ثمانه اکوان: دور جدید مذاکرات ایران و گروه 1+4 و همچنین آمریکا برای لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام در وین آغاز شده‌ است. مساله‌ای که مذاکرات جاری را با ۶ دور مذاکرات قبلی متفاوت می‌سازد، حضور مذاکره‌کنندگان جدید ایرانی از طرف دولت حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی است. مسؤولان وزارت امور خارجه کشورمان قبل ‌از عزیمت به وین بارها اعلام کرده بودند این دور از مذاکرات را نه مذاکرات هسته‌ای، بلکه مذاکرات رفع تحریم می‌دانند. کاروان پرتعداد ایران در این سفر بخوبی به رسانه‌های غربی و بویژه آمریکایی فهماند ایران در نیت خود برای مذاکره‌ای که بتواند منافع کشورمان را تامین کند بسیار جدی است. اگرچه به‌ نظر می‌رسد مواضع کشورهای غربی از دور قبلی مذاکرات تاکنون تغییر چندانی نکرده باشد، نقشی که هر کدام از کشورها در پیشبرد مذاکرات فعلی در پیش گرفته‌اند به ‌نظر می‌رسد دچار تغییر و تحول جدی شده ‌است. تجربه حضور ایران در مذاکرات بین‌المللی و بویژه تجربه سال 2013 به بعد، نشان داده ‌است معمولا هر کدام از کشورهای غربی حاضر در مذاکرات نقش منحصر به ‌فرد و ویژه‌ای را در پیشبرد مذاکرات بر عهده می‌گیرند؛ گاهی اوقات فرانسه در نقش پلیس بد ظاهر شده و انگلیس در نقش پلیس خوب ظاهر می‌شود یا گاهی آمریکا خود سکان هدایت مذاکرات را در دست گرفته و اجازه ظهور و بروز بیشتر به کشورهای دیگر را نمی‌دهد. ۲ کشور چین و روسیه نیز در هر دوره از مذاکرات در نقش پیش‌برنده اهداف و منافع ملی خود و همچنین در نقش میانجی ظاهر می‌شوند؛ آنها گاهی به تقویت مواضع ایران کمک کرده و گاه تنها مواضع خود را پیش می‌برند. دور جدید مذاکرات اما با ویژگی‌های جدیدی روبه‌رو است؛ تغییر دولت در آمریکا و توجه دولت بایدن به مساله بازگشت به برجام و همچنین تلاش دولت سیزدهم برای لغو تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا، دور جدید مذاکرات را با ویژگی‌های جدیدی روبه‌رو کرده ‌است که در این تحلیل به نقش هر کدام از طرف‌های حاضر در این مذاکرات بر نتیجه نهایی آن پرداخته می‌شود. 

۱- ایران: همان‌طور که مسؤولان وزارت امور خارجه کشورمان بیان کرده‌اند، دلیل حضور ایران در مذاکرات وین، نه مذاکرات هسته‌ای، بلکه مذاکره برای لغو تحریم‌هاست. ایران قصد ندارد مذاکره‌ای جدی بویژه با آمریکا برای مساله هسته‌ای داشته باشد. در اصل ایران بر این عقیده است مذاکرات قبلی انجام‌ شده و به نتیجه نهایی نیز رسیده ‌است و تنها کاری که مانده به‌ صورت جدی توسط کشورهای درگیر در پرونده هسته‌ای ایران انجام شود، عمل به تعهدات‌شان است. تا زمانی‌که آمریکا و متحدان اروپایی‌اش به تعهدات خود در برجام عمل نکنند، عملا مذاکره جدید بر سر مسائل هسته‌ای یا سایر مسائل مدنظر طرف غربی میسر نیست. بنابراین نقش تیم مذاکره‌کننده ایران در این ‌میان تلاش برای وادار کردن غرب به اجرای تعهداتش در برجام است و می‌توان آن را تلاشی برای احیای برجام و در عین ‌حال نقد کردن چک برجام دانست. تیم جدید مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با وجود اینکه انتقادات زیادی به توافق سال 2015 دارد اما در عین حال تلاش دارد با احیای آن، راه را برای متعهد کردن طرف غربی در قبال اجرای تعهداتش باز کند. این تیم همچنین قصد دارد طرف غربی را درباره جدی بودن نیتش برای بازگشت به برجام مورد آزمون قرار دهد. به ‌همین دلیل است که تیم مذاکره‌کننده ایرانی بیشتر از اینکه شامل افراد مرتبط با مسائل سیاست خارجی باشد، شامل کارشناسانی است که قرار است در حوزه رفع تحریم‌ها تلاش کنند اقدامات اجرایی و گام‌های ملموس از طرف غرب را سنجیده و به‌گونه‌ای عمل کنند که بتوانند معیار و استاندارد مناسبی برای لغو تحریم‌ها تعریف کنند. آرایش سیاسی، اقتصادی و کارشناسی شرکت‌کنندگان ایرانی حاضر در مذاکرات هسته‌ای نشان می‌دهد در عین ‌حال که نباید انتظار داشت مذاکرات فاز جدیدی در جهت مطالبات هسته‌ای غرب به خود بگیرد، می‌توان امید داشت در صورت منطقی عمل کردن طرف آمریکایی، راه برای لغو تحریم‌ها باز شود. 

2- آمریکا: هدف اولیه دولت بایدن ـ همان‌طور که رسانه‌ها و اندیشکده‌های آمریکایی نیز بارها اعلام کرده‌اندـ پرداختن به نواقصی است که طرف غربی اعتقاد داشت برجام با آنها روبه‌رو بوده ‌است. آمریکایی‌ها بر این عقیده بودند با وجود اینکه دولت اوباما تلاش خود را کرد تا با ایران وارد گفت‌وگو شده و فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان را محدود کند، برجام دارای نواقصی بود که نتوانست آمریکا را به اهداف اصلی خود در منطقه و همچنین در مقابله با ایران برساند. یکی از مهم‌ترین نواقص از نظر آمریکایی‌ها این بود که برجام نتوانست به آنها تضمین دهد ایران در زمینه مسائل دیگر نظیر موشکی یا فعالیت‌های منطقه‌ای‌اش نیز با آمریکا وارد مذاکره می‌شود. از نظر تندروهای جمهوری‌خواه، ایران بعد از توافق برجام توانست هم مشروعیت برای فعالیت‌های هسته‌ای‌اش در دنیا به دست آورد و هم منابع مالی توقیف‌شده‌اش را تا حدودی نجات دهد. بایدن تلاش دارد به دلیل ضعفی که در دولت خود احساس می‌کند و نیازش به جمهوری‌خواهان برای تصویب لوایح مرتبط با مسائل داخلی آمریکا، تا حد زیادی در حوزه سیاست خارجی نظر آنها را مدنظر قرار دهد. از همین‌ رو با وجود اینکه در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرده بود در صورت پیروزی در انتخابات به برجام بازگشته و تعهدات آمریکا را اجرایی خواهد کرد، بعد از رسیدن به کاخ‌سفید اعلام کرد این کار به این آسانی‌ها نیز نیست. در ۶ دور مذاکرات قبلی در وین، دولت بایدن و کارشناسان حوزه تحریم‌هایش قبول نداشتند که آمریکا باید تمام تحریم‌های مرتبط با فعالیت هسته‌ای ایران را که در زمان ترامپ وضع ‌شده بود برای بازگشت به برجام حذف کند؛ این موضع تا هم‌اینک نیز ادامه دارد و به ‌نظر می‌رسد آمریکا تلاش دارد با وجود بازگشت به برجام، همچنان تعدادی از مهم‌ترین تحریم‌های آمریکا علیه بخش‌های مختلف اقتصادی ایران را حفظ کند. این زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها در نهایت می‌تواند باعث سخت‌تر شدن پروسه مذاکرات یا حتی بی‌نتیجه ماندن آن شود. اما با این ‌حال دولت بایدن تلاش دارد با توجه به افتضاحی که در افغانستان هنگام خروج نیروهای آمریکایی از این کشور رخ داد، برای انتخابات کنگره در سال 2022 و بعد از آن انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2024، دستاورد خوبی در عرصه سیاست خارجی در منطقه غرب آسیا برای خود کسب کند و ایران بهترین گزینه در این باره است. بنابراین به ‌نظر می‌رسد نقش اصلی تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در مذاکرات جدید وین، تحریف وقایع و مسلط کردن روایت خود در عرصه بین‌المللی است؛ روایتی که آمریکا را از موضع ضعف و بدهکاری خارج کرده و موضع قوی‌تری را همراه با طلبکاری برای آن ایجاد کند. تنها در این ‌صورت است که بایدن می‌تواند فشارهای بین‌المللی علیه ایران را بازگردانده و در صورتی ‌که ایران در موضوع فعالیت‌های هسته‌ای‌اش ذره‌ای کوتاه بیاید، آن را برای عملکرد حوزه سیاست خارجی خود برای مردم آمریکا و همچنین جمهوری‌خواهان تندرو در کنگره فاکتور کند. 

۳- انگلستان و آلمان: در دور جدید مذاکرات به‌ نظر می‌رسد دولت انگلستان بیشتر از اینکه به فکر احیای برجام یا تلاش برای بازگرداندن آمریکا به اجرای تعهداتش در این قرارداد باشد، به فکر منافع خود بوده و تلاش دارد از مذاکرات فعلی در جهت آزادسازی چند نفر از جاسوسانش در ایران استفاده کند. یکی از مهم‌ترین ناکامی‌های دولت بوریس جانسون در این حوزه ناتوانی در آزادسازی افرادی مانند نازنین زاغری در ایران بوده ‌است و به همین دلیل حوزه تمرکز انگلستان به سمت فشار بیشتر بر تهران در جهت آزادسازی زاغری یا سایر شهروندان انگلیسی خواهد بود که در زندان‌های ایران هستند. دولت انگلستان به ‌همین‌ ترتیب قرار است نقش پلیس بد را نیز در مذاکرات جدید با ایران ایفا کند. نزدیک شدن بیش ‌از پیش مواضع لندن و تل‌آویو که منجر به نوشتن مقاله مشترک وزرای خارجه ۲دولت در روز ابتدایی مذاکرات وین شد، نشان می‌دهد دولت انگلستان تلاش دارد نه‌تنها نقشی به‌ عنوان دولت ملکه در مذاکرات داشته باشد، بلکه می‌خواهد نماینده رژیم صهیونیستی در مذاکرات هسته‌ای وین نیز باشد؛ این نقشی است که در نهایت ایران باید میزان اثرگذاری و مفید بودن آن را اعلام کند. اگر روایت ایران و همچنین رسانه‌های فعال در زمینه هسته‌ای مبتنی بر این مساله باشد که نشان دهند انگلستان نه نماینده یکی از کشورهای اتحادیه اروپایی، بلکه نماینده رژیم صهیونیستی در مذاکرات است، تا حد زیادی می‌تواند از فشارها و اثرات روانی این اقدام بکاهند. 

آلمان در این‌ میان به ‌نظر می‌رسد نقش سنتی و قدیمی خود در مذاکرات هسته‌ای با ایران را پیش خواهد برد. آلمان به ‌عنوان یکی از شرکای اقتصادی قدیمی ایران تلاش دارد با ارائه برخی مشوق‌های اقتصادی، در واقع سویه تشویقی سیاست‌های فشار دیپلماتیک بر ایران را دنبال کند و در شرایطی که آمریکا چماق نشان می‌دهد، او به ‌دنبال نشان‌ دادن شرایط مثبت و مفیدی باشد که ایران در صورت پذیرفتن ادامه اجرای تعهداتش با آن روبه‌رو خواهد شد. البته در این باره باید منتظر سیاست‌گذاری‌های دولت جدید آلمان نیز بود؛ نقش سنتی مرکل و دولتش در این مذاکرات ممکن است توسط دولت آینده تغییر کند و به ‌همین ‌ترتیب باید دید در دور بعدی مذاکرات که دولت جدید روی کار خواهد آمد چه اتفاقی برای نقش آلمان در مذاکرات می‌افتد. 

۴- فرانسه: یکی از نکات جالب در آرایش سیاسی بازیگران مذاکرات وین، تغییر نقش فرانسه از پلیس بد در مذاکرات قبلی به پلیس خوب در مذاکرات فعلی است! فرانسه که بزودی ریاست اتحادیه اروپایی را نیز بر عهده می‌گیرد، سعی دارد از فرصت تغییر دولت در آلمان بهره گرفته و خود را به‌ عنوان رهبر اتحادیه اروپایی مطرح کرده و نقشی سازنده در مذاکرات داشته باشد. اگر در دورهای قبلی مذاکرات ایران با کشورهای 1+5، این وزیر خارجه فرانسه بود که در دقایق نهایی خواسته‌های اضافی دیگری را مطرح کرده و نقش پلیس بد را در این باره ایفا می‌کرد، از ابتدای مطرح شدن احتمال ادامه مذاکرات در وین، دولت مکرون نشان داده ‌است به‌ دنبال میانجی‌گری و ایفا کردن نقش پلیس خوب در مذاکرات است. تماس تلفنی بیش ‌از یک‌ ساعته امانوئل مکرون با حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی در روز اول مذاکرات در وین، نشان می‌دهد فرانسه قصد دارد به‌ صورت جدی نقش جدید خود را پذیرفته و آن را اجرایی سازد. ایران با وجود اینکه می‌تواند از این فرصت برای ارائه خواست‌ها و بیان مطالباتش استفاده کند (همان‌طور که در گفت‌وگوی روز سه‌شنبه رخ داد و رئیس‌جمهور کشورمان به ارائه مطالبات ایران از غرب در این تماس تلفنی پرداخت) در عین ‌حال مذاکره‌کنندگان ایرانی باید درباره نیات فرانسه در اجرای این نقش تردید داشته و به‌ صورت محتاطانه با نمایندگان دولت فرانسه برخورد کنند؛ علت این امر نیز تاریخچه تأثیرگذاری‌های منفی فرانسه در مذاکرات قبلی ‌است. 

