گروه سیاسی: دكترپیروز مجتهدزاده از اساتید دانشگاه تربیت مدرس، مشاور پژوهشی دانشگاه سازمان ملل متحد و مدیرعامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن است. این کارشناس مسائل بین‌المللی درباره توافقنامه ژنو موضع میانه‌ای دارد. نه معتقد است این توافقنامه یک ترکمانچای است و نه آن را یک فتح‌الفتوح می‌داند. «وطن امروز» درباره برخی گوشه‌های این توافقنامه با این استاد دانشگاه گفت‌وگویی کوتاه انجام داده است.
***
آقای دكتر مجتهدزاده! آیا توافقنامه ژنو برای طرفین بار حقوقی دارد؟ یعنی با این توافقنامه آیا هر کدام از طرفین یک تعهد بین‌المللی را پذیرفته اند؟
الآن نه. آنچه در ژنو اتفاق افتاد یک توافق بود. ما با طرف مقابل درباره برخی مسائل تفاهم کرده‌ایم. ما با آنها تفاهم کردیم که در یک دوره زمانی مشخص، طرفین سلسله اقداماتی را انجام دهند تا در نهایت منجر به یک «قرارداد» شود. تا زمانی که ما به قرارداد نرسیم و قرارداد را امضا نکنیم، تعهدی برای طرفین ایجاد نمی‌شود.
یعنی الان هیچ الزام حقوقی برای اجرای متن توافقنامه نیست؟
در این توافقنامه هیچ الزامی برای طرفین وجود ندارد. ضمانت اجرایی این توافقنامه تعهد طرفین به یکدیگر است. اگر یکی از طرفین به این توافقنامه عمل نکرد، هیچ تعهد بین‌المللی را نقض نکرده است. این فعلا یک توافق است نه قرارداد که برای طرفین الزام و تعهد حقوقی ایجاد کند.
بنابراین شکسته شدن سازمان تحریم‌ها طی یک قرارداد رسمی بین‌المللی امکانپذیر است نه توافق میان طرفین؟
ببینید! عمده تحریم‌ها از طرف قطعنامه شورای امنیت اعمال شده است. اینها تحریم‌هایی رسمی هستند. اگر قرار باشد این تحریم‌ها لغو شود باید به صورت رسمی لغو بشود و این کار باید در یک سند رسمی حقوقی میان طرفین منازعه انجام بشود تا بار حقوقی بر آن تعهدات مترتب شود و ضمانت اجرایی ایجاد بشود.
آقای دکتر! در ژنو طرفین سندی را امضا کردند؟ یعنی قاعدتا باید این توافق منجر به صدور یک سند معتبر برای طرفین شده باشد. آیا اینطور نیست؟
بله. یک سندی باید وجود داشته باشد که هر کدام پای آن را امضا کرده‌اند. قاعدتا باید 7 نسخه از این سند موجود باشد که در اختیار 7 کشور درگیر مذاکرات قرار گرفته باشد.
این سند قابل انتشار نیست؟
باید خودشان درباره انتشار این سند توافق بکنند. یعنی انتشار یا عدم انتشار آن بستگی به نظر طرفین دارد.
پس یک سند منتشر نشده درباره توافق ژنو وجود دارد؟
قاعدتا باید اینطور باشد.
آقای مجتهدزاده! بعد از اعلان توافق، ایران و آمریکا هرکدام تفسیرهای خودشان را از مفاد این توافق داشتند. آیا نمی‌توانستیم در مفاد این توافق به گونه‌ای عمل کنیم که مانع ایجاد تفسیرهای مختلف بویژه درباره حق غنی‌سازی ایران بشود؟
ببینید! تفسیر ما درباره حق غنی‌سازی اشتباه بود.
چرا؟
حرف‌هایی که تیم ایرانی درباره به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی در متن توافقنامه زد؛ یک مصرف داخلی داشت. یعنی یک خوراک داخلی بود. می‌خواستیم بگوییم غرب و آمریکا حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. به عبارتی سعی کردیم بگوییم حق غنی‌سازی 5 درصد ما به رسمیت شناخته شد. درحالی که این حق ما در ان پی تی به رسمیت شناخته شده است. یعنی این حق را داشتیم.
