

*  ساره! در صحبت‌هایت گفتی آخرین حضورت هست. یعنی به پارالمپیک بعدی فکر نمی‌کنی؟

با توجه به اینکه رشته تیراندازی محدودیت سنی ندارد، من  در خودم می‌بینم که حداقل ۲ پارالمپیک دیگر بتوانم شرکت کنم ولی من چنین قصدی ندارم. این آخرین پارالمپیک من است و از دنیای قهرمانی خداحافظی می‌کنم‌. هستند جوان‌ترهایی که ان‌شاءالله روی آنها سرمایه‌گذاری شود و آنها هم در این راه موفق شوند و امیدوارم تا سال‌های سال سکوی قهرمانی تیراندازی پارالمپیک برای خودمان باقی بماند، همان‌طور که دوره‌های قبل ماند.

 

حمید ملک‌زاده*: مفهوم حکمرانی قانونمند فضای مجازی یکی از موضوعاتی است که در نخستین دیدار اعضای کابینه دولت چهاردهم با رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌عنوان پایه بخش مهمی از بیانات ایشان مطرح شد. من در این یادداشت تلاش می‌کنم این بخش بیانات ایشان را با عنایت به نسبتی که میان قانون، حکمرانی و مساله اداره دولت وجود دارد مورد بررسی قرار دهم. 

در اینجا درست مثل هر موضوع دیگری که بنا داریم آن را مورد بررسی قرار دهیم، باید معلوم کنیم مساله اصلی ما چیست. در این زمینه باید قبل از هر چیز به این موضوع توجه داشته باشیم که فضای مجازی واقعیتی است که نمی‌شود - و نباید- آن را نادیده گرفت، یعنی باید این موضوع را پذیرفت که فضای مجازی به‌عنوان «دنیای جدیدی که بخشی از زندگی واقعی روزمره مردم» را تشکیل می‌دهد، مساله‌ای است که به شکل بنیادین باید مورد توجه دولت قرار بگیرد. یعنی برخلاف این عادت مرسوم که ساحت‌های زندگی انسان را به حوزه‌های عمومی و خصوصی تقسیم می‌کرده‌اند، امروز با ظهور عرصه جدیدی از زیست روزمره مواجه هستیم که ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودش را دارد. اهمیت این بازشناسی در این مساله است که در شرایطی که بخشی از نظریه‌پردازان یا سیاسی‌نویسان متأثر از گرایش‌های فرهنگی سعی می‌کنند فضای مجازی را به‌عنوان ساحتی خاص معرفی کنند که در آن امکان شکل‌گیری ایده‌هایی مثل «شهروند جهان»، یا «حیات انسانی بیرون از دولت‌ها» وجود دارد، موضوع فضای مجازی و زیست مجازی شهروندان هنوز موضوعی مربوط به دولت‌هاست. مساله‌ای که درون دولت‌ها اتفاق می‌افتد و نباید آن را به‌عنوان رقیبی برای صورت‌های جاری از حیات جمعی انسان در قالب دولت - ملت‌ها به‌حساب آورد. موضوعی که خودش را در دو شکل متفاوت از «نادیده‌گرفتن فضای مجازی» نشان می‌‎دهد: الف - رها کردن فضای مجازی و مساله قانون‌گذاری درباره آن، ب - انکار این ساحت جدید از زیست روزانه شهروندان و ممنوع کردن یا تلاش برای حذف‌کردن آن. این دو صورت متفاوت از نادیده‌ گرفتن فضای مجازی نهایتاً نتیجه‌ای جز این ندارد که فضای مجازی حیثیتی «رها و ول» پیدا می‌کند: چه آنهایی که فضای مجازی را به‌عنوان چیزی بیرون از دولت می‌فهمند که دولت نباید در آن هیچ شکلی از مداخله داشته باشد و چه آنهایی که فضای مجازی را به‌عنوان رقیب یا دشمن وجودشناختی دولت در نظر گرفته و به شکل تام و تمام با آن مخالفت می‌کنند، هر دو به یک اندازه زیست مجازی شهروندان را رهاشده، فراموش‌شده و به تعبیر رهبر انقلاب «رها و ول»شده باقی می‌گذارند، بنابراین لازم است این موضوع را در نظر داشته باشیم که به ‌رسمیت ‌شناختن «زیست مجازی شهروندان» مستلزم ارائه ‌کردن توصیفی از آن به‌عنوان یکی از عرصه‌های متکثر زندگی آنها درون و به اعتبار دولت است. این همان چیزی است که بحث درباره «حکمرانی قانونمند» در فضای مجازی را به مساله‌ای قابل‌توجه تبدیل می‌کند. 

