دکتر احسان موحدیان*: پس از وقوع جنگ 2020 قره‌باغ، ایران مقطع حساسی را در روابط خود با ارمنستان پشت سر می‌گذارد. روند نارضایتی عمومی از تحولات داخلی در این کشور تشدید شده که البته فعلا نمود بیرونی ندارد ولی چون علت وقوع این ناآرامی‌ها (نارضایتی مردم از روند صلح ناعادلانه میان ارمنستان و آذربایجان و اعتقاد عمومی به عدم حرکت این کشور در مسیری درست برای ایستادگی در برابر باکو) پابرجاست و برطرف نشده، احتمال بی‌ثباتی سیاسی در این کشور در آینده وجود دارد. بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی‌ها در ارمنستان که توسط گالوپ انجام شده، نه حزب حاکم تشکیل‌دهنده دولت آقای پاشینیان نخست‌وزیر و نه احزاب سیاسی مخالف با دیدگاه‌های مختلف، محبوبیت زیادی ندارند. اکثر مردم هم از روند مرزبندی با آذربایجان راضی نیستند و آن را ناعادلانه می‌دانند و چندان به آینده امیدوار نیستند. در عین حال امیدواری به تاثیرگذاری نهادهایی همچون سازمان امنیت جمعی به رهبری روسیه و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که ایران به تازگی با آن پیمان تجارت آزاد منعقد کرده، در جامعه ارمنستان رو به کاهش است. در شرایط کاهش امید عمومی به دولت ارمنستان و احزاب سیاسی مخالف آن، علاقه به پیوستن به اتحادیه اروپایی در این کشور افزایش یافته که با توجه به نگاه منفی محور شرق به این تحول و همزمانی این تغییر با تشدید تلاش‌های ناتو و آمریکا برای نفوذ در ساختارهای نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ارمنستان، ممکن است شاهد واکنش منفی روسیه باشیم که شرایطی مشابه با گرجستان و چه‌بسا اوکراین را برای ارمنستان ایجاد خواهد کرد. 

همچنین در ارمنستان شاهد تلاش‌هایی برای تضعیف نهاد کلیسا به عنوان یکی از نهادهای اصلی ضامن تداوم حیات ارمنستان با هدایت پشت پرده آمریکا هستیم. رشد قارچ‌گونه فرقه‌های مذهبی انحرافی و ضد کلیسای ارمنی توسط غرب در جریان است. هدف از این اقدامات تضعیف هنجارها، تعلقات مذهبی مردم، تضعیف نقش کلیسا در تعیین سبک زندگی مردم ارمنستان و مقابله با نهاد کلیسا به عنوان یک نهاد کلیدی در تعیین و پیشبرد آرمان‌های جامعه ارمنی است. از این طریق و نیز با دستکاری کتب مذهبی و چه‌بسا با ایجاد تغییر در قانون اساسی ارمنستان تلاش می‌شود تعلقات و آرمان‌هایی که ارامنه درباره قره‌باغ کوهستانی (آرتساخ)، نسل‌کشی ارامنه، اهمیت حفاظت از زبان ارمنی، نمادهای ارمنی، تعلقات دینی و نهاد خانواده دارند تضعیف شود و این همان روندی است که انگلیس و صهیونیست‌ها در قبال جمهوری آذربایجان با تضعیف باورهای شیعی و ترویج وهابیت، سکولاریسم، همجنس‌گرایی، آموزه‌های صهیونیستی و... به شیوه‌ای دیگر پیگیری می‌کنند. اما درباره ارمنستان، غرب و به طور مشخص آمریکا با فرقه‌سازی تلاش می‌کنند نقش مرجعیت و رهبری کلیسای ارمنی را در جامعه تضعیف کنند. بدیهی است تضعیف کلیسای ارمنی که اختلافات عمیق تاریخی، هویتی و مذهبی با صهیونیسم دارد، باعث خواهد شد زمینه برای نفوذ اسرائیل در ارمنستان نیز فراهم شود. 