پس تیم ایرانی اشتباه کرد؟
باید می‌گفتند غرب در این توافقنامه تلویحا بر حق غنی‌سازی ایران صحه گذاشته است. ولی گفتند غرب حق غنی‌سازی ما را به رسمیت شناخت. این اشتباه بود.
و به همین خاطر کاخ سفید واکنش نشان داد؟
آنها هم به کلی همه چیز را منکر شدند. این درحالی بود که موضوع غنی‌سازی در متن توافقنامه آمده بود. و تصریح شده بود که ایران می‌تواند در این 6 ماه غنی‌سازی کند.
البته آقای دکتر! از جان کری درباره این موضوع هم سوال پرسیدند. او گفته است چون غنی‌سازی در شرایط فعلی یکی از موضوعات مورد بحث است، در متن توافقنامه آمده و این طبیعی است. و این به معنی پذیرش حق آن برای ایران نیست.
هم ایران و هم آمریکا در سوءتفاهم ایجاد شده در موضوع غنی‌سازی مقصر هستند. ما برای مخاطب داخلی خودمان حرف زدیم ولی حرف‌های ما طوری ادا شد که آمریکایی‌ها به موضوع واکنش نشان دادند و اصل موضوع را انکار کردند.
آمریکایی‌ها درباره عدم به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی ایران در توافق ژنو دروغ گفتند؟
آنها به ایرانی‌ها که گفته بودند حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شد؛ واکنش نشان دادند. آنها گفتند ما چنین جملاتی ننوشتیم و این حرف آنها درست است. البته توصیه من این است که بهتر است این مجادله در کشور ما ادامه پیدا نکند.

گروه سیاسی: طی روزهای گذشته اخبار نگران‌کننده‌ای مبنی بر برکناری گروهی از دانشمندان هسته‌ای از پروژه‌های مهم سازمان انرژی اتمی و همچنین برداشتن پوشش‌های امنیتی از این افراد که اتفاقا از همکاران شهید مصطفی احمدی‌روشن بوده‌اند در رسانه‌ها منتشر شد. در همين زمينه با احمد بخشایش‌اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده‌ایم.
***
اخیرا اخباری پیرامون برداشتن پوشش امنیتی از برخی دانشمندان هسته‌ای منتشر شده است. موضع کمیسیون امنیت ملی در این باره چیست، آیا چنین اخباری را تایید می‌کنید؟
بنده نیز اخباری در این باره شنیدم. ان‌شاءالله در هفته جاری این قضیه را پیگیری می‌کنیم و اگر صحت داشته باشد با آن برخورد خواهیم کرد. مجلس و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در اینگونه موارد حساس است ضمن اینکه کشور ما طی چند سال گذشته چندین بار از ترور دانشمندان هسته‌ای ضربه خورده و نباید اجازه داد چنین مسائلی به خاطر کم‌کاری و کم‌توجهی مسؤولان تکرار شود. البته دکتر صالحی، چند روز پیش به کمیسیون امنیت ملی آمده بود و ضمن ترسیم فعالیت‌های هسته‌ای کشور در دوره فعلی بر حفاظت از دانشمندان هسته‌ای و همچنین امنیت مطلوب فعالیت‌های هسته‌ای کشور تاکید کرد. هر چند ما کشور امنی داریم ولی کشورهای معارض تمام تلاش خود را می‌کنند تا به صنعت هسته‌ای بومی ما ضربه زده و این برنامه را تاکنون از طریق ترور دانشمندان هسته‌ای ما پیش برده‌اند از این رو ما نمایندگان مجلس و همین‌طور همه مسؤولان کشور باید در اینگونه مسائل حساسیت بیشتری داشته‌باشیم.
