الف. گیلوایی: مجموعه ‌شعر آیینی «مصرع به مصرع این‌ همه خورشید» از محمدحسین انصاری‌نژاد را انتشارات آرام دل در 95 صفحه منتشر کرده است. این مجموعه ‌شعر آیینی دارای یک مقدمه تقریباً مفصل از دکتر محمدرضا سنگری و شامل غزل، مثنوی، چارپاره، رباعی، شعر سپید، ترکیب‌بند و دوبیتی است، البته تعداد غزل‌ها و رباعی‌ها بیشتر است.
در مقدمه، دکتر سنگری نوشته است: «از شب پانزدهم ماه صیام آغاز شد؛ شبی که محمدحسین در محضر رهبر فرزانه انقلاب شعر خواند و تحسین همگان را برانگیخت و با دو سه شعر دیگر همتراز و زیبا و بدیع، تکیه‌گاهی شد برای بحثی تازه که رهبر شعرشناس و ادب‌آشنا گشود و آن هم بحث ظهور سبک تازه در شعر امروز ایران بود».
دکتر سنگری سپس درباره شاعران روحانی ـ که انصاری‌نژاد هم از شاعران روحانی است ـ و سپس از شعر آیینی و انتظاری که از یک شاعر روحانی می‌توان داشت و در آخر از شعر انصاری‌نژاد می‌گوید: «مجموعه «مصرع به مصرع این ‌همه خورشید»، سیر و سلوک، گرما و تاب و آفتاب دارد و همین به گره‌خوردگی آن با جان و نشستن بر روان و زبان کمک می‌کند. دریغا که کمتر شاعری بر پیشانی شعرهای الهامی خویش نقش و نشان می‌گذارد اما بسیار سروده‌های بزرگ چون ترکیب‌بند محتشم، «علی ‌ای همای رحمت» شهریار و در عصر پیامبر، شعر «حسان» در غدیر، مهر تایید روح‌القدسی دارند».
دکتر سنگری در مقدمه، بعد از اتفاق‌های اول و دوم و سوم به اتفاق چهارم می‌رسد و می‌گوید: «مصرع به مصرع این ‌همه خورشید مجموعه دیگری است که بر مجموعه‌های‌ آیینی افزوده می‌شود با سروده‌هایی که «سوگ» در آنها چشم‌نوازتر است. سروده‌هایی در سوگ امیر مومنان علی(ع)، فاطمه زهرا (س)، سوگ‌سروده‌ها و مرثیه‌های عاشورایی، مرثیه رضوی و در کنار آنها و شاید هم هم‌وزن همه این سوزها و سوگ‌ها، شعر موعود و انتظار حسن ختام دفتر نیز با همین سروده‌هاست. همه سروده‌ها همگون و هم‌افق نیستند و مگر دریا پستی و بلندی ندارد؟... در نتیجه جزر و مدها در شعر او که محصول مدت‌ها سرودن است پیداست اما سمت سبز تکلم، فرداهایی بارورتر را اشارت دارد؛ معبدی از نور که چشم به راه آینده شاعر دارد.
باید منتظر طلوع مصراع‌های خورشید دیگری نشست و با این مجموعه، یقین دارم شاعر عزیز حجت‌الاسلام انصاری‌نژاد در آینده، بسیار خورشیدها به آسمان شعر این پهنه شاعرپرور خواهد بخشید».
غزل‌مثنوی «مُهر بعثت»، ابیات درخشانی دارد که به فضای شعر امروز نزدیک است؛ ابیاتی نظیر:
«گل محمدی آیینه اشارت تو
که خوانده یک ورق از دفتر ملاحت تو...
بخوان که بتکده‌های زمین فروریزند
فدای لهجه ترتیلی تلاوت تو...
در آن مکاشفه حس کرد زخم گنبد را
هوس هوس هوس آن‌جا هبوط مردم را...
در آن میانه نفس‌های سامری رویید
هزار بتکده بت‌های آذری رویید...
خیال خال لبش عرش را فرود آورد
به سمت قبله قنداقه در سجود آورد...»
بعد از غزل‌مثنوی «مهر بعثت» که چند بیتی از آن در بالا نوشته آمد؛ چند بیتی که در آنها جلوه‌های نوگرایی و تازگی بیشتری نسبت به مابقی ابیات دیده می‌شد، می‌رسیم به یک چارپاره، یک غزل، یک رباعی، 3 شعر سپید نه چندان جالب و بعد از آن به چند غزل که تقریباً از دیگر اشعار این دفتر در دیگر قالب‌ها بهتر است؛ نظیر غزل «ای مادر سبزپوش» که نذر حضرت زهرا (س) شده است:
«هفت‌آسمان موج تبسم در نگاهت
ژرفای صد دریا ترنم در نگاهت
با خلسه خیس گل یاسین شکفته‌ست
باران یاس از عرش پنجم در نگاهت
ای مادر سبزینه‌پوش آل‌دریا!
عطر نجیب نان گندم در نگاهت...»
و نیز یکی دیگر از این غزلیات مبتلا به زیبایی، غزل «یک ‌ظهر محرم» است که اینک 5 بیت اول آن:
«تجلی کرد دستی، پرده بالا رفت آدم را
در آن تاریک‌روشن‌ها تبسم کرد عالم را
هوس بارید، شیطان پشت گندم‌زار می‌خندید
هبوط ناگهان در ناکجا افکند آدم را
نگاهی کرد آدم خیره بر بام بلند عرش
در آن‌جا دید چرخا چرخ ارواح مکرم را
خدایا توبه‌ام آیا قبول افتاد؟ آدم گفت
بگیرم دامن سبز کدامین ‌اسم اعظم را؟!
خطاب آسمان: آدم تماشا کن، کشید آنگاه
سرانگشت خدا تصویر یک ظهر محرم را...»
فصل رباعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چه در شعر آیینی و انقلاب و دفاع‌مقدس و چه در شعر به‌طور عام، فصل شکوفای  منحصر به فردی است، چرا که رباعی، هم بلافاصله بعد از احیای غزل احیا شد و هم بهترین و بیشترین و شایسته‌ترین جایگاه را بعد از غزل پیدا کرده است و هم تولید آن، یک تولید انبوه و رقابتی بوده است؛ جریانی که تا امروز هم ادامه دارد، چرا که جریان احیا و بازسازی و تداوم دیگرباره رباعی همچنان ادامه دارد. محمدحسین انصاری‌نژاد در دو سه بخش، دفتر «مصرع به مصرع این‌ همه خورشید» خود را به رباعی و دوبیتی اختصاص داده است اما با یک تورق کوچک می‌توان دریافت که رباعیات انصاری‌نژاد نه از قدرت و صلابت رباعیات سیدحسن حسینی و نه از طراوت و اندیشه‌ورزی رباعیات قیصر امین‌پور و نه حتی از نوگرایی و تازگی رباعیات بیژن ارژن برخوردار بوده است. از این رو، نظیر رباعیاتی که در تاثیر از رباعیات ایشان رواج یافته، نقش نداشته است. مثلاً حتی در رباعی ذیل که انصاری‌نژاد سعی در تازه‌شدن دارد، باز حضور آشکار شعار را نیز می‌توان در آن دید:
«آن سر که از او رنگ شفق خون می‌ریخت
از نای بریده بر طبق خون می‌ریخت
در بزم شراب، شب‌پرستان دیدند
قرآن که از آن ورق ورق خون می‌ریخت»
***
اما در رباعی ذیل صمیمیت و عاطفه بیشتر و لطافت و معصومیتی که در دو سه کلمه ظهور کرده، آن شعار آشکار رباعی قبلی را پنهان و طبعاً شاعرانگی شعر را پررنگ‌تر کرده است:
«فردوس به زیر سایه ماه حسین
گل، حاصل تسبیح سحرگاه حسین
مهتاب، اشارتی‌ست از جلوه او
خورشید، چراغ کوچک راه حسین»
دوبیتی‌های ذیل و دوبیتی‌های پایان مجموعه ‌شعر آیینی «مصرع به مصرع این همه خورشید» نیز یا شبیه مرثیه‌های معمولی‌اند یا در کل حرفی برای گفتن ندارند:
«تو و مشک و دو چشم تر اباالفضل
و نخلستانی از خنجر اباالفضل
فرات از شرم، چکه‌چکه شد آب
از آن دستان آب‌آور اباالفضل»
***
عموی لاله‌ها بی‌تاب برگرد
فدای قامتت سیراب برگرد
جلوتر شب‌پرستان در کمینند
نمی‌خواهیم بی‌تو آب، برگرد»
البته در بعد از انقلاب، قالب دوبیتی نیز در کنار سایر قالب‌های کلاسیک احیا شد اما آنقدر که قالب‌های غزل، رباعی و مثنوی جدی گرفته شدند، قالب دوبیتی بیشتر در حد تفنن مطرح شد؛ اگرچه اوایل انقلاب چند شاعر تلاش‌هایی درخور اما نه چندان چشمگیر و بسیار جدی داشتند؛ شاعرانی همچون قیصر امین‌پور که بخشی از اولین‌دفتر شعرش، «در کوچه آفتاب» را به رباعی و دوبیتی اختصاص داده بود و بعد از او محمدرضا مهدی‌زاده نیز دوسه دفتر از اشعارش را به دوبیتی اختصاص داد که دوبیتی‌های بسیار زیبایی بودند و تازگی‌های قابل توجهی داشتند اما از آن نوگرایی که قدرت حرکت‌دادن داشته باشد خبری نبود. سلمان هراتی و علیرضا قزوه هم تلاش‌های اندکی در رواج دوبیتی داشته‌اند اما کمیت کار آنقدر نبود که کیفیت را آشکار کند و نشان دهد.و این هم یکی از دوبیتی‌های زیبای مجموعه ‌شعرآیینی «مصرع به مصرع این ‌همه خورشید»:
«زمین دلواپس آشفته‌حالی
غروبی خسته سهم این حوالی
دعای ندبه‌مان لبریز غربت
دوباره جمعه و جای تو خالی!»
 

حمیدرضا شکارسری: هنوز هیچ توافقی بر سر اینکه به انسان در چه محدوده سنی کودک می‌گویند یا نوجوان یا جوان یا ... وجود ندارد. این محدوده‌ها کاملا نسبی، شناور و متغیر است. در روزگار ما با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌بوم و ... این نسبیت بارزتر هم می‌شود.  در این وضعیت بی‌ثبات، عجیب نیست اگر نتوانیم تقسیم‌بندی دقیقی از آثار هنری خلق شده برای هر گروه سنی داشته باشیم. در شناسنامه کتاب شعر «آفرین بر جان بابا» می‌خوانیم: شعر کودک.  با این حال نمی‌توان به طور قطع گفت چه درصدی از مخاطبان کودک این شعرها می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند؟ دایره‌واژگانی، نوع ترکیب‌سازی‌ها، نوع تصویر‌سازی‌ها و نحوه ارائه معنا در این کتاب، شعرهای آن را بیشتر مناسب گروه سنی نوجوان نشان می‌دهد.  از این گذشته موضوع اشعار کتاب به حادثه‌ای تاریخی ارجاع می‌دهد که برای مخاطبان کودک هیچ موجودیت و ذهنیتی ندارد؛ مشکلی که برای بسیاری از مخاطبان نوجوان هم مصداق پیدا می‌کند.
با این همه بگذارید با همین فرض شعر نوجوان به قرائت و بررسی اشعار این کتاب بپردازیم! راستی چرا می‌گویم کتاب شعر و نمی‌گویم مجموعه شعر؟
اشعار «آفرین بر جان بابا» همگی محتوا و درون‌مایه‌ای مشابه دارند؛ پدری جانباز از منظر فرزند نوجوانش. این درون‌مایه واحد، انسجامی‌ستودنی به مجموعه بخشیده است و آن را یکدست و همگن کرده است. این کتاب از ابتدا تا انتها همچون پروژه‌ای واحد به درون‌مایه خود پرداخته است.  شعرهای این کتاب، پدری جانباز را در موقعیت‌هایی گوناگون قرار می‌دهد و او را همچون پازلی بتدریج شکل می‌دهد و تکمیل می‌کند. شخصیت دردمند، مهربان، هوشمند و اندوهگین اما با نمایی شاد، اجتماعی، معتقد و فروتن پدر در انتها پیش چشم مخاطب صورت می‌بندد. اینکه آیا یک مخاطب نوجوان و بویژه کودک قادر به این صورت‌بندی هست یا نه فعلا مورد سوال ما نیست اما باید اذعان کرد «محمد گودرزی‌دهریزی» موفق شده است روایاتی بس شاعرانه برای طرح موضوع اشعارش خلق کند.
گاهی پای مصنوعی پدر جای توپ شوت می‌شود:
«شوت بابا می‌کند
از تمام ما عبور
پای او گل می‌شود
می‌نشیند توی تور»
گاهی آستین خالی پدر او را به پرنده‌ها شبیه می‌کند:
«می‌خورد در بادها
بال‌های تو تکان
تو پرنده می‌شوی
می‌روی تا آسمان»
و گاهی پدر جای مهره سرباز در بازی شطرنج می‌نشیند و در تمام این موارد، تصاویر و نقاشی‌های کتاب در یک صفحه‌آرایی مناسب به درک مطلب بیشتر شعرها کمک می‌کند:
«من فیل می‌بردم
بابا ولی سرباز
یک جنگ زیبا بود
بین من و جانباز»
در شعرهای گودرزی گاه ایهام‌ها و کنایاتی هست که به متن‌ غنا می‌بخشد اما تنها مخاطب بزرگسال به آنها پی می‌برد:
«باز هم مامانم
می‌دهد نان پدر
می‌شود مامانم
باز، مامان پدر»
این پاره از شعر ایهام زیبایی دارد و با اشاره‌ای پنهانی به ‌ام‌ابیها که از القاب حضرت زهرا(س) است، همسر جانباز یا مادر راوی را به حضرت فاطمه(س) تشبیه می‌کند.
یا در پاره زیر در کلمه مرکب «پای داری» می‌توان هم داشتن پا و هم ایستادگی را تداعی کرد:
«پای‌داری در زمین
دست‌داری در هوا
آستین خالی‌ات
پر شد از لطف خدا»
البته در این پاره، مجاز هوا به جای آسمان چندان مناسب به نظر نمی‌رسد یا در سطرهای زیر نیز که پاره‌ای از یک شعر نیمایی است حرف اضافه «از» مناسب‌تر از حرف اضافه «در» به نظر می‌رسد، چرا که پدر ناگهان از حال و هوای جبهه خود را در کوچه‌ای غریب می‌یابد:
«باز
در (از) هوای آسمان جنگ
می‌رسد به کوچه‌های تنگ...»
به طور کلی می‌توان از شاعر انتظار اندکی ویرایش زبانی در چاپ‌های بعدی این کتاب داشت. مثلا اصلاح وزن در بیت دوم این پاره که کاملا سهوی به نظر می‌رسد:
«آن طرف بابای من
غرق خنده می‌شود
گل نمی‌زند ولی
او برنده می‌شود»
نگارنده از خواندن اشعار این کتاب بسیار لذت برده است، شما مخاطبان کودک و نوجوان را نمی‌دانم!
 

حسام آبنوس: یکدست بودن زبان روایت مهم‌ترین ویژگی هر متنی است که قرار است از منظر ادبی با آن روبه‌رو شویم. همین که نویسنده بتواند متنی یکدست از نظر زبانی به خواننده ارائه کند یعنی توانسته گام مهمی در خلق و تثبیت یک اثر ادبی بردارد، زیرا زبان در مواجهه خواننده با یک اثر ادبی، عنصری است که تاثیر بسیاری در ساخت اثر در ذهن خواننده می‌گذارد. در مرور آثار مهم نیز یکدستی زبان و روایت بارها مورد تاکید قرار گرفته و می‌بینیم عنصر زبان در موفقیت و ماندگاری یک اثر اهمیت بسیاری دارد.
کتاب «دهکده خاک بر سر» اثر فائضه غفارحدادی، این عنصر را داراست و توانسته از حیث زبان پیوسته و یکدست امتیاز لازم را کسب کند. به همین خاطر خواننده حین خواندن این کتاب که روزنوشت‌های غفارحدادی است، در مواجهه با زبان این کتاب احساس مثبتی دارد، زیرا نویسنده متنی سرراست و یکدست را به خواننده ارائه کرده و از میان آن خواننده را با خود به کوچه پس‌کوچه‌های لوزان برده است.
کتاب برخلاف تصور رایج سفرنامه نیست، بلکه شرحی است از یک سال زندگی در لوزان سوییس که نویسنده از آن با عبارت «دوره ریاضت» یاد کرده و به دلیل دوره مطالعاتی همسرش با او همراه شده تا زندگی تازه‌ای را برای مدت یک‌سال تجربه کند. او فردی است که زبان فرانسه نمی‌داند و سوییس هم کشوری است که فرانسه یکی از زبان‌های اصلی آن است و انگلیسی حرف زدن معنایی ندارد. برای همین نویسنده تاکید کرده این کتاب «روایت‌هایی از یک سال زندگی در لوزان از زبان یک بی‌زبان» است. البته او با تمام بی‌زبانی بخوبی راه و چاه را آموخته و ما را در دهکده قدیمی لوزان گم نمی‌کند. این را می‌گفتم که کتاب سفرنامه نیست و خواننده در آن کمتر شرح اتفاقات و ماجراهای لحظه رویارویی را نوشته، بلکه مطالب به لایه‌های پایین‌تر هم رفته و خواننده را با علل یک اتفاق هم مواجه کرده است. البته ویژگی دیگری که باید همین‌جا به آن اشاره کرد، این است که نویسنده تحلیل‌ها و دریافت‌های بعدی خود را به متن روایت ضمیمه نکرده و این صداقت متنش را بیش از پیش افزایش داده است.
اولین مساله‌ای که راوی در این کتاب تلاش کرده بسازد و از آن طریق مخاطب را با روایتش همراه کند، صداقت است. راوی تلاش می‌کند با اثبات صداقتش به خواننده او را در خواندن روایت‌ها همدل و همراه کند؛ اتفاقی که در خلق آن موفق است و خواننده این حس را که راوی حرفی را از او پنهان کرده دریافت نمی‌کند. به همین خاطر است که وقتی خواننده با روایت او از اتاق عکس دیجیتال روبه‌رو می‌شود، حس نمی‌کند راوی مشغول فضاسازی است یا جایی که تعجبش از رایگان نبودن کیسه در فروشگاه‌ها و پولی بودن آن را بیان می‌کند، خواننده با او همراه می‌شود و کاملا به صدق گفته او اعتماد می‌کند.
شاید لوزان رفتن در این شرایط که ارز سر به آسمان گذاشته و بر صدر می‌نشیند و حکایت خرما بر نخیل دارد که دست ما از آن کوتاه است، کار سختی باشد ولی فائضه غفارحدادی بخوبی تصویری از زندگی در لوزان را برای خواننده‌اش ترسیم کرده است. البته که گاهی او دست به مقایسه‌هایی زده که خیلی ملموس و بر واقعیت مبتنی نیست ولی در مجموع تصویری که ارائه می‌کند از زبان یک بی‌زبان پذیرفتنی است. در واقع نویسنده کوشش کرده هرچه دیده یا کشف کرده، بازگو کند و گزارش دقیق و گاهی طولانی بدهد و دست به گزینش به‌جای خواننده نزده و روایتش را از تمام آنچه دیده بازگو کرده است.
لحن طنز کتاب همان‌طور که نکته مثبت کتاب است و در یکدست‌تر شدن زبان کتاب نقش مهمی دارد ولی در بخش‌هایی از حد متعارف خارج شده و تبدیل به مزه‌پرانی شده که انگار نویسنده از این کار لذت می‌برد و تلاش می‌کند با این کار روایتش را جذاب کند، غافل از اینکه در مواردی تبدیل به امر خنکی شده است. یکی از نکاتی که در این کتاب جالب توجه است و باز باید نویسنده را برای شهامت در بیان آنها تحسین کرد، بیان باورهای دینی‌اش است. فائضه غفارحدادی از اینکه بیان کند زن مسلمان است ابایی نداشته و در این کتاب هم در جای جای آن شاهد بیان این مسأله هستیم. او حتی جایی که در مسلمانی کوتاهی کرده خجالت می‌کشد و این را نیز با خواننده‌اش در میان می‌گذارد. به همین خاطر باید گفت این کتاب روزنوشت‌های یک مسلمان است که عقایدش را حفظ کرده و در عین حال به باورهای دیگران هم احترام گذاشته است. غفارحدادی در «دهکده خاک بر سر» در نقش یک کاشف دنیای تازه وارد شده و تلاش می‌‌کند مشاهدات خود را ثبت کند. او تجربیات خود طی یک‌سال زندگی در شهری غریبه را طوری ثبت و ضبط کرده که افراد دیگری که می‌خواهند در سوییس بویژه لوزان زندگی کنند می‌توانند با خواندن روزنوشت‌های او شناخت خوبی پیدا کنند.
کتاب «دهکده خاک بر سر» اثر فائضه غفارحدادی را نشر سوره‌مهر روانه بازار کتاب کرده است.

