تنفس در هوای شعر و شاعرانه زیستن، محصول پیوند مبارکی است که بین شاعر و عالم هستی برقرار می‌شود. روح لطیف شاعر در لحظه‌های ناب و مبارک سرودن، همچون پرنده‌ای در اوج پرواز، از حضیض بودن خاکی پر می‌گیرد و در قاف افلاک به گلگشت ملکوت می‌پردازد. سرمایه و رهتوشه اصلی شاعر در این گلگشت ملکوتی چیزی نیست جز نور تجلی آسمانی واژه‌ها.
شاعر واقعی کسی است که با دلی اهورایی و نورانی، از مشرق شهود طلوع می‌کند و با دمیدن روح شاعرانه خویش در کالبد همین واژه‌های معمولی، رستاخیز کلمات را بشارت می‌دهد و پنجره‌ای از تجلی به روی دیدگان مشتاق و بی‌قرار دلشدگان نور جمال و جلال حضرت دوست (جل‌جلاله) می‌گشاید. قادر طهماسبی (فرید) مصداق شاعرانی از این جنس است. وی از شاعران نسل اول انقلاب است؛ شاعری انقلابی، معترض و دغدغه‌مند. بی‌هیچ مبالغه‌ای، «فرید» از شاعران خوب و موفق روزگار ما است؛ شاعری که در طول سال‌های پس از انقلاب، با حضور فعال، توانمندی‌های ادبی خود را در چشم اهل ادب بخوبی به منصه ظهور رسانده است.
فرید از شاعران آرمانگرایی است که در کوچه‌های ظلمت‌زده دنیا، با شب‌چراغ شعر، به دنبال ردپای انسان می‌گردد. از همین رو است که در اکثر شعرهایش کاربرد واژگانی همچون «پری» و «فرشته» از بسامد بالایی برخوردار است. توجه به این کلیدواژه‌ها راه را برای فهم شعرهای فرید هموار می‌کند. برای مثال «پری» در شعرهای فرید یک واژه کلیدی و محوری است، چنانکه تعدادی از مجموعه شعرهای او نیز عناوین زیر را بر پیشانی خود دارند: «پری ستاره‌ها، پری‌شدگان و پری بهانه‌ها»‌. به طور کلی بسامد واژه «پری» در کارها و شعرهای این شاعر شیدا و دلسوخته زیاد است. پس قبل از هر چیز لازم است تحلیل کنیم که فرید از چه منظری به این بحث وارد شده است؛ بحث «غول و پری» یا «دیو و دلبر» یا به تعبیر قرآنی «انسان و شیطان». آیا کاربرد واژگانی از این جنس تصادفی بوده یا متکی بر یک جهان‌بینی و فلسفه راهبردی است؟ من مطمئنم این مساله در جهان‌بینی او ریشه دارد که منبعث از جهان‌بینی اسلامی و قرآنی است. در واقع «پری» در ذهن و زبان شاعر نماد و سمبل همه چیزهای خوب و دوست‌داشتنی است. فرید هر جا که از پری صحبت می‌کند، در مقابل آن موجوداتی چون «دیو» و «غول» و «شیطان» است، یعنی تقابل «خیر و شر»، «انسان و شیطان»، «زشتی و زیبایی» و «نور و ظلمت»:
«چون قصه، ‌ای پری! من دیوانه را بخوان
یک بار، تا ز دیو و ز دیوار بگذرم»
یا در جایی دیگر می‌گوید:
«غم پری شد، دیو او را خورد و مرد
تا پری کم شد، پری‌خواری نماند»
هر چیزی که در این دنیا خوب و فضیلت است، از منظر فرید، «پری» است. چیزهایی چون «درد، عشق، مردم، انقلاب، شهادت، عقل، بصیرت، وحدت، امام، انتظار، عدالت، آزادی، نور، بیداری، قناعت، وارستگی، غیرت و جوانمردی، عزت نفس، بی‌نیازی و امید» در ذهن و زبان فرید «پری» است. تمام این چیزهایی که به آنها اشاره کردم در جهان‌بینی فرید در حکم «پری» است. یعنی هر جا که می‌گوید «پری» همه این مصادیق و مفاهیم را در بطن خودش دارد. مثلا «درد» در نگاه قادر طهماسبی در حکم فرشته‌ای است که روح انسان را صیقل می‌دهد. در ادبیات کلاسیک و در نگاه شاعران بزرگی همچون حافظ و سعدی و مولانا نیز «درد» یک ارزش است. یعنی یک چیز خوبی است که انسان را به تعالی می‌کشاند و بالا می‌برد.
