گروه سیاسی: وزارت خارجه ترکیه می‌گوید مکالمه تلفنی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران ضبط شده است! تانژو بیلگیچ
 (Tanju Bilgiç) سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در واکنش به پاسخ مقامات و وزارت خارجه کشورمان نسبت به اظهارات اردوغان گفت: از این اظهارات شگفت‌زده شده‌ایم. وی گفت: گفت‌وگوی تلفنی آقای اردوغان و آقای روحانی ضبط شده است! این واکنش وزارت خارجه ترکیه در شرایطی است که طی روزهای اخیر نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی در ایران بشدت نسبت به انفعال وزارت خارجه ایران در قبال اظهارات توهین‌آمیز و گستاخانه رجب طیب اردوغان علیه حسن روحانی اعتراض کرده بودند.  اردوغان 11 آذر و درست در بحبوحه ماجرای تنش میان آنها و روس‌ها در اظهارنظری شگفت‌انگیز مدعی شد او به حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران هشدار داد که در موضوع اختلاف آنها با روسیه بویژه در موضوع خرید نفت داعش، موضع اشتباه نگیرد و اردوغان گفت پس از این هشدار او به روحانی، مواضع دولت ایران و رسانه‌های ایرانی در قبال این ماجرا تصحیح شد! اردوغان در ادامه گزافه‌گویی‌هایش همچنین مدعی شد به روحانی گفته است در صورت عدم تصحیح رفتار تهران، دولت ایران باید منتظر هزینه‌های این رفتار باشد! این اظهارات شگفت‌انگیز و گستاخانه باعث شد رسانه‌ها از وزارت امور خارجه و همچنین دولت، صحت و سقم این ادعای اردوغان را بپرسند. به گزارش خبرگزاری فارس، همان زمان یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه، به این خبرگزاری گفت اظهارات اردوغان کذب است! اما این تکذیبیه غیررسمی مانع آن نشد مطالبه عمومی برای پاسخگویی به گزافه‌گویی اردوغان خاموش شود. 2 روز پس از این گستاخی اردوغان، جابر انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه نخستین واکنش رسمی ایران به اظهارات اردوغان را اعلام کرد! سخنگوی دستگاه ظریف ضمن دعوت از کشورهای همسایه به رعایت نزاکت و احترام متقابل در روابط و پرهیز از ماجراجویی و مسؤولیت‌پذیری در اتخاذ مواضع سیاسی، اعلام کرد: ادامه پیگیری سیاست‌ها و اتخاذ مواضعی که خواسته یا ناخواسته منجر به حمایت از تروریسم در سوریه و عراق شده است تنها به تشدید بحران جاری در منطقه و افزایش مشکلات کشورهایی منجر می‌شود که به اجرای چنین سیاست‌هایی ادامه می‌دهند. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران از تغییر این سیاست‌ها و همراهی همه کشور‌های منطقه در روند مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری، استقبال و برای تحقق این هدف آماده همکاری و هماهنگی با همسایگان خود است.
 این واکنش دستگاه دیپلماسی ایران اما با اعتراض‌های داخلی همراه بود، چراکه رسانه‌ها و فعالان سیاسی این واکنش را در مقایسه با ادعای اردوغان بسیار ضعیف و کم اثر دانستند. جابر انصاری در این واکنش، اصل ادعای اردوغان را تکذیب نکرد و همین موضوع باعث شد اعتراض‌های داخلی نسبت به این رفتار دستگاه دیپلماسی ایران بیشتر شود بویژه اینکه عدم تکذیب ادعای سنگین اردوغان، نوعی توهین و تحقیر عمومی به حساب می‌آید! در چنین شرایطی که در ایران افکار عمومی خواستار واکنش صریح و به عبارتی تکذیب شفاف ادعای اردوغان هستند، باز این دستگاه اردوغان بود که بر ادعای او مبنی بر هشدار به رئیس‌جمهور ایران تاکید کرد و گفت این ماجرا نباید از مردم ایران پنهان بماند! به گزارش فارس، تانژو بیلگیچ سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در واکنش به پاسخ مقامات وزارت امور خارجه کشورمان نسبت به اظهارات اردوغان گفت: از این اظهارات شگفت‌زده شده‌ایم. وی با بیان اینکه آقای اردوغان و آقای روحانی رؤسای جمهور ایران و ترکیه با یکدیگر به صورت تلفنی صحبت کرده‌اند که این مکالمه ضبط شده و موجود است، گفت: از سخنان اخیر مقامات ایرانی و نیز وزارت امور خارجه ایران تعجب می‌کنیم. سخنگوی وزارت خارجه ترکیه همچنین افزود: ما به اندازه و متناسب حرف می‌زنیم و پنهان کردن این حرف‌ها از مردم ایران و نیز تحریف سخنان اردوغان اخلاقی نیست. این اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در واقع بار دیگر موضع ترکیه برای نشان دادن دست برتر خود علیه ایران است! و نوعی تعمد را در طرح این ماجرا توسط اردوغان نشان می‌دهد! بنابراین سکوت حسن روحانی، رئیس‌جمهور و نیز جواد ظریف، وزیر امور خارجه در ارتباط با این رفتار توهین‌آمیز بسیار پرهزینه خواهد بود. البته افکار عمومی در ایران تقریبا نسبت به این قبیل رفتار‌های جواد ظریف عادت کرده است! چراکه جواد ظریف در کنار ناتوانی برای ایجاد مناسبات معقول دیپلماتیک با همسایگان، نشان داده است توانایی پاسخگویی نسبت به
دست درازی‌های آنان به حیثیت و عزت مردم ایران را نیز ندارد!  با این حال مطالبه عمومی برای دادن پاسخ به رئیس‌جمهور گستاخ و هتاک ترکیه، بیشتر متوجه حسن روحانی است که به گفته خود متخصص امنیت ملی است و قاعدتا باید بداند این قبیل شرایط تا چه اندازه می‌تواند هزینه‌ساز باشد. حسن روحانی در ماجرای هدف قرار دادن بمب‌افکن روسیه توسط ترکیه، موضع درست و بموقع گرفت و صراحتا گفت این اقدام ترکیه باعث تقویت تروریست‌ها می‌شود. به همین دلیل اصحاب رسانه انتظار ندارند در شرایطی که رئیس‌جمهور ترکیه در باتلاق نزاع با روسیه برای ایران شاخ و شانه می‌کشد، حسن روحانی نسبت به این ماجرا که نوعی تلاش برای تحقیر مردم ایران است، بی‌تفاوت باشد!

دکتر جواد حق‌گو*: تاریخ همچون آینه‌ای است که زوایای رخدادهای پیش از این و فراز و فرودهای پیش رو را می‌نمایاند با این تفاوت که گذشت زمان همچون زنگار بر چهره آینه می‌نشیند اما در تاریخ هر چه زمان بگذرد ابعاد و واقعیت‌های بیشتری از تحولات به چشم می‌آید. از این رو یکی از مهم‌ترین رهیافت‌هایی که در بررسی و ارزیابی مسائل و رخدادها می‌توان به کار برد، رهیافت تاریخی است.
اهمیت این رهیافت تا بدانجاست که رهبر حکیم انقلاب بارها و بارها خواهان نگرش و مطالعه در تاریخ و عبرت گرفتن از درس‌های آن شده‌اند. در بیانات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در مواردی چون ضرورت‌های غور در تاریخ معاصر علمی بویژه دوران قاجار و پهلوی1، یادآوری خطاهای راهبردی دولت ملی‌گرای مصدق در سیاست خارجی2، الزامات تقویت حافظه تاریخی ملت3 و... می‌توان تصریح ایشان را بر لزوم بهره‌جویی بیشینه از این رهیافت دریافت.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید در بوته تاریخ به نقد و بررسی گذاشت مساله نگاه غیرواقعگرایانه به دنیای خارج بویژه روابط با قدرت‌های بین‌المللی است که گاه با مفهومی چون «وابستگی» درمی‌آمیزد؛ مفهومی که در سال‌های دهه 50 میلادی به عنوان عمود خیمه نظریات وابستگی در برابر نظریات نوسازی مطرح شد.4 در این چارچوب با توجه به تجربیات تاریخی به ولع قدرت‌های بزرگ برای بلعیدن انواع ثروت و سرمایه‌های ملل از طریق ایجاد روابط وابستگی پرداخته شده است.