۵- رژیم صهیونیستی: با وجود اینکه رژیم صهیونیستی یا کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس نقشی علنی در مذاکرات وین ندارند اما تلاش دارند تاثیرگذاری خاص خود بر مذاکرات را نیز به نمایش بگذارند. در این باره رژیم صهیونیستی بیش ‌از کشورهای منطقه به‌دنبال تاثیرگذاری بر مذاکرات است. این نقش اما در طول سالیان گذشته و هم‌اکنون دچار تغییرات جدی شده‌ است. با وجود اینکه به اذعان رسانه‌ها و سیاستمداران آمریکایی، ماجرای خروج آمریکا از برجام نتیجه توافق و همکاری نزدیک بنیامین نتانیاهو با دولت دونالد ترامپ و یکی از خواسته‌های اصلی او از دولت آمریکا بود، حالا سیاستمداران جدید در رژیم صهیونیستی به این نتیجه رسیده‌اند که خروج از برجام اشتباه‌ترین مسیر بوده و باید نقشه جدید برای خود در این باره تعریف کنند. این نقش با این ‌حال به ‌نظر نمی‌رسد چندان تفاوتی در میزان مخرب بودنش در مذاکرات داشته باشد. نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در طول چند روز گذشته بارها اعلام کرده ‌است این رژیم از مذاکرات برجام در جهت محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران استقبال می‌کند اما خود را متعهد به برجام نمی‌داند. این در واقع همان مسیری است که نتانیاهو در مذاکرات قبل نیز پیموده بود اما با چند اختلاف جزئی و کوچک. یکی از این تفاوت‌ها این بود که نتانیاهو از همان ابتدا مذاکرات هسته‌ای را به‌ صورت علنی نپذیرفته بود و بارها اعلام کرده بود این مذاکرات را به رسمیت نمی‌شناسد و با وجود اینکه دولت او در خفا به ‌دنبال تاثیرگذاری بر مذاکرات بود و وزیر جنگ نتانیاهو نیز بارها اعلام کرده بود توافق به نفع رژیم صهیونیستی است، با این ‌حال نتانیاهو شخصا هیچ‌گاه این توافق را نپذیرفت و اعلام کرد رژیم صهیونیستی سیاست‌های خاص خود در قبال ایران را دنبال خواهد کرد. در دولت بنت نیز تقریبا چنین رویکردی اتخاذ شده ‌است اما با این تفاوت که در ظاهر احیای برجام را می‌پذیرند، زیرا می‌دانند فعالیت‌های هسته‌ای ایران را بشدت محدود خواهد کرد و دوباره تاسیسات ایران را زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار می‌دهد و در عین حال اعلام می‌کنند تعهدی به آن نخواهند داشت. این تفاوت رویکرد از جایی نشأت می‌گیرد که رژیم صهیونیستی اعتقاد پیدا کرده ‌است می‌تواند همگام با جامعه جهانی بوده و ایران را وادار به پذیرش محدودیت‌های هسته‌ای کند و در عین‌ حال از گزارش‌ها و اطلاعات محرمانه آژانس نیز برای خرابکاری‌های هسته‌ای در داخل تاسیسات ایران استفاده کند؛ بنابراین می‌توان به‌ جرأت بیان کرد نقش مخرب رژیم صهیونیستی در مذاکرات همچنان ادامه دارد و البته این رژیم نه برای مذاکرات، بلکه برای فردای به نتیجه رسیدن مذاکرات نیز برنامه دارد و آن ادامه دادن فعالیت‌های خرابکارانه در داخل ایران است. 

۶- چین و روسیه: از همین ابتدای کار مشخص است چین و روسیه چه اهدافی را در مذاکرات فعلی در وین دنبال می‌کنند. بزرگ‌ترین نگرانی چین و روسیه درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، خارج شدن این فعالیت‌ها از دید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. از همین‌ رو آنها انتظار دارند مذاکرات سریع‌تر به نتیجه رسیده و بازرسان آژانس بتوانند دیدی صددرصدی به فعالیت‌های هسته‌ای ایران داشته باشند. در عین‌ حال این ۲ کشور تلاش دارند مانع ایجاد بحرانی دیگر در شورای امنیت درباره مساله هسته‌ای ایران شوند. حل‌وفصل ماجرای تقابل ایران و غرب در مساله هسته‌ای می‌تواند چین را برای رسیدن به اهداف اقتصادی‌اش در منطقه کمک کند. چین در عین ‌حال از این مذاکرات برای پیشبرد اهداف خود در رویارویی با آمریکا نیز بشدت استفاده خواهد کرد. صحبت‌های اخیر مذاکره‌کنندگان چینی درباره انتقادشان نسبت ‌به ارائه تکنولوژی زیردریایی هسته‌ای به استرالیا در همین راستا ارزیابی می‌شود. اما نقش مثبت چین و روسیه در این نکته است که آنها بارها اعلام کرده‌اند آمریکا کشوری است که از برجام خارج شده است و خودش هم باید به برجام بازگشته و آن را دوباره احیا کند. بنابراین همکاری با ایران در مسیر گفت‌وگو برای لغو تحریم‌ها (و نه گفت‌وگو برای مذاکرات هسته‌ای) در همین راستاست و باعث می‌شود موضع ایران در مذاکرات نیز تقویت شود. 

پژوهش دقیق و شناخت انگیزه‌ها و برنامه‌های هر کدام از کشورهای شرکت‌کننده در مذاکرات هسته‌ای می‌تواند به مسؤولان مذاکره‌کننده ایران کمک کند که با هر کدام دیالوگ خاص خود را داشته باشند و به بهترین نحو ممکن بتوانند از سیاست‌های ایران در این مذاکرات دفاع کنند. 

اگر ایران بداند تا چه حد می‌تواند به چین و روسیه برای تقویت مواضعش اتکا کند و یا اینکه تا چه حد می‌تواند به کارشکنی انگلیس و رژیم صهیونیستی در این مذاکرات اعتقاد داشته باشد، می‌تواند به تیم سیاسی مذاکره‌کننده کمک کند که مواضع دقیق‌تری در مقابل هر کدام از این دولت‌ها داشته باشد. ایران در عین‌ حال با دانستن اهداف و منافع ملی هر کدام از کشورهایی که قرار است با آنها بر سر یک میز بنشیند، می‌تواند از موضع قوی‌تری در مذاکرات حضور پیدا کند. تحلیل چیدمان و آرایش نیروهای سیاسی در مذاکرات فعلی نشان می‌دهد ایران بهترین فرصت برای پیش بردن منطق خود در مذاکرات را در پیش دارد و با توجه به اینکه قدرت‌های جهانی هنوز روایت آمریکا درباره خروج از برجام و دلایل آن را نپذیرفته‌اند، می‌تواند منطق خود را در مذاکرات حاکم سازد؛ این اقدامی است که شاید در چند سال آینده یا حتی در چند ماه آینده سخت‌تر شود، زیرا دستگاه رسانه‌ای و دیپلماتیک آمریکا بشدت فعال است تا روایت خود را در کل دنیا جا بیندازد. اگر تاکنون روایت‌های طرفین در مذاکرات هسته‌ای مهم بود، در مذاکرات وین شاهد «جنگ روایت‌ها» هستیم و تا فرصت همچنان وجود دارد، باید روایت ایران درباره خروج آمریکا از برجام به روایت غالب تبدیل شود.

 ترکیه همچنان در گیرودار بحران ارزی است. لیر در یک سال اخیر (آذر 99 تا آذر 1400) بیش از 76 درصد ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است و بدترین عملکرد را در بین تمام ارزهای بازارهای نوظهور دارد. 

اردوغان به نوبه خود مشکلات لیر را به گردن خارجی‌ها و حامیان آنها در ترکیه می‌اندازد، در حالی که مشکلات اخیر لیر پس از آن آغاز شد که بانک مرکزی ترکیه در 18 نوامبر نرخ بهره را باز یک درصد کاهش داد (سومین کاهش از سپتامبر) (شهریور- مهر) و نشان داد که در دسامبر (آذر- دی) دوباره نرخ‌ها را کاهش خواهد داد. 

در واقع هنگامی که بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد، پول معمولا برای استقراض ارزان‌تر می‌شود و بنابراین نسبت به سایر ارزها ارزش کمتری دارد. 

 ماه اکتبر (مهر- آبان)، تورم سالانه قیمت مصرف‌کننده در ترکیه نزدیک به 20 درصد بود. در این شرایط بانک مرکزی نرخ بهره را کاهش می‌دهد و هنگامی که نرخ‌ بهره در زمانی که تورم بالاست کاهش می‌یابد، تورم بیشتری به اقتصاد تحمیل می‌شود. 

در این شرایط این سوال نیز پیش می‌آید: آیا سایر اقتصادهای نوظهور از ترکیه پیروی می‌کنند و نرخ بهره را در واکنش به تورم کاهش می‌دهند؟ در واقع، پاسخ کاملا برعکس است. کره‌‌جنوبی، روسیه، برزیل، مکزیک و مجارستان همگی نرخ بهره را افزایش داده‌اند تا سعی کنند تورم را مهار کنند. 