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به ماجرای برکناری تعدادی از دانشمندان هسته‌ای از پروژه‌های این سازمان که توسط پدر شهید احمدی‌روشن نیز تایید شده است، ورود خواهد کرد؟
البته اینکه به واسطه تغییر رئیس سازمان انرژی اتمی تعدادی از مدیران آنجا تغییر یا جابه‌جا شوند امری طبیعی است اما اگر بخواهند مانند دیگر بخش‌های دولت، مدیران این سازمان نیز داس بردارند و نیروهای آنجا را درو کنند اصلا امر مطلوبی نیست و مجلس به این مساله واکنش نشان خواهد داد. هرچند تغییر دولت‌ها نباید باعث شود حتی توان یک دانشمند ما هم از بین برود و از همه ظرفیت‌ها باید در راستای پیشبرد برنامه هسته‌ای کشور بهره برد، این نکته را هم باید در نظر داشت که نباید جابه‌جایی نیروها تعبیر به برکناری دانشمندان شود. معمولا با تغییر مدیران تعدادی از معاونان و مسؤولان هر سازمانی نیز تغییر می‌کنند و این جابه‌جایی‌ها نباید تفسیر به برکناری افراد شود. تا جایی که من می‌دانم آقای صالحی تنها چند نفر از نیروهای خود را از وزارت امور خارجه به سازمان انرژی اتمی برده و خیلی دست به تغییر نزده است.
فکر نمی‌کنید تغییرات مذکور به سیاست‌های جدید دولت در تعامل با کشورهای غربی و توافقات با 1+5 مربوط است؟
از آنجا که سیاست‌های هسته‌ای کشور در شورایعالی امنیت ملی مطرح و توسط مقام معظم رهبری به تصویب می‌رسد فکر نمی‌کنم این دو موضوع ارتباط چندانی با یکدیگر داشته باشند. هرچند به نظر می‌رسد این موضوع نیاز به تحقیق و پرس و جوی بیشتری از مسؤولان مربوط دارد.
کمیسیون امنیت ملی برای پیگیری این مساله چه تدابیری را اتخاذ خواهد کرد؟
بنده و همکارانم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در اولین فرصت از آقای صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور پیرامون تدابیر امنیتی برای حفاظت از دانشمندان هسته‌ای و همچنین بررسی سخنان آقای احمدی‌روشن دعوت کرده و جویای این مسائل خواهیم شد. قطعا مجلس اجازه بی‌تدبیری درباره دانشمندان هسته‌ای کشور که در واقع سرمایه‌های ملی ما هستند را نخواهد داد.

سردار حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اینکه تاریخ نشان داده غربی‌ها غیرقابل اعتماد هستند، گفت: باید همه تحریم‌ها در ازای انعطافی که به خرج داده‌ایم، رفع شود. سردار سلامی در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: تجربیات تاریخی نشان می‌دهد غربی‌ها غیرقابل اعتماد بوده و به تعهدات خود پایبند نیستند. البته اگر طرف غربی به تعهدات خود عمل نکند توافقنامه به حالت اول بر می‌گردد. به گفته وی، نکته مهم این است که باید همه تحریم‌ها در ازای انعطافی که جمهوری اسلامی ایران به خرج داده لغو شود، اگر همه تحریم‌ها لغو شود آنگاه ما به ازای انعطاف ما بوده است.

سيدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران با گروه 1+5 درباره توافق ایران و 1+5 و اظهارات مختلف پیرامون حق غنی‌سازی در ایران گفت: غنی‌سازی تا ابد خط قرمز ایران خواهد بود. به گزارش مهر، عراقچی درباره توافق ژنو با تأکید بر اینکه غنی‌سازی تا ابد برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان خط قرمز شناخته می‌شود، تصریح کرد: واشنگتن‌پست هفته گذشته در مقاله‌ای به چیزهایی که کاخ سفید اعلام نکرده اشاره کرده و بیان کرده بود مهم‌ترین جمله‌ای که آمریکا اعلام نکرده این است که غنی‌سازی را برای ایران بدون محدودیت زمانی قبول کرده است. وی افزود: این یک مغلطه بزرگ است که گفته می‌شود چرا نگفتند حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شده است. مگر حق را باید از آنها بگیریم؟ حق ما وجود دارد و این‌طور نیست که آنها بگویند شما حق غنی‌سازی دارید و ما هم خوشحال شویم.