 سعدی می‌گوید:
«درد عشق از تندرستی خوش‌تر است»
به طور کلی در نگاه همه عارفان و شاعران «بی‌دردی» یک عیب و نقیصه بزرگ است:
«مرد را دردی اگر باشد خوش است
درد بی‌دردی علاجش آتش است»
در چشم و دل فرید «عشق» هم در حکم یک پری یا پری‌زادی است که دست انسان را می‌گیرد و از عالم خاک به ملکوت می‌برد. در سوی دیگر، همه چیزهای زشت و همه رذیلت‌های اخلاقی در چشم این شاعر وارسته حکم «دیو» را دارد. چیز‌هایی مثل «دنیا، زهدخشک (مقدس‌مآبی)، شکم‌پروری، بی‌دردی، ریا و نفاق، خواب و رخوت، غفلت، دنیازدگی، دروغ، نامردی و نامردمی، شهوت، شهرت، ظلم، استکبار، استبداد، ناامیدی و... همه در حکم «دیو» هستند و در تقابل با «پری» قرار می‌گیرند. در اینجا بد نیست برای اینکه بحث ما ملموس‌تر و عینی‌تر شود، بیت‌هایی را از خود فرید به عنوان شاهد مثال بیاورم:
«خبر ز دیو و ز دیوار در من است و تو را
خبر چو نیست پریبای من،‌ نمی‌دانی»
ببینید در اینجا تقابل «پری و دیو» را به صورت ملموس آدم احساس می‌کند. در واقع فرید خواسته‌ همان دیدگاهی را که مولانا در «مثنوی معنوی» دارد یا در بیشتر غزلیات «دیوان شمس» ما این جهان‌بینی را می‌بینیم، به زیبایی بیان کند:
«دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر
کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست
گفتیم یافت می‌نشود جسته‌ایم ما
گفت آنچه یافت می‌نشود آنم آرزوست»
در واقع شعرهای فرید حکم همان شیخی را دارند که با شب‌چراغ معرفت و با شب‌چراغ عقلانیت در کره خاکی، به دنبال رد پای انسان می‌گردد. در واقع آن شهر خیالی را به عالم حقیقت و معنا می‌توانیم تشبیه کنیم. انسان در شعرهای فرید در قالب «پری» تجلی پیدا می‌کند و ظاهر می‌شود. یعنی هر جایی که فرید واژه‌ «پری» را به کار برده است، منظورش «انسان کامل» است؛ همان انسانی که در آموزه‌های دینی ما به آن اشاره شده است. مصداق «انسان کامل» در جهان‌بینی اسلامی، خاندان رسالت(ع) و پیامبر اکرم(ص) و همه معصومین علیهم‌السلام هستند که ما در احادیث و روایات داریم که حتی قبل از خلقت جهان آفرینش نور این بزرگواران وجود داشته است: «اول ما خلق‌الله نوری»، (پیامبر(ص) می‌فرماید: اول چیزی که خداوند خلق کرد نور من بود). یا «اول ما خلق‌الله روحی» (مخلوق حق تعالی روح من بود). فرید هم در شعرهایش چنین اعتقادی دارد و به دنبال تبیین چنین حقیقتی است. این امر نشان می‌دهد این شاعر شیدا و شوریده هم در این عالم خاکی با شب‌چراغ علم و معرفت به دنبال ردپای آن انسان می‌گردد؛ آن انسانی که در ادبیات ما شاعران بزرگ به آن اشاره کرده‌اند و در آموزه‌های دینی ما هم به آن اشاره شده است.
با آرزوی بالندگی و زایندگی هر چه بیشتر برای فرید عزیز، این نوشتار را با شهادت سروده‌ای از او به پایان می‌برم:
«دلم به برکه حسرت، چو آب زندانی‌ست
در آبگیر تنم، ماهتاب زندانی‌ست
مرا به شرح شهادت ز من رها سازید
که نام من به لب این کتاب زندانی‌ست
غریب نیست اگر درهم و پریشانم
که در حصار دلم، انقلاب زندانی‌ست
کجاست موج خروش ستاره سوختگان؟
که در حوالی مرداب، آب زندانی‌ست
مباد طاقتم از جور بشکند،‌ ای خصم
که در حصار شکیبم، عقاب زندانی‌ست
ز لاف مردمی ‌ای مدعی! دهان بربند
که در صراحت مشتم، جواب زندانی‌ست
کجاست تشنه دردی، خمار ایثاری؟
که در صراحی همت، شراب زندانی‌ست
غریو سوختنم، تا ستاره می‌کوچد
اگرچه روشنی‌ام، در حباب زندانی‌ست
به رود کوچ فکندند عاشقان بستر
مگر «فرید» که در چاه خواب زندانی‌ست!»

حسام آبنوس: داستان‌های فانتزی به مرور در حال باز کردن جای خود در میان مخاطبان ایرانی هستند و حالا مدتی است شاهدیم نویسنده‌های ایرانی نیز به این سلیقه و خواست مخاطب داخلی واکنش نشان داده و آثاری در این زمینه خلق می‌کنند. برای مثال زدن آثار قابل توجهی را که در نوع خود برجسته هستند می‌توان نام برد؛ آثاری که دنیاها در آنها خیالی تصویر می‌شوند و استفاده از مواردی همچون وقایع ماوراءالطبیعی، سحر و جادو، حس ششم و سفر در مکان و زمان از جمله فرآیندهای پیش‌برنده داستان به شمار می‌رود. موجودات هیولایی و خیالی نیز بسیار در این ژانر استفاده می‌شوند؛ ژانری که مخاطب نوجوان را به خود جذب می‌کند ولی مخاطبان پر و پا قرصی در میان بزرگسالان هم دارد و نویسنده‌های قدری در آن دست به تولید اثر می‌زنند. «فاطمه مسعودی» نویسنده کودک و نوجوان که اخیرا اثری برای بزرگسالان از او منتشر شده، در اثری که با اقبال مخاطبان مواجه شده و به چاپ دوم نیز رسیده، سراغ این گونه رفته و اثری با مضامین قرآنی را در این قالب روایت کرده است؛ رمانی که برای مخاطب نوجوان نوشته شده و سرگرم‌کننده بودن ویژگی مهمی است که درباره آن باید ذکر شود. رمان «محمدجواد و شمشیر ایلیا» با یک ترس آغاز می‌شود؛ ترسی که در میان همه نوجوان‌ها ممکن است یافت شود. او از تاریکی زیرزمین خانه و افرادی که در آنجا زندگی می‌کنند، می‌ترسد و می‌خواهد برای یک مرتبه هم که شده بر ترس خود غلبه کند و با آدم فضایی‌هایی که در زیرزمین ساکن هستند، مبارزه کند. او یک روز این فرصت را پیدا می‌کند و... (ادامه داستان را خودتان بخوانید!)
این آغاز ماجرای شخصیت محمدجواد رمان «محمدجواد و شمشیر ایلیا» است؛ شخصیتی که پرداخت خوبی دارد و رفتارش مانند یک نوجوان است؛ نوجوانی که مانند نوجوان‌هایی که دور و بر خود می‌بینیم زندگی می‌کند و علایقی دارد؛ شخصیتی که اگر چیزی را نمی‌داند واقعا نمی‌داند و اگر تعجب می‌کند واقعا تعجب کرده است.
نویسنده برای رمانش از پیرنگ سفر سود جسته و شخصیت محمدجواد در سفری که زمان در آن معنای زمینی ندارد، اتفاقاتی را تجربه می‌کند که در سفرهای دیگر برایش روی نداده است. قدرت قلم مسعودی در این رمان به قدری توجه‌برانگیز است که خواننده خود را در دل وقایع می‌بیند؛ وقایعی که تخیلی بودن آنها بر همه آشکار است ولی نویسنده دری را به روی خواننده باز کرده که نمی‌توان از داخل شدن به آن صرف نظر کرد. نویسنده خواننده را در سفری به باغ قرآن همراهی می‌کند و به او نشان می‌دهد ما چگونه با کلام الهی برخورد می‌کنیم.
مضمونی که این نویسنده آن را دستمایه نوشتن کرده، قرآنی است. او با محوریت قرار دادن قرآنی که ما به دلیل مشغله‌های روزمره آن را فراموش کرده‌ایم، اثری برای نوجوانان خلق کرده تا به آنها یادآوری کند  از چه گنج گرانبهایی بی‌بهره هستند. مسعودی در «محمدجواد و شمشیر ایلیا» به ورطه شعار دادن نیفتاده و تلاش کرده اثری داستانی با فراز و فرودهای داستانی خلق کند که در آن پیام مدنظرش را نیز به مخاطب منتقل کند.
نکته‌ای که نباید از قلم بیفتد این است که در اواسط کتاب ضرباهنگ کتاب افت می‌کند و خواننده به دلیل طولانی شدن روایت کتاب، از شخصیت محمدجواد در باغ قرآن، دچار خستگی خواهد شد که البته این حالت خیلی دوام نمی‌آورد. او در اثرش در عین حالی که قصه تعریف می‌کند، اصول آموزش قرآن را نیز با زبان قصه بازگو می‌کند. نویسنده اثرش را با محوریت مضامینی مثل حدیث ثقلین و آیاتی از قرآن شکل داده ولی هیچ‌کدام اینها سبب نشده در کارش شعار بدهد و اثری کلیشه‌ای خلق کند. رمان «محمدجواد و شمشیر ایلیا» اثری است با مضمون دینی که نویسنده از فرم و زبانی تازه برای رساندن پیامش بهره برده؛ اتفاقی که در کمتر اثر دینی می‌توان سراغ گرفت ولی مسعودی بخوبی از پس آن برآمده است. فضاسازی‌ها مبتنی بر واقعیت است و اتفاقاتی که در بخش‌های مختلف روی می‌دهد سبب می‌شود خواننده برای خواندن ادامه رمان ترغیب شود. گفته می‌شود سرگرمی مقوله مهمی در آثار و محصولات فرهنگی است. اگر اثری فاقد عنصر سرگرمی باشد و نتواند مخاطب را سرگرم کند، نباید انتظار موفقیت از آن داشت و به عبارتی محکوم به شکست است ولی باید درباره رمان «محمدجواد و شمشیر ایلیا» این نکته را تاکید کرد که اثر سرگرم‌کننده‌ای پیش روی مخاطب قرار دارد و خواننده در مواجهه با آن می‌تواند علاوه بر سفر به باغ قرآن، سرگرم شود و از خواندن یک رمان لذت ببرد؛ رمانی که مفاهیم عالی در آن به صورت هنرمندانه مطرح شده و تلاش می‌کند خواننده را با این زبان به سمت مضمونی عالی جذب کند. رمان «محمدجواد و شمشیر ایلیا» اثر فاطمه مسعودی را نشر کتاب جمکران در ۲۲۰ صفحه با قیمت ۲۰ هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها کرده است.
 

مهدی خدادادی: «جانا» سرگذشتنامه‌ شهید مدافع حرم «محرم ترک» است که به قلم توانای «منصوره قنادیان» به زیور طبع آراسته شده است؛ نویسنده‌ای که کتاب «دیدار پس از غروب» پیرامون شهید مدافع حرم «مهدی نوروزی» را نیز در کارنامه‌ ادبی خود دارد. جانا، روایت پرفراز و نشیب زندگی نخستین شهید مدافع حرم از زبان همسر، مادر، پدر، برادر، دوستان و همرزمان او است؛ اثری وزین و مختصر که با قلمی روان و به دور از هرگونه شعارزدگی شما را با زندگی قهرمان آن آشنا می‌کند.
جانا تنها یک سرگذشتنامه نیست، بلکه هنرمندی نگارنده‌ آن در مهندسی روایت در نگاه به زوایای مختلف زندگی شخصیت اصلی، آن را به یک کتاب آموزش سبک زندگی تبدیل کرده است، به نحوی که خواننده از فصل یک کتاب تا پایان فصل چهاردهم با مجموعه‌ای از آموزه‌های دینی و فرهنگی مواجه می‌شود که در ضمیر ناخودآگاه او ثبت و ضبط می‌شود.
