اکسیر محبت امام، راز «نادر» شدن طالب‌زاده
محسن جوهری*: در این سال‌های پس از ارتحال حاج نادر، جامعه هنری انقلاب شاید همان حسی را تجربه می‌کند که پیشتر و پس از شهادت سیدمرتضی آوینی تجربه کرده بود. آن حس چیزی نیست جز نوعی ادراک خلاء از نبودن یک تکیه‌گاه مستحکم. این در حالی است که هنوز عطر ارزش‌های امام در ایران، لبنان، عراق، یمن و فلسطین به مشام می‌رسد و مادامی که چنین عطر و بویی در صحنه اجتماع پراکنده شده باشد، می‌توان دوباره نادر شد!
بسیاری از کسانی که با یک نگاه عمیق به موضوع هنر نگریستهاند به این نکته اذعان کرده‌اند که خلق یک اثر هنری، نیازمند زبانه کشیدن نوعی آتش عشق در وجود هنرمند است. به تعبیر دیگر، آفرینش هنری نیازمند یک برانگیختگی وجودی در اعماق درونی هنرمند است، چراکه این برانگیختگی ابتدا باعث «استحسان شمایل محبوب» و «انکشاف وجوه زیبایی‌شناسانه» او توسط عاشق می‌شود و بعد زمینه تبدیل این زیباییِ مشهود را در قالب نشانه‌های هنری فراهم می‌کند1. در ساحت هنر و رسانه انقلاب اسلامی، شعله این عشق در موارد متعددی با دلباختگی هنرمند انقلابی نسبت به شخصیت و اندیشه امام خمینی (ره) که در واقع تجلی ارزش‌های انقلاب اسلامی بود رخ داده است. شاید همین موضوع باعث می‌شود که شخصیت امام (ره)، یک دال کلیدی در آثار تولیدی رشته‌های گوناگون هنری در فضای انقلاب اسلامی محسوب شود؛ چنانچه مشابه همین فرآیند درباره دال «شهید» نیز رخ داده است.
به نظر می‌رسد سرآغاز داستان نادر طالب‌زاده با هنر و رسانه انقلاب اسلامی نیز به همین نقطه بازمی‌گردد، زمانی که او یک روز صبح در آمریکا، عکس امام (ره) را روی صفحه یکی از مجله‌های غربی می‌بیند، جمله‌ای از ایشان را درباره محمدرضا پهلوی می‌خواند، از شجاعت امام خمینی (ره) در مواجهه با شاه متعجب می‌شود و نهایتاً شعله‌های عشق به امام (ره) در وجودش برافروخته می‌شود2. در همین لحظه کلیدی است که با به میدان آمدن «جذابیت امام خمینی (ره)3»، اغواگری‌های غرب مدرن رنگ می‌بازد، تقلبی بودن ژست‌های روشنفکرانه عیان می‌شود و حقانیت ارزش‌های الهی رخ می‌نمایاند. درست همین لحظه حساس است که در آن، انسانی که اگرچه مسلمان زاده است ولی هرگز در یک محیط مذهبی زیست نکرده، با اتکا به حق‌جویی عمیقی که در وجودش نهادینه شده بود، به یک «انسان نجات‌یافته» تبدیل می‌شود4. همین نجات‌یافتگی، او را رها از هر قید و بند زائدی، در قامت یک بسیجی ساده و به عنوان بولدوزرچی به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل می‌فرستد و پس از چندی، دوست و همراهی را نصیبش می‌کند که خیلی‌ها حسرت همنشینی با او را داشته و دارند، شهید سیدمرتضی آوینی!5
هنر مورد نظر امام خمینی، هنری است که راه ستیز با جهانخواران شرق و غرب را بیاموزد6 و رسانه تراز مورد نظر ایشان نیز همچون یک دانشگاه عمومی7، رشددهنده و تعالی‌بخش است. بر همین مبنا، چند دهه تلاش هنری و رسانه‌ای مرحوم طالب‌زاده، به‌مثابه هنرمند و فعال رسانه‌ای که مجذوب مغناطیس امام (ره) بود را به‌شدت می‌توان با محوریت استکبارستیزی و تلاش وی برای بازخوانی رسانه انقلاب از منظر آگاهی‌بخشی به انسان معاصر فهم کرد. اینچنین است که او در کنش‌های رسانه‌ای مختلف خود سعی در نشان دادن چهره کریه صهیونیسم داشت و کوشش می‌کرد «راز» برساخته شدن قدرت غرب در جهان رسانه را افشا کند. کسی که آتش عشق در وجودش شعله‌ور شده باشد، همچنان که زیبایی‌های محبوب را می‌بیند و روایت می‌کند، دائماً درصدد آن است که دیگران را نیز به وادی این دلدادگی راهنمایی کند. در سنت ما نیز، تربیت هنری، در پرتوی نوعی نظام استاد و شاگردی رقم می‌خورد، به نحوی که هنرآموز نه فقط فن هنر، بلکه آداب شهود زیبایی و روایت آن را از استاد خود می‌آموخت8. شاید بتوان گفت نادر طالب‌زاده با سال‌ها مجاهدت خستگی‌ناپذیر و با راه‌اندازی هسته‌های مقاومت رسانه‌ای در ایران و جهان اسلام بویژه لبنان، به نوعی در صدد احیای امروزین همین سنت تاریخی در زمانه انقلاب اسلامی بود. به این ترتیب، طالب‌زاده به گردن بسیاری از جریانات هنری و رسانه‌ای کشور و حتی جهان اسلام حق استادی داشت. در این سال‌های پس از رحلت ایشان، جامعه هنری انقلاب، شاید همان حسی را تجربه می‌کند که پیشتر و پس از شهادت سیدمرتضی آوینی تجربه کرده بود. آن حس چیزی نیست جز نوعی ادراک خلاء به واسطه نبودن یک تکیه‌گاه مستحکم که می‌شد به پشتوانه او، گام‌های مستحکم و جسورانه‌ای برداشت. این در حالی است که هنوز، عطر ارزش‌های امام در ایران، لبنان، عراق، یمن و فلسطین به مشام می‌رسد و مادامی که چنین عطر و بویی در صحنه اجتماع پراکنده شده باشد، می‌توان دوباره عاشق شد، دوباره زیبایی را دید و آن را روایت کرد، می‌توان دوباره نجات یافت و نادر شد!
* پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)
--------------------------------
پی‌نوشت:
1- رک. کتاب «فلسفه هنر در عشق‌شناسی ملاصدرا»، مهدی امام جمعه، ص 13
2- رک. گفت‌وگوی حسین دهباشی با نادر طالب‌زاده در برنامه خشت خام
3- رک. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در سالگرد ارتحال امام خمینی ( ره)، 14/3/1396
4- رک. گفت‌وگوی سیمافکر با نادر طالب‌زاده
5- رک. گفت‌وگوی رسانه KHAMENEI.IR با آقای رضا برجی، عکاس و مستندساز
6- صحیفه امام خمینی (ره)، ج 21، صص 145-146
7- صحیفه امام خمینی (ره)، ج 6، ص 339
8- رک. کتاب «قدر، نظریه هنر و زیبایی در تمدن اسلامی»، دکتر حسن بلخاری قهی، ضمیمه دهم، شرح نظام استاد و شاگردی