سنت‌شکنی با خیبرشکن
گروه سیاسی: دنیا به خاطر خواهد آورد ژوئن ۲۰۲۵، ایران با شلیک صدها موشک بالستیک و پهپاد به شهرهای کلیدی رژیم صهیونیستی، از جمله تل‌آویو و حیفا، به نخستین کشوری در تاریخ تبدیل شد که یک قدرت هسته‌ای را با چنین شدتی مورد حمله قرار داد؛ موضوعی که البته از چشم تحلیلگران دور نمانده است.
در همین رابطه مجله آمریکایی فارن افرز، با انتشار گزارشی نوشت: «۱۳ ژوئن، اسرائیل حمله‌ای غافلگیرانه به تأسیسات هسته‌ای و اهداف استراتژیک ایران انجام داد. ایران در پاسخ صدها موشک بالستیک و پهپاد به سمت حیفا، تل‌آویو و تأسیسات نظامی در قلب اسرائیل شلیک کرد. پاسخ ایران بزرگترین حمله نظامی‌ای بود که تاکنون به یک قدرت هسته‌ای انجام شده است».
به اذعان فارن افرز، این حمله نهتنها ناتوانی بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل در جلوگیری از حملات ایران را آشکار کرد، بلکه نشانه‌ای از پایان یک دوره تاریخی بیش از ۸۰ ساله بود که در آن قدرت‌های هسته‌ای از درگیری‌های مستقیم و گسترده با یکدیگر اجتناب می‌کردند.
اما نکته کلیدی‌ای که در گزارش فارن افرز مغفول مانده، این است که ایران، به‌رغم عدم دستیابی به تسلیحات هسته‌ای و خودداری از پیگیری برنامه تسلیحات هسته‌ای، با تکیه بر قدرت موشکی پیشرفته خود توانسته بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل را به چالش بکشد. توانایی موشکی ایران، اکنون بیش از هر زمان دیگری به یکی از نگرانی‌های اصلی رژیم صهیونیستی تبدیل شده است؛ چه آنکه هفته گذشته، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی صراحتاً خواستار کاهش برد موشک‌های ایران شد که نشاندهنده تهدید جدی این توانمندی برای امنیت اسرائیل است.
* قدرت موشکی ایران؛ کلید بازدارندگی بدون تسلیحات هسته‌ای
ایران در جنگ 12 روزه، توانایی خود را در اجرای حملات هماهنگ، گسترده و دقیق علیه یک دشمن مجهز به فناوری‌های پیشرفته به نمایش گذاشت. موشک‌های بالستیک ایران، با برد بلند و دقت بالا، همراه با پهپادهای پیشرفتهای که قابلیت پرواز در ارتفاع پایین و دور زدن سامانه‌های راداری را دارند، توانستند با عبور از پدافند چندلایه رژیم صهیونیستی، با موفقیت به اهداف کلیدی تمام سرزمین اشغالی اصابت کنند.
قدرت موشکی به ایران امکان داده است بدون نیاز به تسلیحات هسته‌ای، توانمندی متعارف و مؤثری ایجاد کند. این توانمندی شامل موشک‌های بالستیک با برد ۲۰۰۰ کیلومتر، مانند موشک‌های سری خرمشهر و سجیل، خیبرشکن و پهپادهای پیشرفتهای مانند «شاهد ۱۳۶» و «شاهد ۱۴۹» است که توانایی حمل کلاهک‌های سنگین و پرواز در مسیرهای پیچیده را دارند. این فناوری‌ها همراه با توانایی در تولید انبوه و به‌کارگیری این تسلیحات در مقیاس بزرگ، به ایران اجازه داده است تهدیدی معتبر علیه اسرائیل ایجاد کند. برخلاف تسلیحات هسته‌ای که توسعه و نگهداری آنها هزینه‌بر و پیچیده است، برنامه موشکی ایران اقتصادی‌تر، سریع‌تر در توسعه و انعطاف‌پذیرتر در کاربرد است. این موضوع به ایران این امکان را داده که بدون ورود به رقابت تسلیحات هسته‌ای که البته هیچ زمانی در دکترین دفاعی کشور نبوده، از قدرت نظامی موثری برخوردار باشد.