آرش  چراغی: «پادشاهان پیاده» خرده‌روایت‌هایی عاشقانه از یک اسطوره واقعی است. این اثر در دل خود چیزی را روایت می‌کند که جز ادبیات، کمتر رسانه‌ای قادر است آن را با این شیدایی شورانگیز بازنمایی کند. این اثر شاعرانه زیباست، به این سبب که کلمه و نام مقدس کلمه ابزار بازنمایی شاعرانه آن است. آدمی آنگاه که واژه‌ای چون طلبیدن را بر زبان می‌راند، تاثیرش در آنی از لحظه بر دیگری مستولی یافته، خود را به باد گذر زمان می‌سپارد و سرانجام محو می‌شود. اما براستی این کلمه است که می‌ماند، تاثیرش پایدار است و در نهایت تصویر واژه طلبیدن را برای مخاطبش تصویر می‌کند. این اثر دقیقا آن روایتی است که مخاطب ایرانی باید با تجربه شخصی خودش و با چشم و گوش خویش بشنود و تخیل کند.
این کتاب یک کهن‌الگوی سفر است. راوی آن نه یک شخص واحد، بلکه هزاران شخص عاشق هستند که چرایی عاشق شدن بر آنان امری مسلم بوده و عموما در کتاب، روایتگر چگونگی این عشق کهنه و نو هستند. راویان گوناگون این اثر همگی بر امر طلبیدن پدیده‌ای مقدس با روایت‌های متکثر تاکید می‌کنند و کدام اثر است که بتواند به هزاران شیوه ممکن یک امر ممکن را تصویر کند؟ کتاب پادشاهان پیاده پیش از اینکه صرفا اثری ادبی باشد مستندنگاری آنی از رخدادی است که در لحظه اکنون واقعه ثبت و ضبط شده است. به این سبب زیبایی‌شناسانه می‌توان پادشاهان پیاده را به عنوان منبع پژوهشی عمیقی در دوران‌های دیگر جهت اقتباس و بازنمایی در رسانه‌های دیگری چون سینما و تلویزیون و رادیو و همین‌طور تاریخ‌گرایی معاصر مورد استفاده قرار داد. لذا نمی‌توان این اثر را تنها یک سوز و گداز شاعرانه قلمداد کرد. این اثر صدای یک ملت با  جغرافیایی نامحدود است که حقیقتی واحد آنان را همسفر مسیری طولانی کرده است. در ادامه می‌توان به این نکته اشاره کرد که نویسندگان این کتاب، روایت تاثیرگذار پیاده‌روی اربعین را به عنوان هدف مرکزی کتاب خود قرار داده و در آن روایت‌های شخصی مسافران از اقصی نقاط جهان را بازنمایی کرده‌اند. ویژگی بارز این روایت چندصدایی بودن خرده‌روایت‌هاست که در آن افراد در انواع نژادها و مذاهب به تفسیر شخصی خود از امام حسین علیه‌السلام به عنوان یک کلان‌روایت اجتماعی پرداخته‌اند.  عنصری که کتاب پادشاهان پیاده را از خستگی تکرار و ملال رهانیده، تنوع روایت‌ها و قصه‌های جذاب هر یک از زائران است که هر کدام از دریچه شخصی روایتگر خودساطع می‌شوند. روایت‌ها تنها وصف شاعرانه از حسین نیست، بلکه قصه‌ای از حسین است در زمانه‌ای بسیار دورتر از روزگار حسین در صحرای کربلا. راویان در این مجال محدود و مختصر، قصه چگونگی آشنایی خود با امام حسین را بیان می‌کنند و مخاطب برای لحظه‌ای قادر نیست براحتی از کنار هیچ‌کدام از این روایت‌ها بگذرد. پلان‌های تصویری متنوع همچون قطعاتی از یک پازل بزرگ کنار یکدیگر چیده شده‌اند و هر کدام دریچه دیگری را بر حقیقت این پازل عظیم ساطع می‌کنند. جز روایت‌مندی کتاب پادشاهان پیاده باید به جنبه‌های عمیق اندیشه اسلامی در لابه‌لای قصه‌های هر یک از راویان نیز اشاره کرد که خود پژوهشی سترگ و ستودنی‌ است که با ظرافت تمام در زیر متن هر یک از خرده‌روایت‌ها پنهان شده و همچون نیروی فکری کنش‌مندی مخاطب را به خوانش دیگر اجزای این پازل تاثربرانگیز دعوت می‌کند.