|
تحلیلی از زیباییشناسی هنر در دیوارنگاری
رنگ هویت بر سیمای شهر
سلمان شکوری*: سیر دیوارنگاری در سطح شهر و بویژه کلانشهری چون تهران از رژیم گذشته آغاز شد اما عدم هماهنگی مناسب با مخاطب و فضا، شکلی بیراه به آن بخشیده بود. با پیروزی انقلاب اسلامی دیوارنگاری در ایران گسترش یافت به نحوی که میتوان دیوارنگاری بعد از انقلاب اسلامی را به 3 بخش (مقطع زمانی انقلاب، جنگ و پس از جنگ) تقسیم کرد. در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی برنامهریزی سازمانی برای دیوارنگاری وجود نداشت و اکثرا بهصورت خودجوش انجام میشد. در دوران اول پس از جنگ نیز با وجود حضور سازمانهای ذیصلاح اساسیترین ویژگی دیوارنگاری یعنی هماهنگی با دیوار و محیط مورد توجه قرار نگرفت اما از سال 1375 به بعد دیوارنگاری پیشرفت چشمگیری داشته است؛ چه در زمینه تکنیکهای اجرایی و چه در زمینه هماهنگی با دیوار و محیط اطراف آن و از این حیث میتوان سیر تکامل دیوارنگارهها و نقش هنر در مفهومبخشی ابعاد ارزشمند معنا و گسترش دایره زیباییشناسی را احساس کرد. با پیشرفت دیوارنگاری و فعالیتهای شایان سازمان زیباسازی تعداد آثار مناسب رو به فزونی گرفت اما در این میان آثاری نیز در مناطق مختلف شهر به اجرا درآمده که نه دارای هارمونی با محیط بوده و نه مناسب برای دیوار اجرا شده است و از این جهت اشتیاق مخاطب را برای تماشا و تامل در مفاهیم نهفته در نقش و نگار در آن جلب نمیکند، چون دارای هدف مشخصی نبوده و صرفا برای انجام کار یا پر کردن دیوارهای خالی بوده است. از طرفی یکی از مشکلات موجود در فرم و قالب هنری این آثار، تقلید دیوارنگارهای مناطق از یکدیگر است. به این معنا که وقتی طرحی در یک منطقه مورد استقبال قرار میگیرد دیگر مناطق نیز همان سبک و طرح را دنبال میکنند که با توجه اینکه هر منطقه شرایط خاص خود را دارد از لحاظ هماهنگی طرح و دیوار به مسیر درستی منتهی نخواهد شد و قالب و شکل زیبا و هویتمندی نمییابد. از این رو برخی از دیوارنگارههای حال حاضر شهر تهران با مخاطبان ارتباطی برقرار نکرده و بیتفاوتی رهگذران را به دنبال دارد. همچنین بیشتر آثار از عدم مکانیابی مناسب برای دیوارنگاره رنج میبرند. این در صورتی است که دیوارنگاره شخصیت مستقل خود را دارد و باید دیواری که دارای ارزش خاص خود است برای این کار در نظر گرفته شود. از طرفی بررسیها نشان میدهد مدیریتهای اجرایی ترجیح میدهند روی دیوارهای آماده و موجود کار کنند و صرفا با رنگآمیزی و اجرای برخی طرحها میخواهند بر معضلات سرپوش بنهند. از این رو هدف از اجرای بسیاری از عملیاتها در راستای تزیین دیوارها یا ساماندهی مشکلات ساختمانها نیست. آنچه در دیوارنگاریها مهم است این است که باید مکان مناسب چه از لحاظ محیطی و چه از لحاظ دید بصری مخاطبان مورد توجه قرار گیرد؛ مواردی که در تحلیل مکان و شرایط دیوارنگارههای شهری باید مورد دقت نظر قرار گیرد. مثلا آثار اجرا شده در اتوبانها و زیر پلها با سرعت مخاطبان هماهنگ نیست و ممکن است دید رانندگان را منحرف کند و گاها مشاهده شده که آثار در مکانهایی اجرا میشود که از لحاظ سایز مکان اجرایی مناسب و قابل