وداع کردها با اسلحه
در مراسمی تاریخی که صبح دیروز جمعه ۲۰ تیر ۱۴۰۴ / ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۵، در یکی از پایگاه‌های «پ‌ک‌ک» در منطقه «جاسنه» سلیمانیه برگزار شد، نزدیک به ۳۰ نفر از اعضای مسلح این گروه تروریستی رسماً خود را خلع سلاح کردند. این اتفاق در شرایطی رخ داد که تحولات اخیر در عرصه سیاسی ترکیه، منطقه کردستان عراق و حتی پرونده سوریه، همگی در حال بازچینی مناسبات سیاسی کردها در غرب آسیاست. به گزارش رسانه‌های کرد و ترکیه، ۱۵ زن و ۱۵ مرد از اعضای نیروهای رزمی«پ‌ک‌ک» سلاح‌های خود شامل کلاشنیکف، نارنجک‌انداز و مهمات انفرادی را در یک اقدام نمادین به داخل دیگی بزرگ انداخته و به آتش کشیدند. این مراسم با سخنرانی «بسه هوزات»، عضو شورای رهبری «پ‌ک‌ک» آغاز شد که با بیان شعارهایی به زبان کردی و ترکی تأکید کرد: «ما برای عدالت، آزادی و صلح آمده‌ایم. مبارزه ما از امروز وارد مرحله سیاسی می‌شود».
* چگونگی این رویداد مهم
هفته گذشته عبدالله اوجالان، رهبر زندانی «پ‌ک‌ک»، طی یک پیام ویدئویی نادر از پایان رسمی مبارزه مسلحانه سخن گفت و اعلام کرد: «هدف اصلی ما همیشه دستیابی به راه‌حل سیاسی بوده است». این اقدام در پی فشارهای داخلی و بین‌المللی و همچنین تغییر استراتژی این گروه رخ داد. سخنگوی حزب «عدالت و توسعه» (AKP) خلع سلاح دیروز را «تاریخی و غیرقابل بازگشت» خواند اما هشدار داد: «این روند باید در چند ماه آینده به تکمیل کامل برسد. هرگونه تأخیر، تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه خواهد بود». در این تحولات، نقش حزب «DEM» (برابری و دموکراسی خلق) که در پارلمان ترکیه دارای نماینده است بسیار اهمیت داشت. این حزب کرد میانجی اصلی گفت‌وگوهای پشت‌پرده بوده و اکنون خواستار تشکیل کمیته ویژه پارلمانی برای تضمین سلامت روند صلح شده است. آنان نگرانند بدون چارچوب‌های قانونی شفاف، بازگشت اعضای «پ‌ک‌ک» به زندگی عادی و حقوق سیاسی ممکن نباشد.
* ابعاد امنیتی و اجتماعی خلع سلاح
خلع سلاح دیروز تنها نخستین گام یک مسیر دشوار است. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد ۴ تا ۶ هزار نیروی مسلح «پ‌ک‌ک» همچنان در مناطق کوهستانی قندیل و مرزهای ترکیه حضور دارند. تحلیلگران امنیتی ترکیه معتقدند ادغام اجتماعی و خلع سلاح کامل، ماه‌ها و حتی شاید سال‌ها طول خواهد کشید و کوچک‌ترین حادثه تحریک‌آمیز، روند صلح را به شکست خواهد کشاند. از سوی دیگر، برخی شاخه‌های جوان‌تر «پ‌ک‌ک» که از مدل سیاسی اوجالان فاصله گرفته‌اند، هنوز موافقت رسمی خود را با خلع سلاح اعلام نکرده‌اند. این موضوع ممکن است منجر به شکستگی در صفوف این گروه شود. از سوی دیگر، بنا بر گزارش دولت ترکیه، در طول دهه‌های درگیری، بیش از ۳۵۰۰ روستا و منطقه مسکونی در جنوب شرق ترکیه تخلیه یا تخریب شده است. دولت اکنون وعده داده با تخصیص میلیاردها دلار بودجه، بازسازی این مناطق و تسهیل بازگشت آوارگان را آغاز کند. همچنین طبق آمار اقتصادی دولت ترکیه، برآوردها نشان می‌دهد تاکنون بیش از ۱.۸ تریلیون دلار برای مقابله با «پ‌ک‌ک» و عملیات‌های ضدتروریستی هزینه شده است. تحلیلگران می‌گویند بخش قابل توجهی از منابع ملی ترکیه صرف این نزاع داخلی شده که می‌توانست صرف توسعه اقتصادی و زیرساختی مناطق کردنشین شود.
* پیامدهای منطقه‌ای
دولت اقلیم کردستان عراق از این روند استقبال کرده است. مقامات سلیمانیه که میزبان این مراسم بودند، خلع سلاح پ.ک.ک را عاملی برای کاهش تنش‌های نظامی در کوه‌های قندیل و مرزهای اقلیم دانستند که می‌تواند روابط اقتصادی ترکیه با اقلیم کردستان عراق را نیز بهبود بخشد. کارشناسان معتقدند خلع سلاح «پ‌ک‌ک» می‌تواند پیامدهایی برای شاخه‌های نظامی مرتبط با آن در سوریه، از جمله «YPG» داشته باشد. هرچند YPG همچنان متحد کلیدی آمریکا در شمال سوریه محسوب می‌شود و احتمالا روند متفاوتی در پیش گیرد. در هر صورت، مراسم دیروز نمادی از امید برای پایان دهه‌ها خشونت بود اما واقعیت میدانی همچنان سخت و چندوجهی است. اگرچه دولت ترکیه با رویکردی عملگرایانه خواهان پایان قطعی این مناقشه است اما بدون احترام به حقوق فرهنگی و سیاسی کردها و سازش با آنها، تضمین قانونی مشارکت آنها و بازسازی مناطق جنگ‌زده، این خلع سلاح تنها یک نمایش رسانه‌ای دیگر خواهد بود که در میان‌مدت و بلندمدت اثر معکوس گذاشته و بی‌اعتمادی میان ۲ طرف را افزایش خواهد داد؛ بی‌اعتمادی غیرقابل بازگشتی که منجر به درگیری و خونریزی بیشتری در منطقه بین ترکیه و کردها خواهد شد. این تحولات در حالی است که هیأتی از دستگاه اطلاعات عراق نیز در مراسم دیروز جاسنه شرکت کرده بود. این حضور نشان‌دهنده دخالت فزاینده عراق در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای است. همچنین گروهی از نویسندگان، فعالان حقوق بشر، نمایندگان احزاب، سیاستمداران و شخصیت‌های مدنی از ترکیه قرار است از شهر «آمد» (دیاربکر) به منطقه جاسنه سفر کنند تا در مراحل بعد خلع سلاح شرکت کنند. این گونه اقدامات می‌تواند به عنوان یک الگو برای حل تعارضات مسلحانه در مناطق دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد اما موفقیت آن به تعهد تمام طرف‌ها به راه‌حل سیاسی و اجرایی کردن وعده‌های اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد.