تئاتر مدرن در ایران هیچ‌گاه به معنایی که در مبدا شکل‌گیری‌اش تبدیل به جریان سیال هنری شد، نتوانست جایگاهی مردمی پیدا کند و از آغاز تا امروز، همواره به عنوان هنری شناخته شده که طبقه یا قشری که علایق فرهنگی خاص‌تر و متمرکزتر دارند را به سمت خود جلب کرده است. به گزارش «وطن‌امروز»، فضایی که تئاتر در ایران طی کرد، بیشتر در بروز و ظهورهایی که عوامل تئاتر در سینما داشتند، شناخته شد. بسیاری از چهره‌های شاخص تئاتر که اساتید ستاره‌های سینما هستند، به اندازه این ستاره‌ها دیده و شناخته نشدند و شاید همین موضوع یکی از دلایل ادعای نخبگانی بودن و خاص بودن مخاطبان تئاتر باشد. در روزگار معاصر و اتفاقا همین ایام نیز به‌رغم اینکه فقط در تهران و در شرایط عادی، هر شب بیش از 100 عنوان اجرا روی صحنه می‌رود اما تئاتر هنوز به عنوان هنری که برای مخاطب عام قابل پذیرش باشد، تعریف نمی‌شود. سالن‌های کوچک، بلیت‌های گران و فضای روشنفکری، سرد و خموده عمده نمایش‌هایی که در کشور روی صحنه می‌روند، با نتیجه‌ای طبیعی همراه خواهد بود و آن اندکی مخاطب است. مخاطب اندک تئاتر البته به معنای مخالفت عامه مردم با مساله نمایش نیست. گاهی همین گرانی بلیت، گاهی فضای محفلی تئاترها و گاه دلایل دیگری که فراوانند، باعث می‌شوند، مردم بماهو مردم، ارتباط خوبی با این فضا برقرار نکنند اما نمایش را دوست دارند. تعزیه که نوعا نمایشی ایرانی و برخاسته از فرهنگ ایرانی است، همواره مخاطبان گسترده خود را داشته و دارد. در این میان یک ابداع در ماجرای نمایش در ۲ دهه گذشته موجب شده است، نمایش به امری عام‌تر تبدیل شود؛ «نمایش‌ میدانی». نمایش میدانی، عنوانی است که به خاطر وسعت صحنه و حجم اجرا، روی این شکل از نمایش‌ گذاشته شد. 

«شب آفتابی» سرآمد نمایش‌های محیطی در سال‌های بعد از انقلاب است؛ نمایشی منحصر به فرد به کارگردانی بهزاد بهزادپور که پیش از خودش نمونه مشابه نداشت، البته بسیاری معتقدند شب آفتابی تکرار نیز نشد. اگر چه نمونه‌های مشابهی از آن با نام‌های دیگر اجرا شد. بعد از «شب آفتابی» البته نمایش میدانی توسعه نیز پیدا کرد؛ هم در شکل اجرا و هم در الگوی روایت. تجهیزات و دستاوردهای هنری جدید نیز به کمک شکل‌های جدیدی از اجرا و روایت آمد. در شهرستان‌ها نیز برخی به شیوه خود نمایش‌های میدانی را روی صحنه بردند. در مشهد، تبریز و بوشهر این اتفاق افتاد و البته دستیاران و فعالان «شب آفتابی» توانستند هر کدام خودشان به کارگردانی و تهیه‌کنندگی نمایش‌هایی که خودشان طراحی کرده بودند، بپردازند. اگر چه «شب آفتابی» کار بشدت پرزحمتی بود که هم از لحاظ فرم و هم از نظر محتوا و ارتباطی که با مخاطب برقرار می‌کرد، منحصر‌به‌فرد می‌نمود اما همراهی مخاطب موجب می‌شد انگیزه و علاقه برای اجرای نمونه‌هایی شبیه آن در ایام مختلف سال و در سال‌های بعد ادامه پیدا کند. «شب آفتابی» و دیگر نمایش‌های مشابه آن بیش از 10 سال پیاپی در حالی به اجرای خود ادامه داد که ابعاد مختلف نمایش هر کدام در طول سالیان توسعه‌های فنی و فرمی و محتوایی داشتند. گستردگی مساحت و فضای اجرا هر بار بیش از پیش می‌شد و به همین ترتیب تعداد نیروها نیز افزایش پیدا می‌کرد. سیر محتوایی نمایش نیز به سمتی می‌رفت که بتواند مخاطبان عام‌تری را با خود همراه کند، چنانکه در جهان عرب نیز این اجراها با استقبال مردم همراه شد. یکی از این گونه نمایش‌ها در ایام پیاده‌روی اربعین، در نجف اشرف روی صحنه می‌رفت و در هر اجرا بیش از 5000 مخاطب داشت. این اجراها در طول شبانه‌روز چند بار تکرار می‌شد و هر بار بر تعداد مخاطبان افزوده می‌شد. جهات تکنیکی و دخیل کردن نور و صدا و افکت‌های مختلف، جلوه‌های بصری، میدانی و سینمایی- که تنها یک کارکشته تئاتر و سینما می‌تواند از پس آن برآید- نیز با توسعه تجهیزات شکل‌های جدیدتری پیدا می‌کرد. گاهی موجب آسان‌تر شدن صحنه و طراحی‌ها می‌شد و گاه به فراخور یک تکنولوژی جدید لازم است قصه نیز به شکل دیگری روایت شود. یکی از مدیریت‌های خارق‌العاده در فضای نمایش‌های میدانی، مدیریت منابع انسانی است که روزانه صورت می‌گیرد. استفاده همزمان از چندصد هنرور، فضا را برای مخاطبان حیرت‌انگیز می‌کند. این اتفاق در کمتر رویداد هنری قابل اجراست. این نمایش‌ها که زمان اجرای کوتاه‌ترین آنها بیش از ۲ ساعت است، کلاس درس تاریخ دینی و آیینی نیز هستند. در «شب آفتابی» از زاویه نگاه یک شیعه هنرمند، روایتی از آغاز خلقت تا عصر ظهور چنان عامه‌فهم منتقل می‌شد که در کمتر اثر نمایشی تاریخی دیده شده بود. این نمایش‌ها معمولا 4 پرده اصلی داشت و احتمالا دارد؛ «قصه انبیا»، «حوادث صدر اسلام»، «تاریخ معاصر» و «ظهور امام زمان(عج)». یکی از مهیج‌ترین بخش‌های نمایش «شب آفتابی» و برخی نمایش‌هایی که با تم «شب آفتابی» اجرا می‌شوند، واقعه عاشورای حسینی در وسعت میدانی بزرگ‌تر از تکیه‌ها و میادین اجرای تعزیه بود. آشنایی عاطفی، اعتقادی و تاریخی مردم با «عاشورا» همیشه این بخش را به یکی از مهیج‌ترین بخش‌های نمایش تبدیل می‌کند. در همان دورانی که «شب آفتابی» روی صحنه می‌رفت، رهبر انقلاب در دیداری با تیم سازنده نمایش میدانی «شب آفتابی» از آنها خواستند این کار تکثیر و در سایر شهرستان نیز اجرا شود. نمایشی که به تعبیر رهبری «مثل تئاتر از غرب به ما نرسیده و طراحی بومی و اسلامی دارد». 

حالا چند سال است فرم اجرای «شب آفتابی»، البته با تغییراتی که توسط هنرمندان و به شکلی هنرمندانه صورت داده‌اند، به موضوعات مختلف و متعددی که برای فضای عمومی قابل درک است، می‌پردازد. بر این اساس قرار است در تازه‌ترین نمایش میدانی که در تهران اجرا خواهد شد، مساله «غدیر» در محوریت قرار گیرد. 

***

گروه بین‌الملل: ناتو روز چهارشنبه رسما از سوئد و فنلاند برای پیوستن به این ائتلاف دعوت کرد. این دعوت پس از آن رقم خورد که ترکیه شامگاه سه‌شنبه مخالفت خود را با عضویت این ۲ کشور کنار گذاشت. در بیانیه ناتو آمده است: «الحاق فنلاند و سوئد آنها را ایمن‌تر، ناتو را قوی‌تر و منطقه یورو- آتلانتیک را امن‌تر می‌کند. امنیت فنلاند و سوئد برای ائتلاف از جمله در طول فرآیند الحاق اهمیت مستقیم دارد». این تصمیم اکنون برای تصویب نهایی به پارلمان و مجلس قانونگذاری 30 کشور عضو خواهد رفت. تفاهمنامه سه‌جانبه ترکیه، فنلاند و سوئد درباره ناتو شامگاه سه‌شنبه (بامداد دیروز به وقت ایران) در مادرید، پایتخت اسپانیا با حضور سران و وزرای خارجه ۳ کشور به امضا رسید. این در حالی است که اردوغان قبل از حرکت به سوی مادرید، اعلام کرده بود رویکرد سیاسی- امنیتی سوئد و فنلاند، مصداق حمایت از بی‌اعتنایی به حساسیت‌های آنکاراست. رجب طیب اردوغان و سائولی نینیسته، رؤسای‌جمهور ترکیه و فنلاند و ماگدالنا اندرسون، نخست‌وزیر سوئد پس از نشست چهارجانبه با حضور ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو در مادرید این تفاهمنامه را امضا کردند. این تفاهمنامه راه را برای عضویت فنلاند و سوئد در ناتو هموار کرده و مخالفت ترکیه با آن را برمی‌دارد. 

 

* اردوغان مجبور یا مأمور؟

روزنامه‌های وابسته به حزب عدالت و توسعه ترکیه تلاش کردند نشان دهند سند امضا شده بین ترکیه، سوئد و فنلاند، یک دستاورد تاریخی مهم است اما واقعیت امر این است که حدود یک ماه قبل منتقدان اردوغان ادعاهای وی مبنی بر مخالفت او با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو را غیرواقعی عنوان کرده بودند. برخی دیگر نیز رئیس‌جمهور ترکیه را محکوم به قبول دستورات واشنگتن معرفی کردند. خروجی تفاهم صورت‌گرفته نیز نشان می‌دهد فشارهای اعمال شده از سوی آمریکا و قدرت‌های ناتو، نشان داد امکان گرفتن امتیازات طلایی برای ترکیه وجود ندارد و اردوغان باید با حداقل‌ها کنار می‌آمد.

خبرگزاری آسوشیتد‌پرس نوشت: اگرچه کاخ سفید اعلام کرد آمریکا دخالت مستقیمی در روند مذاکرات با ترکیه نداشته اما یک مقام ارشد دولت بایدن گفت او با رجب طیب اردوغان، همتای خود از ترکیه گفت‌وگو داشته و او را به حمایت از عضویت فنلاند و سوئد تشویق کرده است. طبق اعلام کاخ سفید، ۲ رئیس‌جمهور قرار است دیداری دوجانبه برای بررسی طیفی از مسائل داشته باشند. 

 نکته جالب توجه اینکه پیش از آنکه نشست سران کشورهای عضو ناتو در مادرید برگزار شود، ضیافت مهم دیگری در لاهه هلند برگزار شد. در این نشست که بنا به دعوت هلند و دانمارک برگزار شد، نخست وزیران بلژیک، لتونی، لهستان و پرتغال، کلاوس یوهانیس رئیس‌جمهور رومانی و ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو حضور داشتند. سخنان مارک روته نخست‌وزیر هلند در کنفرانس مطبوعاتی پایان این نشست، بسیار مهم و معنی‌دار بود. او گفت: «فنلاند و سوئد مطمئن هستند که به‌رغم مخالفت‌های ترکیه، به ناتو خواهند پیوست». کارشناسان معتقدند گفت‌وگوی آمریکایی‌ها با ابراهیم کالن، سخنگو و رئیس مشاوران امنیت ملی و سیاست خارجی کاخ ریاست‌جمهوری ترکیه که در آن شرایط عینی را توصیف و اعلام کرده‌اند حفظ روابط ترکیه و غرب در گرو تایید عضویت سوئد و فنلاند در ناتو است، در کنار بحران اقتصادی ترکیه سبب شده دولت این کشور عملا گرفتار شده و از قدرت مانور سیاسی و اقتصادی چندانی برخوردار نباشد. دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه ترکیه در ۲ ماه گذشته، همواره با ادبیاتی اغراق‌آمیز درباره حق وتوی ترکیه صحبت کرده و ادعا می‌شد رضایت کامل ترکیه باید تامین شود اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد و ترکیه ناچار شد با خواسته‌های آمریکا و ناتو کنار بیاید. 

 

* مفاد تفاهمنامه ترکیه با فنلاند و سوئد

از جمله مواردی که با این تفاهمنامه برای ترکیه محقق می‌شود برداشته شدن تحریم‌های تسلیحانی بویژه از سوی سوئد است. سران فنلاند و سوئد در حالی تفاهمنامه مشترک با ترکیه برای پیوستن به ناتو را به امضا رساندند که مهم‌ترین بند آن برای آنکارا را می‌توان برداشته شدن تحریم تسلیحاتی این کشورها خواند. سوئد و فنلاند همچنین در این تفاهمنامه متعهد شدند به طور کامل با ترکیه در مبارزه با پ‌.ک‌.ک همکاری کرده و از پ.‌ی.د/ ی.پ.گ و فتو حمایت نکنند. ترکیه نیز از فنلاند و سوئد در برابر تمام تهدیدات علیه امنیت ملی آنها کاملا حمایت می‌کند. بر اساس مفاد این تفاهمنامه، فنلاند و سوئد تحریم تسلیحاتی یکدیگر علیه ترکیه را لغو می‌کنند. علاوه بر این تفاهم بر سر موضوع تروریسم و قطع حمایت فنلاند و سوئد از گروه‌هایی که ترکیه آنها را تروریست عنوان کرده بخش دیگری از این تفاهمنامه بود. بر این اساس فنلاند و سوئد تایید می‌کنند پ.‌ک.‌ک یک گروه تروریستی ممنوعه است. فنلاند و سوئد متعهد هستند از فعالیت‌های پ.ک.ک، سایر گروه‌های تروریستی، شاخه‌های آنها و اعضا و افراد مرتبط با این گروه‌ها ممانعت کنند. فنلاند و سوئد در اسرع وقت مطالبات ترکیه برای اخراج یا استرداد مظنونان تروریستی را با در نظر گرفتن شواهد و اطلاعات ارائه شده بررسی خواهند کرد. در مقابل ترکیه حمایت خود از سیاست درهای باز ناتو و دعوت از فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو در اجلاس مادرید را اعلام می‌کند.

 

* موضع روسیه در قبال پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو

اگر چه در ناتو و رسانه‌های غربی پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو به عنوان اتحاد بیشتر غرب علیه روسیه عنوان شده اما ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه حدود 3 هفته قبل تاکید کرده بود مخالفتی با پیوستن این 2 کشور به ناتو ندارد. رئیس‌جمهوری روسیه در این باره گفته بود: درخواست فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو هیچ تهدید مستقیمی برای روسیه ایجاد نمی‌کند اما به ائتلاف نظامی غرب درباره انتقال تسلیحات به قلمرو ۲ کشور هشدار داد. پوتین 16مه گفت: «درباره گسترش [ناتو]، از جمله از طریق اعضای جدید ائتلاف  (فنلاند و سوئد)، روسیه می‌خواهد به شما اطلاع دهد که با این کشورها مشکلی ندارد و عضویت آنها در ناتو، تهدید مستقیمی برای روسیه نیست». در منطقه شمال اروپا، نروژ، دانمارک و ۳ کشور بالتیک در حال حاضر اعضای ناتو هستند. فنلاند با 1300 کیلومتر مرز مشترک با روسیه اهمیت بسزایی برای ناتو دارد و توان رزمی سوئد در سراسر دریای بالتیک برای ناتو مهم است. 

 

* حمله انگلیس به چین در نشست ناتو

«لیز تراس» با اشاره به جنگ در اوکراین، درباره حمله چین به تایوان هشدار داد. به نوشته روزنامه «گاردین»، وزیر خارجه انگلیس در نشست ناتو در مادرید گفت: «معتقدم گسترش نفوذ چین از طریق زورگویی اقتصادی و ایجاد یک ارتش توانمند، این خطر واقعی را ایجاد می‌کند که آنها به ایده‌هایی اشتباه برسند که به اشتباهات محاسباتی فاجعه‌باری مانند حمله به تایوان ختم شود». تراس گفت با توجه به مطرح شدن طرح راهبردی ناتو در 10 سال آینده در نشست مادرید، باید روی نگرانی‌ها درباره چین نیز تمرکز داشته باشیم. کشورهای عضو گروه ۷ و کشورهایی مانند استرالیا باید از «وزن اقتصادی» خود برای به چالش کشیدن چین استفاده کنند و انگلیس در این میان ممکن است درباره تبادلات تجاری با چین تجدید نظر کند. روزنامه «دیلی‌میل» روز چهارشنبه نوشت در جلسه روز گذشته کمیته امور خارجی پارلمان انگلیس، تراس گفت با وجود روشن بودن نشانه‌های تمایل به جنگ، همواره این طرز فکر وجود دارد که باید به رخ ندادن اتفاقات بد امید داشت. او با اشاره به جنگ اوکراین گفت: «باید این کارها را زودتر انجام می‌دادیم و تسلیحات دفاعی اوکراین را پیش‌تر فراهم می‌کردیم. باید درباره تایوان از این کار درس بگیریم. هر یک قطعه تسلیحاتی که ارسال کنیم، نیاز به ماه‌ها آموزش دارد و هر چه زودتر بهتر». دیلی‌میل درباره اظهارات وزیر خارجه انگلیس نوشت: تعداد کشتی‌های جنگی چین حتی از آمریکا نیز بیشتر است و پکن بیش از ۲ هزار هواپیمای جنگی در اختیار دارد. مشخص نیست ارسال تسلیحات برای تایوان چگونه قرار است معادلات نظامی را به سمت این جزیره تغییر دهد. 

 

* استولتنبرگ: ایجاد تنوع در تأمین‌کنندگان انرژی ضروری است

دبیرکل ناتو تاکید کرد از آنجا که روسیه از انرژی به عنوان «یک سلاح» استفاده می‌کند، این ائتلاف باید در تامین‌کنندگان انرژی‌اش تنوع ایجاد کند. به گزارش خبرگزاری آناتولی، «ینس استولتنبرگ» در اجلاس عمومی ناتو در جریان «گفت‌وگوی سطح بالا در زمینه اقلیمی و امنیتی» گفت: جنگ در اوکراین خطر وابستگی شدید به کالاهای «دولت‌های مستبد» را نشان می‌دهد. شیوه‌ای که روسیه از انرژی به عنوان یک سلاح تهدید و زور استفاده می‌کند، بر لزوم مستقل شدن هر چه سریع‌تر از نفت و گاز روسیه تاکید دارد. وی افزود: در همین حال، ما نباید یک وابستگی را با وابستگی دیگر عوض کنیم. بسیاری از تکنولوژی‌های سبز جدید و مواد معدنی که آنها نیاز دارند از چین می‌آید. بنابراین ما باید در منابع انرژی و تامین‌کنندگان‌مان تنوع ایجاد کنیم. دبیرکل ناتو درباره مسدود شدن مسیر واردات غلات گفت: علت افزایش بهای مواد غذایی تحریم‌های ناتو علیه روسیه نیست، بلکه جنگ کنونی روسیه دلیل این مشکل است. وی افزود: هیچ تحریمی از سوی متحدان ناتو علیه صادرات غلات وجود ندارد. بنابراین علت دشواری خارج کردن غلات از اوکراین و ارسال مواد غذایی به اوکراین جنگ و محاصره روسیه است. استولتنبرگ همچنین ناامیدی خود را از چین به عنوان کشوری که جنگ روسیه را محکوم نکرد، ابراز کرد و گفت: روسیه و چین خیلی بیشتر از گذشته به یکدیگر نزدیک شده‌اند.

***

گروه اجتماعی: روزهای آمار صفر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری «کووید‌-19» در کشور همچنان در حال تکرار است اما کارشناسان بهداشت در عین حال تاکید دارند هر چند کرونا دیگر توان گذشته خود را ندارد ولی رعایت پروتکل‌های بهداشتی تا برچیده شدن کامل این بیماری مرگبار ضروری است. بر این اساس وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیروز اعلام کرد: در ستاد ملی کرونا به این جمع‌بندی رسیدیم که الزام استفاده از ماسک در مکان‌های باز برداشته شود اما در مکان‌های سربسته و جاهایی که تهویه ندارد، بویژه در وسایل نقلیه عمومی همچنان باید از ماسک استفاده شود. 

بهرام عین‌اللهی با بیان اینکه بیماری کرونا از بین نخواهد رفت و مثل آنفلوآنزا خواهد شد، گفت: بنابراین باید سالی یک بار واکسیناسیون کرونا انجام شود. وی دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت اظهار داشت: حجم بالای واکسیناسیون در کشور باعث شد ایمنی بدن مردم افزایش پیدا کند. وی افزود: امروز در سازمان جهانی بهداشت ایران جزو چند کشور برتر در مقابله و مدیریت کروناست و در خردادماه هم مرگ‌ومیر ناشی از تلفات کرونا در کشورمان تک‌رقمی بود. وزیر بهداشت در ادامه عنوان کرد: شنبه در ستاد ملی کرونا به این جمع‌بندی رسیدیم که در فضاهای باز استفاده از ماسک الزامی نیست و عمدتا در فضاهای بسته و بویژه در وسایط نقلیه عمومی لازم است که حتما از ماسک استفاده شود. عین‌اللهی همچنین با بیان اینکه بیماری کرونا از بین نخواهد رفت و مثل آنفلوآنزا خواهد شد، گفت: بیماری‌ها یک مرحله همه‌گیری(پاندمی) دارند و بعد به تک‌گیری(آندمی) برمی‌گردند؛ کرونا وجود خواهد داشت، بنابراین باید سالی یک بار واکسیناسیون کرونا انجام شود. وی تصریح کرد: خطر کرونا در دنیا از بین نرفته و در برخی کشورها آمار قابل توجهی وجود دارد و با توجه به مسافرت‌هایی که به داخل کشور انجام می‌شود، افرادی که 6 ماه از تزریق آخرشان گذشته امسال باید یک نوبت تزریق واکسن داشته باشند. وزیر بهداشت ادامه داد: امسال دولت به طور رایگان واکسیناسیون را انجام خواهد داد و در سال‌های بعد با توجه به وضعیتی که در دنیا وجود دارد، توصیه می‌شود واکسن در اختیار داروخانه‌ها قرار بگیرد تا کسانی که مایل هستند و بیماری‌های زمینه‌ای دارند، این واکسیناسیون را انجام دهند. عین‌اللهی درباره شیوع وبا در کشور نیز گفت: هنوز آمار قابل توجهی از ابتلا به وبا وجود ندارد، چیزی حدود 40 مورد در کشور گزارش شده است؛ در مناطق مرزی بویژه کشورهای همجوار این خطر وجود دارد و ما در حال کنترل این موضوع هستیم. وی ادامه داد: چیزی که درباره وبا مهم است، شست‌‌و‌شوی سبزیجات است؛ چراکه راه انتقال آن از طریق سبزیجات است. وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: ما در جوانی جمعیت جزو وزارتخانه‌های پیشرو هستیم، 4-3 ماه پیش قرارگاه جوانی جمعیت را در وزارت بهداشت با مسؤولیت بنده ایجاد کردیم؛ تمام معاونت‌ها موظف هستند گزارش خود را ارائه کنند و به نظرم از قانون هم جلوتر هستیم. عین‌اللهی در پاسخ به این سوال که برنامه وزارت بهداشت برای مقابله با حفره‌های قاچاق دارو و فعالیت مافیا در این حوزه چیست، گفت: یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت تامین دارو است. وی ادامه داد: یکی از مسائلی که دولت دنبال می‌کند این است که بیمه‌ها قوی شوند، برای نخستین ‌بار دولت تمام مردم را بیمه کرد و در این رابطه 5 میلیون و 600 هزار نفر بیمه شدند و حدود 600 هزار نفر هم قبل از عید بیمه شدند. 