دید نیست. از طرفی متاسفانه تغییر و تحولهای مدیریتی به کارها لطمه زده است و برخی مدیران هم تنها به دنبال آمار و ارقام فعالیتها بوده و برای کیفیت آثار اهمیت ویژهای قائل نیستند. به همین علت جامعه و محیط شهری امروز با آثاری که دارای اطلاعات ناهماهنگ و بیمعنی است اشباع شده و توجهی به این مساله مهم نشان نمیدهد. البته سازمان زیباسازی در رویکردی جدید سعی بر ساماندهی و اصلاح دیوارنگارههای نامناسب کرده است و امید آن میرود با توجه بیشتر مسؤولان شاهد شهری پویا و زیبا باشیم که این مسالهای مهم در افزایش نگاه بصری و نشاط شهری خواهد بود. ارسال به دوستان
نقد و تحلیلی بر نمایشگاه نقاشی «اسر» در گالری اثر
در پیچ و تاب معنای شدن
نمایشگاه « اسر» به معناى بدون سر و بیپایان در گالری اثر برپا شده که در آن علیرضا آدمبکان به نمایش 7 تابلو از نقاشیهای اخیر خود پرداخته است. آثارى که هر یک راوى داستان و دلگویههاى هنرمند بوده و نشانههایی از مذهب در رنگبندىها و نگاه هنرمند هویداست و نقاش با ارائه آنها به مانند اینستالیشن، خوانش تازهاى براى درک معنایى آن میگشاید. نمایشگاه «اسر» تا 10 آذر در گالری اثر برپا بوده و میزبان نگاه اهالی تجسمی است. آثارى با رویکرد اجتماعى که میکوشد حرفش را از دریچه هنر و رنگهاى نقاشانه با مخاطب در میان گذارد. آنچه پیداست این بوده که هجوم همهجانبهای که در بطن آثار علیرضا آدمبکان هست، هرگز متوقف نمیشود و میان ایده بنیادین و آنچه در نهایت به سرانجام میرساند دائم میتوان این هجوم را حس کرد. تاکیدها و پرشهای رنگ و حرکات جسم در هر اثر به گونهای است که انگار هنرمند به بوم سفید یورش برده است و روان هنرمند در آن مدام در تنزل و صعود است و هنر در این مرحله به معنایی فراتر از تکنیکهای معمول دست پیدا میکند و نوعی هنردرمانی محسوب خواهد شد. یعنی انگار هر آنچه نقاش را میآزارد، از کلیات هستیاش تا جزئیات اجتماعی، ریز به ریز در نقاشیهایش ترجمه میشود. از این روست که مجموعه تازه علیرضا آدمبکان میتواند یکی از دقیقترین بازتابهای جامعه کنونی ما باشد. در مجموعه «اسر» این موقعیت است که به چالش کشیده میشود. موقعیتی که در آن انسانها بدون هویت مستقل و اختیار همچون موجزدگان افتاده به دریا، از این سو به آن سو کشیده میشوند. همچنین بدون نگاه به مذهب نمیشود آثار مجموعه «اسر» را بررسی کرد. مذهب و جهان اسطورهوارش به رسم آشنای نقاش، از زاویه فیگورها و آدمهای درون آن، از معبر داستانها و روایات مذهبی وارد بوم شده است و نقاش رنج یا شوری که آن مفهوم، به بشر معاصر ایرانی تحمیل میکند را روایت کرده است. انگار رنگ در آثار نقاش مشغول سخن گفتن با بیننده است و فرم زیربنایی سخن و بیان خود هنرمند است با خود. بنابراین میتوان گفت فرم در آثار آدمبکان واگویه اصلی است و رنگ پس از آن و در پی بیانی برونریزتر به کار گرفته شده و البته سرانجام این رنگ است که روایت را کامل میکند. وقتی سالن نمایشگاه را ترک میکنی، هجوم رنگها، خطها و شکلها مثل یک کابوس کوتاه و گذرنده به سرعت هوش و حواست را میرباید اما براساس خاصیت مصرفگرای این آثار هر چه از محل دورتر میشوی با آنها احساس نزدیکی بیشتری میکنی و این راز آثار بزرگ هنری و تفاوت آنها با آثاری دم دستی و شتابزده است که بیننده همواره دلش میخواهد بار دیگر در مقابل آن آثار بایستد و هر بار که این اتفاق میافتد، باز هم میل تماشا در او تکرار میشود. ارسال به دوستان
