امیرحسین صفایی: در بخش پیش اجمالاً به آغاز روند امتیازات نفتی ایران و چگونگی انعقاد قرارداد دارسی با دلالی فردی به نام کتابچی‌خان پرداختیم. نفت در نگاه قدرت‌های زیاده‌خواه جهانی از جنگ اول جهانی اهمیتی مضاعف یافت و انگلستان که به پشتوانه منابع سرشار نفتی ایران نخستین کشوری بود که نفت را به‌عنوان سوخت ناوگان نیروی دریایی خود به کار بست، به لطف همین پیشگامی در جریان جنگ دست بالاتر را داشت. این سخنی گزاف نیست که پیروزی جبهه انگلستان در جنگ اول جهانی ارتباط مستقیم و غیرقابل انکاری با نفت ایران داشت. پیش از آن دولت بریتانیا با ابتکار چرچیل توانسته بود با نوعی بندبازی بخش عمده سهام شرکت نفت انگلیس و ایران را که ابتدا به تنهایی در اختیار ویلیام ناکس دارسی بود، از آن خود کند و بدین‌ترتیب نفت ایران ششدانگ در جیب انگلستان بود. بریتانیا نفت ایران را استخراج می‌کرد، می‌فروخت، مصرف می‌کرد و در این میان سهم بسیار ناچیزی را به جیب دولت ایران می‌ریخت.
8 درصد در 40 سال!
نخستین فوران چاه نفت در ایران در سال 1911 رخ داد. براساس گزارش تفصیلی بانک جهانی از سال 1911 تا 1920، مبلغی معادل 6/1 میلیون دلار به عنوان حق‌الامتیاز نفت به ایران پرداخت شد. از سال 1921 تا 1931 این مبلغ به 60 میلیون دلار رسید. از سال 1931 تا 1941 این عدد به 125 میلیون دلار و از 1941 تا 1951 یعنی تا برهه ملی شدن صنعت نفت به 250 میلیون دلار رسید. در حالی که در طول این دوره 40 ساله کل سود اعلام شده شرکت نفت انگلیس و ایران 5 میلیارد دلار بوده است، درآمد ایران از محل حق‌الامتیاز تنها 435 میلیون دلار بود. به عبارتی در طول 40 سال تنها حدود 8 درصد از کل سود شرکت نصیب ایران شده است!
بانک جهانی در بخشی از این گزارش می‌نویسد: «براساس برآوردها، شرکت نفت انگلیس و ایران با عدم اجرای درست و توأم با حسن‌نیت تعهداتش در چارچوب امتیاز دارسی و با مهندسی نحوه تعویض امتیاز دارسی با قرارداد نامطلوب سال 1933، ایران را از درآمدی بالغ بر 2/1 میلیارد دلار محروم ساخت».
قرارداد 1933 به جای دارسی
پس از کودتای 1299 و حاکمیت رضاخان بر ایران، او و کارگزاران پهلوی همواره در پی آن بودند تا مسأله نفت را به گونه‌ای جدید سامان دهند. در طول چند سال افراد گوناگونی نظیر تیمورتاش وزیر دربار، محمدعلی فروغی وزیر امور خارجه و حسن تقی‌زاده وزیر مالیه همواره بر این نکته تأکید می‌کردند که با توجه به انعقاد قرارداد دارسی پیش از مشروطه، این قرارداد باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد. سرانجام در نوامبر 1932، تقی‌زاده لغو قرارداد دارسی را رسماً اعلام کرد. بسیاری معتقدند مجموعه این مخالفت‌ها که از سوی رجال سیاسی مشهور به وابستگی و سرسپردگی به بریتانیا صورت گرفت،‌ چیزی جز یک نمایش ساختگی و از پیش طراحی شده نبوده است. در واقع دولت انگلیس جنجالی را طراحی، اجرا و مدیریت کرد که نتیجه آن طولانی‌تر شدن زمان بهره‌برداری از منابع نفتی ایران بود.
در نهایت در تاریخ 29 آوریل 1933 قرارداد جدیدی توسط تقی‌زاده، وزیر مالیه ایران و جان کدمن، رئیس هیأت مدیره شرکت نفت انگلیس و ایران به امضا رسید. بر اساس قرارداد جدید در ازای افزایش نه‌چندان چشمگیر بهای نفت و حذف مناطقی که عملا نفتی برای استخراج نداشت از امتیاز پیشین، قراردادی جدید به مدت 60 سال رسمیت یافت که برخلاف قرارداد دارسی که پیش از مشروطه و تنها با امضای شاه اجرایی شده بود، این بار و در ساختار جدید توسط مجلس شورای ملی نیز مورد تصویب قرار گرفت. بر اساس قرارداد 1933 شرکت نفت انگلیس و ایران در اکتشاف، استخراج، فروش و مصرف منابع نفتی ایران کاملا مبسوط‌الید بود و هیچ الزامی به ارائه صورت عملکرد به دولت ایران نداشت. بر اساس اسناد در طول سال‌های 1921 تا 1941، رضاخان بخش اعظم درآمد 185 میلیون دلاری ایران از محل حق‌الامتیاز نفت را به حساب‌های بانکی خود در لندن، سوییس و نیویورک منتقل کرد.
عمر کوتاه قانون ملی شدن صنعت نفت
در سال‌های پس از جنگ دوم جهانی و سقوط رضاخان همواره این فکر در ذهن برخی نخبگان ایران بود که مصوبات مربوط به امتیازات نفتی و چپاول منابع نفتی ایران مورد بازنگری قرار گیرد. به‌عنوان نمونه در سال 1323 هـ . ش غلامحسین رحیمیان، نماینده قوچان در مجلس شورای ملی از لزوم لغو امتیاز نفت جنوب سخن گفت که با مخالفت روبه‌رو شد. از جمله محمد مصدق از امضای طرح او خودداری کرد. استدلال مصدق این بود که ما نمی‌توانیم به صورت یکطرفه امتیاز را لغو کنیم. مشابه این مطالبه در سال‌های بعد برای لغو امتیاز 1933 نیز رخ داد. در سال 1328 مساله نفت به‌طرز عجیبی در ایران داغ شد و نهضتی فراگیر رو به شکل‌گیری گذاشت. از سویی فداییان اسلام به رهبری شهید نواب‌صفوی مساله ملی شدن صنعت نفت را به‌عنوان مطالبه‌ای عمومی پیگیری می‌کردند و از سوی دیگر جبهه ملی به رهبری دکتر مصدق چنین ایده‌ای را در سر می‌پروراند. خردادماه سال 1329 آیت‌الله کاشانی پس از سال‌ها تبعید به ایران بازگشت و با حمایت صریح او از ملی شدن صنعت نفت این شعار در میان توده مردم مسلمان ایران نفوذ قابل توجهی یافت. از این برهه می‌توان نهضت نفت را به‌واقع نهضتی ملی نامید که هم حمایت عالمی مجتهد و مبارز را با خود داشت و هم اینکه همراهی توده عظیم ملت ایران را به‌دست آورده بود. با بالا گرفتن این موج، قانون ملی شدن صنعت نفت در 29 اسفند 1329 به تصویب مجلس رسید و عملا امتیاز 1933 لغو شد. از این تاریخ انگلیسی‌ها در تکاپوی چنگ‌اندازی دوباره بر منابع نفتی ایران بودند و تلاش مستمری را برای سقوط دولت مصدق صورت می‌دادند. این تلاش 28 مرداد 1332 با کودتایی انگلیسی- آمریکایی به ثمر نشست. زمینه برای تسلط دوباره بر نفت ایران فراهم شده بود.