در تاریخ معاصر ایران می‌توان سیر شکل‌گیری این مفهوم و تجربه‌های خوش‌باوری درباره نیات و اهداف قدرت‌های خارجی را به تعدد و روشنی دریافت. نقطه آغاز این فرآیند به ابتدای دوره قاجار بازمی‌گردد. در این سال‌ها ایران به قدرتی درجه چندم و حتی به قلمروی وجه‌المصالحه قدرت‌های خارجی تنزل یافت. نمود آشکار شروع این فرآیند به طور مشخص به پادشاهی «فتحعلی‌شاه قاجار» و جنگ‌های ایران و روسیه بازمی‌گردد. در این جنگ‌ها فرمان روحانیون برای بسیج عمومی ملت و رهبری نظامی «عباس‌میرزا» منجر به آزادسازی بسیاری از نواحی اشغالی ایران شد اما رویگردانی شاه قاجار از اهتمام به نبرد، بی‌اعتمادی به توان ملت و توسل به بیگانه سبب شکست‌های پیاپی ایرانیان شد. در این سال‌ها، شاه قاجار برای مقابله با روس‌ها دست به دامان فرانسوی‌ها شد تا ارتشی منظم را فراهم آورد و با هماهنگی و حمایت نظامی «ناپلئون بناپارت» بر ارتش تزار بتازد اما پیمان صلح «تیلسیت»5 بین تزار و ناپلئون در حکم خنجری در پشت ایران بود. عبرت‌ساز نبودن این تجربه سبب شد پادشاه قاجار به جای فرانسوی‌ها به انگلیسی‌ها روی آورد که این بار نیز جز ناکامی و تحمیل قراردادهای ننگین «ترکمانچای» و «گلستان» نصیب کشور نشد.
در ادامه نیز ایران به قلمروی نفوذ روس و انگلیس تبدیل شد. نکته قابل تامل اینکه نزد سردمداران ایرانی تا دوره پهلوی نخست، تنها راهکارهایی نظیر یافتن قدرت سوم برای برون‌رفت از این وضعیت مطرح می‌شد و خودیاری و اتکا به توان و سرمایه‌های ملی به دورانی کوتاه نظیر صدارت «قائم‌مقام فراهانی» یا «میرزاتقی‌خان امیرکبیر» محدود شد.
در دوره پهلوی نخست وابستگی به قدرت خارجی چون بریتانیا سبب شد تلاش رضاخان برای تغییر قبله سیاسی به سقوط و تبعید وی بینجامد. در 37 سال سلطنت پهلوی دوم نیز ایران به صحنه پیروی بیمارگونه از مدل وابستگی و عرصه مهره‌چینی یکه‌تازانه آمریکا به عنوان قدرت نوظهور بین‌المللی تبدیل شد.
نکته قابل تامل این دوره هم مربوط به
تجربه خوش‌باوری و اعتماد تام به این قدرت جهانی بود که چیزی جز سقوط و تباهی را به همراه نداشت؛ از جمله تجربه مصدق و اعتماد وی به آمریکایی‌ها برای هماوردی با انگلیسی‌ها بود که با کودتای آمریکایی- انگلیسی 28 مرداد 32 پاسخ یافت.
متاسفانه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب نیز خوش‌باوری درباره نیات و اهداف قدرت‌های خارجی بویژه دولت‌های غربی پابرجا ماند و در قالب‌هایی دیگر بروز یافت که از جمله می‌توان به رویکردهای دولت موقت در ارتباط با آمریکایی‌ها اشاره کرد. پس از پایان جنگ تحمیلی به‌رغم فراموش نشدن تقابل آشکار و بی‌پرده غرب با ایران در خاطره عمومی ملت، در سال‌های دهه‌های 70 و 80 این خوش‌باوری تاریخی در قالب‌هایی با عناوین «گفت‌وگوهای انتقادی» و «گفت‌وگوهای سازنده» بروز یافت و اکنون نیز در روندهایی چون ضرورت اعتماد به آمریکا همچنان نمود دارد.
تمام اینها در حالی است که حتی تنها فقط یک مورد موفق و عاقبت به خیر از اعتماد به قدرت‌های خارجی بویژه غربی‌ها در تاریخ معاصر ایران به چشم نمی‌خورد.