نقش فضاهای فرهنگی در تزریق پویایی شهروندی
چشمان بیدار آگاهی
در میان منابع فرهنگی مختلف که ذهن انسانها یا محتوای آن یعنی فرهنگ انسانها را تحت تاثیر قرار میدهند، فضاهای فرهنگی شهری از اهمیت بسزایی برخوردار است. از آنجایی که ذهن یا فرهنگ انسانها هدایتکننده و شکلدهنده رفتارها و کنشهای اجتماعی روزمره ما است، بنابراین در صورت وجود رفتارهای ناپسند در رفتارهای اجتماعی میتوان از طریق گسترش فضای تجسمی در نگاهی بصری و توجه به امکانات فرهنگی از جمله ایجاد و توسعه فضاهای تزریق تفکر و نشاط فرهنگی مانند سینماها، سالنهای نمایش و موسیقی، فرهنگسراها، کتابخانهها، موزهها و گالریها به تغییر وضعیت ناهنجار به شکلی تاثیرگذار اقدام کرد. از این رو کالبدشکافی و واکاوی مکانیسم تاثیر منابع فرهنگی بر ذهن یا فرهنگ افراد و رفتار آنها از طریقی کارشناسانه برای متولیان امر مهم است. روانشناسی رفتاری تعریفی پیچیدهتر و دقیقتر از رفتار را ارائه میدهد: «هر فعالیتی که ارگانیسم (جاندار) انجام میدهد و به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازهگیری قابل مشاهده یا اندازهگیری است». بنابراین رفتار هم شامل حرکات بیرونی میشود و هم شامل حرکات درونی خواهد بود. بر پایه روانشناسی اجتماعی، جورج هربرتمید معتقد است ذهن بر ساختهای اجتماعی بنا شده که رفتار را هدایت میکند و بدون شک این ذهن در ارتباط با خانواده و محیطهای دیگری که فرد در آن گذر میکند، ساخته میشود. با توجه به شرایط و اهمیت موقعیت در شکل دادن و هدایت رفتار، میتوان با تغییر در فضای بصری محیط به افزایش توان فرهنگی شهرها اقدام کرد. در واقع با تغییر در فرهنگ فضاهای شهری میتوان بستری مناسب را برای رشد تفکری و فهم زیباییشناسی خانوادهها و نهادهای اجتماعی ایجاد و به دنبال آن رفتارهای اجتماعی روزمره افراد را در راستای فرهنگ این فضاهای فرهنگی دگرگون کرد، چرا که محیطهایی مانند فضاهای فرهنگی شهرها میتوانند در ساختن ذهن که هدایتکننده رفتار است، نقش داشته باشند. برای بررسی موضوع فوق بررسی نظریه سرمایههای فرهنگی بوردیو میتواند به ما یاری دهد. سرمایه فرهنگی به زعم بودیو دارای 3 بخش است؛ سرمایه فرهنگی درونی شده که بیانگر چیزهایی است که افراد میدانند و میتوانند انجام دهند. دوم، سرمایه فرهنگی عینی، از جمله کالاهای فرهنگی و اشیا (مادی) از قبیل کتاب و کتابخانه، مجسمه، تابلوهای نقاشی، آثار هنری و عتیقه، و سومین مورد هم سرمایه فرهنگی نهادی شده، از جمله صلاحیتهای تحصیلی است که در قالب مدارک و مدارج تحصیلی رسمی نمود عینی پیدا میکند. هر فضای جغرافیایی به غیر از ظاهر فیزیکی خود، گواه و معرف ارزشها، هنجارها یا به عبارتی مجموعه فرهنگی است. در نتیجه میتوان گفت هر فضای فیزیکی و جغرافیایی دارای هویت فرهنگی است یا به تعبیر بوردیو، هر فضایی دارای میدان فرهنگی است. در