جست‌وجو در سوابق مطبوعاتی و اسناد تاریخی نشان می‌دهد تا تابستان سال 1331 آمریکایی‌ها که از انحصار نفتی بریتانیا در ایران دل خوشی نداشتند، از ملی شدن نفت ایران حمایت می‌کردند تا شاید  در آینده‌ای نزدیک جایی در قراردادهای نفتی ایران برای خود دست و پا کنند اما از این تاریخ به بعد در توافقی پنهان عملا نفت ایران را میان خود تقسیم کردند و کودتای 28 مرداد را در یک همکاری اطلاعاتی- عملیاتی کامل شکل دادند. حاصل این توافق قرارداد کنسرسیوم بود.
نقش‌آفرینی عجیب چرچیل در نفت ایران
وینستون چرچیل برای ایرانیان نامی شناخته‌شده است. چنانکه در بخش پیشین بیان کردیم، چرچیل در مقطعی بسیار حساس با کمک سیاسی و مالی به دارسی او را از شکست در اکتشاف و استخراج نفت در ایران رهانید. چند سال بعد نفت را به عنوان سوخت به نیروی دریایی بریتانیا وارد کرد و با همین استدلال ورود تمام قد دولت و پارلمان انگلیس به مساله نفت ایران را تضمین کرد.
چرچیل در واپسین نقش‌آفرینی خود کودتای 28 مرداد را طراحی کرد. در سال 1330 حزب محافظه‌کار انگلیس به رهبری چرچیل به قدرت رسید و با همکاری آیزنهاور، رئیس‌جمهور آمریکا ملی شدن صنعت نفت ایران را به شکست کشانید.
درباره نقش چرچیل در کودتای 1299 و برآوردن دیکتاتوری پهلوی در ایران و سپس تثبیت سلطنت محمدرضا پهلوی در 1320 نیز نمی‌توان کمترین تردیدی داشت.
کنسرسیوم، قراردادی برای همه!
در 28 شهریورماه 1333 قراردادی میان دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت‌های نفتی بین‌المللی منعقد شد و برخلاف قانون ملی‌شدن نفت، اکتشاف، استخراج و فروش نفت ایران مجددا در اختیار کمپانی‌های خارجی افتاد. ایران در واقع هیچ اختیاری در حوزه منابع نفتی خود نداشت و تنها مبلغی را به عنوان حق‌الامتیاز دریافت می‌کرد.
مذاکره‌کننده اصلی این قرارداد علی امینی، وزیر دارایی کابینه زاهدی بود. براساس قرارداد کنسرسیوم سهم شرکت نفت انگلیس به 40درصد کاهش یافت و شرکت‌های نفتی آمریکایی نیز به میزان 40 درصد در نفت ایران سهیم شدند. شرکت هلندی «رویال داچ‌شل» نیز 14 درصد از این کنسرسیوم سهم برد و 6 درصد باقیمانده نیز نصیب شرکت نفت فرانسه شد.
در واقع این قرارداد آغاز حضور پررنگ آمریکا در عرصه اقتصادی ایران محسوب می‌شود. این کاهش سهم انگلیس هم ارزی تام با وضعیت این کشور در عرصه بین‌الملل داشت. انگلیس از همان سال‌ها جایگاه پیشین خود به عنوان ابرقدرت و استعمارگر بی‌رقیب را از دست داد و آمریکا جای او را گرفت. قرارداد کنسرسیوم ترجمان این دگردیسی قدرت‌های غربی در ایران بود. این جابه‌جایی در سال‌های بعد به همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی ایران سرایت کرد و آمریکا بر همه ابعاد حاکمیت در ایران چیرگی یافت. قرارداد کنسرسیوم قراردادی یکطرفه بود که تا پایان حکومت پهلوی بر منابع نفتی سرشار ایران حاکم بود و حاکمیت مردم بر منابع ملی را رسما نقض می‌کرد.
این امتیازدهی یکطرفه با انقلاب اسلامی ملت ایران در سال 1357 برای همیشه به پایان رسید.
 

برخى می‌گویند حجاب مساوى با عفت و پاکدامنى نیست. بله! من هم قبول دارم حجاب، صددرصد مساوى با عفت نیست. یعنى اینکه هرکس حجاب کامل ندارد، معنى‌اش این نیست که صددرصد فاسد و بى‌عفت است یا هرکس حجاب ظاهرى‌اش درست است، صددرصد عفیف نیست.
منتها یک سوال وجود دارد: آیا بین اخلاق و لباس، ارتباطى هست یا نه؟ بین نوع لباس با اخلاق و عفت، ارتباط هست یا نیست؟ بین ظاهر و باطن انسان، هیچ ارتباطى وجود ندارد؟ یعنى هرکسى با یک باطن مشخص، به هر ظاهرى می‌تواند خود را شکل دهد؟ بین هدف و وسیله، بین محتوا و فرم، هیچ ارتباطى نیست؟ یعنى کسى می‌تواند بگوید من عفاف را قبول دارم اما به ظاهر، فرم و شکل بیرونى کارى ندارم. عفاف یک امر درونى و قلبى است، من هم که دلم پاک است، پس دیگر نوع پوششم مهم نیست.
آیا به نظر شما مضمون و روش نسبتى با هم ندارند؟ اگر ندارند، باید هرکسى هر لباسى را بپوشد. الان به شما هر لباسى را توصیه کنند، می‌پوشید؟ چرا نمی‌پوشید؟ براى اینکه هر لباسى، یک پیامى دارد، یک معنایی دارد. یک فردى لباسى می‌پوشد که همه به او می‌گویند دیوانه و فرد دیگرى با پوششى دیگر نزد دیگران محترم دانسته می‌شود.
خیلى چیزها از جمله اخلاق، عفت و تعادل را تا حدود زیادى از روى ظاهر افراد می‌توان تشخیص داد. من نمی‌گویم همه آدم‌ها را از روى لباس و ظاهر، صددرصد می‌شود شناخت، براى اینکه برخى ظاهر عوامفریب دارند، ما هم دور و بر خودمان می‌شناسیم افرادى را که ظاهرشان صددرصد درست است و باطنشان خراب و برعکس آدمى هم داریم که ظاهرش خیلى خوب نیست اما می‌دانیم انسان پاکى است.
ضمن اینکه اگر کسى باطنش پاک است، چرا مراقب ظاهرش نباشد؟ کسى که معتقد است از درون مشکل عفت ندارد، چرا از عفتش پاسدارى نمی‌کند؟ درست است که عفت، امر قلبى و درونى است و حجاب امر بیرونى است و درست است که حجاب مساوى نیست با عفت اما براى حفاظت از عفت باید حجاب داشت. مثل صدف براى مروارید.
اسلام با قضاوت درباره آدم‌ها، فقط با نشانه‌هاى ظاهرى مخالف است اما آیا نسبت برهنگى و پوشیدگى با عفت و حیا مساوى است؟ فاصله عفت و حیا با پوشش، همان مقدار است که با برهنگى؟ اگر کسى حتى به اسلام هم معتقد نباشد اما عاقل باشد،جواب روشن این سوال را می‌داند.
پس آدمِ با‌حیا نمی‌تواند لباس تحریک‌کننده و غیراخلاقى بپوشد. ما نمی‌گوییم هرکس که حجابش مناسب نیست، حتماً فاسد است چون بدحجابى علت‌هاى مختلف دارد ولى در هر موردى و با هر علتى که باشد غلط است. ممکن است کسى حجاب درست نداشته باشد و بگوید من نیت بدى ندارم.