این اثر بخوبی توانسته به روابط در زندگی یک انسان بپردازد. رابطه‌ فرزند با پدر و مادر، رابطه‌ یک زوج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، رابطه‌ پدر و فرزند و..‌‌.‌‌‌‌‌‌‌‌. قهرمان این روایت به دور از هرگونه غلو و اضافات در معرض چشمان خواننده قرار گرفته و مخاطب بخوبی با آن همزاد‌پنداری می‌کند. از میان این روابط، یک مورد از اهمیت و زیبایی بیشتری برخوردار است؛ رابطه‌ای که حتی پس از پایان حیات دنیوی شهید محرم ترک ‌بین او و دخترش فاطمه ادامه دارد که نویسنده به گوشه‌ای از این رابطه‌ زیبا و ماورایی در صفحه 140 کتاب  پرداخته است: «فاطمه گریه می‌کرد. زودتر از همه فهمیده بود. خواب بابایش را دیده بود. قبل از اینکه کسی بفهمد. محرم شب شهادتش لباس سفید پوشیده بود و به خواب فاطمه آمده و گفته بود: باید مواظب مامان و برادرت باشی!». یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب پرداختن به کارکرد یک پایگاه فرهنگی، مذهبی و اجتماعی به نام هیأت است. زندگی محرم ترک با هیأت عجین است به طوری ‌که زندگی شخصی او تحت تاثیر شدید این پایگاه قرار دارد. تاثیرپذیری از هیأت در نقش محرم در اجتماع نیز مشهود است و از او  شخصیتی مذهبی با تمام مولفه‌ها و دارای جایگاه و دغدغه‌های اجتماعی می‌سازد تا آنجا که در اوج جوانی به ریش‌سفید فامیل معروف می‌شود. محرم ترک، نخستین شهید مدافع حرم لقب گرفته و همین عنوان سبب شده سرگذشتنامه‌ او با اقبال بیشتری از سوی مخاطبان مواجه شود به طوری که در مدت کوتاهی پس از انتشار چاپ نوبت اول به چاپ نوبت دوم رسیده است. شیرینی و تلخی‌های زندگی قهرمان کتاب در فصل‌های ۶، ۷ و ۸ که  بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده، بخوبی انقلاب احساسی در مخاطب ایجاد کرده که اشک و لبخند توأمان او را به همراه دارد.
ویژگی‌ دیگر این اثر پرداختن به تخصص قهرمان آن است. شهید محرم ترک یک افسر متخصص در سپاه بود و همین تخصص شرایط ویژه‌ای را در زندگی او رقم زد؛ تخصصی که پای محرم ترک را بارها به خارج کشور باز می‌کند و آغاز دلتنگی‌های فهیمه، همسر شهید و فاطمه، دخترش را به همراه دارد و سفر آخر او به سوریه و شهادتش در این سرزمین حاکی از پایان نداشتن این دلتنگی‌هاست. کتاب «جانا» از مجموعه کتاب‌های مدافعان حرم در ۱۵۲ صفحه به قلم منصوره قنادیان از سوی انتشارات روایت فتح روانه بازار شده که خواندن آن را به همه دوستداران ادبیات پایداری توصیه می‌کنم.

 حمیدرضا شکارسری: شعر مهاجرت با مشخصات زیر سروده می‌شود:
شعری است درباره مهاجرت و حاصل تجارب شخصی شاعر مهاجر که لزوما در حین دوری از وطن سروده نمی‌شود، پس لزوما دردناک و نوستالژیک نیست، چرا که می‌تواند پیامد کامرانی‌های شاعر در دوران مهاجرت نیز باشد. به زبان مادری مهاجر سروده می‌شود، زیرا در هر صورت زیرمجموعه شعر کشور شاعر مهاجر محسوب می‌شود. شعر مهاجرت سروده می‌شود تا شاعر همچنان اتصال خود را با زبان و ادبیات کشورش حفظ کند. نمی‌تواند به تمامی فرمالیستی باشد، چرا که موضوع مهاجرت و تبعات آن خواه ناخواه وجه محتواگرای این شعر را کم و بیش برجسته می‌کند، اگرچه به دلیل انس و مجاورت با جریان‌های متفاوت و احتمالا نوین شعری، مساعد پذیرش اتفاقات تازه شعری هم هست. «نارنج مویه‌ها» را می‌توان نمونه‌ای بسیار خوب از شعر مهاجرت دانست.  «سیده‌تکتم حسینی‌تکیه‌ای» در این مجموعه غزل، آینه‌ای تمام‌نما پیش روی کاراکترهای شعری خود قرار می‌دهد و به روایت حالات و آنات مهاجران افغان بویژه زنان مهاجر می‌پردازد، بدون آنکه شعری زن‌مدارانه یا فمینیستی سروده باشد.
«دیگر نمی‌بوسی چرا پیشانی‌ام را
هر صبح وقتی می‌روی بیرون خانه؟
آهنگ‌شان انگار آهنگ جدایی‌ست
این روزها، این روزهای بی‌ترانه»
اگر چه حسینی در کل غزل‌سرایی نوقدمایی است اما همین تمایل به روایت، دریچه‌هایی از نوگرایی را به سمت غزل او گشوده است. بنابراین به‌رغم تمرکز او بر بیت‌محوری و شاه‌بیت‌سازی در شاه‌بیت‌های غزل‌ها، می‌توان به غزل‌هایی از او رسید که باید تمام غزل را به عنوان قطعه شعری یکپارچه خواند و نمی‌توان به بیتی مستقل از آن اکتفا کرد. در واقع ساختار اینگونه آثار، ساختاری طولی است، حال آنکه ساختار غزل سنتی و نوسنتی فارسی غالبا عرضی است:
«بلای دیگری از آسمان به خانه‌اش افتاد
و باز بار غمی تازه روی شانه‌اش افتاد
شکست در گذر سنگ‌های کینه، چراغش
دوباره قرعه به تاریکی زمانه‌اش افتاد»
درونمایه و محتوای مهاجرت و دوری از وطن و تنهایی ناشی از آن با حس غلیظ نوستالژیکش در بستری از موضوعات عاشقانه، وطن‌دوستانه و جنگ‌نویسی در غزل‌های حسینی بروز می‌یابد. به عبارت دیگر هر موضوعی در این غزل‌ها به گونه‌ای با غربت و اندوه آن گره می‌خورد و به شعرها، انسجام و به مجموعه، یکدستی می‌بخشد.
«مه خانه را گرفته، کم آوردم، از این هوای غمزده سنگینم
این فاصله چقدر پر از ابر است، دست مرا ‌بگیر... نمی‌بینم»
نمک این اندوه و رنجمویه‌های شاعرانه گاهی طنزی است ملایم و ملیح:
«جز سنگ و آتش و غم و اندوه و زخم و مرگ...
فرخنده بادمان که ملالی نمی‌رسد»
گاه اروتیسمی کمرنگ و رموک:
«منم که پیرهن بوسه دوختی به تنم
مرا به یاد نمی‌آوری چرا ادریس؟»
و گاه عناصری بومی که با ظرافت در متنی عروضی می‌نشینند:
«باغ‌هامان تبر شده است و به جاش سربرآورده مزرع خشخاش
هر گلی هر کجا جوانه‌زده همه را داس جنگ فرسوده است
در دلم بس که غم فراوان است، لعل خونین دل بدخشان است
خاک من با غمت مدارا کن، تا که بوده است این چنین بوده است»
تنوع موسیقایی غزل‌های حسینی به زدودن ملال همنواختی درونمایه‌ای شعرها کمک شایانی می‌کند، چنانکه او از 13 وزن عروضی در تنها 28 غزل بهره می‌برد و توانایی‌های خود را در رویارویی با اوزان مختلف از وزن کوتاهی چون «مفعول فاعلات فعولن» گرفته تا اوزان بلند و دوری به نمایش می‌گذارد. همچنین بیش از 60 درصد از غزل‌های او مردفند و همین امر اشعار او را لذت بخش‌تر می‌کند.
سیده‌تکتم حسینی در ابیاتی سروده است:
«نه اینکه دوست ندارم که شاد بنویسم
غمی ست در دل من عاشق غزل گفتن»
او از زیست خود سرمشق سرودن گرفته، بنابراین شعرش عینی، باورپذیر و دلنشین از آب درآمده است. ارجاعات برون‌متنی در شعرهای او پرشمار است اما او هرگز شعریت غزل‌هایش را فدای شعارسرایی راجع به وطن و مهاجرت از آن نکرده، بنابراین نوشته‌هایش هم دارای ارزش متنی است و هم دارای ارزش فرامتنی. این امر گویای تعهد فکری او در کنار تعهد ادبی او است. نتیجه اینکه شعرهای «نارنج مویه‌ها» علاوه بر ویژگی‌های زیباشناختی، می‌تواند به عنوان سندی فرهنگی مطرح و ماندگار شود.