* دکترای روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه
پی‌نوشت
1- بیانات رهبر حکیم انقلاب در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری / بیستم آبان‌ماه
2- بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان / دوازدهم آبان‌ماه
3- بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم/  هجدهم شهریورماه
4- بسیاری نقطه آغاز نظریات وابستگی و برساخت مفهوم‌محوری آن را به انگاره‌های نظری «رائول پربیش» اقتصاددان آرژانتینی مربوط می‌دانند که بعدها توسط «آندره گوندر فرانک» متفکر آلمانی به مسائل اجتماعی و اقتصادی در دهه‌های 60 و 70 توسعه یافت.
5- در جریان کشورگشایى‏های ناپلئون بناپارت، امپراتور فرانسه شکست سختی در ناحیه فریدلند به روس‏ها وارد آورد. از این رو تزار روسیه از ناپلئون تقاضای متارکه جنگ کرد و با امضای معاهده دوستی در شهر تیلسیت بین 2 طرف در 8 جولای 1807، روابط دوستانه بین فرانسه و روسیه ایجاد شد. بر اساس این پیمان که به پیمان اتحاد 2 امپراتور معروف شد، روسیه و فرانسه متعهد شدند در صورت حمله کشور ثالث به خاک آنها، یکدیگر را یاری کنند. همچنین ناپلئون برای جلب رضایت و دلجویى از تزار روسیه، ایالات مولداوی و والاشی در شرق روسیه را به روسیه واگذار کرد و متعهد شد اگر سلطان عثمانی با این امر مخالفت کند با آن مقابله خواهد کرد. در این میان دولت ایران که بر اساس قرارداد دوستی با فرانسه، خود را برای مقابله با دشمنانی که برای نابودی ناپلئون تحریک شده بودند آماده می‏کرد، ناگهان در سخت‏ترین زمان، تنها شد. ناپلئون در این عهدنامه نامی از ایران به عنوان متحد خود در منطقه نبرد و دولت فتحعلی شاه را در برابر روسیه رها کرد. پس از امضای این عهدنامه، ارتش روسیه از جبهه اروپا رهایى یافت و تمام توانش را متوجه ایران و عثمانی کرد.

دکتر حمیدرضا اسماعیلی: بیشتر نویسندگان و گویندگانی که تا امروز از «تجدیدنظرطلبی اصلاح‌طلبان» سخن گفته‌اند، به مرحله نخست تجدیدنظرطلبی آنان نظر داشته‌اند. یعنی مرحله‌ای که طی آن بنیادگرایان دهه 60 بتدریج و در طول یک دهه به طور رسمی و روشن، بیرق ایدئولوژی اصلاح‌طلبی را برافراشتند اما پس از سال 88 مرحله دوم تجدیدنظرطلبی آنان آغاز شد؛ به این معنا که اصلاح‌طلبان با گذار از شعارهای دهه گذشته که بر کانون توسعه سیاسی متمرکز بود، در ایدئولوژی خود تجدیدنظر اساسی کردند. در واقع این تجدیدنظر با توجه به مقاومتی که آنان در برابر رأی اکثریت مردم در انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری در سال 88 داشتند، طبیعی هم بود. به عبارت روشن، امروز مرحله دیگری از استحاله و تجدیدنظرطلبی در اصلاح‌طلبان رخ داده است.
اصلاح‌طلبان پس از آنکه در «شورش فتنه‌گرانه 88» نظریه‌های پیشین خویش در دوره اصلاحات را به طور عملی ابطال کردند، امروز در گام دوم به لحاظ نظری نیز از نظریه‌های خود عدول کرده و ابطال آنها را پذیرفته‌اند. روشن است جریانی که بیش از یک دهه از اولویت توسعه سیاسی و مردمسالاری و احترام به آرای مردم سخن گفته اما پس از شکست در انتخابات در عمل به آن شعارها پای‌بندی نشان نمی‌دهد دیگر نمی‌تواند بر آنها تأکید کند، زیرا این تناقض رفتار و افکار، موجب رسوایی است. لاجرم باید در آن نظریه‌ها تجدیدنظری صورت گیرد و به نوعی، از شعارهای دموکراتیک عقب‌نشینی کرد.
تأکید اصلاح‌طلبان بر شعارهای دموکراتیک محصول دوره‌ای بود که جریان اصلاح‌طلب می‌توانست در انتخابات‌ها پیروز باشد و به طور آرمانگرایانه‌ای تصور می‌کرد از این پس جامعه ضرورتاً آنها را برخواهد گزید اما از انتخابات شوراهای شهر و روستای دوم که دوره یک دهه‌ای شکست‌های پیاپی آنها در انتخابات آغاز شد، نظریه‌های دموکراتیک کمرنگ شد و هرچه گذشت، توسعه سیاسی به محاق رفت. بویژه پس از ائتلاف با «نومحافظه‌کاران» که شعارهای رفاهی- اقتصادی جای شعارهای دموکراتیک را گرفت، آنها تغییرات خود را متناسب با این شرایط جدید تعریف کردند. اصلاح‌طلبی برخلاف نومحافظه‌کاری، بر ایده‌آلیسم استوار بود و برای تشکیل نوعی جامعه مطلوب تلاش می‌کرد. درحالی‌که نومحافظه‌کاری صرفا بر عمل‌گرایی اتکا دارد و داعیه تشکیل هیچ نوع جامعه مطلوبی را ندارد. اگر بخواهیم اصلاح‌طلبی را به لحاظ اندیشه سیاسی تجزیه کنیم می‌توان اصلاح‌طلبی را محل تجمع نولیبرالیست‌ها و نومارکسیست‌ها دانست. اصلاح‌طلبان در دوره‌ای خود را حاملان ارزش‌های سیاسی‌ای مانند مردم‌سالاری، توسعه سیاسی، جامعه مدنی، شفافیت سیاسی، رقابت سیاسی، تحزب، تساهل و تسامح، آزادی عقیده، آزادی اندیشه و آزادی سیاسی معرفی می‌کردند؛ در حالی‌که نومحافظه‌کاری اگرچه ممکن است گاهی از این الفاظ بهره گیرد اما بی‌شک هیچ‌گاه این ارزش‌ها را «ارزش‌های واقعی خود» نمی‌داند. نومحافظه‌کاری با اعتنا به خاصیت رئالیست بودنش، بیش از هر چیز میزان و معیار قدرت و اقتدار را می‌پذیرد.
امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که دیگر حاملان دموکراسی و توسعه سیاسی بار گذشته را از دوش خود برداشته‌اند. امروز جامعه ایران برای آزادی اندیشه و توسعه سیاسی، متولی‌ای در جریان‌های سیاسی ندارد. اصلاح‌طلبان در این تجدیدنظر خود یا سکوت کرده‌اند و یا همسو با نومحافظه‌کاران شعارهای شبه‌رفاهی مطلوب طبقه الیگارشی سر می‌دهند. فراتر از علل مقطعی، مشکل اصلاح‌طلبان مشکلی ماهوی است؛ به این معنا که «بود» و «نمود» آنها همواره در طول چند دهه گذشته متفاوت بوده است. این همان راز بی‌اعتمادی به آنها در بخشی از جامعه روشنفکری است. این بخش از جامعه به آن ارزش‌ها بی‌اعتقاد نیست اما به کسانی که آنها را به‌عنوان شعار خود برگزیده بودند بی‌اعتماد بود. آخر چگونه ممکن بود جریان رادیکالیست دهه 60 در مدتی کوتاه اصلاح‌طلب و میانه‌رو شود؟! بر فرض که ایدئولوژی آنها تغییر کرده اما آیا روحیه تندروانه آنها نیز تغییر کرده است؟
البته تحولات بعدی نشان داد روحیه رادیکالیستی آنها همچنان باقی است و شورش‌های 78 و 88 شاهد آن است.
