رسوای جهان

حسین مهدی‌تبار: رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و تصمیم‌گیری‌های متناقض دونالد ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش، اعتماد شرکای سنتی آمریکا را بشدت متزلزل کرده است. این وضعیت، بویژه در زمینه سیاست خارجی و تعهدات نظامی، باعث شده متحدان دیرینه واشنگتن به فکر بازنگری در وابستگی خود به ایالات متحده باشند. بی‌ثباتی در سیاست‌های آمریکا ممکن است برخی کشورها را به سمت نزدیکی به چین یا حتی پیگیری برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای سوق دهد، در حالی که دیگران ممکن است به دنبال خودکفایی استراتژیک باشند.
یکی از بارزترین نمونه‌های این بی‌اعتمادی در روابط آمریکا با اوکراین مشاهده می‌شود. به گزارش فارن پالیسی، ۲۵ ژوئن، دونالد ترامپ در حاشیه اجلاس ناتو در لاهه با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین دیدار کرد. زلنسکی در این دیدار از نیاز مبرم کشورش به سامانه‌های دفاع موشکی، بویژه پاتریوت برای مقابله با حملات هوایی فزاینده روسیه سخن گفت. وی تأکید کرد اوکراین آماده خرید این تجهیزات و حمایت از تولیدکنندگان تسلیحاتی آمریکایی است. ترامپ نیز در پاسخ، نشانه‌هایی از تمایل به تأمین این سامانه‌ها نشان داد اما تنها چند روز بعد، یکم ژوئیه، پنتاگون اعلام کرد ارسال‌ تمام موشک‌های پاتریوت، موشک‌های ضدهوایی استینگر، گلوله‌های توپخانه و موشک‌های اسپارو به اوکراین متوقف شده است. این تصمیم در حالی که بسیاری از این تسلیحات در انبارهای لهستان آماده انتقال به اوکراین بودند، شرکای آمریکا را شوکه کرد.
فارن پالیسی گزارش می‌دهد توقف ارسال تسلیحات زمانی رخ داد که روسیه حملات هوایی خود به شهرهای اوکراین را تشدید کرده بود. ۴ ژوئیه، پس از گفت‌وگوی تلفنی ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، این کشور بزرگ‌ترین حمله هوایی خود از آغاز جنگ را با صدها پهپاد و موشک علیه شهرهای اوکراین انجام داد. این حملات 8 ساعت به طول انجامید و خسارات سنگینی به بار آورد. فارن پالیسی می‌نویسد ترامپ از اقدامات پوتین «بسیار ناامید» شده اما این اظهارات نتوانست اعتماد از دست رفته را بازگرداند. در واقع، تصمیم‌گیری‌های متناقض، مانند اعلام ناگهانی از سرگیری احتمالی ارسال تسلیحات دفاعی، تنها به سردرگمی شرکا دامن‌ زده است. سؤال این است: آیا اوکراین می‌تواند به وعده‌های ترامپ اعتماد کند؟ به گزارش فارن پالیسی، حتی خود ترامپ ظاهراً از تصمیم پنتاگون برای توقف کمک‌ها بی‌اطلاع بود که این موضوع سؤالاتی را درباره مدیریت سیاست خارجی آمریکا در قبال روسیه و اوکراین ایجاد می‌کند. این رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی تنها به اوکراین محدود نمی‌شود. متحدان ناتو در اروپا نیز شاهد نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از غیرقابل اعتماد بودن آمریکا هستند. به گزارش فارن پالیسی، ماه مارس، دولت ترامپ به‌ طور ناگهانی جریان اطلاعات حیاتی به کی‌یف را متوقف کرد، ظاهراً به دلیل نارضایتی از دیدار کاخ سفید که طی آن زلنسکی به دلیل «ناسپاسی» و حتی نحوه لباس پوشیدنش مورد انتقاد قرار گرفت. علاوه بر این، اظهارات مکرر ترامپ درباره تردید در تعهد به ماده ۵ ناتو که اصل دفاع جمعی این سازمان است، پیش از اجلاس ناتو، پایه‌های این اتحاد را متزلزل کرده است. اگر متحدان نتوانند به تعهدات دفاعی آمریکا اعتماد کنند یا اگر پاسخ به این تعهدات یک روز «بله» و روز دیگر «نه» باشد، عملاً اتحادی وجود نخواهد داشت.
فارن پالیسی گزارش می‌دهد اوکراین تحت فشار کاخ سفید اقداماتی برای جلب رضایت ترامپ انجام داده بود، از جمله امضای توافقی برای بهره‌برداری گسترده آمریکا از منابع معدنی اوکراین و پذیرش پیشنهاد آتش‌بس واشنگتن که البته توسط پوتین نادیده گرفته شد. با این حال، این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند و توقف ارسال تسلیحات نشان داد حتی عمل به خواسته‌های آمریکا تضمینی برای حمایت واشنگتن نیست. این موضوع درس بزرگی برای سایر شرکای آمریکا، از جمله تایوان، اسرائیل و اروپا به همراه داشته است. به گزارش فارن پالیسی، الکساندر کرایف، کارشناس سیاست خارجی اوکراین، در پستی فیس‌بوکی نوشت: اوکراین «همه چیز را همان‌طور که آمریکایی‌ها می‌خواستند» انجام داد اما باز هم با تغییر ناگهانی سیاست واشنگتن مواجه شد. وی این را «درس بسیار خوبی» برای همه کسانی دانست که ترامپ را «شریک و دوست» خود می‌پندارند.
