اژدها علیه استارلینک
در حالی که تنش‌های ژئوپلیتیک میان قدرت‌های جهانی روز به روز شکل تازه‌تری به خود می‌گیرد، اکنون نبردی دیگر در افق بالای زمین در حال وقوع است؛ نبردی که نه با تانک و موشک، بلکه با لیزر، ماهواره، پیشران یونی و سامانه‌های سایبری تعریف می‌شود. آنچه در ظاهر رقابتی تکنولوژیک میان ابرشرکت‌های خصوصی به نظر می‌رسد، در واقع ادامه رقابت نظامی - اطلاعاتی میان شرق و غرب است. محور این نزاع اکنون «استارلینک»؛ شبکه‌ای متشکل از هزاران ماهواره است که تحت کنترل شرکتی متعلق به ایلان ماسک، میلیاردر جنجالی آمریکایی اداره می‌شود و در حال حاضر مهم‌ترین زیرساخت ارتباطی در مدار پایین زمین به شمار می‌رود.
بر اساس آخرین اخبار و اطلاعات به دست آمده از رسانه‌های غربی که با نگرانی، اقدامات و تحولات چین را بررسی می‌کنند، دانشمندان نظامی و دولتی چین در سال‌های اخیر ده‌ها مقاله در نشریات داخلی خود منتشر کرده‌اند که به طور صریح و با جزئیات فنی، سناریوهای مقابله با تهدیدات ناشی از استارلینک را تشریح می‌کند. از حملات لیزری از زیردریایی‌های پنهان‌کار گرفته تا خرابکاری در زنجیره تأمین جهانی تجهیزات ماهواره‌ای، همگی در دستور کار پکن برای مهار قدرت فزاینده این شبکه آمریکایی قرار دارد.
* استارلینک؛ ابزار مدرن سلطه‌گری دیجیتال؟
استارلینک که از سال ۲۰۱۹ با پرتاب نخستین ماهواره‌های خود آغاز به کار کرد، امروز بیش از ۸۰۰۰ ماهواره فعال در مدار پایین زمین دارد و قصد دارد ده‌ها هزار ماهواره دیگر نیز پرتاب کند. این شبکه اینترنتی پرسرعت، غیردولتی و در دسترس، حتی در مناطق دورافتاده هم اینترنت فراهم می‌کند و همین ویژگی، آن را به ابزاری کلیدی برای ارتش‌ها، سازمان‌های اطلاعاتی و دولت‌ها بدل کرده است. چین با نگاه امنیتی خاص خود به مقوله فضا، از مدت‌ها پیش استارلینک را نه یک پروژه اقتصادی، بلکه بخشی از دکترین نظامی-اطلاعاتی ایالات متحده می‌بیند. در مقاله‌ای از اساتید دانشگاه ملی فناوری دفاعی چین که سال ۲۰۲۳ منتشر شد، آمده است: «ادغام فناوری استارلینک با سامانه‌های فضایی ارتش آمریکا، تهدیدی استراتژیک در حوزه‌های هسته‌ای، فضایی و سایبری برای سایر کشورها به شمار می‌رود». چینی‌ها نگرانند استارلینک، مانند آنچه در جنگ اوکراین مشاهده شد، به ابزاری برای جنگ‌افروزی، عملیات شناسایی و اختلال سایبری بدل شود؛ واقعیتی که پس از جنگ تمام‌عیار روسیه و اوکراین و بهره‌برداری اوکراینی‌ها از خدمات استارلینک در میدان نبرد به‌خوبی روشن شد.
* میدان جنگ متغیر؛ از زمین به فضا
در جریان جنگ اوکراین، ارتش این کشور از استارلینک برای ارتباط امن و اجرای عملیات پهپادی استفاده کرد؛ مزیتی حیاتی که حتی برخی عملیات‌های موفق اوکراینی‌ها را ممکن کرد. اما در نقطه‌ای حساس، این دسترسی توسط خود ایلان ماسک محدود شد، زیرا وی حاضر نشد خدمات شبکه را برای پشتیبانی از ضدحمله در شبه‌جزیره کریمه گسترش دهد. این امر، بار دیگر بر واقعیتی دردناک برای بسیاری از کشورها مهر تأیید زد: زیربنای ارتباط حیاتی آنها در دستان یک فرد خارجی است؛ فردی که هم میلیاردر است، هم غیرقابل پیش‌بینی و هم دلبسته به قدرت سیاسی. ماسک که مدتی با دولت ترامپ در ارتباط مستقیم بوده و وزیر کارآمدی وی بود، مبالغ کلانی را به کارزار انتخاباتی رئیس‌جمهور فعلی آمریکا تزریق کرد و اکنون نیز به طور فعالانه در سیاست اروپا دخالت می‌کند. نفوذ او در سراسر دنیا از آفریقا تا هند و از آمریکای جنوبی تا جنوب شرق آسیا در حال گسترش است. در نقشه جهانی پوشش استارلینک، تنها ۳ منطقه در پوشش شرکت وی نیستند: چین، ایران و کره شمالی!
* پکن دست به مقابله می‌زند
چین برای مقابله با این وضعیت، نه‌تنها اقدام به طراحی شبکه ملی خود موسوم به «گوووانگ» کرده - که تاکنون ۶۰ ماهواره از ۱۳۰۰۰ ماهواره آن پرتاب شده - بلکه سناریوهایی برای اخلال در عملکرد استارلینک نیز تدوین کرده است. در ده‌ها مقاله پژوهشی، طرح‌هایی دقیق برای شناسایی نقاط ضعف ماهواره‌ها، ردیابی پوشش مناطق حساس مانند پکن و تایپه، تحلیل زنجیره تأمین تجهیزات و پیشنهادهایی برای تخریب سخت‌افزاری تجهیزات از طریق مواد خورنده یا شلیک لیزری مطرح شده است.
در مقاله‌ای از مهندسان ارتش آزادی‌بخش خلق آمده است: «می‌توان ماهواره‌هایی ساخت که به طور مداوم ماهواره‌های استارلینک را دنبال و سیگنال‌های آنها را جمع‌آوری کنند و با استفاده از پیشران‌های یونی یا مواد شیمیایی به آنها آسیب برسانند». پژوهشگران چینی همچنین خواهان استفاده از مقررات بین‌المللی و ابزارهای دیپلماتیک برای مهار ماسک شده‌اند. برخی دیگر نیز از کاربرد تلسکوپ‌های کوچک نوری برای نظارت بر موقعیت و فعالیت‌های استارلینک حمایت کرده‌اند.
* بازار جهانی؛ رقابت بر سر حکمرانی دیجیتال
استارلینک تا امروز در بیش از ۱۴۰ کشور خدمات خود را فعال کرده و تازه‌ترین بازارهای آن شامل هند، ویتنام، پاکستان، سومالی، نیجر و جمهوری دموکراتیک کنگو است. این شرکت بتازگی موفق شد با عبور از موانع امنیتی، مجوز فعالیت در هند را نیز دریافت کند؛ کشوری با 1.5 میلیارد نفر جمعیت و بازار عظیم فناوری.
در مقابل، چین تلاش کرده با تکیه بر شرکت‌هایی چون «چیانفان» - که تحت حمایت دولت محلی شانگهای است - وارد رقابت شود. این شرکت تاکنون ۹۰ ماهواره پرتاب کرده و قراردادهایی با کشورهایی نظیر برزیل، قزاقستان، مالزی، عمان و ازبکستان منعقد کرده است. پس از درگیری شدید ماسک با قاضی برزیلی و بلوکه شدن حساب‌های بانکی اسپیس‌ایکس در این کشور، دولت برازیلیا تصمیم گرفت همکاری با پکن را تقویت کند.