بنابراین نباید اجازه داد با چنین دستکاری‌هایی حساسیت‌های اساسی در جامعه ارمنستان دستخوش تغییر و زمینه برای ایجاد کریدور زنگزور به بهانه کاهش فشارهای اقتصادی و امنیتی فراهم شود، زیرا ایجاد این کریدور زمینه‌ساز تغییرات جمعیتی و هویتی در جنوب ارمنستان می‌شود که بر امنیت و اقتصاد ایران نیز تاثیرگذار است. با توجه به تشدید فشارهای غرب برای ایجاد این کریدور و همراهی ضمنی روسیه با این مساله با امید کنترل کریدور جعلی مذکور، نقش ایران برای حمایت از ارمنستان و کمک به حفظ صلح و ثبات در این کشور مهم قفقاز جنوبی اهمیت بیشتری می‌یابد.

در عین حال  شاهد افزایش تمایل دولت ارمنستان به همکاری با غرب (بویژه آمریکا و فرانسه) و روسیه‌زدایی از این کشور هستیم که تداوم این روند ممکن است باعث تنش و بی‌ثباتی در ارمنستان و سوءاستفاده جمهوری باکو و ترکیه شود. 

در این شرایط ایران باید چه سیاستی را در قبال ارمنستان در پیش بگیرد که ثبات و امنیت این کشور حفظ شده و بر چالش‌هایی مانند تلاش برای ایجاد کریدور جعلی زنگزور غلبه شود؟

1- سیاست ایران در ارمنستان نباید تقلیل‌گرایانه باشد. جمهوری اسلامی باید تلاش کند کل جامعه ارمنستان و احزاب و جناح‌های سیاسی مختلف را در آغوش بگیرد و با آنها تعامل کند. بنابراین ایران باید کل جامعه ارمنستان اعم از حکومت، مردم، جناح‌های سیاسی و نهاد کلیسا را مورد توجه قرار دهد.

2- هم ارمنستان برای حفظ امنیت و تمامیت ارضی خود و ارتباط اقتصادی و نظامی و امنیتی ایمن و همیشگی با جهان خارج به ایران نیاز دارد و هم ایران برای حضور و نقش‌آفرینی در قفقاز و آسیای میانه فعلا تنها ارمنستان را در اختیار دارد و این کار از طریق باکو با توجه به شدت نفوذ اسرائیل، انگلیس و ترکیه و تبلیغات گسترده ضدایرانی در رسانه‌ها و مدارس و دانشگاه‌ها و سایر دستگاه‌ها و هویت‌سازی و تاریخ‌سازی و تمدن‌سازی جعلی ضدایرانی فعلا ممکن نیست.

با توجه به این نیاز دوجانبه، 2 طرف باید پیوندهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی خودشان با یکدیگر را تقویت کنند. بویژه ایران باید سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی (تهاتر برق و گاز) و راهسازی با هدف تقویت کریدور شمال - جنوب، روابط دوجانبه در بخش‌های مختلف پزشکی، امور فرهنگی و آموزش زبان فارسی را بیش از پیش تقویت کند. 

3- ایران باید به دولت ارمنستان کمک کند این مساله را درک کند که حضور آمریکا در ارمنستان برای کمک به حفظ امنیت و تمامیت ارضی این کشور نیست و این حضور سرریز درگیری بزرگ آمریکا و روسیه است که دامنه آن به منطقه قفقاز هم کشیده شده است. در واقع آمریکا اهمیتی به حفظ تمامیت ارضی ارمنستان نمی‌دهد و تنها به دنبال روسیه‌زدایی از ارمنستان برای افزایش نفوذ خود در قفقاز و آسیای مرکزی است و اگر دولت ارمنستان بیش از حد به آمریکا تکیه کند و تعادل را در روابط خارجی خود رعایت نکند، ممکن است بلایی که در درگیری آمریکا و روسیه بر سر اوکراین و گرجستان آمد بر سر ارمنستان هم بیاید. باید به دولت ارمنستان تفهیم کرد غرب حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند به حفظ مرزهای ارمنستان کمک کند، چون کشورهای غربی نه با ارمنستان مرزی دارند و نه دسترسی و حضور فیزیکی، نظامی، اطلاعاتی و اقتصادی آنها در ارمنستان با توجه به سابقه روسیه در این کشور جدی و قدرتمندانه است. همچنین باید این تصور اشتباه در مقامات ارمنستان که ترکیه می‌تواند یک شریک بالقوه و قابل اعتماد اقتصادی و سیاسی برای این کشور باشد، اصلاح شود.

4- تضعیف نفوذ روسیه در ارمنستان و کاهش محبوبیت این کشور در بین افکار عمومی ارمنستان، به‌رغم اینکه به افزایش نفوذ غرب کمک می‌کند و لذا رویدادی مثبت تلقی نمی‌شود ولی به هر حال برای ایران فرصتی برای افزایش نقش‌آفرینی و بازیگری در قفقاز نیز ایجاد می‌کند تا غفلت تاریخی خود در این منطقه حساس را جبران کند. در این شرایط ایران باید انرژی اعم از سوخت و گاز مد نظر ارمنستان را تامین کند، زیرا غرب که مرز و تجارت زیادی با ارمنستان ندارد، قادر به چنین کاری نیست و وابستگی ارمنستان به باکو برای تامین این نیاز نیز امنیت، تمامیت ارضی و یکپارچگی ارمنستان را به خطر می‌اندازد. در عین حال ایران نباید از افزایش نفوذ غرب در ارمنستان استقبال کند، صحیح نیست دقیقا از چشم روسیه به تحولات ارمنستان بنگرد و به گونه‌ای رفتار کند که در ارمنستان تصور شود ایران به طور کامل در قفقاز با هماهنگی و بر مبنای نظرات روسیه عمل می‌کند، زیرا روسیه به علت عدم کمک جدی به ارمنستان در جنگ 2020 و درگیری‌های بعد از آن و نیز برای حفظ قره‌باغ در پیش چشم افکار عمومی ارمنستان محبوب نیست. بنابراین ایران باید در نگاه خود به ارمنستان رفتاری مستقل و متعادل داشته باشد و منافع خود را در این کشور با نگاهی پدرانه و همدلانه و با توجیه افکار عمومی پیگیری کند، بویژه که روسیه در قفقاز با کسی شریک نمی‌شود و هنوز هم در برابر همکاری با ایران در ارمنستان در برابر تشدید نفوذ ترکیه و ناتو مقاومت دارد. موضع‌گیری اخیر این کشور درباره کریدور جعلی زنگزور نیز با هر نیتی صورت گرفته باشد، باز هم ثابت می‌کند جمهوری اسلامی ایران نیازمند یک سیاست مستقل در قفقاز جنوبی است. 

5- ایران باید از بزرگنمایی غیرواقع‌بینانه و دور از واقعیت تعاملات ارمنستان با غرب خودداری کند. به عنوان مثال اگر غرب و آمریکا با همکاری ارمنستان یک مانور محدود برای مهار شورش‌های شهری انجام می‌دهند، ایران نباید این مانور محدود را بزرگ جلوه داده و در محکومیت این نوع همکاری‌ها در ابعاد و با شدتی مشابه روسیه، ترکیه و جمهوری باکو شریک شود، بویژه که جمهوری باکو از نظر عمق و سابقه این نوع همکاری‌ها با ناتو سوابق به مراتب گسترده‌تر و طولانی‌تری دارد و ترکیه نیز عضو ناتو است. 

لذا نباید به علی‌اف و اردوغان اجازه دهیم از احساسات ضدآمریکایی در ایران سوءاستفاده کنند و دولت ارمنستان را بیش از حد منکوب و محکوم کنیم و دولت پاشینیان را با چنین روشی بیش از حد به سمت غرب برانیم. 

سفیر ایران در ایروان درباره دالان زنگزور:

نباید حاکمیت ملی ارمنستان نقض شود

سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان، در مراسم افتتاح پل جدید آلاوردی در شمال شرق این کشور اعلام کرد «خواب‌ها و رویاها در ارتباط با زنگزور هیچ وقت تعبیر نخواهد شد». مهدی سبحانی که جمعه گذشته در کنار گنل سانوسیان، وزیر زیرساخت و مدیریت منطقه‌ای جمهوری ارمنستان و جمعی از مقامات محلی و مردم منطقه آلاوردی در این مراسم شرکت کرده بود، در پاسخ به سوالی مبنی بر رفع انسداد مرزها در منطقه قفقاز گفت: «موضع ما در ارتباط با رفع انسداد کاملا مشخص است، مخالف رفع انسداد نیستیم اما تمام رفع انسدادها باید تحت حاکمیت ملی و سرزمینی ارمنستان باشد». او تاکید کرد: «خواب‌ها و رویاها در ارتباط با موضوعاتی مانند زنگزور  هیچ وقت تعبیر نخواهد شد». دیپلمات ارشد کشورمان که سابقه سفارت در سوریه و پاکستان را نیز دارد، همچنین با رد تعیین نماینده‌ای از کشور ثالث برای کنترل مرز ایران و ارمنستان گفت: «این موضوع را دولت ارمنستان به طور مشخص اعلام کرده است. ما طرفدار این هستیم که تمام کنترل‌ها و نظارت‌ها توسط دولت ارمنستان و حاکمیت این کشور باشد. اکنون قرن ۱۹ نیست، ما در قرن ۲۱ هستیم، کشورها استقلال و حاکمیت دارند و این حاکمیت را اعمال می‌کنند». شایان ذکر است پل منطقه آلاوردی در شمال شرق ارمنستان که بر اثر سیل تخریب شده بود، اخیرا توسط یک شرکت ایرانی در مدت کوتاهی ساخته و نصب شد.

* همکاری ۳ میلیارد دلاری

سفیر ایران در ایروان همچنین در حاشیه این مراسم با اشاره به  ظرفیت‌های بسیار زیاد همکاری‌های 2 کشور گفت: «اقدام‌هایی بویژه در زمینه ساخت جاده، پل و ساختمان جهت خدمت به مردم 2 کشور و توسعه رفت‌وآمدها در حال انجام است. رهبران ما هدف ۳ میلیارد دلاری را برای توسعه تجارت میان 2 کشور پیش‌بینی کرده‌اند و ما مصمم هستیم با اقدام‌های‌مان به آن هدف برسیم». وی نوید آینده بسیار روشنی در روابط 2 کشور را داد و تاکید کرد: «ما مصمم هستیم از همه ظرفیت‌ها استفاده کنیم. ما در کنار شما هستیم و خواهیم ماند».

دارنده مدال طلای رقابت‌های پاراوزنه‌برداری هفدهمین دوره بازی‌های پارالمپیک مدال طلای خودش را به رهبر معظم انقلاب و مردم ایران تقدیم کرد. روح‌الله رستمی پس از مهار وزنه ۲۴۲ کیلوگرمی و کسب مدال طلای پاراوزنه‌برداری در پارالمپیک هفدهم که با رکوردشکنی دنیا همراه بود، گفت: این مدال را از ائمه معصومین(ع) دارم و آن را به رهبر معظم انقلاب و مردم عزیز ایران تقدیم می‌کنم. وی درباره تلاشی که صورت داد تا نرسیدن به مدال طلا در بازی‌های پارآسیایی را جبران کند، گفت: سختی زیادی کشیدم تا بتوانم از حریف چینی انتقام بگیرم و خوشحالم که توانستم به مدال طلا دست یابم. رستمی درباره اینکه برای پارالمپیک آینده چه برنامه‌ای دارد و چه قولی می‌دهد، گفت: فعلا نمی‌توانم درباره ۴ سال آینده قولی بدهم. ورزش قهرمانی سخت است و باید با سرمربی تیم مشورت کنم و ببینم چه می‌شود. دارنده مدال طلای پاراوزنه‌برداری پارالمپیک در گفت‌وگوی دیگری پس از کسب این موفقیت گفت: خدا را شکر می‌کنم که به هدفم رسیدم. مدت‌ها بود که تمرینات سختی را پشت سر می‌گذاشتم. تمام هدفم‌ این بود که ناکامی هانگژو را جبران کنم و سومین مدال المپیکم، بهترین مدال المپیکم باشد. به لطف خدا و ائمه این اتفاق رقم خورد. این مدال را به ملت شریف ایران تقدیم می‌کنم. 

وی افزود: رقابت خیلی خوبی بود. از همان اول که ۲۳۰  کیلوگرم را انتخاب کردیم می‌دانستیم چکار می‌کنیم. برای چنین رکوردی هم خیز برداشته بودیم و پلن‌ها از قبل چیده شده بود. از کادرفنی و مربیان خودم آقایان توکلی و ملاحسینی تشکر می‌کنم که این مدت زحمات زیادی کشیدند. دارنده مدال طلای پاراوزنه‌برداری پارالمپیک ۲۰۲۴ پاریس عنوان کرد: من یک آسیب‌دیدگی خیلی جدی از ناحیه سینه داشتم و پزشکان می‌گفتند به این مسابقه نمی‌رسی. خدا را شکر می‌کنم هم آسیبم در مدت کوتاهی برطرف شد و هم توانستم این رکوردها را بزنم. رستمی در پایان گفت: از راه دور دست پدر و مادرم و تک تک اعضای خانواده‌ام را می‌بوسم. خیلی زندگی با یک قهرمان سخت است و اینکه همه برنامه‌هایت را بر اساس زندگی یک قهرمان بچینی و خیلی وقت‌ها از تفریحت بزنی و پای این زندگی قهرمانی بمانی، دشوار است. من تنها این مدال را کسب‌ نکردم و مجموعه‌ای از افراد پشت من بودند که مهم‌ترین آنها پدر و مادرم بودند و دست‌شان را می‌بوسم و مدالم را تقدیم‌شان می‌کنم.

مسؤولان استقلال بر سر چند راهی

باشگاه استقلال به دنبال سرمربی با رزومه و آشنا به شرایط این تیم است. به اعتقاد مدیران و مسؤولان باشگاه استقلال، عدم نتیجه‌گیری مناسب و همچنین نمایش پرانتقاد تیم استقلال در فصل جدید لیگ برتر که نشان می‌دهد نسبت به سال گذشته هیچ پیشرفت فنی (با وجود خریدهای خارجی و بیشتر نسبت به فصل گذشته) در تیم به وجود نیامده، مهم‌ترین دلیل برای اندیشیدن به تغییرات در کادر فنی است. هرچند که نظر مدیریت باشگاه در ابتدا بر این بود که با قرار گرفتن یک دستیار خارجی خوب در کادرفنی آبی‌ها همکاری با نکونام ادامه یابد اما اتفاقاتی مانند مصاحبه اخیر نکونام و تجمع دیروز برخی افراد مقابل ساختمان باشگاه، باعث شد تا تصمیم قطع همکاری با سرمربی فعلی به نظر قطعی شود.

در این بین با آنکه از روز گذشته نام ایوایلو پتف، سرمربی بلغارستانی و البته بدون رزومه قابل توجه برای سرمربیگری استقلال مطرح شده اما گفته می‌شود ریکاردو ساپینتو و آندره‌آ استراماچونی گزینه‌های دیگری هستند که مسؤولان باشگاه به صورت جدی بازگشت یکی از آنها به تیم آبی‌پوش تهرانی را پیگیری می‌کنند.

مدیران باشگاه استقلال معتقدند در وضعیت کنونی بهتر است فردی سرمربی استقلال شود که علاوه بر کارنامه قابل توجه و محبوبیت بین هواداران، شناخت کاملی هم از شرایط فوتبال کشور و استقلال داشته باشد تا بتواند در کوتاه‌ترین زمان، شرایط خوبی را در تیم ایجاد کند.

قرار است ظرف 48 ساعت آینده، مدیریت باشگاه استقلال تصمیم نهایی خودش را درباره انتخاب سرمربی، اتخاذ و آن را اعلام کند. البته این در حالی است که هنوز هیچ ابلاغ رسمی‌ای به نکونام درباره قطع همکاری داده نشده و همچنان مشخص نیست نیمکت استقلال تا شروع مجدد مسابقات لیگ برتر چه سرانجامی خواهد داشت.

حمید ملک‌زاده*: ما در ایران با مسائل زیادی سروکار داریم که به طور عمده دچار ناهم‌زمانی و نابهنگامی هستند. از جمله مهم‌ترین این مسائل به موضوعاتی مربوط می‌شود که به توسعه وابسته هستند: هم در حوزه سیاسی و هم در حوزه اقتصادی. این ناهم‌زمانی و نابهنگامی زمینه‌ساز انباشت مشکلاتی در حوزه اقتصاد و سیاست شده است؛ مشکلاتی که هر کدام به شکل بنیادین با یکدیگر پیوند خورده‌اند. در عین‌ حال انباشت این مشکلات و سازمان‌ها و نهادهای سیاسی و اقتصادی مختلفی که حول محور آنها شکل ‌گرفته و بخشی از سازمان زندگی عمومی و نهادهای زندگی روزمره، سیاسی و اقتصادی ایرانیان را تشکیل می‌دهند، مداخله دولت برای حل این مشکلات را به موضوع بغرنجی در سیاست‌گذاری تبدیل کرده است؛ از یک ‌طرف به این خاطر که هر شکلی از مداخله دولتی در هر کدام از نهادها و سازمان‌های شکل‌ گرفته حول این مشکلات انباشت شده به شکل مسلسل‌وار همه این ساحت‌های متداخل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و از طرف دیگر به این دلیل که هر صورتی از مداخله در هر کدام از این حوزه‌ها همه حوزه‌های مربوط به زندگی روزمره افرادی را که با آنها در گیر هستند به شکل غیر‌قابل بازگشتی متأثر ساخته و روندهای طبیعی زندگی ایرانیان را دچار اختلال‌های اساسی می‌کند. در میان موضوعات مختلفی که این روزها درباره توسعه مطرح می‌شود، موضوعات مربوط به توسعه اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که از یک ‌طرف بدون دست‌ زدن به اصلاحات معنادار در ساختار اقتصادی کشور امکان اداره امور مردم در مسائل اساسی مربوط به اقتصاد کشور ناممکن است و از طرف دیگر مسائل ناشی از انباشت مشکلات ناشی از توسعه‌نیافتگی ممکن است هر شکلی از مداخله دولت در این حوزه را به بحران‌های امنیتی، سیاسی و انسانی در ایران امروز تبدیل کند. از این‌ قرار یکی از راه‌حل‌های پیشنهادشده برای برطرف کردن بحران‌های ناشی از اقدام اجتناب‌ناپذیر دولت‌ها در مسیر اصلاح ساختارها و روندها و رویه‌های اقتصادی در سال‌های اخیر که مورد تأکید رهبر انقلاب اسلامی نیز بوده، موضوع پیوست‌های عدالت برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و فرآیندهای مربوط به اصلاح ساختار اقتصادی کشور است. با عنایت به اینکه در نخستین دیدار اعضای دولت چهاردهم با رهبر انقلاب این موضوع دوباره مورد تأکید معظم‌له قرار گرفت،‌ در این یادداشت تلاش می‌کنم به طور خلاصه مباحثی نظری را درباره آن مورد بررسی قرار دهم.

* از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟ توسعه به ‌عنوان هدف یا وسیله؟

در ابتدای این یادداشت به طور خلاصه به موضوع انباشت مسائل مختلف در ایران معاصر اشاره کردم که به طور چشمگیری از نابهنگامی و ناهم‌زمانی رنج می‌برند. در این بخش تلاش می‌کنم قبل از هر چیز این نابهنگامی و ناهم‌زمانی را روشن‌تر توضیح دهم. برای انجام این کار قبل از هر چیز این نکته را به شما یادآور می‌شوم که تجربه ما از جهان جدید به شکلی استثنایی و در نتیجه یک‌جور اضطرار ناشی از مواجهه سخت با جهان بیرونی اتفاق افتاده است. یعنی بیش از اینکه نتیجه یک‌جور تغییر و تحول درونی ناشی از تحولات ساختاری در جامعه و فرهنگ ایرانی باشد، محصول یک‌جور تغییر رفتار و الگوهای مصرف در حوزه‌های مختلف خرد و کلان از زندگی انسان ایرانی به‌ حساب می‌آید، بنابراین می‌توانیم انتظار داشته باشیم جهانی که در نتیجه این تغییر الگوی مصرف و رفتار شکل‌گرفته است به شکلی نامنظم و با عنایت به تداوم سازمان قدرت استبدادی در دولت، از مشروطه تا پهلوی دوم و به نحوی دلبخواهی سازمان پیدا کرده باشد. سازمانی نامنظم و دلبخواهی که ما را با مشکلی اساسی دست ‌به‌گریبان کرده است: جابه‌جایی نقاط کانونی. جابه‌جایی نقاط کانونی به این معناست که در تجربه ما از تجدد، جامعه حول محور موضوعاتی سازمان یافته که اصولا باید به‌عنوان اهدافی فرعی از زایش جهان جدید در نظر گرفته می‌شدند. این موضوع درباره توسعه بیش از هر جای دیگری قابل ‌شناسایی است. در موضوعات مربوط به توسعه از آنجا که حاکمان بنا داشتند به حاکمانی جدید و دولت‌های‌شان به دولت‌هایی مدرن تبدیل شوند اینطور به نظر می‌رسد توسعه که بنا بود حول محور انسان شکل بگیرد حول موضوع دولت شکل ‌گرفته است؛ یعنی تحت‌تأثیر شرایط خاصی که ما از تجربه جهان جدید داشتیم سازمان عمومی کشور به سمتی حرکت کرد که توسعه، توسعه دولت و نه انسان یا افراد تشکیل‌دهنده دولت باشد. درست تحت ‌تأثیر همین جابه‌جایی نقطه کانونی در توسعه است که در ایران معاصر مفهوم نوسازی با ایده توسعه جابه‌جا شده است. 

از این ‌قرار پادشاهی‌های قدیم تنها با نوساخته کردن برخی تظاهرات جامعه ایرانی، اعم از افراد انسانی و تأسیسات مادی دولت به استقبال توسعه‌یافتگی رفتند؛ انسان فراموش و به ابزار یا عددی در پروژه‌های کلان توسعه‌یافتگی برای دولت‌ها تبدیل شد. احتمالا به همین دلیل توسعه‌یافتگی که بنا بود به تقویت حیات انسان و گسترش امکانات زیستی او در اقتصاد و سیاست منتهی شود، او را به عددی تقلیل داد که در تحلیل‌های کلان و محورهای مربوط به داده‌های بزرگ‌‌مقیاس در دولت‌ها به داده‌ای خرد و بعضا ناچیز تبدیل شد؛ داده‌ای خرد که دیگر نه هدفی والا و برخوردار از کرامت انسانی، بلکه عدد ناچیزی در مقابل شکوه ناشی از نوسازی به‌حساب می‌آید؛ داده‌ای خرد که می‌شود او را قربانی اهداف بزرگ‌تر دولت‌ها کرد.

نوید مؤمن: هنری کیسینجر، استراتژیست مطرح حوزه سیاست خارجی آمریکا قبل از مرگ، درباره شکل‌گیری جنگ سوم جهانی با محوریت چین و آمریکا هشدار داد. با این حال، او در بخشی از مواضع خود، اشاره‌ای نیز به تنش‌های مزمن ایجاد شده میان واشنگتن و قدرت‌های بزرگ و امکان عدم مدیریت میدانی و فرامتنی آنها کرد: «من از مشاهده این روند نگران هستم. همه طرف‌ها (چین، روسیه و آمریکا)  خود را متقاعد کرده‌اند که طرف مقابل یک خطر استراتژیک است. ما در مسیر رویارویی قدرت‌های بزرگ قرار داریم. در سرتاسر جهان، موازنه قوا و اساس فناورانه جنگ سریعا و به طرق مختلف در حال تغییر است و کشورها فاقد هرگونه اصل ثابتی هستند که بتوانند بر اساس آن نظم برقرار کنند. در نتیجه، اگر کشورها موفق به دستیابی به یک اصل ثابت نشوند احتمال دارد به زور متوسل شوند. براساس معیار کلاسیک، در چنین وضعیتی ما در دوره پیش از وقوع جنگ سوم جهانی قرار داریم».

به نظر می‌رسد پیش‌بینی کیسینجر زودتر از حد تصور مخاطبان غربی در حال تعبیر است! اخیرا سرگئی ریابکف، معاون وزیر خارجه روسیه در واکنش به حمله اوکراین به منطقه «کورسک»، تاکید کرد کی‌یف و ناتو از خطوط قرمز تعیین شده توسط مسکو عبور کردند و محصول این روند، تغییر دکترین هسته‌ای روس‌ها خواهد بود. بر این اساس، احتمالا  آستانه (حدود و ثغور) استفاده از سلاح هسته‌ای توسط روسیه تغییر کرده و رویکرد پراگماتیستی و عملگرایانه‌تری را از سوی کاخ کرملین در واکنش به مداخله‌گرایی آشکار ۲ سوی آتلانتیک در جنگ اوکراین شاهد خواهیم بود. اکنون شاهد وقوع ۲ پدیده موازی و همزمان در جنگ اوکراین هستیم؛ پدیده نخست مربوط به متن نبرد است؛ جایی که تصرف بخش‌هایی از کورسک (واقع در خاک روسیه) از سوی نیروهای اوکراینی منتج به واکنش متقابل روس‌ها و خیز آنها برای تصرف شهر راهبردی پوکروفسک شده است. نتیجه این اقدام روس‌ها، تسلط بر دونباس شرقی خواهد بود، یعنی همان خواسته‌ای که روس‌ها از ابتدای جنگ اوکراین دنبال تحقق  آن بوده‌اند. 

این تحولات میدانی، تاثیر خود را در مذاکرات احتمالی آتش‌بس نیز به صورت مستقیم خواهد گذاشت؛ همان میز مذاکراتی که تاکنون آمریکا و اکثر اعضای ناتو از چینش آن میان کی‌یف و مسکو جلوگیری کرده‌اند. 

دومین پدیده، به مراتب اهمیت بیشتری دارد و معطوف به جابه‌جایی استراتژی‌ها و خطوط راهبردی روس‌ها در مواجهه با غرب است. این قاعده شامل چینی‌ها نیز می‌شود.

اکنون آمریکا و  برخی متحدان اروپایی آن، از یک «رقیب» تبدیل به یک «دشمن بالفعل» علیه مسکو و پکن شده‌اند. محصول جنگ میدانی یا حتی جنگ سرد با یک دشمن، تغییر در اصول بازدارندگی و دکترین‌های امنیتی، پیرامونی و فرامنطقه‌ای کشورهاست. اظهارات اخیر ریابکف درباره تجدید نظر در دکترین هسته‌ای روسیه معطوف به همین پدیده فرامتنی و راهبردی است. این پدیده را دیگر نمی‌توان در میدان جنگ روسیه - اوکراین محصور کرد، زیرا عواقب و آثار آن سال‌ها گریبانگیر غرب و مسکو خواهد بود.