مقیاس کلان، هر کشوری دارای هویت فرهنگی خاصی است که آن را از دیگر همسایگانش متمایز میسازد. از طرفی در تجسم حس بصری و انگاره تصویری افراد در جامعه شهری میتوان به تحلیلهای مختلفی رسید اما مسلم است که ذهن ما براساس محیط اطراف ما شکل خواهد گرفت و ساخته میشود. در واقع ذهن انسان به روایت روانشناسی از بدو تولد تحت تاثیر محیط اجتماعی فرد است که در آن متولد شده و رشد پیدا میکند. در نتیجه یک چرخه دائمی بین انسانها و فضاهای اطرافشان برقرار است. نکته مهم در ارتباط با حس هنری و ذوق بصری آدمی این بوده که گاهی ضمیرِ انسان براساس تماس با محیطها و فضاهای متفاوت و از پیش تعیین شده دچار تغییر و دگرگونی میشود و حتی خود فرد هم در جریان این تغییر قرار نمیگیرد. با توجه به این نکته میتوان در جهت پیشرفت افراد و توسعه جامعه با تاثیر گذاشتن بر اذهان افراد، فضاهای فرهنگی تازهای به وجود آورد یا محتوای فضای خاصی را دستکاری کرده و تغییر داد. ژاک آردوانو، روانشناس اجتماعی فرانسوی معتقد است که انسانها در ارتباط با تشکیلات یا نهاد 3 نوع برخورد دارند: رفتار مجریانه، رفتار بازیگرانه و رفتار خالقگرایانه. در رفتار مجریانه فرد اطاعت کامل از قوانین نهاد میکند و هیچ مسؤولیتی نه در قبال اجرای روش و در نه در قبال محتوا ندارد. در حالی که در رفتار بازیگرانه، فرد تغییراتی در روش برخورد با نهاد به وجود میآورد بدون اینکه محتوای قوانین را تغییر بدهد. ولی در رفتار خالقگرایانه فرد با هوشیاری و هوشمندی، تغییراتی را هم در روش و هم در محتوای قوانین آن محیط بهوجود میآورد، بدون اینکه نظم محیط بر هم بخورد و خود، مسؤولیت این تغییر را میپذیرد. تعدادی از افراد هم با فضایی که برخورد میکنند مشترکاتی مییابند، در نتیجه آگاهانه یا ناآگاهانه در فضا حل میشوند، در صورتی که تعدادی دیگر که غالبا فکور نیستند، بدون داشتن مشترکات با فضای خاصی، منفعلانه با فضا برخورد کرده و بدون مقاومت در آن فضا حل میشوند. از سویی تعدادی از افراد، فضای موجود را نمیپسندند و به مبارزه با فرهنگ آن فضا برخاسته و فضای خصوصی برای خود مهیا میکنند. از آنجایی که در جامعه امروز و در عصر حاضر بیشتر افراد جامعه زمان مهمی از وقت خود را در ارتباط با فضاهای فرهنگی شهرها مانند سینماها، تئاترها، گالریها و کلاسهای آموزشی هنری میگذرانند، تغییر در فرهنگ این فضاهای فرهنگی شهرها آسانتر و کمهزینهتر بوده و به دنبال آن میتوان در فرهنگ افراد جامعه و در راستای بهبود آنها گامهای موثری برداشت. در نتیجه برای تغییرات کلیتر در راستای پیشرفت و توسعه جامعه، راه موثر این است که از عادتواره فضاها یعنی رشد و گسترش محیطهای فکری فرهنگی از طریق غنی کردن و آموزشی کردن فضاهای فرهنگی شهری شروع کنیم تا با مرور زمان عادتوارههای افراد آن جامعه و مخاطبان این فضاها در راستای عادتواره فضاها ساخته شود. ارسال به دوستان
اخبار
حاج صادق آهنگران دبیر بخش «شهید ما» در جشنواره عمار شد ارسال به دوستان
رویدادها
گودرزیدیباج در آیین اختتامیه نهمین سوگواره هنر عاشورایی: ارسال به دوستان
|
|
آدرس مطلب:
آدرس مطلب:
آدرس مطلب:
آدرس مطلب:
آدرس مطلب:
|