کالابرگ معطل وزیر
گروه اقتصادی: به دستور رئیس‌جمهور برای تسریع در حذف یارانه ۳ دهک بالای درآمدی، عزم دولت برای اجرای این سیاست آشکار شده است. مجلس نیز با دولت همسو شده و مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف شده یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد را حذف کند و منابع حاصل از آن را به افزایش اعتبار کالابرگ برای خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی و ۳ دهک پایین درآمدی اختصاص دهد. این مساله از آنجا دارای اهمیت است که دولت بعد از اینکه ۲ مرحله کالابرگ را اجرا کرد، خبر داد فعلا نمی‌تواند کالابرگ را به صورت ماهانه برای ۳ دهک پایین جامعه اجرا کند. این موضوع در نتیجه عدم حذف یارانه ۳ دهک بالاست. سال جاری پس از واریز یارانه نقدی ۳۰۰ هزار تومانی دهک‌های چهارم تا نهم مشخص شد که ۴۳۶ هزار نفر از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند. تاکنون یارانه ۷۵۰ هزار نفر قطع شده که از این میان، ۱۵۰ هزار نفر مقیم خارج از کشورند. البته بررسی‌های سازمان هدفمندی یارانه‌ها نشان می‌دهد ماه گذشته ۵۳ هزار نفر به جمع یارانه‌بگیران دهک‌های اول تا سوم اضافه شده‌اند و تعداد آنها از ۲۷ میلیون و ۸۸۱ هزار و ۸۰۱ نفر به ۲۷ میلیون و ۹۳۴ هزار و ۵۵۷ نفر افزایش یافته است. این به معنای اهمیت اجرای طرح کالابرگ در سال جاری است.
در حال حاضر ورود یا خروج افراد از یک دهک بر اساس شاخص‌های وسع‌سنجی انجام می‌شود که ۲ بار در سال به‌روزرسانی خواهد شد. جمعیت هر دهک به طور متوسط شامل 8.5 میلیون نفر است؛ بنابراین، هر فردی که از دهک دهم خارج شود، معادل همان تعداد از دهک‌های پایین‌تر به دهک دهم اضافه خواهد شد. طبق بند د تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است دهک‌بندی خانوارها را ۲ بار در سال به‌روز کند. تا زمان بررسی مجدد، دهک‌بندی خانوارها ثابت خواهد بود و پس از دریافت داده‌های جدید اقتصادی و اجتماعی، ارزیابی مجدد انجام خواهد شد.
با وجود اراده دولت و مجلس برای اجرای این سیاست، چالش‌هایی بر سر راه حذف یارانه پردرآمدها وجود دارد که بخشی از آن به ضعف مدیریت در وزارت کار برمی‌گردد که پالایش جمعیتی به‌درستی انجام نمی‌شود و این نگرانی را به وجود آورده که مبادا یارانه خانواده‌هایی قطع شود که به آن نیازمند باشند. با این حال رئیس‌جمهور بر لزوم سرعت بخشیدن به اجرای این تکلیف تأکید و اعلام کرده فقدان داده‌های دقیق و به‌روز، نباید مانعی برای اجرای این قانون باشد.
در حال حاضر دولت ماهانه ۲۶ هزار و ۳۲۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت میکند که ۱۱ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان به دهک‌های اول تا سوم و ۱۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان به دهک‌های چهارم تا نهم اختصاص می‌یابد. بر اساس آمار بهمن ۱۴۰۳، حدود ۵۱ میلیون نفر در دهک‌های چهارم تا نهم به‌صورت ماهانه یارانه دریافت می‌کنند. در سالی که از مردم خواسته شد داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف دهند، ۹۰درصد افراد تمایل به دریافت یارانه داشتند. این آمار در حالی منتشر شده که بررسی هزینه و درآمد خانوارهای شهری در سال ۱۴۰۲ نشان داده میانگین هزینه دهک دهم در سال حدود ۵۹۰ میلیون تومان بوده که ۱۳ برابر بیشتر از میانگین هزینه ۴۷ میلیون تومانی دهک اول است.