* حکمرانی و مسأله قانونمندی

حکمرانی در معنای عام کلمه بر مجموعه‌ای از فرآیندها، کارکردها، ساختارها، قوانین و هنجارهای موجود یا تولیدشده در دسته‌ای از روابط و تعاملات دلالت می‌کند که به شکل نظام‌مندی حدود رفتار و عملکردهای مطلوب در یک مجموعه انسانی را به اعتبار آن معلوم می‌کنند.  از این‌ جهت حکمرانی بیش از اینکه با حکومت ‌کردن، در معنای اداره دستوری امور نسبت داشته باشد، بر یک‌ جور هدایت، راهبری و مدیریت نظام‌مند دلالت می‌کند که ضمن تعیین ‌کردن حدود برای فعالیت‌ها و کارکردهای عناصر تشکیل‌دهنده یک وضعیت خاص، تحقق اهداف مشترک گروهی از افراد را دنبال می‌کند، بنابراین می‌توانیم ادعا کنیم که ایده حکمرانی با نفس گروه‌های اجتماعی، یعنی گروه‌هایی از افراد که برای تحقق اهداف خاصی گرد هم آمده‌ و تحت یک نظام مشخص عمل می‌کنند پیوندی منطقی دارد. اگر دولت را عالی‌ترین تجمع انسانی برای تحقق اهداف مشترک در نظر بگیریم، آنگاه تصدیق می‌کنیم که حکمرانی در عالی‌ترین صورت و رسمی‌ترین مدل آن در و توسط دولت‌ها اعمال و اجرا می‌شود: صوری  یا رسمی بودن حکمرانی در دولت ناشی از رابطه آن با قانون است.

امروز در دموکراسی‌ها و در عین‌ حال در نسخه ایرانی مردم‌سالاری که با عنوان «مردم‌سالاری دینی» می‌شناسیم اداره امور نه از طریق فرمان یا دستور شخصی یا گروهی حاکمان و متصدیان امور، بلکه از طریق صدور دستورنامه‌ها یا وضع قوانین روشن از طریق نهادهای خاص و معلوم و با هدف تحقق بیشترین خیر ممکن برای اعضای یک دولت اتفاق می‌افتد. از این‌ جهت حکمرانی در نظام‌های سیاسی جدید به طور عام و درباره جمهوری اسلامی ایران به طور خاص، حکمرانی قانونی است. یعنی از طریق و ضمن تنظیم قوانین روشن، معلوم و مشخصی که در اختیار همگان قرار می‌گیرد اعمال می‌شود. همین‌طور عمل قانون‌گذاری نه با هدف تأمین منافع گروهی خاص، یا دسته‌ای معلوم یا در سایه که در نهادهای قدرت حاضر هستند، بلکه در مسیر تحقق خیر جمعی اعضای دولت صورت می‌پذیرد. به همین اعتبار است که می‌توانیم بگوییم حکمرانی قانونی در فضای مجازی باید از طریق وضع قوانین معلوم، با هدف فراهم ‌آوردن امکان بهره‌مندی عموم شهروندان از امکانات آن، از طریق به سامان کردن نظام‌مند زیست مجازی ایشان به ‌نحوی ‌که بیشترین حد از تحقق خیر جمعی را ممکن می‌کند، اعمال شود. از این‌ جهت مساله «حکمرانی قانونی» را که در بیانات رهبر انقلاب مشاهده می‌شود باید به‌عنوان فراهم ‌آوردن نظام‌مند چنین امکانی در نظر بگیریم؛ موضوعی که اشکال دوگانه نادیده‌انگاری که در بالا مورد بررسی قرار دادیم، از آن غافل بوده‌اند. 

* بایسته‌های حکـــمرانی قانونی در فضای مجازی

اگر همه آنچه را تا اینجا آوردیم در کنار بخشی از بیانات رهبر انقلاب درباره موضوع فضای مجازی قرار دهیم که در نخستین دیدار با اعضای کابینه دولت چهاردهم مطرح شد می‌توانیم تصویر روشنی از بایسته‌های حکمرانی در فضای مجازی در نگاه رهبر انقلاب به دست بیاوریم. در بخش پایانی این یادداشت تلاش می‌کنم فهمی را که از این بایسته‌ها دارم به طور خلاصه مطرح کنم. فکر می‌کنم می‌توانیم انتظار داشته باشیم که توجه به مجموعه به‌هم‌پیوسته این بایسته‌ها می‌تواند گره قانونی و معضلاتی را که در سال‌های اخیر درباره فضای مجازی ایجاد شده است تا حد زیادی باز کرده، یا حداقل ما را در مسیر گشودن آنها قرار دهد.

پیش و بیش از هر چیز باید این موضوع را در نظر بگیریم که «زیست مجازی» مردم یک واقعیت غیرقابل‌انکار است. یعنی فضای مجازی به‌عنوان عرصه جدیدی از زندگی انسان امروز موضوعی است که نه می‌شود و نه باید آن را انکار کرد و نادیده گرفت. از این‌ جهت باید به استقبال این عرصه نوظهور از حیات انسانی رفت. در عین‌ حال باید این موضوع را در نظر داشت که نفسِ زیست مجازی افراد نه چیزی مثبت و نه موضوعی منفی است. یعنی نباید این‌طور فکر کنیم که نفسِ وجود زیست مجازی خیر یا شر است. از این ‌قرار باید فضای مجازی را به‌عنوان یک فرصت جدید با تهدیدات و فرصت‌های خاص خود در نظر بگیریم. همین‌طور نباید از نظر دور داشته باشیم که زیست مجازی افراد از مسائل مربوط به دیگر ساحت‌های زیست عمومی یا خصوصی افراد به‌عنوان اعضای یک دولت پیروی می‌کند. یعنی نباید این‌طور فکر کنیم که زیست مجازی در جایی بیرون از دولت اتفاق می‌افتد، همچنین نباید این نکته را از نظر دور داشته باشیم که نفسِ ورود به جهانی که به‌عنوان فضای مجازی می‌شناسیم به معنای خارج ‌شدن از جغرافیای حقیقی دولت یا حدود صلاحیت آن است. 

از این‌ جهت درست همان‌طور که همه ساحت‌های زندگی شهروندان، اعم از خصوصی و عمومی، مستلزم شکلی از اداره از طریق نظام روشنی از قوانین است، قوانین روشنی نیز باید درباره زیست مجازی اعضای دولت وجود داشته باشد؛ قوانینی که در درجه نخست رابطه میان بازیگران عمده در فضای مجازی با دولت را معلوم می‌کنند، قوانینی که در نهایت به‌عنوان دستورالعملی برای تنظیم رابطه دولت با شرکت‌های عمده ارائه‌کننده خدمات در فضای مجازی با دولت عمل می‌کنند. دستورالعمل‌هایی که ضمن قاعده‌مند کردن رفتار این بازیگران با دولت، امکان بهره‌مندی حداکثری شهروندان از خدمات ارائه‌شده توسط آنها در کشور را به شکل قانونی، یعنی به نحوی مشروع که در آنها می‌شود پیگیری حقوقی منافع و خواسته‌های شهروندان را دنبال کرد، فراهم می‌کند. 

موضوع دیگری که درباره حکمرانی قانونمند در فضای مجازی باید به آن استناد کرد فراهم ‌آوردن امکان تنظیم رابطه افراد دولت با یکدیگر در موضوع خدمات و امکانات فضای مجازی است. از این‌ جهت وضع مقررات معلومی که رابطه افراد با یکدیگر را در این محیط سازماندهی و به نحوی قانونی آن را ممکن کند از اهمیت انکارناپذیری برخوردار است. برای روشن‌تر شدن این موضوع این نکته را در نظر بگیرید که شرکت‌های فعال در محیط مجازی هر کدام بر اساس قوانین خاص خود، امکاناتی را به افرادی که از خدمات آنها استفاده می‌کنند ارائه می‌دهند. قوانین مربوط به شیوه استفاده ‌کردن از محصولات مختلف موضوعی درونی برای شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات است. از آنجایی ‌که روابط میان افراد درون محیط مجازی در و به اعتبار تعلقات سیاسی آنها به دولت اتفاق می‌افتد، لازم است قوانینی وجود داشته باشد که در حوزه‌های مختلفی اعم از تجاری و مالی، مدنی و کیفری مناسبات میان شهروندان دولت در فضای مجازی را تسهیل و از آنها حمایت کند. 

در این زمینه باید این نکته را در نظر گرفت که قانونمندی درباره حکمرانی در فضای مجازی باید با عنایت به دولت به‌عنوان اصل راهنمای قانون‌گذاری صورت بگیرد. همین‌طور نباید این مساله را از نظر دور داشت که دولت در معنای خاص کلمه مجموعه‌ای از روابط سیاسی و حقوقی است که اعضای یک واحد سیاسی را به یکدیگر پیوند می‌زنند. یعنی در هر شکلی از قانون‌گذاری درباره فضای مجازی باید مردم، اصلِ ضرورت بهره‌‎مندی آنها از امکانات فضای مجازی و حمایت قانونی از آنها در جریان این بهره‌مندی با عنایت به روح حاکم بر واحد سیاسی‌ای که به آن تعلق دارند موردنظر قرار بگیرد. در نهایت صورت‌های دوگانه انکار فضای مجازی، چه وقتی صحبت از فعالانی باشد که از رها کردن شهروندان در محیط مجازی دفاع می‌کنند، چه وقتی آنهایی را در ذهن داشته باشیم که از ممنوعیت تام و تمام آن صحبت می‌کنند، نهایتاً به کاهش میزان بهره‌مندی مردم از امکانات گسترده موجود در فضای مجازی منتهی خواهد شد؛ موضوعی که رهبر انقلاب نیز در بیاناتی که در این باره داشته‌اند به‌وضوح به آن اشاره کرده‌اند. 