نگرانی اسرائیل از این توانمندی موشکی به حدی است که نتانیاهو در اظهارات اخیر خود تأکید کرده برد موشک‌های ایران باید محدود شود. این درخواست نهتنها نشاندهنده تهدید مستقیم این موشک‌ها برای اسرائیل است، بلکه بیانگر این واقعیت است که ایران توانسته با تمرکز بر تسلیحات متعارف، بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل را بی‌اثر کند.
* پایان یک دوره تاریخی
از زمان پایان جنگ دوم جهانی، دکترین بازدارندگی هسته‌ای بر این اصل استوار بود که وجود تسلیحات هسته‌ای مانع درگیری‌های مستقیم بین قدرت‌های هسته‌ای می‌شود. این اصل، که به «ثبات هسته‌ای» معروف است، بیش از ۸۰ سال از بروز جنگ‌های بزرگ بین قدرت‌های هسته‌ای جلوگیری کرد. با این حال، حملات ایران به اسرائیل این فرض را به چالش کشید. فارن افرز در این باره می‌نویسد: «با شلیک‌های پیاپی ایران به اسرائیل، نخستین باری بود که شهرهای یک قدرت هسته‌ای به این شدت مورد حمله قرار گرفت». این موضوع نشان داد بازدارندگی هسته‌ای دیگر به تنهایی نمی‌تواند از یک قدرت هسته‌ای در برابر حملات متعارف پیشرفته محافظت کند. ایران، بدون داشتن تسلیحات هسته‌ای، با تکیه بر توان موشکی خود توانست این فرض را نقض کند و نشان دهد پیشرفتهای فناوری نظامی، مانند موشک‌های بالستیک و پهپادها می‌تواند توازن قدرت را به نفع کشورهای غیرهسته‌ای تغییر دهد.
این تغییر پارادایم به یک دلیل عمده رخ داده است. پیشرفتهای فناوری نظامی ایران امکان انجام حملات دقیق و گسترده را فراهم کرده است. موشک‌های بالستیک، با قابلیت هدف‌گیری دقیق و برد بلند، همراه با پهپادهای پیشرفته، به ایران اجازه داده به هر هدفی در عمق خاک دشمن نفوذ کند.
* پیامدها و نگرانی‌های اسرائیل
ناتوانی بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل در برابر حملات ایران پیامدهای عمیقی بر صهیونیست‌ها دارد. نگرانی اسرائیل از برنامه موشکی ایران که نتانیاهو به آن اشاره کرده، ریشه در این واقعیت دارد که این برنامه نهتنها تهدیدی مستقیم برای سرزمین اشغالی است، بلکه توانایی اسرائیل برای تکیه بر برتری هسته‌ای خود را تضعیف می‌کند.
برخلاف تسلیحات هسته‌ای که استفاده از آنها به دلیل تبعات فاجعه‌بار سیاسی و انسانی محدود است، موشک‌های بالستیک و پهپادهای ایران می‌توانند به صورت متعارف و با هزینه کمتر به کار گرفته شوند، در حالی که تأثیر استراتژیک مشابهی دارند. این موضوع اسرائیل را در موقعیت دشواری قرار داده است، زیرا سامانه‌های دفاع هوایی رژیم، هرچند پیشرفته، در برابر حجم بالای حملات موشکی و پهپادی ایران آسیب‌پذیر، یا بهتر است بگوییم ناکام هستند.
حملات موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ که به گزارش فارن افرز بزرگترین حمله نظامی به خاک یک قدرت هسته‌ای بود، نهتنها نشانه‌ای از پایان دوره تاریخی بازدارندگی هسته‌ای است، بلکه بر اهمیت تمرکز ایران بر توانمندی موشکی به جای تسلیحات هسته‌ای تأکید کرد. ایران، بدون نیاز به سلاح هسته‌ای، با تکیه بر موشک‌های بالستیک خود توانست بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل را به چالش بکشد.