به نظر شما این جواب قانع‌کننده است؟ شاید راست هم بگوید که نیت بدى ندارد اما نیت او مهم نیست، کار او آثار خارجى و بیرونى دارد، مثل اینکه من پشت فرمان ماشین بنشینم و همینطور بزنم به در و دیوار و آدم‌هاى توى خیابان، بعد هم بگویم من نیت بدى ندارم، من دلم پاک است! همینطور است وقتی که یک خانم بى‌حجاب به خیابان بیاید، فرض کنیم که قلبش پاکِ پاک هم باشد، خب! دویست تا مرد دیگرى که او را نگاه می‌کنند هم پاکند؟ این طرز حضور در اجتماع آثار اخلاقى، جنسى، امنیتى، حقوقى و اجتماعى دارد که به نیت قلبى او کار ندارد. نیت اینجا دخالت ندارد، نیت مربوط به ارزش اخلاقى عمل و ارتباط بنده با خدا می‌شود اما پوشیدگى و برهنگى هرکدام کارکرد واقعى خارجى و آثار عینى اجتماعى دارند، با هر نیتى که انجام شوند.
*بخشی از سخنرانی «آزادى و دشمنانش» در سال١٣٨٦

طی سالیان بعد پس از مرگ جیران، همه اموال او به فاطمه داده شد و در سفر سلطانیه (1276ق) به عقد ناصرالدین‌شاه درآمد. هوش و درایت این تازه‌وارد قدرت و نفوذش را در حرمخانه سلطنتی افزایش داد و طینت پاکش او را به کسب لقب «انیس‏الدوله» رهنمون ساخت. بنا به گفته اعتمادالسلطنه، یکی از مورخان آن عصر، وی زنی پاکدل بود و در مواقع ضروری غضب شاه را فرومی‏نشاند و همواره از بیچارگان حمایت می‏کرد و خود را دور از مردم نمی‏دانست. در هر حال مورد توجه و علاقه شاه واقع و سوگلی مخصوصش شد، به‌طوری که انیس‏الدوله، تنها زن حرمسرای شاهی بود که مفتخر به دریافت نشان حمایل آفتاب1 شد. ناصرالدین‌شاه این نشان را در سفرهای خود به فرنگ به ملکه‏ها اعطا می‌کرد و چون او جشن تولد مفصلی برای شاه ترتیب داده بود که خارج از حد تصور بود، شاه این نشان را به او بخشید. از آن به بعد اداره امور حرمخانه شاهی و برقراری نظم و تعادل زنان اندرونی و اداره آنان برعهده انیس‏الدوله قرار گرفت. علاوه بر این، مسؤولیت پذیرایی از همه میهمانان خارجی زن در همه مراسم جزو وظایف انیس‏الدوله قرار گرفت. او حتی در پاره‏ای از مسائل مملکتی مورد مشورت شاه قرار می‏گرفت و عرایض مردم را به عرض شاه می‏رسانید و وساطت آنان را می‏کرد.2
انیس‌الدوله در اعیاد و میهمانی‌ها در حالی که نیمتاج بر سر و غرق در نشان‌ها و جواهراتی بود که شاهان کشورهای خارجی برایش فرستاده بودند، از زنان اعیان و اشراف و شاهزادگان پذیرایی می‏کرد.3
اما همین زن قدرتمند هنگامی که مردم ایران در برابر امتیاز رژی مخالفت کرده و علما تنباکو را تحریم کردند، در مبارزه مردمی علیه سیستم استبدادی شرکت کرد و با وجود دستورات اکید شاه با ایمان کامل به مخالفت با امتیاز تنباکو پرداخت. در آن زمان زنان به پیروی از علما در صف اول مبارزات قرار گرفته بودند و با روبنده‏های سفید، پیچه و چادر در جلوی صف تظاهرکنندگان قرار داشتند. آنان یاعلی و یاحسین‌گویان به بستن دکاکین تنباکوفروشی می‏پرداختند و همه آلات و ادوات آن را نابود می‏کردند و با صدای بلند می‏گفتند: ای شاه باجی، شاه باجی سبیلو، ای لامذهب ما تو را نمی‏خواهیم، ای خدا می‏خواهند دین ما را ببرند، علمای ما را بیرون کنند و عقدمان را فرنگیان ببندند، اموات ما را فرنگیان دفن کنند و بر جنازه ما فرنگیان نماز بخوانند.4 شدت این تظاهرات به حدی بود که در بسیاری از شهرها تعدادی از تظاهرکنندگان دستگیر و زندانی شدند. در تهران دستور تیراندازی صادر شد و عده‏ای کشته و جمعی مجروح بر جای ماند.