این بی‌اعتمادی فراتر از اروپا نیز گسترش یافته است. کانادا، از وفادارترین متحدان آمریکا در قرن گذشته، با اظهارات تهاجمی کاخ سفید درباره استقلال خود مواجه شده است. دانمارک که در طول جنگ در غرب آسیا کنار آمریکا ایستاد، با تهدیدات غیرمستقیم درباره الحاق گرینلند روبه‌رو است. فارن پالیسی می‌نویسد: رئیس‌جمهور آمریکا حتی اشاره کرده ممکن است برای تصرف گرینلند نیروی نظامی اعزام کند؛ اگر کپنهاگ این قلمرو را واگذار نکند. چنین اظهاراتی برای اعضای یک اتحاد دفاعی که قرار است از یکدیگر حفاظت کنند، عجیب و نگران‌کننده است.
در حوزه آسیا - اقیانوسیه نیز نشانه‌های مشابهی از کاهش اعتماد به آمریکا دیده می‌شود. به گزارش فارن پالیسی، البریج کولبی، معاون وزیر دفاع در امور سیاست‌گذاری که به ‌عنوان یک «تندرو در برابر چین» شناخته می‌شود، اخیراً بازنگری در پیمان اوکاس (توافق بین آمریکا، بریتانیا و استرالیا برای کمک به استرالیا در دستیابی به زیردریایی‌های هسته‌ای) را آغاز کرده است. این بازنگری، بویژه درباره فروش 3 زیردریایی کلاس ویرجینیا به نیروی دریایی استرالیا، نگرانی‌هایی را در میان متحدان ایجاد کرده است. سناتور جین شاهین، عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنا هشدار داد تضعیف این مشارکت «اعتبار آمریکا را بیش از پیش خدشه‌دار می‌کند و سؤالاتی را درباره قابلیت اطمینان ما در میان نزدیک‌ترین شرکای دفاعی‌مان ایجاد خواهد کرد». به گزارش فارن پالیسی، او افزود: این اقدام «در پکن با استقبال مواجه خواهد شد». این اقدامات و اظهارات نشان‌دهنده تعریف جدیدی از مفهوم «متحد» در دولت دوم ترامپ است. به گزارش فارن پالیسی، از این پس، نیازهای واشنگتن در اولویت قرار دارد و شرکا باید در خدمت این نیازها باشند. در غیر این صورت، بدون توجه به وعده‌ها یا توافقات قبلی، کنار گذاشته خواهند شد. این رویکرد با نمونه‌های تاریخی مانند جنگ عراق که دولت جورج دبلیو بوش متحدان را بر اساس اطلاعات سیاسی‌شده به جنگی غیرضروری کشاند، متفاوت است اما حتی در آن زمان، هیچ دولتی به اندازه دولت کنونی با بی‌توجهی و بی‌احترامی با شرکای خود رفتار نکرده بود.
تردید در تعهدات آمریکا پیامدهای گسترده‌ای دارد. کشورهای اروپایی که به سختی تلاش کردند در اجلاس ناتو با ترامپ همراهی کنند، حالا با کاهش اولویت اوکراین در فهرست برنامه‌های این سازمان مواجه شده‌اند. به گزارش فارن پالیسی، تورری تاوسیگ، پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک، خاطرنشان کرد ورود دوباره ترامپ به کاخ سفید «دوران جدیدی برای روابط فراآتلانتیکی» را آغاز کرده است؛ دورانی که در آن اروپایی‌ها نمی‌توانند به ‌طور کامل به ایالات متحده اعتماد یا بر آن تکیه کنند. این بی‌اعتمادی ممکن است برخی کشورها را به سمت چین سوق دهد. در حالی که آمریکا با تصمیمات غیرقابل پیش‌بینی خود شرکایش را ناامید می‌کند، چین به‌ عنوان قدرتی باثبات‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر ظاهر شده است. کشورهایی که احساس می‌کنند نمی‌توانند به حمایت آمریکا اعتماد کنند، ممکن است به دنبال تقویت روابط اقتصادی و حتی نظامی با پکن باشند. علاوه بر این، برخی کشورها ممکن است به این نتیجه برسند که برای تضمین امنیت خود باید به سمت توسعه تسلیحات هسته‌ای حرکت کنند. این سناریو، بویژه برای کشورهایی مانند کره‌جنوبی یا ژاپن که با تهدیدات منطقه‌ای مواجهند، محتمل است. در نهایت، رفتارهای دولت ترامپ پیامی روشن به جهان ارسال می‌کند: ایالات متحده دیگر شریکی قابل اعتماد نیست. تصمیم‌گیری‌های متناقض، بی‌توجهی به تعهدات قبل و اولویت دادن به منافع کوتاه‌مدت آمریکا بر روابط بلندمدت، اعتماد شرکای واشنگتن را بشدت تضعیف کرده است. به گزارش فارن پالیسی، این وضعیت نه‌تنها به روابط دوجانبه با کشورهایی مانند اوکراین، کانادا و دانمارک آسیب زده، بلکه اتحادهای چندجانبه مانند ناتو و اوکاس را نیز در معرض خطر قرار داده است. اگر این روند ادامه یابد، جهان ممکن است شاهد چرخش استراتژیک کشورهای بیشتری به سمت چین یا پیگیری خودکفایی نظامی باشد. این تحولات نه‌تنها برای شرکای آمریکا، بلکه برای جایگاه جهانی واشنگتن نیز چالش‌هایی جدی به همراه خواهد داشت.