*پژوهشگر اندیشه‌های سیاسی

 

وزیر خارجه دولت بایدن در حال انجام آخرین تقلاها برای حفظ جایگاهش در ساختمان لینکلن واشنگتن است. آنتونی بلینکن پس از بازگشت مفتضحانه‌اش از سفر خاورمیانه، بدون هیچ دستاوردی برای متوقف ساختن جنگ غزه که در حال نابودی رژیم دست‌پرورده آمریکا و همچنین تتمه اعتبار جهانی ایالات متحده است، تلاش می‌کند کاخ سفید را نسبت به حل و فصل این موضوع امیدوار نگه دارد اما از همین حالا زمزمه‌هایی مبنی بر برکناری‌اش در دولت متوالی دوم دموکرات‌ها در صورت پیروزی کاملا هریس، معاون رئیس‌جمهور شنیده می‌شود. بلینکن که طرح قبلی‌اش برای آتش‌بس، پس از 2 دور مذاکرات در دوحه و قطر، به گفته همه طرف‌ها با شکست مواجه شد - و حتی نحوه اداره یک‌طرفه مذاکرات، او و نومحافظه‌کاران اتاق‌های پشتی کاخ سفید را متهم به فضا‌سازی برای بنیامین نتانیاهو و کابینه افراطی‌اش برای اشغال محور فیلادلفی و لشکرکشی جدید، این بار به کرانه باختری کرد- همچنان مدعی است راه‌حلی برای آتش‌بس در غزه در چنته دارد. وزیر خارجه آمریکا با تکرار ادعای دیگر همتایانش اعلام کرد 90 درصد مسائل در مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا در غزه حل و فصل شده است.  با این حال بلینکن در کمال وقاحت اعتراف می‌کند همچنان اختلافات قابل توجهی باقی مانده است.  منظور او قطعا خواسته‌های غیر منتظره و بی‌جایی است که نتانیاهو در آخرین لحظات نشست قاهره به مذاکرات تحمیل کرد.  بلینکن در این باره گفت: «مشغول گفت‌و‌گو و رایزنی‌های فعالی با همپیمانان خود، مصر و قطر با هدف توافق آتش‌بس هستیم».  وی همچنین ناامیدانه مدعی شد در صورت وقوع توافق آتش‌بس در غزه، همچنان شانس عادی‌سازی روابط میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی وجود دارد. به سرانجام رساندن توافق شکست‌خورده آبراهام احتمالا بزرگ‌ترین امتیازی است که بایدن و نومحافظه‌کاران صهیونیست کابینه او در ازای حل بحران موجودیتی فعلی رژیم صهیونیستی بدان دل خوش کرده‌اند. پیش از این، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در جمع خبرنگاران مدعی شده بود بر سر 90 درصد موارد مطرح در مذاکرات آتش‌بس توافق شده بود؛ ادعایی که با واکنش بنیامین نتانیاهو همراه شد و نخست‌وزیر رژیم اشغالگر هرگونه نزدیک شدن به توافق را تکذیب کرد. کربی در سخنان خود درباره جزئیات توافق به خبرنگاران گفته بود: «در نخستین مرحله توافق نظامیان اسرائیلی باید از مناطق پرجمعیت خارج شوند و اینکه در مرحله اول توافق، نظامیان اسرائیلی به طور کامل از غزه خارج نخواهند شد». 

یدیعوت آحارانوت به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت سفر بلینکن، به دلیل حواشی مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با آمادگی لازم انجام نشد و خوب نبود. این رسانه همچنین به نقل از مقامات اسرائیلی آگاه از روند مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا گزارش داد بلینکن بشدت تحت فشار قرار دارد و برای آمریکایی‌ها مهم است که این توافق در بازه زمانی کنونی و همزمان با برگزاری کنفرانس حزب دموکرات انجام شود. به همین دلیل کاخ سفید چهارشنبه‌شب هفته گذشته به شکل ناگهانی شروع به تحت فشار قرار دادن نتانیاهو کرد و این نشان می‌دهد آمریکایی‌ها به نوعی دچار هرج و مرج شده و عجله دارند. روزنامه واشنگتن‌پست اواخر هفته گذشته گزارش داده بود دولت بایدن قصد دارد آخرین تلاش خود را پس از ماه‌ها از مذاکرات بی‌نتیجه میان رژیم اشغالگر، میانجی‌های عربی و حماس درباره آتش‌بس در غزه  انجام دهد. بر اساس این گزارش بایدن و هریس، با حذف بلینکن از روند تصمیم‌گیری درباره پیشنهاد جدید، روز دوشنبه با مشاوران خود درباره یک پیشنهاد نهایی درباره آتش‌بس و تبادل اسرا در غزه به گفت‌و‌گو نشستند که قرار است تا امروز یا فردا به طرفین اسرائیلی و فلسطینی ارائه شود. این سومین طرح پیشنهادی آمریکا درباره توافق آتش‌بس است.  در حالی که حماس با طرح نخست موسوم به طرح «جو بایدن» که اواخر بهار ارائه شد، موافقت کرده بود اما نتانیاهو آن را نپذیرفت. در عمل نیز رژیم صهیونیستی هیچ گامی در جهت محقق کردن شروط این طرح که مبنای آن قطعنامه شماره 2735 شورای امنیت سازمان ‌ملل بود برنداشت.  طرح دوم نیز نتیجه‌ای مفتضحانه داشت و حتی منابع اسرائیلی قبل از آغاز دور جدید مذاکرات در دوحه، به نقل از منابعی در کابینه نتانیاهو، شکست آن را پیش‌بینی  کرده بودند.  شروطی که نتانیاهو سعی کرد به این مذاکرات تحمیل کند، شامل باقی ماندن نیروی‌های اشغالگر در محور فیلادلفی (در مرز با مصر) حتی پس از آتش‌بس و ایجاد یک محور حائل در میانه نوار غزه بود؛ شروطی که طبیعی بود حماس به آن تن ندهد. در این دور فلسطینی‌ها انگشت اتهام را به سوی دولت بایدن گرفتند که با اهرم مذاکره قصد دارد برای ادامه جنایات اسرائیل در غزه و کرانه باختری زمان بخرد و با عقب‌نشینی‌های تاکتیکی در مذاکرات در مقابل تل‌آویو، مقاومت فلسطین را زیر فشار بیشتری برای پذیرش شروط زیاده‌خواهانه طرف مقابل قرار دهد.  منابع عبری همچنان به این موضوع اذعان دارند که  اصرار نتانیاهو بر ماندن ارتش اشغالگر در محورهای فیلادلفی، نتزاریم، همچنین گذرگاه رفح، روند مذاکرات را به هم می‌زند.  روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز گزارش داد بلینکن در حالی منطقه را ترک کرد که هنوز مسائل حل‌نشده و مورد اختلاف زیادی میان حماس و اسرائیل وجود دارد و هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه تلاش‌های دیپلماتیک به رهبری آمریکا، رسیدن به توافق درباره آتش‌بس غزه را نزدیک کرده باشد، نمایان نیست. از طرف دیگر از نظر روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال، تلاش‌های بایدن برای تحت فشار قرار دادن نتانیاهو همچنان محکوم به شکست است. در همین حال یکی از رهبران حماس در گفت‌وگو با شبکه المیادین گفت: «اسرائیل بر عدم خروج از محور فیلادلفی در مرحله اول و موکول کردن آن به مرحله دوم توافق اصرار دارد.  میانجی‌ها در مرحله اول پیشنهادهایی مبنی بر عقب‌نشینی تدریجی از محور فیلادلفی ارائه کردند اما اسرائیل آن را نپذیرفت. حماس مخالفت قاطع خود را با حضور نیروهای اشغالگر به مدت 42 روز در مرحله اول توافق در این محور به میانجی‌‌ها اعلام کرده است». 

* ایلهان عمر: بلینکن در اسرائیل تحقیر شد!

نماینده مسلمان خانه نمایندگان کنگره  معتقد است وزیر خارجه آمریکا در جریان سفر اخیر به فلسطین اشغالی برای گفت‌وگو درباره توافق آتش‌بس غزه تحقیر شد. ایلهان عمر،  در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «وزیر خارجه ما چگونه می‌تواند 11 بار به منطقه سفر و در هر 11 بار التماس کند جنگ پایان یابد، در حالی که خود آمریکا به ارسال بمب و سلاح‌هایی که باعث این جنگ شده است ادامه می‌دهد؟ واقعا چگونه بعد از تحقیری که نمایندگان دولت آمریکا با آن روبه‌رو می‌شوند، خجالت نکشیم.  اینکه ما می‌گوییم به قوانین بین‌المللی احترام می‌گذاریم؛ صرفاً ریاکاری نیست، بلکه تحقیرآمیز نیز است».

 

 

***

 

 

گروه اقتصادی: ساخت آپارتمان 25 متری در کرج در حالی به عنوان گزینه حل مشکل مسکن در تهران و سایر شهرهای پرجمعیت مطرح می‌شود که در واقع این موضوع بیشتر شبیه پاک کردن صورت مساله است. از طرف دیگر پروژه‌های ساخت مسکن 25 متری بیشتر از اینکه به نفع مردم تمام شود، برای سازندگان سودآور است. از طرفی پروژه‌های اینچنینی تبعات اجتماعی زیادی به دنبال دارد، چرا که این خانه‌ها با وسعت کم و قرار گرفتن در یک محدوده فشرده، مناسب خانواده‌ها نیستند و بیشتر کاربرد سکونتگاه‌های کارگری و صنفی دارند. 

در حالی اتحادیه تعاونی‌های عمرانی و انبوه‌سازی تهران بتازگی خبر از ساخت واحدهای ۲۵ تا ۹۰ متری را در کرج داده که اداره کل مسکن این استان صدور مجوز برای ساخت آپارتمان 25 متری را تکذیب کرده است. چند ماه پیش نیز وزارت راه و شهرسازی در اطلاعیه‌ای درباره مسکن 25 متری اعلام کرد: ساخت آپارتمان 25 متری از سوی وزارت راه و شهرسازی انجام نشده و این طرح را تایید هم نمی‌کند.