اما پس چه کسی طرفدار کاهش نرخ بهره ترکیه برای مبارزه با تورم است؟ رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان معتقد است که کاهش نرخ بهره با تورم مبارزه، رشد اقتصادی و صادرات را تقویت و شغل ایجاد می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که استانداردهای زندگی برای ترک‌ها به دلیل افزایش تورم کاهش یافته است. 

کسب‌وکارها در ترکیه که به کالاهای وارداتی وابسته‌اند، با هزینه‌های تمام شده بالاتری روبه‌رو هستند. از آنجا که شرکت‌ها این هزینه‌های ورودی بالاتر را به مصرف‌کنندگان منتقل می‌کنند، خانوارهای ترکیه بویژه خانواده‌های کم‌درآمد، با قیمت‌های بالاتر برای تامین کالاها - از جمله موارد ضروری مانند غذا و انرژی- دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از سوی دیگر پس‌انداز و درآمد ترکیه‌ای‌ها به دلیل سقوط آزاد لیر کاهش می‌یابد. همچنین اقتصاد ترکیه بسیار به تامین مالی خارجی وابسته است، به این معنی که شرکت‌هایی که بدهی‌های خود را به دلار دریافت کرده‌اند، با کاهش ارزش لیر در برابر دلار آمریکا، با هزینه‌های بازپرداخت شدیدتری مواجه هستند. 

 

* ابزار نرخ بهره دست کیست؟

در واقع بانک‌های مرکزی سیاست نرخ بهره را تعیین می‌کنند اما اردوغان طی ۲ سال گذشته ۳ رئیس بانک مرکزی را برکنار کرده و همواره بر کاهش نرخ بهره تاکید داشته است. 

رئیس‌جمهور ترکیه در سخنرانی اخیر خود در پارلمان این کشور بار دیگر بر حمایت از کاهش نرخ بهره تاکید کرد و گفت: مردم ترکیه باید منطقی رفتار کنند و از وحشت و هراس پس از سقوط لیر به رکودی بی‌سابقه خودداری کنند. 

اردوغان دیروز در برابر قانون‌گذاران حزب حاکم عدالت و توسعه در پارلمان این کشور گفت که هیچ‌گاه از نرخ بالای بهره حمایت نخواهد کرد. وی افزود نگرانی‌های عمومی درباره بی‌ثباتی در نرخ ارز را می‌فهمد. 

اردوغان تصریح کرد: مردم ترکیه باید منطقی رفتار کنند و از وحشت و هراس پس از سقوط لیر به رکودی بی‌سابقه خودداری کنند. تورم سالانه 20 درصدی فعلی ترکیه را می‌‌توان به سرعت حل کرد. 

رئیس‌جمهور ترکیه گفت: بی‌ثباتی نرخ ارز موقتی است و نتیجه سیاست‌های جدید اقتصادی دولت نیست. 

وی  ادامه داد: ما مصمم هستیم که از طریق سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال‌زایی، هر چیزی را صحیح است، برای کشورمان انجام دهیم، سیاست اقتصادی ترکیه بر اساس صادرات بنا نهاده شده است. به ‌عنوان دولتی که دارای شناخت و تجربه برای اداره بحران‌‌های مالی است، ما مصمم به غنیمت شمردن فرصت دوران بحرانی که جهان در آن قرار دارد، هستیم.

اردوغان در ادامه سخنانش افزود: افزایش قیمت‌‌ها در نتیجه افزایش قیمت ارز به‌ طور مستقیم بر سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال‌‌زایی تاثیری نخواهد گذاشت و نرخ رقابتی ارز منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال خواهد شد.

تنها ساعتی پس از این سخنرانی اردوغان،‌ ارزش لیر ترکیه باز هم سقوط کرد. 

اردوغان مکررا خواستار کاهش نرخ بهره به ‌‌منظور تقویت اقتصاد این کشور است و در همین راستا به‌ سرعت رؤسای بانک‌های مرکزی را تغییر می‌دهد؛ از جمله اخراج رئیس بانک مرکزی در اوایل امسال و 3 عضو کمیته سیاست پولی ترکیه که در ماه گذشته صورت گرفت. 

اردوغان چند سالی است که بشدت با افزایش نرخ بهره مخالف است و هر کس را که در این مسیر با وی مخالفت کند، از رئیس کل بانک مرکزی گرفته تا مدیران ارشد آن از سر راه برمی‌دارد. 

از سوی دیگر سقوط ارزش لیر و گرانی در ترکیه باعث برپایی تظاهرات اعتراضی شده است و رهبران احزاب اپوزیسیون بشدت عملکرد حزب حاکم عدالت و توسعه و رئیس‌جمهور این کشور را آماج انتقادات خود قرار داده‌اند. 

بسیاری از کارشناسان اقتصادی ترک می‌گویند پایین آوردن نرخ بهره یک اشتباه بسیار بزرگ است که می‌تواند اقتصاد این کشور را درگیر یک بحران بزرگ کند. 

روزنامه فایننشال‌‌تایمز طی گزارشی در رابطه با سیاست‌های اردوغان نوشت، رئیس‌جمهور ترکیه با هشدارهای فزاینده‌ای مبنی بر اینکه رویکرد خاص وی برای اداره اقتصاد 756 میلیارد دلاری ترکیه کارساز نیست، روبه‌رو است. 

به نوشته این گزارش، مخالفان در ترکیه هرگز تا این حد سرسخت نبوده‌اند. حتی اگر دیگران آنها را به‌ خیال‌بافی متهم کنند، متقاعد شده‌اند که اقتصاد در حال ورشکستگی به آنها کمک می‌کند تا اردوغان را سرنگون کنند. دوره بعدی انتخابات در سال 2023، صدمین سال تاسیس جمهوری ترکیه، خواهد بود اما برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که رأی‌گیری زودهنگام می‌تواند در اوایل نیمه نخست سال آینده برگزار شود.

 

* صف نان در ترکیه!

اوضاع ترکیه به قدری وخیم شده که برخی کانال‌های خبری اقدام به انتشار تصاویری از صف‌های طولانی خرید نان ارزان در ترکیه کرده‌اند. آنها اعلام کرده‌اند بعد از افزایش 30 درصدی قیمت نان در ترکیه، برخی از فروشگاه‌های نان در شهرهای مختلف اقدام به فروش نان بیات به قیمت ارزان‌تر می‌کنند که این موضوع باعث ایجاد صف در این مراکز شده است. قیمت نان اوایل هفته یک لیر و 75 قوروش بوده است که به 2 لیر و 25 قوروش رسیده است.

***

گروه سیاسی: بهارستان روز گذشته برای دومین بار در هفته جاری شاهد حضور 2 رئیس قوه بود تا پس از جلسه روز یکشنبه نمایندگان مردم با رئیس قوه قضائیه، رئیس‌جمهور نیز با حضور در مجلس شورای اسلامی در جمع نمایندگان سخنرانی کند. حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی در این جلسه بر لزوم درگیر نشدن قوا با حواشی تاکید کرد و محمدباقر قالیباف، رئیس قوه مقننه نیز با ماندگار خواندن رابطه میان مجلس یازدهم و دولت سیزدهم یادآور شد امروز مسؤولان محکوم به این هستند که کارآمدی دین در جامعه را نشان دهند. رئیسی در این نشست با تبریک روز مجلس و گرامیداشت سالگرد آیت‌الله شهید مدرس گفت: مشورت با دوستان مجلس و صاحب‌نظران را برای خود یک سرمایه تلقی می‌کنم. رئیس‌جمهور با اشاره به تقدم لایحه بر طرح در بیانات رهبر انقلاب در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: گاهی دغدغه نمایندگان به صورت طرح ارائه می‌شود؛ این حق نمایندگان است اما اگر طرح‌ها با نظر کارشناسان و دولتمردان باشد با غنای بیشتری تبدیل به قانون خواهد شد. وی ضمن تاکید بر مشخص شدن وضعیت احکام برنامه ششم توسعه گفت: بودجه ۱۴۰۱ نخستین سندی است که قرار است به مجلس ارائه شود. رئیس سازمان برنامه و بودجه برای تدوین لایحه بودجه از نظرات نمایندگان مجلس استفاده کرده و استفاده خواهد کرد. دولت می‌خواهد بودجه ۱۴۰۱ کسری و تورم نداشته و دارای رشد اقتصادی باشد. رئیس‌جمهور قانون‌گذاری و ریل‌گذاری برای حرکت جامعه را وظیفه و مسؤولیت بزرگ مجلس شورای اسلامی دانست و گفت: مجلس جلوه اراده، رأی و تشخیص مردم است و امروز در کشورمان این ریل‌گذاری برای جامعه در شکل قانون‌گذاری جلوه یافته است. رئیسی با تاکید بر ضرورت توجه به اجرای قانون گفت: همه اشخاص و مسؤولان بدون استثنا باید خود را با قانون تعریف کنند و خود را موظف به اجرای قانون بدانند، زیرا قانون محور اداره جامعه است. وی با بیان اینکه بهترین و مهم‌ترین معیار اجرای عدالت، اجرای قانون است، خاطرنشان کرد: معیار اجرای عدالت در جامعه توافق بر اجرای قانون است و به هر میزان قانون اجرا شود عدالت اجرا شده و هر میزان که قانون نقض شود عدالت نقض شده است، لذا هیچ‌کس نباید به خود اجازه نقض قانون را بدهد. 

رئیس‌جمهور به‌روز بودن و کارآمد بودن قوانین را مهم دانست و گفت: اما مهم‌تر از آن تلاش برای تنقیح قوانین است که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تاکید کردند و مجلس در این موضوع محوریت دارد. رئیسی همگرایی، همدلی و انسجام همه بخش‌های کشور را لازمه اجرای درست قوانین دانست و تاکید کرد: هماهنگی و یکپارچگی ۳ قوه در همه دستگاه‌ها و نهادها یک تاکتیک نیست، بلکه راهبردی است که به هیچ عنوان نباید خدشه‌دار شود. وی با اشاره به نیاز جدی کشور به انسجام و همدلی تصریح کرد: هرگز نباید گرفتار مسائل حاشیه‌ای شد و باید با انسجام و همدلی بر موضوعات اصلی کشور متمرکز شد. رئیسی گفت: هدف از انسجام قوا و یکپارچگی همه دستگاه‌ها و نهادها، برای خدمت و گره‌گشایی از زندگی مردم و پیشرفت امور کشور است. رئیس‌جمهور بر تعیین اولویت‌ها برای رفع مشکلات جامعه تاکید کرد و گفت: دولت خود را موظف می‌داند از دیدگاه نخبگان، صاحب‌نظران بویژه نمایندگان مجلس و کمیسیون‌های تخصصی برای حل مسائل کشور استفاده کند. وی افزود: دولت بر اجرای عدالت بر اساس آمایش سرزمینی و راه‌اندازی سامانه‌های اطلاعاتی، اصلاح ناترازی بانک‌ها، توانمندسازی بخش خصوصی و فعال کردن فضای کسب و کار تاکید دارد. رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود با گرامیداشت یاد و شخصیت شهید مدرس اظهار داشت: شهید مدرس اسوه شجاعت، تقوا، علم، فرهیختگی و روشنفکری است و مهم‌ترین شاخصه ایشان در کنار مبارزه با استبداد و استعمار، پیوند معنویت و سیاست است. رئیسی گفت: نتیجه بی‌توجهی به معنویت و سیاست در دنیای امروز افزایش کلاهک‌های اتمی، ۷۰ سال ظلم به مردم فلسطین و ظلم‌های بسیاری است که در نقاط مختلف جهان اتفاق می‌افتد اما مکتب شهید مدرس و ادامه آن توسط امام راحل بر مبنای دینداری، خداخواهی و عدالت‌طلبی استوار است که می‌تواند جامعه بشری را به سعادت برساند. 

 

* محکوم به کارآمدی هستیم

رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست با اشاره به عملکرد 100 روزه‌ دولت سیزدهم ادامه داد: بنده به عنوان یک نماینده مجلس، گواهی می‌دهم انصافا در این مدت دولت، تلاش مجاهدانه و پرکاری داشته و حتی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها هم مشغول کار بوده است. محمدباقر قالیباف با تاکید بر اینکه مردمی بودن و توجه مسؤولان به سفرهای استانی مساله‌ای بسیار حائز اهمیت است، عنوان کرد: مسؤولان باید بین مردم باشند و صحبت‌ها و درددل مردم را گوش دهند و میزهای کاری نباید ما را از مردم غافل کند. البته برخی به سفرهای استانی رئیس‌جمهور نقد‌هایی دارند اما نفس سفر و در بین مردم بودن و شنیدن درددل مردم باعث می‌شود ما از مردم غافل نشویم. وی اقدام دولت در واکسیناسیون عمومی را کاری کارستان دانست و افزود: دولت طی 70 روز با کار مجاهدانه آمار 700 نفر تلفات در روز را به 100 نفر رساند. قالیباف درباره مذاکرات برجامی خطاب به رئیس‌جمهور، گفت: در حوزه سیاست خارجی با رفع تحریم از طریق مذاکره خوب و عزتمندانه و توافق خوب و عادلانه، حق ملت ایران باید گرفته شود و این تحریم ظالمانه از دوش ملت برداشته شود. وی درباره رابطه دولت و مجلس اظهار داشت: مجلس یازدهم و دولت سیزدهم باید رابطه‌ای ماندگار و مثال‌زدنی برای آیندگان داشته باشند؛ همکاری ما بدون‌شک همکاری مسؤولانه و عزتمندانه است. مجلس خود را یار و یاور یکایک اعضای هیات دولت و رئیس دولت برای حل مشکلات مردم می‌داند. رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بنده و همکارانم در کمک به حل مشکلات مردم دریغ نمی‌کنیم و می‌دانیم بار مسؤولیت حل مشکلات مردم بر دوش دولت است؛ صادقانه و محکم پای کار هستیم. اگر همکاری و همدلی دولت و مجلس منجر به هم‌افزایی و کارآمدی برای حل مشکلات مردم نشود، هیچ ارزشی ندارد. ما امروز محکوم به این هستیم که کارآمدی دین در جامعه را نشان دهیم و همکار و همراه دولت خواهیم بود. قالیباف افزود: ما همیشه درباره مسائل و مشکلات کشور با یکدیگر بحث می‌کنیم، حرف می‌زنیم و بعضا از گذشته‌ها گله می‌کنیم اما باید دیگر از این رویه عبور کنیم و به این مساله واقف باشیم که مهم‌تر از گذشته آن است که در آینده می‌خواهیم چه کنیم و البته باید گذشته هم آسیب‌شناسی شود. رئیس مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: ما باید تصمیمات سخت، باقوت و شجاعانه بگیریم. اگر تصمیمات ما عاقلانه، عالمانه و انقلابی باشد قطعا مردم هزینه آن را می‌دهند اما باید مطمئن باشند این تصمیمات در طرح و اجرا کاملا عاقلانه و عادلانه باشد. قالیباف ادامه داد: برای مثال ما از همین حالا باید بدانیم برای بودجه 1401 و برنامه هفتم توسعه می‌خواهیم چه کنیم و باید بودجه 1401 منطبق با برنامه هفتم توسعه تدوین شود. وی بیان کرد: در حال حاضر ما فهم مشترکی از برنامه هفتم توسعه با یکدیگر نداریم و حتما باید به فهم مشترکی در این زمینه برسیم. مشکلات کشور بسیار زیاد و لیست بلند بالایی است اما به اعتقاد بنده اقتصاد، آب و جمعیت ۳ چالش بزرگ کشورمان است که تکلیف مساله آب مشخص است و نمی‌خواهم در اینجا به آن بپردازم و منظورم از مشکل جمعیت بحث موالید، مهاجرت و اختلاف طبقاتی است. 

عصر روز گذشته در منطقه هیرمند در مرز افغانستان درگیری میان اشرار مستقر در افغانستان و نیروهای مرزبانی کشورمان روی داد که اشرار پس از مواجهه با پاسخ قاطع نیروهای ایران مستقر در مرزهای شرقی مجبور به عقب‌نشینی شدند. در منطقه شغالک در نزدیکی ولایت نیمروز بر سر یک سوءتفاهم مرزی درگیری‌ای رخ داد. گفتنی است بر خلاف شایعات منتشر شده، در این درگیری هیچ‌یک از پاسگاه‌های مرزی ایران تصرف نشده و تلفاتی نیز در میان نیروهای مرزبانی وجود نداشته است. اشرار به دلیل اختلاف بر سر اراضی کشاورزی در خط مرزی دست به تهاجم زدند که با پاسخ محکم نیروهای مرزبانی مواجه شدند. معاون امنیتی و انتظامی استانداری سیستان‌و‌بلوچستان نیز روز گذشته در گفت‌وگو با تسنیم گفت: شرایط در مرز ایران و افغانستان آرام است. محمدهادی مرعشی اظهار داشت: شاهد ناآرامی مرزی در مرزهای مشترک با افغانستان در محدوده شهرستان هیرمند بودیم که درگیری سطحی بوده و به پایان رسیده است. معاون امنیتی و انتظامی استانداری سیستان‌و‌بلوچستان با اشاره به اینکه مردم نباید به شایعات منتشر شده در فضای مجازی توجه کنند، گفت: تیراندازی متقابل کوتاه بوده و آسیبی به پاسگاه‌های مرزی و مرزبانان جمهوری اسلامی وارد نشده و ابعاد حادثه در حال بررسی است. لازم به ذکر است بعد از ظهر روز گذشته ویدئوهایی در فضای مجازی در این باره منتشر شد که نشان از تخریب برخی مقرهای در خاک افغانستان داشت. برخی منابع احتمال داده‌اند تخریب این مقرها ناشی از حملات توپخانه‌ای یا پهپادی ایران باشد.

 

مراسم استقبال از پیکر شهید مدافع حرم «محمدرضا بیات» که پیکر مطهرش بعد از 5 سال در سوریه کشف و هویتش از طریق آزمایش DNA شناسایی شده بود، روز گذشته در مشهد برگزار شد. 

این شهید بزرگوار سال 65 در محله فلاح تهران چشم به جهان گشود. شهید بیات سال 1394 وارد لشکر عملیاتی 27 محمدرسول‌الله(ص) شد. وی قبل از ورود به لشکر، در اورژانس 115 کار می‌کرد و دوره‌های کامل امداد را دیده بود. به همین دلیل شهید بیات از این حیث هم در سوریه فعال بود و نهایتا به لشکر فاطمیون منتقل شد و به عنوان فرمانده عملیاتی شروع به کار کرد. 

پدر شهید بیات درباره شهادت پسرش می‌گوید: «فروردین‌ماه سال 1395 برای تثبیت ارتفاعات العیس واقع در حلب به‌ همراه همرزمان خود آنجا رفته بود که در کمین تکفیری‌ها که حدود 200 نفر بودند، گرفتار شدند. نخستین نفر هم محمدرضا بود که از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت و بعد از شهادت او و دوستانش، تکفیری‌ها بدن آنها را به گلوله بستند تا دیگر هیچ‌ چیزی از آنها باقی نماند». 

در نهایت پیکر مطهر این شهید مدافع حرم بعد از گذشت 5 سال از شهادتش، طی عملیات تفحص پیکر مطهر شهدا توسط تیم تفحص ایثارگران سپاه و نقسا در سوریه کشف و هویتش از طریق آزمایش DNA شناسایی شد. 

لازم به ذکر است مراسم تشییع پیکر مطهر این شهید امروز با حضور عموم مردم برگزار می‌شود. پیکر شهید بیات ساعت 9:30 صبح از میدان جلیلی (مقابل منزل شهید) به سمت مسجد ناظریه روی دستان مردم تهران تشییع خواهد شد. پیکر مطهر این شهید مدافع حرم در یادمان او واقع در قطعه 26 گلزار شهدای بهشت زهرا(س)، ردیف 66، شماره 9 تدفین می‌شود.

 

گروه بین‌الملل: صبح دیروز رسانه‌ها از کشته و زخمی شدن 11 نفر در پی تیراندازی یک دانش‌آموز دبیرستانی در یکی از مدارس ایالت میشیگان خبر دادند. به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از سی‌ان‌ان، در این حادثه که عصر سه‌شنبه (به وقت محلی) رخ داد، 3 دانش‌آموز کشته و 8 نفر از جمله یک معلم مجروح شدند. بر اساس این گزارش، پس از کشته شدن ۳ دانش‌آموز و مجروح شدن ۸ نفر دیگر در تیراندازی بعد از‌ظهر سه‌شنبه در دبیرستانی در آکسفورد میشیگان، یک پسر 15 ساله به عنوان عامل این جنایت بازداشت شد. دانش‌آموزان کشته شده این دبیرستان «تیت مایر» 16 ساله، «هانا سنت جولیانا» 14ساله و «مدیسین بالدوین» 17ساله بودند. به گفته «مایکل بوچارد» کلانتر اوکلند، 8 مجروح این حادثه شامل 7 دانش‌آموز و یک معلم هستند که هدف گلوله قرار گرفتند. حال ۳ نفر از جمله یک دختر 14 ساله که پس از انجام عمل جراحی زیر دستگاه تنفس مصنوعی قرار دارد و یک پسر 14 ساله که از ناحیه فک و سر زخمی شده، وخیم است. بوچارد افزود: تعداد زیادی از افراد حین فرار از محل حادثه دچار سانحه شدند که در حال مداوا هستند. «گرچن ویتمر» فرماندار ایالت میشیگان در این باره گفت: «من فکر می‌کنم این بدترین کابوس هر پدر و مادری است». وی افزود: تیراندازی در مدارس «یک مشکل منحصر به فرد آمریکایی است که ما باید به آن رسیدگی کنیم». ویتمر گفت: «این یک تراژدی غیرقابل تصور است». کلانتر اوکلند طی یک کنفرانس خبری درباره جزئیات تیراندازی گفت: مظنون، یک نوجوان 15 ساله و دانش‌آموز سال دوم دبیرستان است که ۲ تا ۳ دقیقه پس از حضور نیروهای امنیتی در محوطه مدرسه، بدون درگیری با آنها بازداشت شد. وی افزود: یک دوربین فیلمبرداری در مدرسه نشان داد دانش‌آموز مسلح «با اسلحه از دستشویی بیرون آمد» اما مشخص نیست بعد از آن کجا رفت. «دیوید کولتر» مدیر اجرایی اوکلند نیز گفت مظنون در دهکده کودکان کانتی اوکلند (یک مرکز بازداشت نوجوانان) تحت بازداشت است. وی گفت: مظنون با اسلحه نیمه‌اتوماتیکی که توسط پدر وی روز جمعه خریداری شده بود شلیک کرده است. مقامات چندین گلوله را در مدرسه کشف کردند و معتقدند 15 تا 20 گلوله شلیک شده است. به گفته برخی ناظران، مقامات امنیتی از نحوه وارد کردن اسلحه توسط این دانش‌آموز به مدرسه آگاهند اما از افشای این جزئیات خودداری کردند. این حادثه بار دیگر بحث‌ها درباره قانون حمل سلاح در آمریکا را داغ کرد. «مایک مک کیب» معاون کلانتر اوکلند در میشیگان گفت حکم بازرسی خانه مظنون صادر شده و مظنون می‌تواند به عنوان یک بزرگسال متهم شود. 

