پاسخ سرد واشنگتن به پیام گرم باکو برای ترامپ
به گزارش وطن امروز، ماه‌هاست که جمهوری آذربایجان پیام‌های دوستانه و گرمی به واشنگتن ارسال کرده و از تمایل خود برای ارتقای سطح روابط با آمریکا به سطح راهبردی سخن می‌گوید؛ اما آیا دولت جدید دونالد ترامپ به این پیام‌ها پاسخی درخور داده است؟ تاکنون، تنها تماس علنی میان دو دولت، ارسال پیام تبریک دیرهنگام عید نوروز از سوی کاخ سفید بوده است. در مقابل، خبرها حاکی از برگزاری جلسه استماع ویژه درباره وضعیت حقوق بشر در آذربایجان در کنگره آمریکا طی هفته آینده است.
امیدواری علی‌اف به ترامپ و انتقاد از بایدن
الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در اوایل ماه آوریل و در جریان سخنرانی در مجمع دانشگاه آدا در باکو، به ارزیابی روابط با واشنگتن از منظر دولت‌های پیشین آمریکا پرداخت.
او با ابراز ناامیدی از عملکرد دولت جو بایدن و آنتونی بلینکن (وزیر خارجه سابق)، گفت، اعتمادی که به آنها داشت از بین رفته است.
علی‌اف در مقابل، با اشتیاق از انتظار برای آغاز یا ازسرگیری روابط «بسیار قوی، قابل پیش‌بینی و بلندمدت راهبردی» با دولت ترامپ سخن گفت و افزود که فعلاً رئیس‌جمهور جدید آمریکا و تیمش مشغول مسائل مهم‌تر جهانی هستند.
واکنش سرد واشنگتن و انتقاد از رویکرد علی‌اف
اما الکس رئوف‌اوغلو، خبرنگار مستقر در واشنگتن، معتقد است که علی‌اف باید مدت‌ها منتظر بماند و سخنرانی علی‌اف از دید ناظران در واشنگتن، «ناقص و غیرجدی» به نظر رسیده و نشان‌دهنده «تصور محدود» او از جایگاه و اختیارات رئیس‌جمهور آمریکاست.
به گفته رئوف‌اوغلو، علی‌اف به گونه‌ای سخن می‌گفت که گویی یک رأی‌دهنده آمریکایی است و ظاهراً از این واقعیت بی‌خبر بود که ترامپ مدت‌هاست از فضای انتخاباتی خارج شده است.
او افزود: «خدمتی که علی‌اف به ترامپ پیشنهاد می‌کند، بیشتر بر اساس تصویر رسانه‌ای ترامپ است تا واقعیت‌های سیاسی واشنگتن.»
جنجال بر سر تبریک نوروز و اشاره به رسانه‌های آمریکایی
علی‌اف در همان سخنرانی همچنین به اقدامات دولت ترامپ در خصوص توقف کمک به برخی نهادهای خارجی و کاهش بودجه «آژانس رسانه‌های جهانی ایالات متحده» (USAGM) اشاره کرد و آن را در راستای افزایش کارایی بودجه در آمریکا دانست.
رئوف‌اوغلو این بخش از سخنان علی‌اف را نیز مورد انتقاد قرار داد و گفت: «آمریکا هرگز منافع شهروندان و نهادهای خود را فدای رژیم‌های دیگر، نمی‌کند.»
در این میان، پیام تبریک نوروزی ترامپ به علی‌اف که 20 روز پس از نوروز و یک روز پس از سخنرانی علی‌اف ارسال شد، در رسانه‌های دولتی و محافل طرفدار حکومت در باکو به عنوان یک «سیگنال مهم سیاسی» و نشانه‌ای از گرم شدن روابط در دوره جدید بازتاب یافت و دولت بایدن به سردی روابط متهم شد. این در حالی است که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور در سال 2024 و در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، با رشدی دو برابری به 1.75 میلیارد دلار رسیده بود.
خوش‌بینی محتاطانه در باکو
با این وجود، برخی چهره‌های سیاسی در باکو نسبت به آینده روابط با دولت ترامپ خوش‌بین هستند.
عاصم ملازاده، نماینده مجلس ملی و عضو گروه دوستی پارلمانی آذربایجان و آمریکا، معتقد است که ترامپ نقش منطقه‌ای آذربایجان را ارج می‌نهد و روابط دوجانبه در دوره او به سرعت توسعه خواهد یافت.
او به پتانسیل همکاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و همسویی منافع دو کشور در پروژه «کریدور میانی» اشاره می‌کند.
موانع و نگرانی‌های پابرجا
اما رئوف‌اوغلو و دیگر ناظران به موانع و چالش‌های موجود اشاره می‌کنند: پست سفیر آمریکا در باکو برای چهارمین ماه متوالی خالی است و ترامپ برخلاف رویه معمول در قبال دیگر کشورها، هنوز حتی نامزدی برای این سمت معرفی نکرده است.
همچنین «متمم 907» قانون حمایت از آزادی که ارائه کمک مستقیم دولتی آمریکا به آذربایجان را ممنوع می‌کند، همچنان به قوت خود باقی است.
جلسه استماع کنگره درباره حقوق بشر در آذربایجان
برگزاری جلسه استماع ویژه درباره وضعیت حقوق بشر در آذربایجان در تاریخ 29 آوریل در کمیسیون حقوق بشر تام لانتوس کنگره آمریکا تأیید شده است.
عنوان دقیق این جلسه «حقوق بشر در آذربایجان پس از کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد COP29» است. این اشاره به COP29 (که نوامبر گذشته در باکو برگزار شد) از آن جهت است که به گفته این کمیسیون، اگرچه دولت آذربایجان تلاش کرد از میزبانی این رویداد برای بهبود وجهه بین‌المللی خود استفاده کند، اما همزمان موج جدیدی از سرکوب‌ها علیه روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی قبل و بعد از آن به راه افتاد.
این کمیسیون با استناد به گزارش‌های سازمان‌هایی مانند «خانه آزادی»، وضعیت حقوق بشر در آذربایجان را «وخیم» توصیف کرده و بر تمرکز قدرت در دست الهام علی‌اف و خانواده‌اش از سال 2003، فساد گسترده، تضعیف اپوزیسیون و فشار بر آزادی‌های مدنی تأکید می‌کند.
سکوت وزارت خارجه آمریکا
تاکنون وزارت امور خارجه آمریکا درباره پاسخ دولت ترامپ به پیام‌های گرم علی‌اف، پاسخی نداده است.
این وزارتخانه پیشتر بارها نسبت به دستگیری‌های مداوم روزنامه‌نگاران، فعالان جامعه مدنی و مدافعان حقوق بشر در آذربایجان ابراز نگرانی کرده و از دولت آذربایجان خواسته بود به آزادی بیان احترام بگذارد، سانسور را متوقف کند و از سرکوب مخالفان دست بردارد.