پروژه ساخت مسکن 25 متری در حالی از سوی اتحادیه تعاونی‌های مسکن استان تهران مطرح شده که دولت به طور جدی مخالف اجرای چنین طرحی است. ضمن اینکه این طرح اگر قرار باشد برای حمایت از دهک‌های پایین جامعه اجرایی شود، حتما دولت آن را در قالب طرح نهضت مسکن ملی اجرا می‌کند. تجربه ساخت مسکن توسط تعاونی‌ها در زمان اجرای پروژه مسکن ملی هم نه تنها موفق نبود، بلکه منجر به تشکیل پرونده‌های قضایی زیادی شد. بنابراین آنچه امروز به عنوان ساخت آپارتمان 25 متری توسط اتحادیه تعاونی‌های مسکن استان تهران مطرح می‌شود، در راستای حمایت از خانه‌دار شدن دهک‌های پایین جامعه نیست.

* تبعات ساخت مسکن 25 متری

ساخت آپارتمان 25 متری برای جذب سرمایه‌های خُرد مردم است اما از آنجا که می‌تواند با تقاضای بالای بساز بفروش‌ها برای زمین همراه شود، عملا تورم زمین را بیشتر می‌کند. ساخت و عرضه مسکن کوچک‌مقیاس در واقع به جریان سرمایه‌داری بخش مسکن دامن می‌زند و به طور طبیعی قیمت این واحدها را گران می‌کند. از سوی دیگر، مساحت مسکن زمانی که از یک میزان کمتر شود، ملاک قیمت‌گذاری آن دیگر متراژ واحد نیست. امروز واحدهای کوچک به جای آنکه به متراژ فروخته شوند، دانه‌ای فروخته می‌شوند. به بیان ساده‌تر، نمی‌توان با میکروآپارتمان، دسترسی خانواده‌ها را به بازار مسکن بیشتر کرد. از طرف دیگر آپارتمان 25 متری تمایز دهک‌های جامعه را بیشتر می‌کند. تجربه ساخت پروژه پروئیت در ایالت میزوری آمریکا نشان داده واحدهای کوچک، بستر مناسبی برای ایجاد مشکلات فرهنگی و اجتماعی هستند. 

محمدرضا صابری، مدیرکل راه و شهرسازی استان البرز درباره ساخت آپارتمان 25 متری تاکید کرده است هیچ‌گونه مجوزی این وزارتخانه و اداره کل راه و شهرسازی برای ساخت آپارتمان 25 متری صادر نمی‌کند. ساخت مسکن باید با حفظ کرامت انسانی مردم باشد، از این رو پروژه‌های مسکن‌سازی طبق ضوابط و استانداردهای وزارت راه و شهرسازی تعریف می‌شود.

دولت همواره موضوع مسکن را در اولویت برنامه‌های اجرایی و پروژه‌های در حال انجام خود دارد و طرح و پیشنهادات خود را بعد از طی مراحل کارشناسی و فنی از مجاری معتبر و رسمی اعلام می‌کند.

پیش از این  اقبال شاکری، عضو سابق کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر اینکه ساخت آپارتمان 25 متری مورد تایید نیست، گفته بود: شهرداری و وزارت راه و شهرسازی ایده مسکن 25 متری را تایید نمی‌کنند و این طرح اجرا نمی‌شود. به هیچ عنوان ساخت منزل مسکونی برای سکونت دائمی با متراژی کمتر از 75 متر را صحیح نمی‌دانیم، چرا که ساخت مسکن با متراژی کمتر از این میزان در حقیقت آسیب به مبنای خانواده است. از طرف دیگر طرح ساخت آپارتمان 25 متری صرفا یک ایده از سمت بخش خصوصی بوده است. از این رو برای اقامت‌های کوتاه‌مدت، هتل‌آپارتمان‌ها و سایر واحدهای رفاهی و مسکونی کوتاه‌مدت در تهران وجود دارد.

* چه کسانی از مسکن 25 متری سود می‌برند؟

محمدصالح شکوهی‌بیدهندی، کارشناس مسکن گفت: ساخت آپارتمان 25 متری نه تنها مردم را خانه‌دار نمی‌کند، بلکه خانه را گران‌تر می‌کند. در نتیجه تنها انبوه‌ساز در ساخت این واحدها سود می‌برد. همچنین آپارتمان 25 متری پیامدهای اجتماعی و فرهنگی بسیاری دارد. به عنوان نمونه دولت شعار فرزندآوری می‌دهد. تحقق این امر در شرایطی که واحدها کوچک می‌شوند، ممکن نخواهد بود. این تصور وجود دارد که خانواده‌ها می‌توانند به علت کوچک بودن واحدهای ۲۵ متری، صاحب خانه شوند، در حالی که این تصوری غلط است و در بلندمدت پاسخ نیاز بازار نیست.

شکوهی‌بیدهندی تصریح کرد: عرضه واحدهای ۲۵ متری عامل جذب سرمایه‌های خُرد به بازار زمین و مسکن است. در حال حاضر به علت آنکه نگاه سرمایه‌ای به مسکن و زمین وجود دارد، بازار مسکن دچار تورم شده است. تضاد اقتصادی حاصل از ساخت واحدهای ۲۵ متری به نفع مردم نیست. زمانی که واحدهای آپارتمانی کوچک‌تر می‌شوند، ساخت و فروش برای انبوه‌ساز راحت‌تر است. در نتیجه انبوه‌ساز سود بیشتری می‌برد. اگر وزارت راه و شهرسازی به دنبال تعدیل شرایط مسکن برای مردم است، نباید دنبال‌رو نظرات انبوه‌سازها و پیمانکارها باشد، بلکه باید زمین را به واجدان شرایط از قبیل جوانان در شرف ازدواج و بی‌خانه‌ها واگذار کند. این افراد به صورت تدریجی و با توان مالی، مسکن مورد نیاز خود را می‌سازند و صاحب خانه می‌شوند.

ساخت پیمانکاری مسکن برای مردم، روشی‌ اشتباه است و نباید دوباره تکرار شود. هرچند نگاه امروز سیاست‌گذار به گونه‌ای است که چون افراد توان خرید مسکن مناسب را ندارند، پس باید بر مبنای توان مردم خانه ساخت. در حالی که سرپناه به عنوان عاملی که روی امنیت جامعه تاثیر می‌گذارد، باید با حمایت دولت در شأن جامعه ساخته شود. در حال حاضر ساخت واحدهای ۲۵ متری به شکاف طبقاتی جامعه دامن می‌زند. تجربه ساخت خانه‌های کوچک‌متراژ در دنیا نشان می‌دهد شکست چنین طرحی در بلندمدت حتمی است، زیرا کنترل بر مشاعات این پروژه‌ها زیاد سخت است. در نتیجه این خانه‌ها مکان‌هایی پر از آسیب اجتماعی می‌شوند. 

* راهکار عبور از چالش تأمین مسکن چیست

دولت سیزدهم در حال ساخت 4 میلیون واحد مسکونی طرح نهضت ملی مسکن بود، از این رو ایده ساخت خانه‌های ۲۵ متری در حالی که آن پروژه‌ها هنوز در دست ساخت هستند، عملا به ضرر مردم است.  الگوی واحدهای مسکونی متراژپایین از زمان عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم مطرح شد. با رشد تورم، الگوی مصرفی مسکن در ایران روز به روز به سوی متراژ کم رفته است که توقف این روند نیازمند اجرای سیاست‌های کلان از سوی متولی مسکن است. یکی از این راهکارها ارائه زمین رایگان به مردم است تا از این طریق الگوی مصرفی آپارتمان 25 متری وارد بازار مسکن نشود، زیرا با فرهنگ ایرانی تطابقی ندارد. 

سیاست کوچک‌سازی واحدهای مسکونی قطعاً سیاست موفقی نخواهد بود. از طرف دیگر کشور نسبت به قانون فرزندآوری اهتمام ویژه‌ای دارد، از این رو هر چه مساحت مسکن رو به کاهش بگذارد، قطعاً افراد انگیزه‌ای برای تشکیل خانواده و توسعه جمعیت کشور نخواهند داشت.

اگر میزان سکونت در واحدهای کوچک‌متراژ افزایش یابد، نشان از کاهش قدرت خرید مردم است. بنابراین دولت باید به تغییرات بازار مسکن واکنش نشان دهد. در مقطع کنونی دولت ابتدا باید موضع خود را در راستای مخالفت با کوچک‌سازی واحدهای مسکونی اعلام کند و سپس طرح خود را برای تامین مسکن دهک‌های پایین جامعه به صورت جدی‌تر اجرایی کند.

واحدهای مسکونی کوچک‌متراژ یا به اصطلاح «مسکن اقتصادی» در اقتصاد معنا و مفهومی ندارد، ساخت مسکن در واحدهای کوچک‌متراژ هیچ‌گاه نمی‌تواند تمام تقاضای مسکن مردم را پاسخ دهد. از طرف دیگر اجرای چنین پروژه‌هایی تشویق جامعه به مجردنشینی یا زندگی بدون فرزند است. حتی در صورتی که این پروژه‌ها با عنوان خانه‌های صنفی و کارگری ساخته شود، در صورتی که دولت نقشی در آن نداشته باشد، می‌تواند به گرانی مسکن دامن بزند یا حداقل منجر به رکود بیشتر بازار مسکن در مقطع کنونی شود. بنابراین این پروژه در میان‌مدت موجب گرانی مسکن در بازار می‌شود. به نظر می‌رسد متولیان این طرح توجهی به مخالفت دولت یا منافع مردم ندارند. به نظر می‌رسد افرادی به دنبال ‌زده و بند و لابی هستند تا اجرای این طرح را به ثمر بنشانند، چرا که بعد از یک سال که وزارت راه و شهرسازی به طور جدی مخالفت خود را با این طرح مطرح کرده، دوباره مطرح شده است.

متقاضیان این مسکن، دهک‌های پایین در حوزه مسکن هستند، بنابراین تایید چنین طرحی به نوعی تایید افزایش فقر در جامعه و بی‌توجهی به آن است. در حال حاضر قیمت زمین به عاملی مهم در بازار مسکن تبدیل شده که توسط دلالان تعیین می‌شود. از این رو اگر دولت به دنبال رفع مشکل مسکن دهک‌های پایین جامعه است، باید مشکل کمبود زمین برای ساخت مسکن را حل کند، نه اینکه مجوز ساخت واحدهای ۲۵ متری را بدهد. به نظر می‌رسد اجرای این طرح بیشتر به عنوان بازاریابی مطرح شده است. 

دکتر ابوالفضل اقبالی*:  مراحل استقرار دولت و مجلس جدید به پایان رسید و کارگزاران قوای مجریه و مقننه برای 4 سال مشخص شدند. اکنون ما با مجلس و دولتی مواجه هستیم که حقیقتا نسبتی حداقلی با مساله «حکمرانی زنانه» دارد. آنچه برای من مهم است و در این نوشتار به آن خواهم پرداخت، بازخوانی انتقادی تجربه جریان انقلاب در روند انتخابات و انتصابات بانوان در مجلس و دولت است. باید دید چه عواملی وضع کنونی حکمرانی زنان را در غیاب جریان انقلابی این حوزه رقم ‌زده است. انتخابات مجلس اخیر در شرایطی رقم خورد که گویی واقعیتی به نام «جریان انقلابی حوزه زنان» در کف میدان وجود نداشت و ما با برخی فعالان این حوزه به‌مثابه «فرد» یا در بهترین حالت با گروهی از فعالان به‌مثابه «تیم» مواجه بودیم. وقتی رقابت‌ها از سطح جریانی به سطح فردی یا گروهی تنزل یافت، خواه ناخواه گفت‌وگو درباره «راهبردها» جای خود را به آماده‌سازی پرونده‌ها داده و تخریب و دشمنی جایگزین هم‌افزایی می‌شود. همه اینها در شرایطی اتفاق می‌افتد که غایت فعالان انقلابی حوزه زنان (چه در سطح فردی و چه تیمی) قرار گرفتن در «لیست» بود. رقابت لیست‌ها در انتخاباتی چون مجلس از نظر من پدیده مذمومی نیست. آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد، فرآیند تعیین لیست‌ها و جایگاه بانوان در آنهاست. واقعیت این است که بانوان همواره سایه‌نشین لیست‌ها در تمام جریانات سیاسی کشورند و تصویر آنها در گوشه پایین بنرهای انتخاباتی برای من هیچ‌وقت اتفاق مبارکی نبوده است. اینگونه لیست‌بندی‌ها ناگزیر رقابت‌ها را وارد فضاهایی می‌کند که هیچ حاشیه امنی حتی برای حیثیت و آبروی افراد باقی نمی‌گذارد. بدنه فعالان انقلابی حوزه زنان ناگزیر از بازسازی جریانی خویش است. این بدنه با وجود اختلافات میان‌فردی، به شدت استعداد تبدیل شدن به یک جریان سیاسی - اجتماعی موثر را دارد. همانطور که جریان مقابل با وجود اختلافات گسترده داخلی، در بزنگاه‌های مختلف سیاسی - اجتماعی هم‌افزا و متشکل می‌شوند. حقیقت این است که جریان مقابل بر اهمیت «اهداف مشترک» واقف است و به همین دلیل به راحتی «اقدام مشترک» انجام می‌دهد اما بدنه فعالان انقلابی حوزه زنان هنوز به این نقطه نرسیده است. همین یک فقره انتصاب معاون زنان رئیس‌جمهور را نگاه کنید. فرآیند شناسایی و پیشنهاد گزینه معاون زنان در دولت شهید رئیسی را با دولت پزشکیان مقایسه کنید. در دولت پزشکیان کاملا روشن و شفاف است که گزینه انتخاب شده کیست. 

 

هیچ کس هم به انتخاب ایشان اندک اعتراضی نمی‌کند اما 3 سال پیش چه در ماجرای خانم دکتر یاوری و چه در انتخاب خانم دکتر خزعلی میان بدنه انقلابی حوزه زنان آشوبی به پا بود و انواع هشتک‌ها و بیانیه‌ها و اعتراضات چه با رویکرد تخریب و چه با رویکرد سهم‌خواهی شکل گرفت.