به دنبال این جریانات مبارزه منفی شروع شد و مردم با وجود تعلق خاطری که به مصرف توتون و تنباکو داشتند مغازه‏های خود را بستند و همه قلیان‏ها را برچیدند و نه‌تنها در شهر بلکه در اندرونی شاهی نیز هیچ کس لب به دخانیات نمی‏زد. تمام قهوه‏خانه‏ها و ادارات دولتی استعمال توتون و تنباکو را کنار نهادند. در حرمخانه سلطنتی نیز انیس‏الدوله، سوگلی و ملکه قدرتمند حرمسرای شاهی قلیان‌ها را جمع کرد. هنگامی که شاه مطلع شد و علت آن را پرسید، انیس‏الدوله گفت: به دلیل آنکه حرام شده آن را جمع کردیم. شاه متغیر شد و گفت چه کسی حرام کرد؟ انیس‏الدوله گفت: همان کسی که ما را بر تو حلال کرده است! شاه متغیر شده و چیزی نگفت و برگشت و به فاصله چند روز امتیاز رژی را ملغی کرد. بدین ترتیب انیس‏الدوله، ملکه و سوگلی ناصرالدین شاه با وجود قرار گرفتن در محیط بسته حرمسرا از همراهی و همکاری با مردم خودداری نکرد و به ایفای نقش مهمی در پیروزی نهضت تنباکو پرداخت.
.................................................................................................................
پی‌نوشت‌
1- اعتمادالسلطنه، روزنامه خاطرات، صص 115، 596، 377-376
2- ابوالقاسم تفضلی، انیس‏الدوله و روستای امامه، صص 104-103
3- دوستعلی معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگانی ناصرالدین‌شاه، ص 105
4- ابراهیم تیموری، اولین مقاومت منفی در ایران، صص 104-102
 

انفجار بمب در نماز جمعه تهران توسط منافقین کوردل (1363ش)
زمانی که رژیم بعث، مردم را از رفتن به نماز جمعه برحذر می‏داشت و به بمباران و موشکباران نماز جمعه تهدید می‏کرد، منافقین نیز بیکار ننشسته و با یک طرح از قبل تعیین شده و هماهنگ با رژیم عراق، نماز جمعه تهران را در 24 اسفند 63 به خاک و خون کشیدند. در این جنایت 14 نفر شهید و 88 نفر مجروح شدند. مقام معظم رهبری حضرت آیت‏الله خامنه‏ای که در آن زمان در مقام ریاست جمهوری و امامت جمعه تهران در حال ایراد خطبه‏های نماز بودند، پس از انفجار بمب، با صلابت و بدون هیچ‌گونه تزلزلی به خطبه‏هایشان ادامه دادند و این امر موجب تقویت روحیه ضداستکباری نمازگزاران و امت شهیدپرور ایران شد.