صدور مجوز مصرف واکسن پاستوکووک به عنوان دوز یادآور تمام واکسن‌‌های کرونا در ایران

مدیرگروه تحقیقات بالینی و اپیدمیولوژی انستیتو پاستور ایران ضمن تشریح روند انجام مطالعات بر واکسن پاستوکووک و پاستوکووک پلاس، از صدور مجوز مصرف واکسن پاستوکووک به عنوان دوز یادآور تمام واکسن‌‌های تزریق شده در کشور خبر داد. دکتر آمیتیس رمضانی گفت: با توجه به ظهور واریانت‌‌های جدید واکسن‌گریز و وجود شواهدی مبنی بر افت تدریجی سطح ایمنی حاصل از واکسیناسیون «کووید-۱۹»، تزریق دوز یادآور بعد از چند ماه، بویژه برای واکسن‌های مبتنی بر پلتفرم ویروس غیرفعال، حائز اهمیت است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد واکسن‌‌های «کووید-۱۹» با پلتفرم پروتئینی تولید‌شده در انستیتو پاستور ایران، می‌‌توانند نقش مهمی در ادامه برنامه واکسیناسیون علیه این بیماری در کشور داشته باشند. تحقیقات همچنین نشان داده است که تزریق واکسن‌های مربوط به ۲ پلتفرم متفاوت، یا به عبارتی Mix & Match، باعث ایجاد ایمنی موثرتر و پایدارتر علیه ویروس عامل «کووید-۱۹» می‌شود. وی افزود: با توجه به اهمیت انتخاب واکسن بی‌خطر با کارایی بالا به عنوان دوز یادآور، در هفته جاری وزارت بهداشت با تکیه بر شواهد حاصل از مطالعات کارآزمایی بالینی انجام شده، واکسن پاستوکووک را علاوه بر پاستوکووک‌پلاس به عنوان دوز یادآور سایر واکسن‌‌های مورد استفاده در کشور تایید کرد. 

 

* واکسن نزده‌ها بمب ساعتی هستند

هرچند کرونا در ایران با تلاش دولت سیزدهم و ایثار و همت کادر درمان مهار شده است اما همچنان برخی کارشناسان و مقامات نظام سلامت درباره احتمال وجود برخی تهدیدها هشدار می‌دهند؛ یکی از مهم‌ترین این تهدیدها واکسن‌نزده‌ها‌ هستند که به 14 میلیون نفر می‌رسند. 

کامران باقری‌لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت درباره موفقیت دولت سیزدهم در مهار کرونا اظهار داشت: اتفاق مهمی که در دولت سیزدهم رخ داد این بود که رئیس‌جمهور به عنوان رئیس قوه مجریه وارد عرصه شد و من با اطلاعاتی که دارم، می‌دانم ایشان برای تهیه واکسن نه‌تنها با کشورهایی که قرار بود برای ما تهیه واکسن داشته باشند شخصا تماس گرفت، بلکه حمایت مالی لازم را نیز انجام داد و یک کار چندوجهی را شروع کرد که این اقدام باعث شد وزارت بهداشت بتواند با یک حمایت عالی به کار خود شتاب بهتری بخشد. 

وی در گفت‌وگو با ایرنا گفت: مردم هم وقتی دیدند حاکمیت و بویژه رئیس‌جمهور پای کار هستند، همکاری و همدلی بیشتری به خرج دادند و این حماسه رقم خورد. در حالی که تا پیش از آن ما به عنوان یک کشور ناکام در مقابله با کرونا بودیم، تبدیل به کشوری شدیم که اکنون می‌توانیم به دستاوردهای خود در این عرصه افتخار کنیم و با زحمات مدافعان سلامت که از جان خود گذشتند و تعداد زیادی شهید تقدیم کردند، مهار کرونا به نتیجه رسید و شیرینی آن نمایان شد. بنابراین کلید این موفقیت حمایت عالی دولت و شخص رئیس‌جمهور است که توانست به امورات عرصه سلامت در زمینه کرونا شتاب و تعالی بخشد. 

باقری‌لنکرانی افزود: حجم واکسیناسیونی که تا آخرین روزهای دولت دوازدهم انجام شد در نهایت به ۱۰ میلیون نفر هم نرسید اما در دولت سیزدهم توانستیم در زمان کوتاهی به حدود ۱۰۰ میلیون دوز و اکنون به ۱۴۰ میلیون دوز رسیده‌ایم. توفیقاتی که این دولت در این عرصه کسب کرده قابل مقایسه با گذشته نیست.

وزیر اسبق بهداشت در ادامه تصریح کرد: البته الان در مقطعی هستیم که واکسن نزده‌ها یک کانون بحران بالقوه برای کشور هستند؛ طبق آمار حدود ۱۴ میلیون نفر در کشور واکسن نزده هستند. این تعداد برای جمعیت کشور خطر بالقوه‌ای ایجاد می‌کند که اگر خدای ناکرده با موج دیگری روبه‌رو شویم، کسانی که واکسن زده‌اند وضعیت مناسب‌تری دارند اما این افراد می‌توانند کانون انتقال و گسترش بیماری برای خود و دیگران باشند. 

 

***

نادر جعفری‌هفتخوانی*: برگزاری رویداد سلام فرمانده در ورزشگاه آزادی تهران در پنجم خرداد همانند هر رویداد دیگری در این سطح، توانست طیفی از واکنش‌های موافق و مخالف را برانگیزد و با جلب توجه مردم و کارشناسان، موجی از دیدگاه‌ها و اظهار نظرات را مطرح کرده و به چالش بکشد. این نوشته با هدف بازخوانی این رویداد از ۲ منظر دانشی «بازاریابی» و «مطالعات فرهنگی» بر آن است خواننده را با ابعادی از این پدیده روبه‌رو کند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است و ظرفیت‌هایی را نشان دهد که با وجود قدرت تأثیرگذاری اجتماعی بالا، سال‌هاست مورد غفلت مسؤولان فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده است. تأکید بر این نکته نیز لازم است که این نوشته به دنبال نقد شعر و محتوای این سرود نیست که نه نویسنده در آن تخصصی دارد و نه هدف این نوشته، آن را ایجاب می‌کند.     

مطالعات فرهنگی نوعی روش‌شناسی میان‌رشته‌ای چندگانه از مفاهیم و روش‌های رشته‌های مختلف دانش است که توانسته خود را به عنوان رشته دانشگاهی جدیدی با تأکید بر ضرورت شناخت مفهوم فرهنگ عامه و موضوعات مردم‌پسند معرفی کند. شکل‌های نوین فرهنگ عامه، فرهنگ جوانان و فرهنگ گروه‌های کمتر مورد توجه در جامعه از یک سو و شکل‌های نوین رسانه‌ای، تبلیغات و موسیقی مردم‌پسند از سوی دیگر، موضوعات اصلی مورد علاقه مطالعات فرهنگی به شمار می‌آید. این نوشتار «اجتماع چند ده هزار نفری مردمی سلام فرمانده در ورزشگاه آزادی تهران» را به ‌عنوان یک پدیده مردم‌پسند اجتماعی از هر ۲ منظر دانشی یادشده مورد بررسی و تحلیل قرار داده و نکاتی را قابل ذکر می‌داند.   

1- ظرفیت مردم‌پسند کردن مفاهیم دینی

اگرچه موضوع بسیار مهم «عرفی شدن» سال‌ها مورد توجه جامعه‌شناسی دین قرار داشته و پژوهش‌های متعددی درباره چیستی و چگونگی رخداد آن در جامعه ایرانی انجام گرفته است ولی از نگاه مطالعات فرهنگی، «مردم‌پسند کردن مفاهیم دینی» اکسیری است که هر مفهوم ایدئولوژیک را می‌تواند با ساده‌سازی و نمادپردازی در قالب‌های زبانی روان، فراگیر و همه‌فهم (مانند شعر عامیانه) بویژه با بهره‌گیری بجا و متناسب از موسیقی (آواها و نغمه‌های مردم‌پسند، نه با پیچیدگی‌های فنی و هنری) مورد توجه عموم مردم قرار داده و براحتی بر زبان‌شان جاری کند تا با همین روش، پرتکرار شده و ماندگاری نسبی یابد. بنابراین فارغ از قوت یا ضعف فنی کلام و شعر سلام فرمانده، حس و حال و هوای ادای کلمات و مفاهیم ساده محتوایی آن در کنار زیرساخت موسیقایی آن (باز هم فارغ از پیچیدگی‌های فنی و هنری) می‌تواند گونه‌ای از مردم‌پسند کردن مفاهیم دینی انگاشته شده و این محصول فرهنگی را مورد پسند و توجه طیفی از عموم مردم قرار دهد، حتی اگر به مذاق طیفی از نخبگان و کارشناسان دینی یا نخبگان ادبی و موسیقایی خوش نیاید. 

2- ظرفیت دیده شدن عامه مردم و مردمی کردن فرهنگ

حضور در ورزشگاه بزرگ آزادی و در اجتماعی بزرگ با پوشش رسانه‌ای (خصوصا تلویزیونی)، فرصتی برای دیده شدن افراد فراهم می‌کند. بویژه آنهایی که معمولا در رسانه‌ها دیده نمی‌شوند، زیرا معمولا به هیچ‌یک از دسته نخبگان سیاسی، نخبگان فرهنگی، نخبگان اقتصادی و... تعلق ندارند و چهره مشهور اجتماعی هم نیستند. از دید مطالعات فرهنگی، هر رویدادی که فرصتی برای دیده شدن (آن‌ هم نه یک نفر و 10 نفر و 100 نفر، بلکه ده‌ها هزار نفر) فراهم می‌کند، خودبه‌خود انگیزه‌ای مضاعف برای حضور و مشارکت اجتماعی عموم مردم است: «این همان معنای فرهنگ عامه نسبت به فرهنگ فاخر و مسلط و در مقابل، طبقه عامه نسبت به طبقه نخبه و مسلط است. چرا همیشه باید نخبگان و چهره‌های مشهور اجتماعی دیده شوند؟ چرا ما مردم عادی نه؟!» 

بدیهی است هر چه پوشش رسانه‌ای یک رویداد قوی‌تر و فراگیرتر باشد (که در این رویداد، چنین بود)، انگیزه مشارکت‌کنندگان هم بیشتر می‌شود، بویژه آنکه در مکان گردهمایی، یعنی ورزشگاه آزادی، معمولا تماشاگر اصالت ندارد، بلکه رویداد اصلی، همان مسابقه فوتبال است که اجرا می‌شود، حال آنکه در این رویداد، اصالت با حاضران و مشارکت‌کنندگان در مراسم بود و هیچ اتفاق خاصی قرار نبود در میانه میدان اجرا شود! جانمایی متفاوت دوربین‌های تلویزیونی در ورزشگاه و کثرت تصاویری که از افراد مختلف (کودک و نوجوان و پدر و مادر و زن و مرد) در پخش تلویزیونی دیده می‌شد و حتی نوع تصاویر (عموما نزدیک)، همگی مؤید همین نکته است. 

 3- علاقه‌مندی مردم به گردهمایی، فرصتی برای بازنمایی جمع

مفاهیمی مانند «اکثریت، توده، انبوه، مردم، عموم و...» که از نگاه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، مرجع ارزش به شمار می‌آیند، عامل بسیار مهمی برای ایجاد جذابیت و همراه‌سازی طیف متنوعی از مخاطبان و علاقه‌مندان است و همین عامل در دنیای امروز، یکی از جذابیت‌های رویدادهای بزرگ ورزشی، هنری، فرهنگی، گردشگری و... برای عموم مردم است. اینکه اقشاری از مردم با برچسب حزب‌اللهی، مذهبی، ولایی و عناوین مشابه، و حتی همین مردم عادی هم نیاز به کسب تأیید دیگران و بازنمایی خود در آیینه جمع دارند، یک دلیل مهم برای گردهم آمدن و جمع شدن است. اینکه شور و شوق و انرژی مضاعفی در «با هم بودن و کنار هم بودن» نهفته است، دلیل مهم دیگری برای استقبال و مشارکت مردم است. همان دلایلی که تماشاگران زیادی را به ورزشگاه‌ها می‌کشاند تا مسابقه تیم محبوب خود را در کنار «سایر هواداران و طرفداران» ببینند، همان انگیزه‌ای که عده زیادی از طرفداران یک هنرمند را به کنسرتی در داخل یا خارج از کشور می‌کشاند تا با جماعتی از دیگران همفکر و نسبتا مشابه به تماشای یک رویداد هنری بنشینند، اینجا هم دلیل خوبی برای گردهمایی به قصد عرض سلام و ارادت به فرمانده بود.   

4- ابژه مسرت‌بخش و مصرف مکان؛ احساس خوب برگزاری رویداد در یک مکان ویژه

محصولات فرهنگی مانند سرود سلام فرمانده معمولا در محیط‌های نوعا مذهبی و معمولا در مقیاس فضایی کوچک (مانند مساجد، تکایا و هیئات...) اجرا و مصرف می‌شوند، در حالی که این محصول از همان ابتدای اجرا سراغ مقیاس‌های بزرگ و بزرگ‌تر رفت تا اینکه اجرای مورد نظر در ورزشگاه آزادی تهران توانست آن را در سطح یک رویداد اجتماعی جذاب و جالب توجه برجسته کند. یادآوری این نکته لازم است که در سطح ملی و در کشور ما این تعداد جمعیت معمولا در موقعیت‌های زیر یکجا جمع می‌شوند:

- رویدادهای ورزشی بزرگ مانند مسابقه فوتبال تیم‌ ملی یا شهرآوردها

- آیین‌های مذهبی مانند نماز عید فطر، عزاداری ماه محرم یا زیارت بقاع متبرکه در ایام زیارتی خاص

- آیین‌های ملی مانند راهپیمایی سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، روز قدس و مانند اینها

- آیین‌های سوگ و عزا مانند تشییع بزرگان یا شهدا

جالب اینکه در شرایطی که کنسرت‌های موسیقی خوانندگان داخل کشور به زحمت به آمار چند هزار نفر می‌رسند، حضور جمعیت قابل توجه (به روایتی 100 هزار نفره) در ورزشگاه بزرگ آزادی، معنای جدیدی از همخوانی سرود را برای عموم مردم پدید آورد. از سویی استفاده از ظرفیت یک ورزشگاه بزرگ برای برگزاری رویدادهای فرهنگی، اگرچه قبلا انجام شده ولی برای «همخوانی جمعی» می‌توان گفت بی‌سابقه یا کم‌سابقه بوده و این رویداد از این نظر هم توانست احساس خوبی از هم‌آوایی را به ‌عنوان یک ابژه مسرت‌بخش و شادی‌آفرین به مشارکت‌کنندگان بدهد. 

زمینه‌های جنبی مرتبط با مصرف این مکان برای برگزاری این رویداد از جمله تجهیز فضای فیزیکی ورزشگاه با بنرهای آیینی و مذهبی، استفاده گسترده حاضران از سربندهای مذهبی، اهتزاز همزمان ده‌ها هزار پرچم توسط مردم، پوشش و ظاهر حاضران در کنار توجه و دقت مدیر فیلمبرداری این رویداد در جانمایی دوربین‌ها و نمایش صحنه‌هایی از حضور گسترده مردم در ورزشگاه، همگی مؤید ظرفیت این رویداد برای ایجاد یک احساس خوب در مشارکت‌کنندگان و بینندگان تلویزیونی بود. 

5- کارویژه انسجام‌بخشی؛ گفتار مشترک، رفتار مشترک، نمادهای مشترک

در یک رویداد بزرگ که مورد استقبال مشارکت‌کنندگان قرار می‌گیرد، کارویژه انسجام‌بخشی و وحدت‌آفرینی، به کمک ابزارهایی مانند گفتار مشترک (یا شعارهای مشترک)، رفتار مشترک و نیز نمادهای مشترک انجام می‌پذیرد که مثلا در یک مسابقه ورزشی، طرفداران هر باشگاه، سرودهای حماسی خود را دارند، پیراهن باشگاه خود و حتی بازیکن محبوب خود را می‌پوشند، شعارهای طرفداری خاص خود را دارند (از جنس رجزخوانی)، شال یا نوشته‌ای مرتبط با باشگاه خود حمل می‌کنند، سر و صورت خود را با همین نشانه‌ها رنگی می‌کنند و مانند اینها. مشابه همین حالت در این پدیده نیز بخوبی دیده ‌شد: محوریت آواهایی پرتکرار مانند عزیزم حسین (به روایت هلالی یا پویانفر)، ‌ای لشکر صاحب زمان و سلام فرمانده، سربندهایی متنوع با مفاهیم ارزشی دینی و انقلابی مانند «عزیزم حسین»، «یا اباصالح‌المهدی» و «عشق جانم امام زمانم» که حاضران بویژه نوجوانان بسته بودند، و سلام نظامی معروفی که هر فردی سعی داشت آن را به هر روشی که راحت‌تر است انجام دهد و... که همگی زبان مشترک و رشته منسجم‌کننده این جمعیت و سایر علاقمندانی بود که از تلویزیون و سایر رسانه‌ها این رویداد را دنبال می‌کردند. 

6- پرچم؛ ظرفیتی بی‌بدیل و محور پیوند همگان

یک نماد، یک آیین، یک مفهوم مشترک، یک دلبستگی و یک باور وحدت‌بخش و امیدوارکننده، پرچم کشورمان بود که باید گفت اهتزاز این تعداد پرچم ملی در یک رویداد در دستان طیف متنوعی از مردم (از کودک و نوجوان تا میانسال و کهنسال) از ماندنی‌ترین لحظات این رویداد و عامل اصلی موفقیت آن در دستیابی به هدف بود. «همانند نام کشور، پرچم و نشان آن نیز در شناخت هر کشوری مهم است و نشان‌دهنده‌ هستی‌شناسی، انگیزه‌ها، باورها، آرمان‌ها، نگرش‌ها و ایدئولوژی و در برخی موارد حتی بیانگر پیشینه‌ یک ملت است. پرچم مهم‌ترین سند هویتی و نماد ملی یک کشور در عرصه‌ بین‌المللی است و به طور بسیار فشرده و انتزاع‌یافته، یک ملت و باورهای آن را معرفی می‌کند». به طور خلاصه باید گفت پرچم، عصاره هویتی مردم و عامل اصلی وحدت در جامعه ایرانی است؛ وحدتی که می‌تواند همدلی و مشارکت میان قشرهای مختلف مردم را فراهم آورد و با تقویت حس وطن‌دوستی و پیوند به جامعه ایرانی، از آسیب‌پذیری آن در برابر بسیاری از تهاجمات داخلی و خارجی بکاهد. شاید بتوان گفت احساس ناخودآگاهی که همگان - حتی آنهایی که در این رویداد مشارکت نداشتند- از برافراشتن پرچم و دیدن پرچم در آن رویداد داشتند، دستاورد بزرگی بود که در این مقطع زمانی برای جامعه ایرانی بسیار ضروری به نظر می‌رسید. 

7- ظرفیت بازاریابی رویدادهای اجتماعی با محتوای دینی و نوآورانه

یکی از مهم‌ترین ابعاد این رویداد، جنبه نوآورانه آن نسبت به آیین‌ها و رویدادهای سنتی دینی (مانند هیأت، دسته‌روی، سینه‌زنی، زنجیرزنی و...) بود. واقعیت آن است که همه عادت کرده بودند محتوای دینی و مذهبی را صرفا در یک گردهمایی سنتی دینی ببینند و کمتر پیش می‌آمد بتوان قالبی نوآورانه و در عین حال مردم‌پسند را که به چشم عموم و برای بیننده تلویزیونی هم آشنا باشد برای عرضه یک محتوای دینی پذیرفت. طوری شده بود که حتی همین مردم دین‌باور و دین‌مدار هم وقتی می‌خواستند بروز و ظهور دینی داشته باشند، قالب ذهنی‌شان، حداکثر یک هیات عزاداری یا حرکت یک دسته عزاداری در مکان‌های عمومی را تصور می‌کرد. البته افزون بر جنبه نوآورانه این رویداد، به‌کارگیری ابزارهای ارتباطات بازاریابی برای این پدیده از جمله طراحی لوگوی خوب و جذاب برای آن، یکی از عوامل موفقیت در بازاریابی این رویداد به شمار می‌آید. همین جنبه، به اعتقاد نویسنده، اصلی‌ترین دستاورد این رویداد برای جامعه ایرانی بود که بی‌شک پژوهش‌های پرشمار جامعه‌شناختی و مردم‌شناختی، آن را یک جامعه دین‌بنیاد می‌دانند و با این نوآوری، زمینه تکرار پدیده‌های مشابه برای ترویج محتواهای مردم‌پسند دینی، بیش از قبل، فراهم می‌شود. 

در پایان، ضمن مرور مؤلفه‌ها و ابعادی که در توصیف این رویداد گفته شد، با توجه به این اصل که «رویدادها ابزار معرفی، نشر و ترویج سیاست‌های فرهنگی ملی و جهانی هستند»، از سیاست‌گذاران و مدیران فرهنگی دعوت می‌شود این ابزار را با شرایط و اقتضائاتی برای اجرای سیاست‌های فرهنگی مطلوب دیگر نیز مورد توجه قرار دهند. 

*عضو هیأت علمی و استاد هادی مرکز رشد 

دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

گروه سیاسی: صبح روز گذشته (چهارشنبه 8 تیر) حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان به منظور شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر، به عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان سفر کرد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، رئیسی پیش از ترک تهران به مقصد عشق‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره اهداف سفر به ترکمنستان گفت‌:‌ این سفر به دعوت رئیس‌جمهور محترم کشور دوست و برادر ترکمنستان و به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر انجام می‌شود. 

وی دریای خزر را میراث و سرمایه مشترک بین کشورهای ساحلی و بیش از ۲۷۰ میلیون جمعیت ساکن این منطقه دانست و افزود: ما روابط خوبی با کشورهای ساحلی دریای خزر داریم اما علاوه بر بررسی رژیم حقوقی دریای خزر و استفاده صلح‌‌آمیز با قصد ارتقای امنیت در این دریا، آنچه در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر مورد بحث قرار خواهد گرفت، همکاری بین کشورها در حوزه حمل و نقل، ترانزیت، تجارت، مدیریت منابع زنده دریایی، محیط‌زیست و همچنین مانع شدن از حضور بیگانگان در دریای خزر است که مورد توافق همه کشورهای ساحلی نیز واقع شده است. 

رئیس‌جمهور در ادامه گفت:‌ علاوه بر شرکت در این نشست و گفت‌وگو با سران کشورهای ساحلی،‌ گفت‌وگوهای دوجانبه هم در ادامه گفت‌وگوهای قبلی با رئیس‌جمهور ترکمنستان خواهیم داشت. 

رئیسی با اشاره به روابط بسیار خوب ایران و ترکمنستان در ۳۰ سال گذشته تصریح کرد‌: به‌رغم موانعی که کرونا و برخی مسائل دیگر طی چند ماه گذشته در روابط ۲ کشور ایجاد کرده بود اما امروز شاهدیم علاوه بر موضوع ترانزیت و سوآپ گازی،‌ تقویت روابط تجاری و اقتصادی میان ۲ کشور نیز در دستور کار قرار گرفته است. 

وی با بیان اینکه شاخص‌ها در چند ماه گذشته نشان می‌دهد سطح روابط بویژه در حوزه مسائل اقتصادی و تجاری بین ۲ کشور افزایش یافته است، افزود: امیدواریم این سفر نیز بتواند از جهات دیگری در مسائل اقتصادی و تجاری بین ۲ کشور گشایشی ایجاد کند و همکاری‌های صمیمانه‌ای که بین ۲ کشور در نقش‌آفرینی در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی وجود دارد ابعاد وسیع‌تری پیدا کند. 

رئیس‌جمهور کشورمان پس از ورود به عشق‌آباد، در نخستین بخش از برنامه‌های خود با «قربانقلی بردی محمداف» رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان دیدار کرد. در این دیدار رئیسی با اشاره به فرارسیدن سی‌امین سال برقراری روابط دیپلماتیک بین ۲ کشور گفت: روابط تهران و عشق‌آباد با تدابیر خردمندانه جنابعالی در سال‌های گذشته همواره روندی رو به گسترش داشته است. 

رئیس‌جمهور با بیان اینکه ۲ کشور ظرفیت‌های مناسبی برای ارتقای سطح همکاری با یکدیگر دارند، اظهار داشت: دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی برنامه ویژه‌ای برای توسعه روابط همسایگی دارد و روابط ایران و ترکمنستان در همین راستا بر پایه همکاری‌های گسترده و بر اساس اعتماد متقابل به سرعت در حال گسترش است. 

قربانقلی بردی محمداف نیز در این دیدار با قدردانی از تلاش‌های دولت ایران در چند ماه گذشته برای تحکیم و گسترش روابط با این کشور، تصریح کرد: ۲ کشور در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی از اشتراکات و ظرفیت‌های فراوانی برخوردارند که زمینه مناسبی را برای افزایش و ارتقای هر چه بیشتر سطح روابط فراهم کرده است. 

رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان گفت: ترکمنستان به دنبال گشودن صفحه جدیدی در روابط با جمهوری اسلامی ایران است. 

رئیسی پس از این دیدار، به گفت‌وگو با «سردار بردی محمداف» رئیس‌جمهور ترکمنستان نشست و با اشاره به ۳۰ ساله شدن روابط دوستانه و برادرانه میان ۲ کشور گفت: دولت سیزدهم اولویت ویژه‌ای برای گسترش روابط و همکاری‌ها با همسایگان دارد. 

وی با بیان اینکه روابط تهران و عشق‌آباد بر پایه توسعه روابط همسایگی و بر اساس اعتماد متقابل و همکاری‌های گسترده به سرعت در حال گسترش است، افزود: اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌ها و اسناد همکاری که در سفر اخیر جنابعالی به تهران به امضای ۲ کشور رسید، ارتقای سطح و گسترش همکاری‌های ۲ کشور را تسریع خواهد کرد. 

رئیسی خاطرنشان کرد: تسهیل صدور روادید تجار و افزایش سفر بازرگانان ۲ کشور زمینه گسترش و افزایش بیش از پیش حجم روابط تجاری دوجانبه را فراهم می‌کند. همچنین با توجه به درخواست اخیر جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهد. 

رئیس‌جمهور کشورمان همچنین با ابراز امیدواری نسبت به اینکه در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر، تفاهمات و تصمیماتی در جهت بهره‌برداری بیشتر و بهتر از این ظرفیت برای همه کشورهای همسایه فراهم شود، گفت: بدون تردید رایزنی‌هایی از قبیل آنچه در متن و حاشیه این اجلاس اتفاق می‌افتد، می‌تواند به استفاده بهتر از ظرفیت‌های دریای خزر با مقاصد صلح‌آمیز، ضمن رعایت ملاحظات زیست‌محیطی و با تاکید بر ممانعت از حضور بیگانگان بینجامد. 

سردار بردی محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان نیز در این دیدار از تلاش‌های حجت‌الاسلام رئیسی برای ارتقای سطح روابط ۲ کشور قدردانی و بر اراده کشورش برای اجرای کامل تفاهم‌نامه‌ها و توافقات منعقد شده میان ۲ کشور تاکید کرد. 

رئیس‌جمهور ترکمنستان دریای خزر را سرمایه‌ای مشترک برای ۵ کشور ساحلی دانست و اظهار داشت: باید با تلاش جمعی و همکاری، ضمن بهره‌برداری بهتر از ظرفیت‌های این نعمت خدادادی، در حفاظت از آن بکوشیم. 

دیدار با دیگر سران کشورهای حاشیه دریای خزر نیز از جمله برنامه‌های رئیسی در سفر به عشق‌آباد بود. در همین رابطه، وی روز گذشته با پوتین رئیس جمهور روسیه و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان دیدار و گفت‌وگو کرد. 

رئیسی در دیدار الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان با اشاره به سوابق روابط ۲ کشور افزود: جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده که دوست روزهای سخت همسایگان است و هیچگاه در سختی‌ها دوستان خود را تنها نمی‌گذارد. 

رئیس‌جمهور در ادامه به توانمندی‌های سطح بالای کشورمان در زمینه خدمات فنی و مهندسی از جمله در عرصه انرژی و عمران اشاره کرد و اظهار داشت: توانمندی‌های فنی و خدماتی و نیز ظرفیت‌های ژئوپلیتیک و لجستیکی ایران از جمله در عرصه ترانزیت و حمل‌و‌نقل، زمینه‌های مناسبی برای گسترش همکاری‌های ۲ کشور و نیز توسعه تعاملات کشورهای ساحلی خزر هستند. 

حجت‌الاسلام رئیسی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر اینکه حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به هیچ وجه به نفع امنیت منطقه نیست، تصریح کرد: امنیت در منطقه صرفا با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود. وی بعدازظهر روز گذشته در جریان ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر به ایراد سخنرانی پرداخت و با استقبال از ابتکارات ارائه شده از سوی رؤسای‌جمهور کشورهای ساحلی دریای خزر برای توسعه همکاری‌های اقتصادی در حوزه‌های مختلف گفت: جمهوری اسلامی ایران، دریای خزر را دریای صلح و دوستی و عامل پیوند و نزدیکی مردم منطقه می‌داند و برای همکاری‌های همه‌جانبه بر اساس احترام و منافع متقابل آمادگی خود را اعلام می‌دارد. رئیس جمهور خطاب به رؤسای‌جمهور روسیه، ترکمنستان، قراقستان و آذربایجان اظهار داشت: امروز ما در شرایطی در ششمین نشست سران خزر در شهر عشق‌آباد حضور داریم که از نشست قبلی سران در عشق‌آباد در سال ۲۰۰۲ تاکنون راهی طولانی را پیموده‌ایم. با تدوین اسناد متعدد، مبانی حقوقی مناسبی برای همکاری و بهره‌مندی از مواهب این پهنه آبی ایجاد کرده‌ایم. زبان مشترکی برای تأمین منافع متقابل یافته‌ایم. چشم‌انداز روشنی برای ادامه راه به تصویر کشیده‌ایم. همه این دستاوردها نتیجه تلاش، درایت، دوراندیشی، جامع‌نگری و در نظر گرفتن حقوق و منافع متقابل کشورهای ما است. 

وی با اشاره به اینکه دریای خزر منشأ خیر و برکت برای بیش از ۲۷۰ میلیون نفر جمعیت کشورهای ساحلی آن است که ۵ کشور را در آینه یک پهنه‌ واحد آبی انعکاس می‌دهد، گفت: همان‌گونه که پدران تمدن‌ساز و مادران فرهنگ‌پرور ما برای هزاران سال در این سواحل و مناطق از آرامش و نعمت برخوردار بوده‌اند، ملت‌های ما نیز به عنوان همسایگان ابدی حاشیه این دریا باید با نگاه بلندمدت به دریای خزر به عنوان دریای دوستی و همکاری بنگرند تا به مسؤولیت خود در قبال نسل کنونی و نسل‌های آینده نیز عمل کرده باشیم. 

رئیسی افزود: همگرایی فرهنگی کشورهای ساحلی خزر یکی از اولویت‌های اساسی است که همکاری و دوستی را در بلندمدت تضمین و در دل ملت‌ها مستحکم می‌کند. جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد می‌دهد با نهادسازی و برگزاری برنامه‌های مشترک فرهنگی- اجتماعی، این میراث معنوی حفظ و تقویت ‌شود. 

رئیس‌جمهور در ادامه تصریح کرد: ما به عنوان کشورهایی که از طریق دریای خزر به هم پیوند خورده‌ایم و همسایه هستیم و با استفاده از قلمرو یکدیگر به دیگر کشورها و مناطق دسترسی پیدا می‌کنیم، در قبال این پهنه آبی و همچنین کشورهای ساحلی آن، حقوق و تکالیف زیادی داریم. حفاظت از محیط‌زیست شکننده، استفاده معقول از منابع زنده، فعالیت‌های مسؤولانه برای بهره‌مندی از منابع معدنی دریای خزر با هدف توسعه اقتصادی و ارتقای رفاه و امنیت مردمان‌مان و احترام به حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت یکدیگر در این پهنه آبی، بخشی از این حقوق و تکالیف است. 

رئیسی با بیان اینکه بر اساس معاهدات قبلی، راه مداخلات طرف‌های ثالث و غیرساحلی خزر در مسائل مرتبط با دریای خزر یا ارتکاب تجاوز و سایر اقدامات علیه هر یک از کشورهای ساحلی بسته می‌شود و می‌تواند از وقوع حوادث ناخوشایند احتمالی جلوگیری کند، اظهار داشت: ضروری است ما به عنوان کشورهای ساحلی دریای خزر با تاکید بر همکاری‌های پنج‌جانبه و پرهیز از اقدامات یکجانبه و با اتکا به ظرفیت‌های موجود و گسترش همکاری‌ها، منطقه دریای خزر را به عنوان «منطقه صلح و دوستی» حفظ کنیم و به منافع بلندمدت منطقه و کشورهای ساحلی و رعایت «اصل اتفاق آرا» در همه تصمیمات مربوط به دریای خزر، توجه جدی داشته باشیم. 

رئیس‌جمهور بیان کرد: خوشبختانه همکاری‌های خوب و سازنده‌ای بین کشورهای ساحلی دریای خزر در حوزه‌های مختلف بویژه حمل و نقل، تجارت، مدیریت منابع زنده، حفاظت از محیط زیست، تأمین امنیت و مقابله با عوامل ناامنی و جرائم در اشکال مختلف در جریان است. بدین منظور در طول سال‌های گذشته اسناد زیادی تدوین شده و مبنای همکاری قرار گرفته است. 

رئیسی با اشاره به نشست قبلی سران کشورهای حاشیه خزر گفت: در نشست قبلی سران کشورهای ساحلی خزر در آکتائو در سال ۲۰۱۸ پس از ۲ دهه مذاکره، کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر به عنوان سندی که مبین حقوق و تکالیف کشورهای ساحلی و اصول اساسی فعالیت در دریای خزر تلقی می‌شود، نهایی و امضا شد. قطعا اجرایی ‌شدن آن می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتر کشورهای ساحلی و همچنین فعالیت‌های گسترده‌تر در دریای خزر باشد. 

وی افزود: طبیعتا دستیابی به این نقطه مستلزم تحدید حدود منصفانه‌ مناطق اعمال حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت کشورهای ساحلی درباره بخش‌های بستر و زیربستر دریا، سطح و ستون آب و همچنین فضای فوقانی دریای خزر است. در این راستا نهایی شدن «موافقتنامه چگونگی ترسیم خطوط مبدأ» حائز اهمیت است و جمهوری اسلامی ایران همواره از جمله در اعلامیه تفسیری پس از امضای کنوانسیون، تصریح کرده است این مساله برای ایران به عنوان کشوری که «شکل ساحل آن آشکارا در وضعیت نامساعدی» است، دارای اهمیت چشمگیر و تعیین‌کننده است. امیدواریم با ادامه مذاکرات نمایندگان کشورهای ساحلی در آینده نزدیک، این موافقتنامه نیز نهایی شده و راه را برای تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر هموار کند. 

رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود در اجلاسیه سران کشورهای حاشیه خزر با اشاره به اینکه عدالت یکی از بنیان‌های اساسی شکل‌دهنده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است، گفت: بر این اساس برقراری روابط عادلانه به صورت دوجانبه و همچنین شکل‌دهی به نظم عادلانه چندجانبه جزو جهت‌گیری‌های اصلی سیاست خارجی ایران است. طبیعتا یکی از فواید نظم عادلانه، گسترش روابط دوستانه بین بازیگران بویژه همسایگان است که تامین‌کننده منافع متقابل آنها نیز خواهد بود. 

رئیس‌جمهور گفت: در دوره اخیر با رفع محدودیت‌های ناشی از پاندمی کرونا شاهد افزایش چشمگیر تعاملات سیاسی و اقتصادی بین ایران و کشورهای ساحلی دریای خزر بوده‌ایم. جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های مناسب خود آماده است زمینه ترانزیت و دسترسی کشورهای ساحلی دریای خزر به دیگر کشورها و مناطق بویژه بنادر ایران در خلیج‌فارس و دریای عمان را از طریق قلمرو خود فراهم کند. 

وی افزود: همچنین همکاری در زمینه صادرات و سوآپ نفت و گاز، برق، مواد معدنی و محصولات کشاورزی از جمله مواردی است که در ماه‌های اخیر در دستور کار مذاکرات ما با کشورهای همسایه در دریای خزر بوده است و توافقات خوبی در این زمینه‌ها شکل گرفته است که نویددهنده دوران نوینی از همکاری‌های راهبردی است. 

رئیس‌جمهور با اعلام اینکه دریای خزر دریای همکاری است و این همکاری‌ها با توجه به تحولات بین‌المللی اهمیت فزاینده‌ای یافته است، اظهار داشت: تعامل جمهوری اسلامی ایران با دوستان و همسایگان خود اصالت دارد و این تعامل و همکاری نه ‌تنها موجب رونق اقتصادی و افزایش رفاه ملت‌های ما می‌شود، بلکه به تقویت استقلال کشورها و صلح و ثبات منطقه‌ای و حل مسائل حوزه خزر صرفا از طریق کشورهای ساحلی می‌انجامد. این راهبرد کلان جمهوری اسلامی ایران، فارغ از تحولات بین‌المللی ادامه خواهد یافت. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران از ابتکارات ارائه شده از سوی رؤسای‌جمهور محترم کشورهای ساحلی دریای خزر برای توسعه همکاری‌های اقتصادی در حوزه‌های حمل و نقل، سرمایه‌گذاری، گردشگری و دیگر اشکال فعالیت‌های اقتصادی استقبال و حمایت می‌کند و به صورت خاص بر لزوم تقویت روابط فرهنگی و حفظ محیط‌زیست شکننده دریای خزر تاکید دارد. 

رئیسی در پایان سخنان خود با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران دریای خزر را دریای صلح و دوستی و عامل پیوند و نزدیکی مردم منطقه می‌داند و برای همکاری‌های همه‌جانبه بر اساس احترام و منافع متقابل آمادگی خود را اعلام می‌دارد، گفت: جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را جهت برگزاری هفتمین اجلاس سران خزر اعلام می‌دارد. امید است برپایی این اجلاس‌ها، رشد و توسعه روزافزون، امنیت، ثبات، رفاه، صلح و دوستی را برای مردم منطقه دریای خزر به ارمغان آورد. بار دیگر از سازماندهی شایسته این نشست و میهمان‌نوازی گرم رئیس‌جمهور، دولت و مردم کشور دوست، همسایه و برادر ترکمنستان تشکر می‌کنم و برای همه شما آرزوی موفقیت دارم. 

******

گروه اقتصادی: رئیس‌جمهور روز گذشته به منظور شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر به ترکمنستان سفر کرد. دولت سیزدهم از ابتدای روی کار آمدن توانسته قدم‌های رو به جلویی را برای تقویت دیپلماسی اقتصادی ایران در منطقه و روابط خود با همسایگان بردارد. افزایش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی با کشورهای حوزه آسیای میانه و اوراسیا می‌تواند نقش ایران را به عنوان یکی از اصلی‌ترین محورهای تجاری و اقتصادی منطقه تقویت کند. به بهانه برگزاری این اجلاس در این گزارش به ظرفیت‌های اقتصادی منطقه خزر و وضعیت تجاری ایران با همسایگان حاشیه دریای خزر و ابعاد مختلف اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر می‌پردازیم. 

به گزارش «وطن‌امروز»، اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر نه‌تنها می‌تواند همگرایی اقتصادی را در بین کشورهای این منطقه افزایش دهد، بلکه در سطح بین‌المللی نیز می‌تواند اثرات مثبتی بر جایگاه اقتصادی و تجاری اعضا داشته باشد. 

دریای خزر به عنوان یک دریای بسته و محدود زمانی میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی به طور مشترک مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این دریا بین ۵ کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان تقسیم شد. چنین شرایطی، وضعیت جدیدی را در حوزه‌های مختلف سیاسی- اقتصادی، نظامی- امنیتی و حقوقی این دریا و همسایگان شکل داد. 

 

* رشد 38 درصدی تجارت ایران با 4 کشور حاشیه دریای خزر

چندی پیش سخنگوی گمرک درباره میزان تجارت ایران با کشورهای حاشیه دریای خزر گفت: تجارت غیرنفتی ایران با ۴ کشور حاشیه دریای خزر در ۲ ماه نخست امسال، یک میلیون و ۲۰۰ هزار و ۹۴۰ تن کالا به ارزش ۸۹۷ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۲۷۱ دلار بود که با رشد ۱۰ درصدی در وزن و ۳۸ درصدی در ارزش همراه بوده است.

 سیدروح‌الله لطیفی اظهار داشت: از مجموع تجارت ۹۰۰ میلیون دلاری با ۴ کشور حاشیه خزر، سهم صادرات ۶۴۶ هزار و ۳۶۴ تن کالا به ارزش ۲۶۳ میلیون و ۱۹ هزار و ۴۴۰ دلار بوده است که با افزایش ۱۷درصدی در ارزش کالای صادراتی نسبت به دوماهه ۱۴۰۰ همراه بوده است.  وی افزود: سهم واردات هم ۵۵۴ هزار و ۵۷۶ تن کالا به ارزش ۶۳۴ میلیون و ۴۸۵ هزار و ۸۳۱ دلار بود که ۶۲ درصد در وزن و ۴۹ درصد در ارزش افزایش داشته است. 

سخنگوی گمرک درباره میزان صادرات به ۴ کشور حاشیه خزر توضیح داد: کشور جمهوری آذربایجان با خرید ۱۲۱ هزار و ۳۳۸ تن کالای ایرانی به ارزش ۱۱۴ میلیون و ۹۷۷ هزار و ۶۵۳ دلار که با وجود کاهش ۱۰ درصدی در وزن، ۱۰۴ درصد در ارزش رشد داشته، نخستین مقصد کالای صادراتی ایران در کشورهای حاشیه خزر بود، روسیه با ۱۹۸ هزار و ۶۶۳ تن کالا به ارزش ۶۸ میلیون و ۵۸۴ هزار و ۳۷۲ دلار و با کاهش ۱۲ درصدی و ۲۹ درصدی در وزن و ارزش در جایگاه دوم، ترکمنستان نیز با خرید ۲۳۲ هزار و ۳۵۹ تن کالا با ارزش ۵۸ میلیون و ۶۰۲ هزار و ۷۸۲ دلار و با کاهش ۲۰ درصدی در وزن و رشد ۳۳ درصدی در ارزش در جایگاه سوم و قزاقستان با خرید ۹۴ هزار و ۳ تن کالا از ایران در ۲ ماهه اول سال به ارزش ۲۰ میلیون و ۸۵۴ هزار و ۶۳۳ دلار و با کاهش ۵ درصدی در وزن و ۲۴ درصدی در ارزش در جایگاه چهارم مقاصد کالاهای صادراتی ایران به کشورهای خزری قرار دارد. 

 

* شتاب تجارت ایران در خزر

توسعه دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه از اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم محسوب می‌شود و در طول سال گذشته نیز سفرهای مختلفی از سوی اعضای دولت به این کشورها انجام شد. یکی از مسیرهای خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز توسعه تجارت با کشورهای منطقه به عنوان بازاری از محصولات و خدمات گسترده است. ایجاد نگاهی ویژه به توسعه همکاری‌های مشترک در ۲ محور، کشورهای حوزه شرق بویژه چین و هند و کشورهای حوزه اوراسیا بویژه کشورهای حاشیه دریای خزر، می‌تواند شیوه‌ای مؤثر و راهگشا برای برون‌رفت از تنگناهای اقتصادی موجود و گشودن پنجره‌ای از امید برای گشایش‌های لازم در مسیر افزایش تجارت و بهبود وضعیت اقتصاد کشور باشد. بر اساس آمارهای تجاری، تجارت غیرنفتی ایران با ۴کشور حاشیه دریای خزر در ۲ ماه نخست امسال، یک میلیون و ۲۰۰ هزار و ۹۴۰ تن کالا به ارزش ۸۹۷ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۲۷۱ دلار بود که با رشد ۱۰ درصدی در وزن و ۳۸ درصدی در ارزش همراه بوده است. 

 

 * گذری بر تاریخچه تشکیل رژیم حقوقی دریای خزر

رژیم حقوقی دریای خزر برای سال‌ها با ۲ قرارداد مودت (۱۹۲۱) و عهدنامه ۱۹۴۰ میلادی میان ایران و شوروی تعریف و در حوزه‌های نظامی- امنیتی نیز سال‌ها این دریا به عنوان دریای صلح و دوستی نامگذاری شده و در چارچوب توافقات دسته جمعی، هر گونه حضور نیروهای نظامی خارجی در آن ممنوع شده است. 

اما پس از ۲۵ سال مذاکره و ۵ نشست سران و ۵۱ نشست کارشناسی برای تدوین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، در پنجمین اجلاس سران کشورهای حاشیه این دریا ۲۱ مرداد ۱۳۹۷ در آکتائو قزاقستان، کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به امضای سران ۵ کشور ساحلی این دریا رسید. 

کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر شامل محورهایی همچون تعیین محدوده‌های سطح دریای خزر و تعیین حدود بستر و زیربستر، موضوعات مربوط به انرژی اعم از اکتشاف، بهره‌برداری نفت و گاز، احداث و عبور خطوط انرژی، محیط‌زیست، شیلات، حمل‌‌و‌نقل- ترانزیت و تجارت و همکاری‌های اقتصادی می‌شود. 

اکنون در آستانه ششمین نشست سران در ترکمنستان برخی موضوعات نیز درباره نحوه همکاری‌ها و تداوم گفت‌وگوها به نقطه کانونی رایزنی‌های این ۵ کشور تبدیل شده است. 

 

* حرکت به سوی توسعه پایدار در خزر

وضعیت جغرافیایی دریای خزر و رژیم حقوقی آن شرایط سختی را از نظر بینادولتی و بیناکشوری دارد، چرا که موضوعیت و درهم‌تنیدگی منافع ملی کشورها و حوزه‌های اقتصادی- سیاسی، امنیتی- نظامی، حقوقی و محیط‌زیستی آن با وجود ۵ کشور با دیدگاه‌ها و رویکردهای متنوع و منافع ملی متفاوت باعث شده تا شرایط ویژه‌ای بر نحوه بهره‌برداری از این دریا پیش روی همسایگان آن قرار دهد. افزون بر این، تلاش کشورهای فرامنطقه‌ای برای بهره‌برداری از منابع انرژی منطقه، پیچیدگی‌های وضعیت سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه را افزایش داده است. 

در همین راستا سفر حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی به عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان اهمیت بیشتری می‌یابد، چراکه افزون بر پیگیری نکات باقیمانده در قالب کنوانسیون حقوقی دریای خزر، گردهمایی کشورهای ساحلی دریای خزر می‌تواند به عنوان پیشرانی برای پیگیری سیاست همسایگی و رویکرد متوازن در سیاست خارجی ایران عمل کند. 

 

* ظرفیت مهم توسعه روابط با سازمان همکاری‌ شانگهای

با توجه به اینکه در دولت سیزدهم، عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای نیز رقم خورد، انتظار می‌رود روند رو به رشد تجارت با کشورهای حاشیه دریای خزر ادامه یابد و در اجلاس اخیر نیز بستر تقویت این رابطه فراهم شود. با توجه ویژه به پتانسیل‌های حمل و نقلی از طریق دریای خزر، می‌توان از امکانات و ظرفیت‌های ایجاد‌شده در بنادر شمالی کشور جهت تبیین نقشه راه، افزایش میزان تعاملات تجاری و استفاده هر چه بیشتر از برنامه‌های حمل‌و‌نقل ترکیبی با کشورهای حاشیه خزر، کشورهای حوزه CIS و اوراسیا استفاده کرد. 

 

* کریدورهای حمل‌و‌نقل فعال در دریای خزر

دریای خزر به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان با ۳۸۰ هزار کیلومترمربع وسعت، ۶۵۰۰ کیلومتر طول ساحل و با در بر گرفتن ۵ کشور، ۲۰ استان یا ایالت، بیش از ۷۰ شهر و جمعیتی بالغ بر ۱۷ میلیون نفر در حاشیه خود، در مسیر اصلی کریدورهای حمل‌و‌نقلی و ترانزیتی معتبر و قدیمی همچون کریدور شمال- جنوب، کریدور دریای خزر- دریای سیاه، ترانس کاسپین و همچنین ایفای نقش محوری و کانونی در سایر مسیرهای جدید و کریدورهای نوظهور ایجاد شده، قرار گرفته است.  دریای خزر دارای منابع بسیار عظیم انرژی و ذخایر هیدروکربنی شامل منابع نفتی با تخمین بیش از ۵۰ میلیارد بشکه نفت و نیز ذخایر گاز طبیعی برابر با ۲۵۷ هزار میلیارد فوت‌مکعب است که پیش‌بینی می‌شود در اکتشافات آتی، بر ظرفیت‌های موجود افزوده خواهد شد. بنادر حاشیه خزر با دارا بودن ظرفیت عملیاتی حدود ۱۴۰ میلیون تن، عملکرد تجاری بیش از ۳۰ میلیون تن طی سال ۲۰۲۰ و همچنین با ظرفیت ناوگان کشتیرانی تجاری در حدود ۳۰۰ فروند کشتی فعال شامل ناوگان روسیه با ۱۵۰ فروند، ناوگان ایران با ۶۰ فروند و ۳ کشور دیگر جمعا حدود ۹۰ فروند، دارای ظرفیت بالایی برای توسعه روابط تجاری دریایی هستند. 

 

* اهمیت فعال‌سازی تجارت دریای خزر

اکثر کالاهای صادراتی ایران به کشورهای حاشیه دریای خزر بویژه روسیه از مرز زمینی ترکمنستان یا آذربایجان و گرجستان که شامل کشورهای واسطه  هستند، انجام می‌شود که همین مساله باعث شده به دلایل مختلف داخلی و خارجی، مشکلات و ترافیک سنگینی در این مسیر ترانزیتی ایران ایجاد شود. استفاده از این مسیرها نه‌‌‌تنها به مانع بزرگی بر سر راه افزایش صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای حاشیه دریای خزر، آسیای میانه و روسیه تبدیل شده است، بلکه به دلیل معطلی‌های فراوان برای کامیون‌ها باعث می‌شود هزینه و کرایه حمل بار برای تاجران ایرانی سر به فلک بکشد و حتی به ‌طور کلی توجیه اقتصادی صادراتی به این کشورها را در برخی موارد از بین ببرد. 

در حال حاضر موضوعی که اهمیت راه‌اندازی خط کشتیرانی صادراتی در دریای خزر و تکمیل زیرساخت‌های آن را دوچندان می‌کند، کریدور شمال- جنوب است که کشورمان قصد دارد هر چه زودتر آن را فعال کند. این مهم که با هدف‌های گوناگونی مانند ارزآوری و اشتغال‌زایی برای کشور دنبال می‌شود، نه‌‌‌تنها راه را برای حمل‌ونقل کالا از کشورهای جنوب شرق آسیا که مهم‌ترین آنها کشور هند است، به سمت روسیه و شمال اروپا کوتاه‌تر می‌کند، بلکه مشکلات و ریسک‌های استفاده از کانال سوئز را برای این کشورها از بین خواهد برد. همچنین باید توجه داشت که ایران توافق تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به امضا رسانده است که ۲ کشور عضو این اتحادیه در حاشیه دریای خزر حضور دارند. تهران به واسطه همکاری با آنها می‌تواند صادرات خود را گسترش دهد.

 در روز‌های اخیر نگرانی رهبران اروپایی درباره احتمال قطع کامل گاز روسیه افزایش یافته است. دولت آلمان پنجشنبه گذشته در مواجهه با کاهش صادرات گاز روسیه به این کشور، فاز «سطح هشدار» را فعال کرد و وزیر اقتصاد آلمان نیز گفت: «ما اکنون دچار بحران گاز هستیم؛ حتی اگر آن را احساس نکنیم. گاز اکنون یک منبع کمیاب در آلمان است». در همین رابطه روز گذشته دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد با توجه به احتمال قطع کامل عرضه گاز روسیه به اروپا و خالی ماندن ذخایر گاز این قاره، کشورهای اروپایی باید مصرف گاز خود را ۳۰ درصد پایین بیاورند. «فاتح بیرول» افزود: «قطع کامل عرضه گاز روسیه به اروپا تا قبل از زمستان می‌تواند متوسط ذخایر را به پایین‌ترین سطح برساند و اتحادیه اروپایی را در وضعیتی آسیب‌پذیر قرار دهد». وی خاطرنشان کرد: «در شرایط فعلی، من قطع کامل صادرات گاز به اروپا از روسیه را رد نمی‌کنم».

اتحادیه اروپایی تا اول نوامبر باید ذخایر گاز خود را تا 90درصد پر کند؛ با این حال، توقف عرضه گاز روسیه می‌تواند به میزان چشمگیری مانع تحقق آن شود و به یک افزایش قیمت دیگر برای گاز طبیعی منجر شود. قیمت گاز طبیعی در حال حاضر 3 برابر قیمت آن در مدت مشابه سال گذشته است. 

از سرگیری جریان گاز روسیه در خط لوله «ترک استریم» سبب شده قیمت گاز طبیعی اروپا در 3 روز گذشته چندان تغییر نکند. روز سه‌شنبه نیز مقامات هلندی هشدار دادند در صورتی که اتحادیه اروپایی نتواند تا قبل از اول نوامبر، تاسیسات ذخیره‌سازی را پر کند، تمام این قاره با خطر مواجه خواهد شد. 

«راب جتن» وزیر آب و هوا و انرژی هلند هشدار داد بحران گاز در هر یک از کشورهای اتحادیه اروپایی می‌تواند تاثیرات دومینوواری داشته باشد و به سرعت در سراسر این قاره گسترش یابد. 

هلند هفته گذشته تمام محدودیت‌های نیروگاه‌های زغال‌‌سنگ را با هدف کاهش مصرف گاز طبیعی لغو کرد و در عین حال از کسب‌وکارها خواست در مصرف انرژی پیش از فصل زمستان صرفه‌جویی کنند. 

این در حالی است که تعدادی از کشورهای عضو اتحادیه اروپایی نیز از برنامه خود برای اجرای سیاست اضطراری سهمیه‌بندی گاز و استفاده دوباره از زغال‌سنگ به خاطر کمبود عرضه گاز روسیه خبر داده‌‌اند. 

طی هفته جاری آلمان، اتریش و هلند اعلام کردند نیروگاه‌های زغال سنگ‌سوز می‌تواند به آنها برای گذر از زمستان پیش رو در سایه بحران کنونی کمبود گاز کمک کند. 

***

مطابق آخرین گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار معاملات مسکن شهر تهران، خرداد ۱۴۰۱ متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران ۳۹ میلیون و ۴۱۴ هزار تومان بود که حاکی از افزایش 8.4 درصدی نسبت به ماه قبل است.

به گزارش «وطن‌امروز»، گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار معاملات مسکن شهر تهران در خرداد سال جاری حاکی از آن است که تعداد آپارتمان‌های مسکونی معامله شده در شهر تهران به 13 هزار و 874 واحد مسکونی رسید که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب افزایش قابل توجه 32.3 و 171.9 درصدی را نشان می‌دهد.

در همین ماه، متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران 39 میلیون و 414 هزار تومان بود که حاکی از افزایش 8.4 درصدی نسبت به ماه قبل است. همچنین این رقم نسبت به ماه مشابه سال قبل معادل 32.8 درصد افزایش داشته که در مقایسه با رشد نقطه به نقطه خرداد 1400 (معادل 56.6 درصد) به مراتب کمتر بوده و مبین کند شدن آهنگ رشد نقطه به نقطه قیمت مسکن در خرداد 1401 است.

در میان مناطق بیست‌ودوگانه شهرداری تهران، بیشترین متوسط قیمت یک متر مربع زیربنای مسکونی معامله شده معادل 81 میلیون و 100 هزار تومان به منطقه یک و کمترین آن با 19 میلیون و 590 هزار تومان به منطقه 18 تعلق داشته است. ارقام مزبور نسبت به ماه مشابه سال 1400 به ترتیب 22.3 و 55.3 درصد افزایش نشان می‌دهد.

بررسی توزیع تعداد واحدهای مسکونی معامله شده در شهر تهران به تفکیک عمر بنا در خرداد 1401 حاکی از آن است که از مجموع 13 هزار و 874 واحد مسکونی معامله شده، واحدهای تا 5 سال ساخت با سهم 30.1  درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. با این وجود سهم مذکور در مقایسه با خرداد سال قبل 5.7 درصد کاهش یافته و در مقابل به سهم واحدهای با قدمت بالا در گروه‌های «11 تا 15» و «بیش از 20» سال ساخت افزوده شده است.

همچنین توزیع تعداد معاملات انجام شده بر حسب مناطق مختلف شهر تهران در اردیبهشت‌ 1401 حاکی از آن است که از میان مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران، منطقه 5 با سهم 14.4 درصدی از کل معاملات، بیشترین تعداد قراردادهای مبایعه‌نامه را به خود اختصاص داده است. همچنین مناطق 2 و 10 به ترتیب با سهم 9.6 و 9 درصدی از کل معاملات انجام شده در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

توزیع فراوانی تعداد واحدهای مسکونی معامله شده شهر تهران در خرداد 1401 نشان می‌دهد به لحاظ مساحت، واحدهای مسکونی با سطح زیربنای کمتر از 80 متر مربع، سهمی معادل 53.7 درصد از معاملات انجام شده را به خود اختصاص دادند. همچنین 57.3 درصد واحدهای مسکونی با قیمتی کمتر از متوسط قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در این ماه معامله شده و 53.8 درصد از معاملات نیز به واحدهای مسکونی با ارزش هر واحد کمتر از 3 میلیارد تومان اختصاص داشته است.

از سوی دیگر بررسی شاخص کرایه مسکن اجاری در شهر تهران و کل مناطق شهری در خرداد 1401 نشان‌دهنده رشد به ترتیب معادل 46.5 و 51.2 درصد نسبت به ماه مشابه سال قبل است. لازم به توضیح است رشد ماهانه شاخص مزبور در خردادماه در شهر تهران و کل مناطق شهری به ترتیب معادل 2.7 و 3 درصد است.

مهرداد میرزایی: عفو بین‌الملل بریتانیا می‌گوید پیراهن جدید نیوکاسل با تم عربستان قسمتی از پروژه شست‌وشوی ذهنی ورزشی محمد بن‌سلمان است. 

به گزارش سایت joe، نیوکاسل روز سه‌شنبه به طور رسمی پیراهن جدید سفید و سبز خود را معرفی کرد. در همین راستا عفو بین‌الملل اعلام کرد بازیکنان و هواداران نیوکاسل یونایتد که پیراهن سوم جدید این باشگاه را می‌پوشند، در پروسه شست‌وشوی ذهنی ورزشی محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی و دولت عربستان سهیم خواهند بود. 

این پیراهن سفید و سبز که شباهت زیادی به پیراهن خانگی تیم ‌ملی عربستان سعودی دارد، در فضای مجازی جنجالی شده است. این در حالی است که نیوکاسل برای فصل جدید رقابت‌ها آماده می‌شود. فصل آتی لیگ برتر نخستین فصلی است که به طور کامل باشگاه تحت مالکیت صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان کارش را شروع خواهد کرد. 

صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان اکتبر سال گذشته باشگاه نیوکاسل را از «مایک اشلی» خریداری کرد. البته این مدیریت تحت کنترل دولت عربستان نیست. هر چند سازمان عفو بین‌الملل همچنان متقاعد نشده است دولت عربستان در این زمینه بدون نقش است و عقیده دارد محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی برای پاکسازی وجهه عربستان این اقدامات را انجام می‌دهد؛ اقداماتی که غربی‌ها آن را sportswashing توصیف می‌کنند که کنایه به شست‌وشوی مغزی دارد و معادل انگلیسی آن یعنی brainwashing است. 

«فلیکس جیکنز» رئیس عفو بین‌الملل بریتانیا گفت: خرید نیوکاسل از سوی عربستان سعودی تلاشی آشکار برای شستن وجهه بین‌المللی بشدت خدشه‌دار عربستان بود و احتمالا باید منتظر شواهد بیشتری از حضور عربستان و دخالت آنها در این باشگاه باشیم. 

او افزود: ورزش از سوی عربستان سعودی برای پرت کردن اذهان عمومی از قتل وحشتناک جمال خاشقجی، ده‌ها اعدامی که هر سال انجام می‌دهند، زندانی کردن مدافعان حقوق بشر و مخالفان سیاسی و جنگ خونین در یمن استفاده می‌شود. بازیکنان و هوادارانی که این پیراهن با تم عربستان را می‌پوشند باید بدانند این لباس نشان‌دهنده شست‌وشوی ذهنی ورزشی برای محمد بن‌سلمان و حکومت ریاض است. 

جیکنز خاطرنشان کرد: ما مدت‌هاست از «ادی هاو» سرمربی تیم نیوکاسل و همه اعضای باشگاه خواسته‌ایم درباره نقض حقوق بشر در عربستان سعودی صحبت کنند. ما می‌خواهیم آنها با کسانی که پشت میله‌های زندان در عربستان سعودی به سر می‌برند و با افرادی مانند «خدیجه چنگیز» نامزد جمال خاشقجی همبستگی خود را نشان دهند. 

گروه سیاسی: مذاکرات هسته‌ای در دوحه روز گذشته در شرایطی برگزار شد که روایت‌های متفاوتی از روز دوم و پایانی گفت‌وگوهای سیاسی در قطر منتشر شد. به گزارش «وطن‌امروز»، روز گذشته در ابتدا خبرگزاری تسنیم نوشت: نشست مذاکره‌کننده ارشد ایران با انریکه مورا، معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در قطر که قرار بود هفتم و هشتم تیرماه برگزار شود، امروز به پایان می‌رسد. تسنیم به‌ نقل از منابع آگاه در مذاکرات اعلام کرد در جریان این دور از گفت‌وگوها که به‌ صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برگزار شد و اتحادیه اروپایی نقش میانجی و انتقال‌دهنده پیام را به ‌عهده داشت، ایران مجددا بر لزوم دستیابی به یک توافق پایدار تأکید کرد. در ادامه گزارش تسنیم آمده بود: «آن چیزی که مانع از به نتیجه رسیدن این دور از گفت‌وگوها شده، پافشاری طرف آمریکایی بر متن طرح پیشنهادی خود در وین 7 است که شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود، در واقع واشنگتن به ‌دنبال احیای برجام به‌ منظور محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی برای کشورمان است. همین مساله باعث شده است به ‌دلیل ضعف دولت بایدن و عدم توانایی در تصمیم‌گیری نهایی برای احیای توافق هسته‌ای که صرفا نیاز به پذیرش خط قرمز ایران در انتفاع اقتصادی از این رویداد از سوی آمریکا دارد، نشست دوحه هم فعلا تأثیر خاصی در پیشرفت مذاکرات نداشته باشد. همین مساله باعث شده است نماینده ارشد اتحادیه اروپایی هم از این رویکرد آمریکا در عدم تلاش برای احیای برجام انتقاد کند». با این حال اما خبرگزاری ایرنا گزارش داد یک منبع آگاه در مذاکرات دوحه درباره چگونگی روند مذاکرات و در واکنش به انتشار برخی اخبار مبنی بر پایان این دور از مذاکرات دوحه گفت: مذاکرات دوحه در روز دوم همچنان ادامه دارد و هنوز به پایان نرسیده است. وی ادامه داد: در این دور از مذاکرات، طرف اروپایی نیز مشغول ایفای نقش خود بوده اما مواردی که بین ۲ طرف بوده، همچنان در حال پیگیری و گفت‌وگو است. این منبع آگاه تصریح کرد: گفت‌وگوها از ابتدا ۲ روزه طراحی شده بود و این دور از مذاکرات امروز -روز گذشته- به پایان می‌رسد. سخنگوی ‌وزارت امور خارجه هم دیروز در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره گزارش منتشر شده در یکی از رسانه‌ها مبنی بر پایان مذاکرات جاری در دوحه برای رفع تحریم‌ها گفت: مذاکرات ۲ روزه هنوز به انتها نرسیده و عصر امروز- دیروز- نشست دیگری میان علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی گفت‌وگوها برگزار خواهد شد. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: گفت‌وگوها در دوحه از ابتدا ۲ روزه برنامه‌ریزی شده بود و در طول رایزنی‌های دیروز و امروز- سه‌شنبه و چهارشنبه- طرف‌ها درباره موضوعات باقیمانده به تبادل پیشنهادها و دیدگاه‌های خود پرداختند.

سمیرا جلیلی: نیمه‌شب است، زنی هراسان به سوی حجره ابا جعفر می‌رود، تا رسیدن به محضر او، چند بار سکندری می‌خورد اما سعی می‌کند بر خود مسلط شده، دوباره به راه خود ادامه دهد. 

- سلام بر شما ابا جعفر، برای‌تان انگور رازقی آورده‌ام، آنقدر خوشرنگ و هوس‌انگیز است که دلم نیامد شما از آن بی‌بهره باشید.

- سلام بر تو ‌ام‌فضل، از تو سپاسگزارم اما اکنون میلی به خوردن ندارم.

- دل من می‌شکند، بسیار دوست داشتم از آن بخورید و خوشه‌ای را به سمت امام گرفت و امام، کسی که باطن اکنون و بعد این لحظه عالم بر قلب مبارکش نازل شده بود، جام زهر را نوشید، جام کین و انگور ناجوانمردی و هر چه در وصف این اتفاق می‌گنجد. 

اثر سم بر چهره مبارکش نمایان گشت، به سمت ‌ام‌فضل نگاهی انداخت و برخاست اما بر زمین افتاد، چند بار ایستاد و باز بر زمین افتاد. 

چهره ‌‌ام‌فضل از پشیمانی سرخ شده بود، آمد که دست امام را بگیرد اما امام گفت:

«ای ‌ام‌فضل! حالا که مرا کشتی، گریه و زاری می‌کنی؟ به خدا سوگند که به بلایی مبتلا خواهی شد که درمان نداشته باشد».

«و بدان که من امشب می‌میرم. ما امامان، کسانی هستیم که هر گاه خداوند برای‌مان دنیا را نخواهد، به سوی خدا منتقل می‌شویم».

و امام به سوی خدا، به سوی ابدیت، به جایگاه شریف خلقتش پر کشید و در جوار صاحب درهای اجابت، امام گذشت و مقام انسان و در محضر جد با کرامتش امام کاظم(ع) به خاک سپرده شد. 

شنیده‌ام، ام‌فضل امام را بعد از خوراندن زهر، در ظل آفتاب داغ و سوزان بغداد، روی پشت بام خانه رها کرده و فریاد العطش او را بی‌پاسخ گذاشته است و حتی به کنیزی که می‌خواسته برای امام آب ببرد، سیلی ‌زده؛ این را بگذار کنار ظهر عاشورا و فریاد العطش ز بیابان کربلا... 

می‌دانی می‌خواهم چه بگویم؟! 

سنت یا مسیر یا هر وصفی که در این مقال بگنجد، این انسان ۲۵۰ ساله را با خود تا نقطه شهادت برده است؛ انسانی که ۱۴ عدد نبوده که هر کدام بضاعتی به قدمت تاریخ خلقت، تاریخ دعوت انبیا و تاریخ تکامل بشریت برای اتصال همیشگی نبوت به امامت، داشتند. 

یا دقیق‌تر بگویم، تاریخی به قدمت «وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» بودند. 

هر کدام از آنها خود یک انسان ۲۵۰ ساله بوده، یک انسان کامل، کسانی که رنج بشر بر آنها دشوار آمد و خواهان رشد و رویش بندگی و معنویت در آحاد بشر بودند.

این است که در هر عصری پس از خود، حبل متین دل‌های متصل و مشتاق و مضطر هستند و نقطه کانونی ملاقات بی‌واسطه با خدا. 

اما حالا که حرف از امام بخشندگی و جود است و خلقت برای شهادت مظلومانه او می‌گرید، بگویم او که جگرش به زهر حسد از هم گسست، بند دل امامی است که حجت و حقانیت راستین بودن دلبستگی ما به ۱۴ اصل و ۱۴ مراد و مکتب است، کسی که با آمدنش، چراغ روشنی برای دلدادگان و امیدواران آل‌الله شد، کسی که اگر بند دلی را می‌خواهی به ضریح فولاد صحن جمهوری حرم امام رئوف گره بزنی، باید روحت را روانه صحن بی‌همتای جواد جانش کنی و دست کوچک او را بگیری و به محضر پدر ببری و بگویی: جان جوادت...

و امامی که راضی و مرتضی و رضاست، می‌گوید: صدالبته... 

ما که خاکسار و بر خاک افتاده این نسل هستیم، ما که از آن پهلوی شکسته و فرق شکافته و حلقوم بریده تا غیبت الهی آخرین‌شان، دست بر سینه بوده‌ایم و اگر چهره تاریک و گناه‌آلود خود را روی مقام قدم‌های‌شان نگذاریم، به کدام خانه برای غم‌هایی که روی دل‌مان سنگینی کرده، برویم؟!

حالا هم غم عالم با شهادت امام جوادمان، در قلب‌مان مثل ماری چمبره زده، امامی که می‌گفت: 

مُلاقاهُ الاْخوانِ نَشْرَهٌ، وَ تَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَ إنْ کانَ نَزْراً قَلیلاً. (بحار‌الانوار، ج71، ص353)

فرمود: ملاقات و دیدار با دوستان و برادران [خوب]، سبب صفاى دل و نورانیت آن مى‌گردد و موجب شکوفایى عقل و درایت خواهد شد؛ گر چه در مدت زمانى کوتاه انجام پذیرد... 

و فصل‌ها و کتاب‌ها از حرف‌های رنگ نور او که دست ما را می‌گیرد و از دالان تاریک نفس عبور می‌دهد و به باغ پروانگی می‌رساند، ما هم می‌گوییم سمعا و طاعتا، حالا که دیدار شما موجب بینایی است، ما را به خودت برسان در حالی که زخم‌های‌مان از عشق شما بر تن ما هست. 

سخن گفتن از شما را پایانی نیست اما می‌گوییم ‌ای امامی که به قدر ۲۵۰ سال، حرف و راه بود که به ما بنمایانی، قلب ما را در درک ذرات نور وجود مبارک‌تان، روشن بفرما.