 

* واکنش بایدن به حادثه تیراندازی

«جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در جریان بازدید از یک دانشکده فنی در «مینه‌سوتا» درباره این حادثه گفت: «این حادثه جامعه را در شوک فرو برده است. قلب من همراه با خانواده‌هایی است که غم و اندوه غیرقابل تصور از دست دادن یکی از عزیزان خود را تحمل می‌کنند». این اظهارنظر بایدن در حالی است که از زمان آغاز ریاست‌‌جمهوری او موارد تیراندازی‌های منجر به قتل در بین شهروندان این کشور روند صعودی داشته است. طبق گزارش رویترز، جدیدترین حادثه تیراندازی در دبیرستان میشیگان احتمالا به بحث‌ها درباره کنترل سلاح و مراقبت از سلامت روان در ایالات متحده دامن می‌زند، زیرا بسیاری از ایالات آمریکا، امکان دسترسی آسان به سلاح گرم را در حالی فراهم کرده‌اند که اهمیتی به اختلال‌های روانی در دارندگان سلاح نمی‌دهند. 

این نخستین‌بار نیست که چنین حوادثی در ایالات متحده به دلیل آزاد بودن حمل سلاح به وقوع می‌پیوندد، پیش از این نیز بارها در ایالات دیگر آمریکا افرادی با شلیک به سمت دیگران، فاجعه‌هایی مشابه را رقم زده‌اند اما با این حال، لابی سلاح در ایالات متحده آمریکا به اندازه‌ای قدرت دارد که تاکنون حتی کنگره آمریکا نیز حاضر نشده است قوانینی را برای محدود کردن حمل سلاح در این کشور وضع کند. از طرف دیگر، جو بایدن نیز زمانی که به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا روی کار آمد، وعده‌های زیادی برای محدود کردن سلاح در آمریکا داد اما تاکنون هیچ‌گونه اقدام ملموسی در این رابطه نشده است. 

 

* افزایش خشونت‌های مسلحانه در آمریکا

با روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، این کشور شاهد افزایش هرچه بیشتر و بدون وقفه خرید سلاح از سوی شهروندان آمریکایی بوده که کارشناسان آن را از علل شدت گرفتن تیراندازی‌های وسیع در آمریکا دانسته‌اند. طبق گزارش نهاد غیردولتی «آرشیو خشونت‌های مسلحانه» در 5 ماه نخست سال ۲۰۲۱، ۲۳۱ مورد تیراندازی جمعی در آمریکا اتفاق افتاده است. سال ۲۰۱۹ تیراندازی‌های جمعی ۴۱۷ مورد بود که سال ۲۰۲۰ این خشونت‌ها به ۶۰۰ مورد رسید. 

تیراندازی منجر به کشتار جمعی در آمریکا بویژه در اواخر قرن بیستم میلادی به یک پدیده رایج در این کشور بدل شد. پیش از آن، هنگامی که یک واقعه تیراندازی منجر به کشتار جمعی در آمریکا رخ می‌داد، فاصله زمانی تا حادثه مشابه بعدی به طور میانگین 6 ماه بود اما در دهه‌ها و بویژه سال‌های اخیر، میزان خشونت در آمریکا افزایش یافته به طوری که شاید هر هفته، اخبار مربوط به تیراندازی‌های مرگبار در گوشه و کنار این کشور منتشر ‌شود. 

 

* افزایش موارد تیراندازی در مدارس در دوره پساکرونا

اگر چه با شیوع کرونا و قرنطینه حداکثری در آمریکا آمارها کاهش تیراندازی‌ها را نشان می‌داد اما تیراندازی مرگبار عصر سه‌شنبه در میشیگان یک بار دیگر توجهات را به روند صعودی این قبیل جنایات در آمریکا جلب کرد. بر اساس آخرین آمارها، از آغاز سال 2021 تاکنون 28 تیراندازی منجر به جراحت یا مرگ در مدارس آمریکا رخ داده است که 20 مورد از آنها از اول آگوست گزارش شده است. نشریه خبری «هفته آموزش» در این باره نوشت حداقل 9 نفر بر اثر تیراندازی در مدارس آمریکا از ابتدای امسال کشته شده‌اند که 2 نفر آنها توسط افسران پلیس هدف گلوله قرار گرفته‌اند. تیراندازی در مدارس به روش‌های مختلف توسط سازمان‌های مختلف محاسبه می‌شود اما در مجموع آمارها تفاوتی با یکدیگر ندارد. یک گروه حامی کنترل اسلحه که از گزارش‌های خبری برای ردیابی شلیک گلوله در داخل مدارس استفاده می‌کند، اعلام کرده است ۱۳۸ مورد از این نوع جنایات را سال ۲۰۲۱ تا اواسط نوامبر ضبط کرده است. «نوآ لوین» سخنگوی این گروه گفت 32 مورد تیراندازی در محوطه مدرسه در ماه سپتامبر و 32 مورد دیگر در ماه اکتبر گزارش شده است که بیشترین تعداد در یک ماه از زمان شروع شمارش این گروه در سال 2013 است. ماه گذشته میلادی تیراندازی‌ای که به گفته مقامات در جریان دعوا در دبیرستانی در آرلینگتون تگزاس رخ داد، ۴ نفر را مجروح کرد. ماه سپتامبر نیز یک دانش‌آموز در دبیرستان خود در «وینستون- سالم» به روی همکلاسی‌هایش آتش گشود. ماه آگوست نیز یک دختر 8 ساله در خارج از یک بازی فوتبال دبیرستانی در شارون هیل پنسیلوانیا به ضرب گلوله کشته شد. 

تیراندازی‌های گسترده در همه مکان‌های عمومی، نه فقط مدارس، سال 2020 کاهش یافت اما به نظر می‌رسد سایر انواع تیراندازی - از جمله قتل‌هایی که در آن قاتل قربانی را می‌شناخته- سال 2020 بیشتر از سال 2019 بوده است. آرشیو خشونت با سلاح گرم که تیراندازی دسته‌جمعی را به عنوان قسمی تعریف می‌کند که در آن ۴ نفر یا بیشتر، بدون احتساب عامل، مجروح یا کشته می‌شوند، سال 2020 تعداد 611 مورد تیراندازی را ثبت کرد که در مقایسه با 417 مورد سال قبل افزایش داشته است. آمار این گروه برای سال 2021 در حال حاضر که حدود یک ماه تا پایان سال باقی مانده بیش از 650 مورد است.

گروه اجتماعی: ردیف بودجه شهرداری‌ها در بودجه سال آینده در حالی حذف شده است که آلودگی هوا این روزها ساکنان تهران و کلانشهرها را کلافه کرده و نفس آنها را به شماره انداخته است. به گزارش «وطن‌امروز»، هر سال با سرد شدن دمای هوا شهروندان تهرانی و ساکنان کلانشهرها با معضل آلودگی هوا -که اغلب ناشی از دود خودروها بویژه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی است- مواجه می‌شوند؛ پدیده شومی که به دنبال وارونگی هوا و سکون جوی در شهرهای بزرگ اتفاق می‌افتد تا سلامت جامعه را به مخاطره بیندازد. طبق بررسی‌های موجود، بیش از نیمی از اتوبوس‌های ناوگان حمل‌ونقل شهری پایتخت فرسوده‌اند یا با عمری بالا در حال فعالیتند و از آنجا که طی چند سال گذشته اقدام خاصی در راستای مرمت و نوسازی این ناوگان انجام نشده است، این موضوع اکنون به چالشی مخاطره‌آمیز برای مدیران شهری تبدیل شده و آنها باید با تعامل با دولت تکالیف خود را در این بخش انجام دهند. اکنون نیز چون ردیف بودجه شهرداری‌ها در بودجه سال 1401 حذف شده است این موضوع نگرانی‌هایی را برای آنها ایجاد کرده، طوری که داد رئیس شورای شهر را هم درآورده است. مهدی چمران با انتقاد از سازمان برنامه و بودجه به دلیل حذف بودجه شهرداری‌ها گفت: برای آلودگی هوای تهران نگرانیم، پایتخت بودجه می‌خواهد، شهردار باید به میدان بیاید. با گفتاردرمانی کاری نمی‌شود کرد. رئیس شورای اسلامی شهر تهران با اعلام اینکه متاسفانه سازمان برنامه و بودجه به دلیل کمبود منابع یا عدم آشنایی، مواد حمایتی شهرداری‌ها در بودجه سال 1401 را حذف کرده، گفت: این امر سبب نگرانی شهرداری‌ها و شوراهای سراسر کشور شده که امیدواریم این مهم در هیات دولت اصلاح شود. 

چمران با اشاره به ارائه بودجه پیشنهادی از سوی سازمان برنامه و بودجه و حذف مواد حمایتی شهرداری‌ها در آن، گفت: در بودجه سال 1400 ردیف‌ها و تبصره‌هایی پیش‌بینی شده بود که بر اساس آنها هم برای اتوبوسرانی و مترو و هم سایر درآمد‌هایی که می‌توانست به شهرداری‌ها کمک کند، ارقامی پیش‌بینی شده بود. وی ادامه داد: با این اوصاف اما در بودجه پیشنهادی سال 1401 که از طرف سازمان برنامه و بودجه تهیه شده و ابتدا باید در هیات دولت بررسی و سپس در مجلس به تصویب برسد، ردیف‌های حمایتی از شهرداری‌های کشور حذف شده است. البته لازم به ذکر است که مبنای بودجه‌ای که به مجلس ارائه می‌شود همین بودجه پیشنهادی از سوی سازمان برنامه و بودجه است. 

رئیس شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه شهرداری‌ها از دولت بودجه نمی‌گیرند و در ردیف‌های بودجه‌ای دولت نیستند، ادامه داد: به همین سبب ردیف‌ها، کمک‌ها و مواردی را در بودجه دولت پیش‌بینی می‌کنند که از آن طریق بتوانند بودجه‌های شهرداری‌ها را افزایش دهند. به عنوان مثال وام بگیرند یا بتوانند اوراق قرضه بفروشند تا برای موارد ضروری و پرکاربرد شهرداری‌ها تلاش کنند. 

چمران ادامه داد: برای خرید اتوبوس و مترو علاوه بر شهرداری‌ها، دولت هم باید سهم خود را بپردازد. از سوی دیگر شهرداری‌ها در بحث تامین تجهیزات و زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی نیاز به کمک‌های مالی و حمایت‌های قانونی دارند که همه اینها نیاز به مقدماتی دارد که باید در دولت پیش‌بینی شود. 

وی افزود: این موضوعات در بودجه 1400 پیش‌بینی شده بود هر چند کافی نبود و کامل هم تخصیص پیدا نکرد اما انتظار هم نداشتیم که به یکباره همه این مواد حمایتی از بودجه سال آینده حذف شود. این موضوع شهرداری‌ها و شوراهای کشور را نگران و ناراحت کرده و آنها به طور مرتب تماس می‌گیرند که در سال آینده سرنوشت شهر‌ها و معضلات آنها چه می‌شود. 

چمران خاطرنشان کرد: خوشبختانه با مطرح شدن این مساله، این مهم در دولت در حال پیگیری است که امیدواریم اصلاح شود. رئیس شورای اسلامی شهر تهران گفت: البته در بودجه مصوب سال 1400 موادی که در ارتباط با فروش اوراق قرضه بوده عملیاتی شده اما در مورد خرید‌های خارجی بویژه خرید واگن هنوز برنامه عملیاتی اجرا نشده و در حال حاضر در مرحله عقد قرارداد است. 

مهدی چمران با ابراز امیدواری نسبت به اجرایی شدن این موارد تا پایان سال اجرایی، بر کمبود ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی نیز تاکید کرد و افزود: تهران در حال حاضر نیاز به 2 هزار دستگاه اتوبوس دارد، چنانچه ردیف‌های مصوب بودجه 1400 محقق شود می‌توانیم 400 دستگاه اتوبوس به ناوگان اضافه کنیم؛ هرچند با شرایط ایده‌آل‌ فاصله خواهیم داشت اما همین تعداد هم تاثیرگذار خواهد بود. 

***

محمدحسن آصفری*: یکی از الزاماتی که در مجلس به تصویب رسید، قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران است. اگر این اقدام و مصوبه راهبردی مجلس نبود، مطمئنا فشار غرب و آمریکایی‌ها به ملت ایران بیشتر می‌شد. آنها به دنبال ایران‌هراسی و انزوای تهران بودند و می‌خواستند با حربه ایران‌هراسی در دنیا مشکلات جدیدی را برای تهران ایجاد کنند.

قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها باعث شد آمریکایی‌ها متوجه شوند پایان کار را آنها مشخص نمی‌کنند و بن‌بست را آنها تعیین نمی‌کنند و نمی‌توانند با اتخاذ هر تصمیمی برای جمهوری اسلامی مانع ایجاد کنند و اگر آنها بخواهند هر برگی را علیه ما رو کنند، جمهوری اسلامی برگ جدیدتری را رو می‌کند. 

آمریکایی‌ها فکر می‌کنند با افزایش فشار می‌توانند تهران را از پیگیری حقوق خود منصرف کنند اما ما مدعی چرایی عدم اجرای تعهدات طرف غربی در برجام هستیم و از بیم تهدیدات آمریکا انتظارات حق خود را فراموش نخواهیم کرد. قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها توانست قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات را بالا ببرد و همچنین توانست جلوی تحریم‌ها و قطعنامه‌های بیشتر علیه کشورمان را بگیرد. این در حالی است که تمام اینها فشار بیشتر علیه تهران بود. 

قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها پایان کار نیست و ما روند مذاکرات را بررسی می‌کنیم و اگر این روند طوری باشد که متوجه شویم طرف مقابل دنبال دبه کردن و سوءاستفاده است، برگه‌های نزد خود را در زمان مقرر رو خواهیم کرد که می‌توان به عدم حضور در «‌ان‌پی‌تی» و بالاتر بردن سطح غنی‌سازی اورانیوم و تغییر در روند فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای اشاره کرد. 

اگر طرف مقابل از زیاده‌خواهی و سوءاستفاده دست برندارد، مجلس شورای اسلامی در زمان مقرر برگه‌های جدید را با ورود به موضوعات خاص رو خواهد کرد و دولت را ملزم به اجرای تصمیماتی خواهد کرد که به نفع آمریکایی‌ها نخواهد بود. 

روش مذاکرات در دولت سیزدهم تغییر کرده اما مطالبات و خواسته‌های ایران هیچ تغییری نکرده و جمهوری اسلامی همچنان مطالبات گذشته خود را مبنی بر لغو همه تحریم‌های هسته‌ای و لغو فشارهای اقتصادی اعلام کرده و خواهان آن است. 

* نایب‌رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس