صلابت فرماندهان در میدان
عباس سلیمی‌نمین*: بر اساس تحلیل‌ها و بررسی‌های متخصصان و کارشناسان حوزه دفاعی و سیاسی، اگر هر کشوری در سطح بالای فرماندهی نظامی خود دچار مشکل و اختلال جدی شود، معمولاً با بحران‌های عمیق و گسترده‌ای از جنس بحران‌های سیاسی و امنیتی روبه‌رو می‌شود. تاریخ نشان داده است عدم ثبات در رأس هرم فرماندهی نظامی می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌های منفی را در کل ساختار نظامی و حتی اجتماعی کشور در پی داشته باشد اما درباره مساله مطرح‌شده، به دلیل وجود پایه‌های محکم اعتماد عمومی، همچنین سرعت عمل بی‌نظیر در واکنش‌های لازم، بحران ایجادشده بسیار کوتاه‌مدت بود و جامعه نیز احساس نگرانی جدی نکرد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که ساختارهای پشتیبان از فرماندهی اصلی قادر به جبران و پوشش این نوع اختلالات هستند.
اگرچه متأسفانه در جنگ تحمیلی اخیر رژیم نژادپرست صهیونیستی علیه ایران، نیروهای ارزشمند و مؤثری را از دست دادیم اما به دلیل فعالیت‌های مؤثر، برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت هوشمندانه فرمانده کل قوا، جامعه عموماً دچار اضطراب و نگرانی نشد و مردم احساس کردند سلامت و استحکام مسائل دفاعی کشور همچنان در مسیر آرامش و ثبات قرار دارد. این امر نتیجه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و آمادگی‌های لازم برای مقابله با چنین شرایط بحرانی‌ای بوده است.
تاکید می‌کنم روند انتقال فرماندهی و جانشینی بسیار سریع، منسجم و مؤثر بود. حضور بموقع رهبر معظم انقلاب و تاکید قاطع بر انتصاب فرماندهان جدید باعث شد بلافاصله و بدون هیچ‌گونه تعلل یا تأخیر قابل توجهی، ماموریت‌های خود را آغاز کنند و اقدامات لازم را برای برقراری ارتباطات لازم با فرماندهان جدید انجام دهند. در عین حال، امر بسیار مهم و قابل توجه آن بود که ارتباطات قبلی و تاریخی نیز حفظ شد و توانستند امور را بخوبی و بدون هیچ‌گونه اختلال جدی مدیریت کنند. این موضوع نشان‌دهنده توانایی بالا در مدیریت بحران‌های نظامی است.
در این مجال نمی‌خواهم مقایسه‌ای تفصیلی و تاریخی انجام دهم اما باید گفت جایگاه‌های حساس و استراتژیک نظامی باید همواره در خط مقدم حضور داشته باشند و نباید به هیچ عنوان اجازه دهند ترس یا هر عامل دیگری باعث شود از صحنه خارج شوند. زمانی که فرماندهان بلندپایه نظامی به دلیل ترس یا هر عامل دیگری از صحنه خارج می‌شوند و فرار می‌کنند، این امر لطمه بسیار بزرگی به هر کشوری وارد می‌کند و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.
در طول تاریخ دفاعی، کشورهایی را دیده‌ایم که واقعاً دچار مصیبت‌های بزرگ و غم‌انگیز شده‌اند، زمانی که رهبران نظامی، جان خود را بر همه مسؤولیت‌ها و تعهدات ملت اولویت داده و تصمیم به ترک صحنه و فرار گرفته‌اند؛ این موضوع نه‌تنها نیروهای مسلح را دچار سردرگمی، گمراهی و عدم اطمینان می‌کند، بلکه تأثیر منفی و عمیقی را بر روحیه و روان مردم می‌گذارد و می‌تواند اعتماد عمومی را بشدت تضعیف کند.
در برخی موارد خاص دیده‌ایم اگرچه ساختار دفاعی یک کشور دچار لطمه و اختلال جدی نشده اما فقدان رهبری قوی، پایدار و مقاوم، منجر به بی‌توجهی کامل به عزت و شرافت ملت و در مقابل، اهمیت یافتن حفظ جان خود شده است. چه فاجعه بزرگ و غم‌انگیزی برای ملت ایران رقم می‌خورد اگر مقامات نظامی چنین تصمیمات نادرست و غلطی گرفته و مسؤولیت خود را نادیده می‌گرفتند!
در طول تاریخ ایران، این نوع نمونه‌ها و رویدادها بوده اما حالا اهمیت شجاعت فرماندهان را بیش از پیش درک کردیم و متوجه شدیم چقدر حضور پایدار و مقاوم فرماندهان در کنار مردم و نیروهای مسلح، نقش کلیدی و تعیین‌کننده‌ای در حفظ ثبات و امنیت کشور دارد.
فرماندهان نظامی در پیروزی کشورمان در جنگ تحمیلی 12 روزه نقش بسیار مهم، حیاتی و تعیین‌کننده‌ای داشتند. این فرماندهان در معرض تهدیدهای مختلف و خطرات جدی قرار گرفته بودند و به وضوح و شفافیت کامل اعلام شده بود چه تهدیداتی وجود دارد اما با صلابت، مقاومت و استقامت بسیار بالا در میدان نبرد در کنار نیروهای خود حضور داشتند. آنها با وجود مشکلات پیش‌آمده و اختلالاتی که در سیستم ارتباطات و زنجیره فرماندهی ایجاد شده بود، باز هم ماموریت‌های خود را با دقت، پیگیری بالا و تعهد بسیار زیاد انجام دادند. به نظر من، این امر و این نوع رفتار و عملکرد نباید نادیده گرفته شود.
برخی افراد و فرماندهان بلافاصله پس از انتصاب و جانشینی توانستند همه امور را بخوبی کنترل و مدیریت کنند که این موضوع نشان‌دهنده آن است که قبلاً نیز بر این امور و مسائل مسلط بوده‌اند و آمادگی لازم را داشته‌اند.
* مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران