بازآرایی بنیادین اقتصاد و جامعه آمریکایی
محمدامین حقگو: اوایل ژوئیه ۲۰۲۵، کنگره ایالات متحده با تصویب لایحه‌ای که از سوی دولت با عنوان «لایحه بزرگ و زیبا»۱ معرفی شد، یکی از مناقشه‌برانگیزترین و بلندپروازانه‌ترین اسناد قانونی دهه‌های اخیر را به قانون تبدیل کرد. این لایحه که با اکثریتی شکننده در هر ۲ مجلس نمایندگان و سنا به تصویب رسید، صرفاً یک سند مالی سالانه نیست، بلکه بیانیه‌ای جامع از یک فلسفه حکمرانی است که هدف آن بازآرایی بنیادین ساختار اقتصادی، قرارداد اجتماعی و اولویت‌های راهبردی ایالات متحده است.
هسته اصلی این لایحه، دائمی‌سازی و گسترش قانون کاهش مالیات و مشاغل سال ۲۰۱۷ (TCJA) است. این اقدام با کاهش‌های عمیق و ساختاری در بودجه برنامه‌های رفاهی و حمایتی، افزایش سرسام‌آور هزینه‌های دفاعی و امنیت مرزی و لغو گسترده مشوق‌های مربوط به انرژی پاک همراه است. نکته قابل توجه این است که دفتر بودجه کنگره (CBO) تخمین زده است این لایحه طی یک دهه، 3.4 تا 4.1 تریلیون دلار به کسری بودجه فدرال خواهد افزود و میلیون‌ها نفر را از پوشش بیمه درمانی و کمک‌های غذایی محروم خواهد کرد. در مقابل، حامیان لایحه آن را موتوری برای رشد اقتصادی بی‌سابقه و تقویت جایگاه آمریکا معرفی می‌کنند.
در ادامه ضمن کالبدشکافی ابعاد کلیدی این لایحه، به تحلیل پیامدهای عمیق آن برای اقتصاد، جامعه و جایگاه جهانی ایالات متحده می‌پردازم و بر اساس آن، چشم‌انداز آینده احتمالی را در پرتو این تغییرات رادیکال ترسیم می‌کنم.
۱- تحلیل و واکاوی ابعاد کلیدی
این لایحه ۹۴۰ صفحه‌ای بر چند ستون اصلی استوار است که هر یک به تنهایی قابلیت ایجاد تغییرات گسترده‌ای را دارند. ترکیب این سیاست‌ها، یک تحول همه‌جانبه را رقم می‌زند.
الف- معماری نوین مالیاتی و پیامدهای تعمیق شکاف
محور اصلی «لایحه بزرگ و زیبا»، دائمی کردن کاهش مالیات‌هایی است که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ در سال ۲۰۱۷ تصویب شده و قرار بود در پایان سال ۲۰۲۵ منقضی شود. این سیاست شامل کاهش نرخ مالیات شرکت‌ها از ۳۵ به ۲۱ درصد و کاهش نرخ‌های مالیات بر درآمد برای اکثر سطوح درآمدی است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اکثریت مردم آمریکا، از جمله ۴۸ درصد جمهوری‌خواهان، معتقدند این سیاست‌ها عمدتاً به نفع ثروتمندان تمام می‌شود. تحلیل‌های دفتر بودجه کنگره این دیدگاه را تایید می‌کند و نشان می‌دهد این سیاست‌ها به انتقال ثروت به دهک‌های بالای درآمدی منجر خواهد شد. برای جلب نظر برخی جمهوری‌خواهان ناراضی از ایالت‌های با مالیات بالا، لایحه، سقف کسر مالیات‌های ایالتی و محلی (SALT) را از ۱۰ هزار دلار به ۴۰ هزار دلار افزایش داده است. این تغییر که عمدتاً به نفع خانوارهای ثروتمند در ایالت‌های دموکرات‌نشین است، ماهیت پیچیده و گاه متناقض ائتلاف حاکم را نشان می‌دهد. در کنار این موارد، برخی اقدامات پوپولیستی مانند حذف مالیات بر انعام و درآمد اضافه‌کاری نیز در لایحه گنجانده شده تا پایگاه رأی طبقه کارگر را هدف قرار دهد. با این حال، به گفته تحلیلگران، تأثیر واقعی این کاهش‌ها بر رشد اقتصاد بسیار ناچیز و در بلندمدت 0.6 درصد تخمین زده می‌شود، در حالی که هزینه آن برای بودجه فدرال بیش از ۴ تریلیون دلار است.
ب- بازنگری در قراردادهای اجتماعی و تضعیف شبکه‌های حمایتی
شاید پربحث‌ترین بخش لایحه، کاهش‌های عمیق و ساختاری در برنامه‌های شبکه ایمنی اجتماعی باشد. این لایحه بیش از یک تریلیون دلار از بودجه «مدیکید» (Medicaid)، برنامه بیمه درمانی برای افراد کم‌درآمد را طی یک دهه کاهش می‌دهد. این کاهش از طریق اعمال الزامات کاری سختگیرانه، افزایش سهم ایالت‌ها در تأمین مالی و بازبینی‌های مکرر در وضعیت صلاحیت دریافت‌کنندگان خدمات انجام می‌شود. دفتر بودجه کنگره پیش‌بینی کرده است این تغییرات به‌تنهایی موجب از دست رفتن پوشش بیمه برای نزدیک به ۱۲ میلیون آمریکایی تا پایان دهه خواهد شد. به طور مشابه، برنامه کمک تغذیه تکمیلی (SNAP) که بیش از ۴۰ میلیون آمریکایی را تحت پوشش دارد، با الزامات کاری جدید و محدودیت‌های بیشتر مواجه شده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد این کاهش‌ها می‌تواند منجر به از دست رفتن 1.2 میلیون شغل در سراسر اقتصاد ایالات متحده (به دلیل کاهش تقاضا) و کاهش ۱۵۴ میلیارد دلاری تولید ناخالص داخلی ایالت‌ها تا سال ۲۰۲۹ شود.
پ- دکترین «اول آمریکا» در بودجه و تقویت مرزها و ارتش
این لایحه تخصیص بودجه را بشدت به سمت اولویت‌های مبتنی بر دکترین «اول آمریکا» سوق می‌دهد. اداره مهاجرت و گمرک (ICE) با افزایش ۱۰۰ میلیارد دلاری بودجه به بزرگترین سازمان مجری قانون فدرال تبدیل می‌شود. این بودجه عظیم برای ۲ برابر کردن ظرفیت بازداشت مهاجران، استخدام هزاران نیروی جدید و تسریع روند اخراج مهاجران طراحی شده است. علاوه بر این، مبلغی بالغ بر 46.5 میلیارد دلار برای تکمیل دیوار مرزی با مکزیک در نظر گرفته شده است. این سیاست‌های تهاجمی با مخالفت اکثریت مردم آمریکا مواجه است.
همزمان، بودجه دفاعی آن کشور ۱۵۰ میلیارد دلار افزایش می‌یابد که صرف تقویت توان کشتی‌سازی نیروی دریایی و توسعه سیستم‌های دفاع موشکی جدید می‌شود. این افزایش چشمگیر، نشان‌دهنده تغییر تمرکز از دیپلماسی و همکاری‌های بین‌المللی به سمت قدرت سخت و بازدارندگی نظامی است.
ت- عقبگرد راهبردی در حوزه انرژی و اقلیم
این لایحه یک عقبگرد کامل از سیاست‌های اقلیمی دولت پیشین محسوب می‌شود. تقریبا تمام مشوق‌های مالیاتی برای انرژی‌های پاک که در قالب قانون کاهش تورم (IRA) تصویب شده بود، حذف یا بتدریج متوقف می‌شود.
این شامل اعتبارات مالیاتی برای خودروهای الکتریکی، نصب پنل‌های خورشیدی و پروژه‌های بهره‌وری انرژی برای خانوارهاست. به گفته تحلیلگران، این اقدام نه‌تنها مسیر آمریکا را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای منحرف می‌کند، بلکه می‌تواند تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی را نیز تضعیف کند. این سیاست به وضوح اولویت دولت را در حداکثرسازی تولید سوخت‌های فسیلی نشان می‌دهد.
۱- چشم‌انداز آینده در مسیر بی‌ثباتی
تصویب «لایحه بزرگ و زیبا» ایالات متحده را در مسیری قرار می‌دهد که مملو از عدم قطعیت و ریسک‌های سیستماتیک است. این ریسک‌ها شامل موارد زیر می‌شود.
بحران مالی پیش رو: با افزودن تریلیون‌ها دلار به بدهی ملی در شرایطی که نرخ بهره همچنان بالاست، این لایحه ریسک یک بحران مالی در آینده را بشدت افزایش می‌دهد. افزایش ۵ تریلیون دلاری سقف بدهی با این لایحه، تنها رویارویی با این بحران را به تعویق می‌اندازد و آن را حل نخواهد کرد.
تشدید قطبی‌سازی اجتماعی: کاهش گسترده خدمات اجتماعی همزمان با اعطای معافیت‌های مالیاتی به شرکت‌ها و ثروتمندان، شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را عمیق‌تر خواهد کرد. این سیاست می‌تواند به افزایش فقر، بی‌ثباتی اجتماعی و نارضایتی‌های گسترده در میان اقشار آسیب‌پذیر منجر شود، بویژه در ایالت‌هایی که بیشترین وابستگی را به برنامه‌های رفاهی دارند.
تبعات سیاسی: عبور این لایحه با اختلاف آرای ناچیز، شکنندگی ائتلاف سیاسی حاکم را نشان می‌دهد. دموکرات‌ها و بخش‌هایی از جامعه مدنی، این لایحه را یک «چرخش تاریخی ثروت از فقرا به ثروتمندان» می‌دانند و احتمالا تمام تلاش خود را برای لغو آن در انتخابات‌های آینده به کار خواهند گرفت. این لایحه می‌تواند به میدان اصلی نبردهای سیاسی در سال‌های آتی تبدیل شود.
انزوای بین‌المللی: عقب‌نشینی از تعهدات اقلیمی و تأکید بر سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه، می‌تواند به انزوای بیشتر آمریکا در صحنه جهانی منجر شود. متحدان اروپایی و دیگر قدرت‌های جهانی که در حال حرکت به سمت اقتصاد سبز هستند، ممکن است آمریکا را نه به عنوان یک شریک، بلکه به عنوان یک مانع در برابر چالش‌های جهانی ببینند.
* نتیجه‌گیری
«لایحه بزرگ و زیبا» صرفاً یک بسته قانونی نیست، بلکه یک طرح ایدئولوژیک برای بازتعریف نقش دولت و ماهیت جامعه آمریکایی است. این لایحه با دائمی کردن ساختار مالیاتی به نفع شرکت‌ها و ثروتمندان، برچیدن بخش‌های مهمی از شبکه ایمنی اجتماعی، نظامی‌گری در سیاست خارجی و مهاجرتی و نادیده گرفتن بحران اقلیمی، ایالات متحده را در یک مسیر پرمخاطره قرار می‌دهد. اگرچه این قانون ممکن است در کوتاه‌مدت به تحقق اهداف سیاسی دولت حاکم کمک کند اما در بلندمدت پایه‌های ثبات مالی، همبستگی اجتماعی و اعتبار بین‌المللی آمریکا را تضعیف می‌کند. می‌توان گفت این یک قمار بزرگ با آینده اقتصادی و اجتماعی یک ملت است که پیامدهای آن برای دهه‌های آینده احساس خواهد شد.
---------------------------
پی‌نوشت:
1. The One Big Beautiful Bill