این هم اوکراین
در جریان کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ برای رقابت با جو بایدن و سپس کاملا هریس، او بارها به سیاست‌های دولت دموکرات در قبال جنگ اوکراین انتقاد کرده بود. ترامپ حمایت‌های نظامی و مالی آمریکا از کی‌یف را اقدامی اشتباه و جنگ‌طلبانه می‌دانست. او بارها اعلام کرده بود اگر در جایگاه رئیس‌جمهور باقی می‌ماند، جنگ اوکراین هرگز رخ نمی‌داد و این جنگ را نتیجه مستقیم سیاست‌های غلط دموکرات‌ها عنوان می‌کرد. ترامپ حتی در ادعایی عجیب گفته بود تنها با یک تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین می‌تواند این جنگ را پایان دهد. با این حال، اکنون در شرایطی قرار گرفته که مشغول اجرای همان سیاست‌های دوره بایدن در قبال جنگ اوکراین است؛ سیاست‌هایی که همچنان در دولت او ادامه دارد و باعث افزایش نگرانی‌ها در میان طرفداران ترامپ شده است؛ نگرانی‌هایی درباره تداوم جنگ اوکراین، افزایش قیمت نفت و چشم‌انداز مبهم صلح جهانی. طرفداران ترامپ که این روزها شاهد کنار گذاشته شدن وعده‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور محبوب خود یکی پس از دیگری هستند، با نگرانی به این وضعیت می‌نگرند و احساس فریب‌خوردگی دارند. در این شرایط پرتنش، ترامپ که اخیراً مواضع متفاوتی در قبال روسیه و شخص پوتین اتخاذ کرده و رو به انتقاد از مسکو آورده است، طبق گزارش رسانه‌های آمریکایی قرار است بیانیه‌ای علیه روسیه صادر کند. این بیانیه که به گفته نزدیکان او بزودی منتشر خواهد شد، نشان‌دهنده شکست مذاکرات مسکو - واشنگتن بر سر اوکراین است و حکایت از یک شکست بزرگ دیگر در عرصه سیاست خارجی دولت ترامپ دارد.
* بیانیه روز دوشنبه
رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا اعلام کرده بود قصد دارد روز دوشنبه بیانیه‌ای «مهم» درباره روسیه منتشر کند. این اعلام در شرایطی است که همزمان، واشنگتن در حال آماده‌سازی برای ارسال تسلیحات بیشتر به اوکراین از طریق خرید این تجهیزات از سوی متحدان عضو ناتو است. ترامپ نهایتا دوشنبه ایده‌اش درباره روسیه را مطرح کرد. او در گفت‌وگوی تلفنی با شبکه NBC News بار دیگر از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به دلیل ادامه حملات نظامی به اوکراین انتقاد کرد. او همچنین پیش‌بینی کرد مجلس سنای آمریکا بزودی طرحی را با محوریت تحریم‌های سخت‌گیرانه‌تر علیه روسیه تصویب خواهد کرد. این طرح به ابتکار «لیندسی گراهام» سناتور جمهوری‌خواه و از متحدان نزدیک ترامپ تدوین شده است. رئیس‌جمهور آمریکا در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد واشنگتن با رهبران ناتو به توافق رسیده است که هزینه تسلیحات آمریکایی ارسال‌شده به اوکراین را کشورهای عضو ناتو به طور کامل پرداخت کنند. او گفت: «ما سلاح‌هایی به ناتو ارسال خواهیم کرد و ناتو به طور کامل هزینه آنها را خواهد پرداخت». ترامپ همچنین اظهار داشت از احتمال صدور دستوری از سوی وزیر دفاع (پیت هگست)، مبنی بر توقف ارسال تسلیحات به اوکراین بی‌اطلاع است. اظهارات ترامپ در شرایطی مطرح شد که پیش از آن، «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا با «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در حاشیه نشست اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) در کوالالامپور، پایتخت مالزی دیدار و گفت‌وگو کرده بود. ترامپ همچنین روز دوشنبه اعلام کرد ایالات متحده ارسال تسلیحات به اوکراین را ادامه خواهد داد اما هزینه این تسلیحات توسط ناتو پرداخت خواهد شد. وی تأکید کرد: «ما سلاح‌هایی به اوکراین می‌فرستیم و ایالات متحده هزینه‌ای برای آن پرداخت نخواهد کرد. ناتو وظیفه هماهنگی ارسال این تسلیحات را بر عهده خواهد داشت». ترامپ همچنین از تمایل خود برای پایان جنگ اوکراین سخن گفت و اظهار داشت از عملکرد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه «عمیقاً ناامید» شده است. وی هشدار داد اگر ظرف ۵۰ روز توافقی برای پایان جنگ اوکراین حاصل نشود، آمریکا تعرفه‌های گمرکی سنگینی بر روسیه اعمال خواهد کرد. رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «امیدوارم مجبور به اعمال تعرفه‌های بیشتر نشویم اما اگر توافقی شکل نگیرد، تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی بر کالاهای روسیه اعمال می‌کنیم». وی همچنین از نارضایتی خود از روسیه سخن گفت و افزود: «من اصلا از روسیه راضی نیستم و از آنها خیلی خشمگینم».
* تلاش برای تغییر واقعیت‌ها
دونالد ترامپ با روحیات ساختارشکنانه‌اش در آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری خود در آمریکا تلاش کرد جنگ اوکراین را از طریق رویکردی مبتنی بر «توافق» یا همان «معامله» متوقف کند. او در همین راستا استیو ویتکاف را به مسکو فرستاد تا با پوتین دیدار کند و سپس نشستی در ریاض برگزار کرد؛ نشستی که اوکراین در آن حضور نداشت اما این ابتکار عمل ترامپ، به دلیل مخالفت کی‌یف؛ همچنین اختلاف نظرهای روسیه با طرح پیشنهادی واشنگتن، شکست خورد. اوج این ناکامی زمانی آشکار شد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به کاخ سفید رفت؛ دیداری که به تحقیر بی‌سابقه وی در واشنگتن منجر و موجب شد اوکراین بیش از پیش از آمریکا فاصله بگیرد. این اتفاق، گره جنگ اوکراین را کورتر و مسیر ترامپ برای اعمال یک صلح اجباری را دشوارتر کرد.
پس از این ناکامی، تلاش‌های دیگری نیز برای پیشبرد روند صلح انجام شد. مذاکرات استانبول و تماس‌های مکرر آمریکا با روسیه بخشی از این اقدامات بود اما آنها هم در نهایت به نتیجه نرسید؛ بویژه پس از آنکه ارتش اوکراین، چندین هفته پیش عملیات خرابکارانه بی‌سابقه‌ای را در خاک روسیه انجام داد که تاثیر منفی شدیدی بر فضای مذاکرات گذاشت.
ترامپ در این دوره، اقدامات دیگری را هم برای موفقیت در عرصه سیاست خارجی دنبال کرد. از جمله این اقدامات تماس تلفنی مستقیم او با پوتین بود که ظاهراً فضای مثبتی داشت اما در عمل نتیجه‌ای در پی نداشت. پس از بی‌نتیجه ماندن این تماس، ترامپ لحن خود را نسبت به رئیس‌جمهور روسیه تغییر داد و به انتقاد از او پرداخت. در همین دوره بود که روسیه بی‌سابقه‌ترین حملات هوایی خود را علیه شهرها و زیرساخت‌های اوکراین آغاز کرد؛ حملاتی که در واکنش به عملیات خرابکارانه اوکراین در خاک روسیه، شدت و بسامد بالایی یافت و به شلیک روزانه صدها پهپاد و موشک به زیرساخت‌ها و مناطق مختلف اوکراین انجامید.
ترامپ در واکنش به این تحولات، از پوتین ابراز ناامیدی کرد و گفت: «من از رئیس‌جمهور پوتین بسیار ناامید شده‌ام. فکر می‌کردم او مردی است که به وعده‌هایش پایبند باشد. او در ملأ عام بسیار عالی صحبت می‌کند اما شب‌ها مردم را بمباران می‌کند. من این را نمی‌پسندم». ترامپ در ادامه، با تغییر ادبیاتی آشکار نسبت به گذشته، پوتین را «دیوانه» خواند. چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در مواضع ترامپ باعث شد اکنون همان سخنانی را درباره روسیه بیان کند که پیش‌تر دموکرات‌ها علیه مسکو به کار می‌بردند!
* بازگشت به نقطه اول
تغییر ادبیات دونالد ترامپ در قبال روسیه و شخص ولادیمیر پوتین را می‌توان برخورد او با دیوار سخت واقعیت و در نهایت بازگشت به خانه اول دانست. در یک نگاه کلان، این تغییر موضع، شکست بزرگی برای تحقق وعده‌های سیاست خارجی رئیس‌جمهور پرحاشیه آمریکا به شمار می‌رود. اما این تنها شکست فرد دمدمی‌مزاج کاخ سفید نیست؛ پیش از این نیز ترامپ در موضوعات مختلفی همچون جنگ غزه، تلاش برای الحاق گرینلند و کانادا به خاک آمریکا، جنگ تعرفه‌ای و زیر سوال بردن سازمان تجارت جهانی، درگیری مستقیم با یمن و مذاکرات هسته‌ای با ایران شکست‌های متعددی را تجربه کرده است. عملکرد ترامپ در قبال این چالش‌های سیاست خارجی، با مجموعه‌ای از شکست‌ها، خیانت‌ها، عقب‌نشینی‌ها و تضاد میان وعده و عمل همراه بوده است. این وضعیت در نهایت به نابودی وجهه بین‌المللی آمریکا منجر شده است، به گونه‌ای که حتی متحدان این قدرت غربی نیز اعتماد چندانی به سیاست خارجی آن ندارند و با دیده تردید به مواضع رئیس‌جمهور آمریکا نگاه می‌کنند. این مساله بر روابط آمریکا با کشورهای اروپایی نیز سایه انداخته و از سوی دیگر، کشورهای رقیب و دشمن آمریکا نیز در مذاکرات با ترامپ با احتیاط بیشتری رفتار می‌کنند.
این واقعیت در گزارش‌های رسانه‌های غربی همچون فارن پالسی نیز بازتاب داشته است. این رسانه، دولت آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ را غیرقابل اعتماد و بی‌ثبات در عرصه سیاست خارجی توصیف کرده است. نمونه‌هایی همچون تهدید به حمله نظامی علیه ایران در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای، تنها گذاشتن رژیم صهیونیستی در جنگ با یمن، حمله دیپلماتیک به تمامیت ارضی کانادا و تحقیر ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید از جمله دلایل شکل‌گیری این بی‌اعتمادی عنوان شده است.
به نظر می‌رسد سیاست خارجی آمریکا در دوره دوم ترامپ بیش از دوره نخست تحت تاثیر روحیات شخصی او قرار گرفته و دمدمی‌مزاج بودن وی، تاثیرات منفی شدیدی بر وجهه این کشور در میان متحدانش گذاشته است. از سوی دیگر، شکست ترامپ در تحقق وعده‌هایش در حوزه سیاست خارجی و بازگشت به نقطه شروع در مسائلی همچون جنگ اوکراین، موجب کاهش مقبولیت او در میان طرفدارانش شده است. اکنون شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که رئیس‌جمهوری که مدعی بود می‌خواهد آمریکا را دوباره باشکوه و قدرتمند کند، خود به بلای جان اعتبار بین‌المللی آن کشور تبدیل شده است.
اکنون با تغییر مواضع ترامپ و شکست رویکردهای صلح‌جویانه او، تنش در اروپا بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. ادامه حمایت‌های نظامی واشنگتن از کی‌یف و تقابل آشکارتر آمریکا با روسیه، نه‌تنها مسیر دیپلماسی را مسدود کرده، بلکه قدرت‌های اروپایی را در وضعیتی پرتنش و ناامن قرار داده است. ملت‌های اروپا که ابتدا امیدوار بودند با بازگشت ترامپ به کاخ سفید از بار سنگین تبعات اقتصادی جنگ کاسته شود، حالا خود را با تداوم سیاست‌های دولت بایدن و حتی رویکردهای تندتر مواجه می‌بینند. از سوی دیگر، ناکامی ابتکارهای دیپلماتیک کاخ سفید - چه در قالب ارسال واسطه به مسکو، چه نشست‌های چندجانبه بدون حضور اوکراین - عملا راهکارهای صلح را به حاشیه رانده است. در چنین فضایی، روسیه با شدت بخشیدن به حملات خود علیه زیرساخت‌های اوکراین، عملا پیام داده حاضر به عقب‌نشینی نیست و جنگ تا تحقق اهداف کرملین ادامه خواهد یافت. این روند، نه‌تنها افق پایان درگیری را تیره‌تر کرده، بلکه اروپا را به میدان اصلی رویارویی نیابتی میان مسکو و واشنگتن بدل کرده است. بسیاری از تحلیلگران اروپایی اکنون هشدار می‌دهند اگر این بن‌بست و فضای تقابلی ادامه یابد، اروپا بیش از پیش در بحران انرژی، رکود اقتصادی و تهدیدات امنیتی فروخواهد رفت؛ وضعیتی که با مواضع جدید ترامپ، امیدها به حل‌وفصل سیاسی جنگ اوکراین را بسیار کمرنگ‌تر از گذشته کرده است.