* اروپا، آمریکا، چین؛ بازیگران یک نبرد تازه
اتحادیه اروپایی نیز که از سلطه آمریکایی‌ها بر زیرساخت‌های فضایی نگران است، پروژه‌ای موسوم به IRIS2 را آغاز کرده اما پیشرفت آن بسیار کند بوده است. یک عضو پارلمان اروپا می‌گوید: «ما متحد آمریکا هستیم اما باید استقلال راهبردی داشته باشیم. نمی‌توانیم سرنوشت خود را به دست یک میلیاردر آمریکایی بسپاریم». با توجه به سلطه بی‌رقیب استارلینک، حتی رقبای بزرگی مانند پروژه کویپر آمازون یا وان‌وب بریتانیا نیز هنوز نتوانسته‌اند جایگاهی قابل توجه کسب کنند. این سلطه به معنای آن است که ارتباطات نظامی، غیرنظامی و حتی اضطراری در بسیاری از کشورها، تحت کنترل یک شرکت خصوصی آمریکایی قرار دارد و این چیزی نیست که چین و بسیاری دیگر حاضر باشند بپذیرند.
* نظم نوین فضا در راه است؟
اکنون که فضا دیگر نه عرصه‌ای خنثی و علمی، بلکه میدان تازه‌ای از تقابل‌های ژئوپلیتیک و تکنولوژیک شده، آنچه پیش رو است فقط رقابت بر سر سرعت اینترنت یا پوشش جهانی نیست. جهان با نبردی روبه‌رو است که در آن لیزرها، ماهواره‌ها، دیپلماسی، داده و قدرت مالی همگی نقش سرباز دارند. چین با هشدارهای پی‌در‌پی در مقالات علمی خود می‌گوید: «مراقب استارلینک باشید».
در واقع، اگر روزی «برتری هوایی» رمز پیروزی در جنگ‌ها بود، امروز «برتری مداری» می‌تواند همان نقش را ایفا کند. البته این به معنای نبود تنش و حرکت‌های جدی چین در قسمت‌های دیگر مربوط به قدرت، دانش و فناوری نیست. تصاویری که بتازگی منتشر شده، نشان‌دهنده توسعه جنگنده‌های نسل جدید توسط چین است. جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های ناشناخته نسل پنجم و حتی نسل ششم پنهان‌کاری که پنتاگون را بسیار نگران کرده است. اخیرا نیز پس از تست پروازی جنگنده‌های نسل ششمی Shenyang J-50 و یا Chengdu J-36 یک پرنده فاقد دم دیگر که طراحی نزدیکی به نسل ششمی‌های چین دارد، در آسمان این کشور رویت شد. این پروازها در کنار توسعه مداوم ناوگان دریایی چین که اکنون به دومین ناوگان نظامی جهان پس از نیروی دریایی آمریکا تبدیل شده است، نگرانی‌ها را درباره تمایل قریب‌الوقوع چین برای حمله به جزیره مورد مناقشه تایوان افزایش داده است. اخیرا رسانه‌های چین از به آب انداختن چهارمین کشتی تهاجمی آبی - خاکی «هوبی» (هال ۳۴) خبر دادند.
همزمان با تشدید تنش‌های غرب و متحدانش با چین بر سر موضوعاتی از قبیل تایوان، پکن برای «دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی»، چهارمین کشتی تهاجمی آبی - خاکی خود را رونمایی کرد. خبرنگار ارشد چینی «شن شی وی»، با انتشار یک فیلم از آغاز به کار چهارمین کشتی تهاجمی دوزیست نوع ۰۷۵ پکن، هوبی (هال ۳۴) خبر داد. به گفته وی، هدف این کشتی کمک به چین برای «سرکوب جدایی‌طلبان و تجزیه‌طلبان جزیره تایوان» است. در نهایت تمام شواهد و تحرکات چین نشان‌دهنده آمادگی بالای این کشور برای درگیری نظامی چندلایه و چندبعدی با غرب است؛ درگیری و جنگی که بسیاری از تحلیلگران شرق آسیا محل وقوع آن را تایوان و دریای چین جنوبی می‌دانند؛ جنگی که از فضا و ستارگان تا زمین را در بر خواهد گرفت.