شهادت آیت‏الله «سید محمدباقر صدر» توسط صدام (1400ق)
آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، 25 ذیقعده‏ سال 1353 ق در شهر کاظمین در خانواده‏ای عالم‏پرور به دنیا آمد. وی در کودکی پدر را از دست داد و از آن پس تحت تکفل برادر بزرگش، سید اسماعیل، قرار گرفت. شهید صدر در 12سالگی راهی نجف اشرف شد و پس از چند سال، دوره‏ عالی فقه و اصول را نزد حضرات آیات سید ابوالقاسم خویى و دایى خود شیخ محمدرضا آل‌یاسین گذراند. این عالم بزرگوار در جوانی به اجتهاد دست یافت و از 25 سالگی تدریس خارج اصول و سپس خارج فقه را آغاز کرد. آیت‌الله صدر در طول نزدیک به 30 سال تدریس، شاگردان مستعدی تربیت کرد که حضرات آیات شهیدسیدمحمد‌باقر حکیم، سیدمحمود هاشمی شاهرودی، سیدکاظم حسینی حائری، شیخ مهدی آصفی و... از آن جمله‏اند. همچنین کتاب‏های فراوانی از شهید صدر به یادگار مانده‏ که کتب فَلسَفَتُنا(فلسفه ما) و اقتصادُنا (اقتصاد ما) سمبل قدرتنمایى ایدئولوژی اسلامی در برابر اندیشه‏های وارداتی شرق و غرب است. ایشان تفکیک مساله رهبری فکری را از مساله‏ رهبری سیاسی امکان‏پذیر نمی‏دانست و همراه فعالیت‏های فکری به فعالیت‏های سیاسی جامعه نیز همت می‏گماشت. این مبارزات پرشور بویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و حمایت امام خمینی از ایشان، خطری جدی برای بعثیان به شمار می‏آمد و بدین سبب حاکمان عراق، حضور این رادمرد صحنه دین و سیاست را تحمل نکردند. سرانجام مزدوران حزب بعث عراق، آیت‌الله صدر را پس از چند روز بازداشت و اعمال وحشیانه‏ترین شکنجه‏ها به همراه خواهر فداکارش بنت‌الهدی روز 19 فروردین 1359 شمسی برابر با 24 جمادی‏الاول 1400 ق در 47 سالگی به شهادت رساندند. پیکر پاک این دو عزیز در فضایی غم‏بار و بدون حضور مردم در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

مرگ «ژولیوس سزار» امپراتور روم باستان (44 ق.م)
ژولیوس سزار امپراتور روم باستان، 27 اکتبر سال 101 قبل از میلاد مسیح(ع) در روم به دنیا آمد. دوره جوانی ژولیوس در بحبوحه زد و خوردهای فرقه‏های سیاسی روم سپری شد. او پس از چندی با امپراتور روم اختلاف پیدا کرد. از این رو از ترس جان به آسیای صغیر گریخت و در قشون رومی مقیم آنجا به خدمت مشغول شد. با مرگ دیکتاتور روم، ژولیوس به رم بازگشت و به فعالیت‏های سیاسی پرداخت ولی باز به مشرق رفت تا اینکه در راه گرفتار دزدان شد. سزار پس از رهایى از دزدان مدتی به فراگیری علم پرداخت و سپس بار دیگر وارد عرصه قدرت شد. او در سال 60 قبل از میلاد با دو قدرتمند دیگر رومی اتحادی سه‌گانه تشکیل داد که بعدها همه امور روم را در دست گرفتند. سزار پس از چندی با انبوهی از سپاهیان عزم تسخیر اروپای غربی کرد و سال‏ها در این راه جنگید. او با تکیه بر مردم، پیروزی‏های سیاسی زیادی به دست آورد و با کمک سپاهیان خود، نواحی متعددی را تصرف کرد. سزار برای بهتر کردن وضع زندگی مردم فقیر روم و ولایات دیگر می‏کوشید و برای بناهای عمومی مبالغ زیادی هزینه کرد. او در مدت زمامداری خود مانند رئیس و صاحب یگانه حکومت می‏کرد و به نظامات و قوانین اساسی وقعی نمی‏نهاد. سزار در سال 65 ق. م به حکمرانی و امپراتوری روم رسید و به مدت 20 سال در این مقام بود تا اینکه در 15 مارس 44 ق.م در 56 سالگی در سنای روم به دست سناتورهای مخالفش به قتل رسید.