در کنار حذف یارانه پردرآمدها، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها با راه‌اندازی سامانه هوشمند یارانه‌ها تلاش کرده محاسبه دهک‌های درآمدی با دقت بیشتری انجام شود. این سامانه به سرپرستان خانوار امکان می‌دهد فرزندان شاغل بالای ۱۸ سال را از ساختار خانوار حذف کنند و به سامانه سازمان ثبت احوال مراجعه کرده و درخواست حذف عضو را ثبت کنند. این فرآیند موجب می‌شود دهک خانوار با واقعیت‌های اقتصادی تطبیق بیشتری داشته باشد.
سیده طیبه حسینی، سخنگوی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، تأکید دارد این سامانه علاوه بر تسهیل اصلاح دهک خانوارها، فرصتی برای بازبینی وضعیت معیشتی افراد فراهم کرده که در برخی موارد به بازگرداندن یارانه خانوارهایی که به اشتباه از لیست حذف شده‌اند، منجر شده است.
تاکنون ۷ میلیون نفر از لیست دریافت یارانه حذف شده‌اند اما طبق قانون این رقم باید به ۱۸ میلیون نفر برسد. این برنامه در قالب لایحه بودجه ۱۴۰۴ در کمیسیون اجتماعی مجلس بررسی شده و با حضور رئیس مجلس در دستور کار قرار گرفته است. دولت و مجلس مصمم به اجرای این سیاست هستند و انتظار می‌رود در آینده نزدیک، تغییرات بیشتری در نظام یارانه‌ها اعمال شود. از طرف دیگر زودتر نحوه اجرای کالابرگ باید ابلاغ شود.
در حالی که پرداخت نقدی یارانه‌ها همچنان ادامه دارد، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها برنامه‌ریزی‌هایی را برای اجرای کالابرگ الکترونیک در سال ۱۴۰۴ در دستور کار قرار داده است. این سازمان تلاش دارد زیرساخت‌های لازم برای اجرای کالابرگ را فراهم کند تا بتواند سیاست‌های جدید را با بیشترین سرعت و دقت اجرایی کند.
البته با توجه به اینکه دولت در ۲ مرحله کالابرگ را اجرایی کرد و پیش از این نیز ۳ سال پیش به مدت چند ماه این طرح در سراسر کشور اجرا و با استقبال زیادی نیز روبه‌رو شده بود، مشکل زیرساختی وجود ندارد. در مقطع کنونی اما وزارت کار و رفاه اجتماعی برای اجرای طرح کالابرگ یا مشکلات فنی و زیرساختی را مطرح میکند یا اینکه بهانه اعتبارات را می‌آورد، در حالی که وظیفه حذف یارانه ۳ دهک پردرآمد برای تامین اعتبار مورد نیاز یارانه ۳ دهک پایین جامعه وظیفه وزارت کار و رفاه اجتماعی است و اگر در این زمینه مشکلاتی وجود دارد به ضعف عملکرد وزارت کار برمی‌گردد.
پرداخت یارانه در سال‌های گذشته بیستم هر ماه انجام می‌شد اما از بهمن ۱۴۰۲، زمان‌بندی پرداخت یارانه‌ها تغییر کرد. بر اساس جدول جدید، مستمری مددجویان کمیته امداد و سازمان بهزیستی بیستم هر ماه پرداخت می‌شود، یارانه نقدی و معیشتی دهک‌های اول تا سوم (۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر) بیست‌وپنجم هر ماه واریز می‌شود، یارانه نقدی و معیشتی دهک‌های چهارم تا نهم (۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر) هم سی‌ام هر ماه پرداخت می‌شود و یارانه دارو، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی سوخت از ابتدای ماه واریز می‌شود.