در شکاف میان «نمود» و «بود»، اصلاح‌طلبان حرف‌های خوب می‌زنند اما در عمل کارنامه مثبتی ندارند. روشنفکر نشان می‌دهند اما بر پیکره روشنفکری ضربات فراوانی می‌زنند. هنوز این پرسش، پاسخی نیافته که چرا در دهه 60 که وزیر ارشاد خود را از پیروان فکری دکتر شریعتی می‌دانست سنگین‌ترین فضای اجتماعی و سیاسی علیه شریعتی وجود داشت و کتاب‌های او به صورت قاچاق میان خوانندگان دست به دست می‌شد؟ شریعتی فقط یک مثال است. رابطه اصلاح‌طلبان به دلیل همان شکاف میان «بود» و «نمود» با موضوعات دیگر نیز به همین ترتیب است. آنها «قلوب» خود را با جامعه مدنی و ارزش‌هایی از این دست تعریف می‌کنند اما برق «سیوف» آنها در عمل جلوه بیشتری دارد. یا به‌رغم آنکه در ادوار گذشته علیه سرمایه‌داری و بازار و الیگارشی سخن‌ها گفته‌اند امروز به طرق مختلف در صدد مشروعیت‌بخشی به الیگارشی و «بازار جدید» برآمده‌اند. امروز از اصلاح‌طلبی چه مانده است؟ مهم‌تر از همه سکولاریسم؛ سکولاریسمی که معلوم نیست به استبداد نظر دارد یا حکومت مردمی. امروز هستند برخی اصلاح‌طلبان که با تغییر هدف خود با عنوان تأمین حقوق شهروندی و رفاه، از بسیاری سیاست‌های غیردموکراتیک دفاع می‌کنند. این خطری برای کشور است که جریانی که خود را حامل دموکراسی نشان می‌دهد عملاً مایل به حکومت استبدادی سکولاریستی باشد. اگرنه چرا برخی نویسندگان این جریان به شیوه‌های مختلف به دفاع از رضاخان می‌پردازند.
امروز از جریان سکولاریستی اصلاحات در برخی حلقه‌ها جز سکولاریسم، رابطه با غرب و توجیه الیگارشی چیزی باقی نمانده است.

گروه سیاسی: در شرایطی که دولتی‌ها از گزارش آمانو درباره پی‌ام‌دی مشعوف شدند و رسانه‌های مشترک فتنه و حامی دولت، مارش پیروزی زدند اما کارشناسان و آن دسته از نمایندگان مجلس که اطلاعات روزآمدی از مذاکرات هسته‌ای و برجام دارند، می‌گویند این گزارش آمانو بدترین گزارش او درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده است. نمایندگان فعال مجلس در موضوع مذاکرات و همچنین اعضای کمیسیون ویژه برجام می‌گویند آمانو با زیرکی اتهام آمریکایی‌ها مبنی بر انحراف برنامه هسته‌ای ایران را تایید کرد و با این اقدام، خطرات امنیتی ویژه‌ای را در مقابل ایران قرار داد. علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی در همین رابطه معتقد است آمانو روایتی غیرمنصفانه و تلخ درباره بازدید خود از پارچین ارائه داده است. زاکانی دیروز در مراسمی که به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد درباره پی‌ام‌دی گفت: بحث پی‌ام‌دی موضوعی است که تمام رخدادهایی که طی 12 سال گذشته در مقوله هسته‌ای رخ داده است بر پایه این ادعاست. وی گفت: اروپا و آمریکا براساس گزارش منافقین چنین ادعایی داشتند و به نوعی براساس این پرونده رفتارهای خود را با ملت ایران توجیه می‌کردند. زاکانی با اشاره به حضور آمانو در کمیسیون برجام گفت: متن گفت‌وگوی کمیسیون برجام با وی در این هفته منتشر می‌شود تا مشخص شود آمانو در کمیسیون برجام چه نکاتی را مطرح کرده است. وی در چندین نوبت بیان کرد تا پایان سال میلادی این پرونده را خواهیم بست. امروز با گزارشی مواجه هستیم که سیاه‌ترین گزارشی است که تا به امروز علیه ایران صادر شده است. به گزارش تسنیم، وی با اشاره به برخی نکات گزارش تصریح کرد: در این گزارش آمده است قبل از سال 2003 ساختاری در ایران برای بمب اتم و استفاده غیرصلح‌آمیز شکل گرفته است و محاسبات کامپیوتری و همچنین مدلسازی‌هایی انجام شده که در این مسیر قرار داشته است. نماینده تهران در مجلس ادامه داد: آمانو بازدیدهایی را در زمینه ادعای وجود مخزن انفجاری در پارچین انجام داده است و پس از آن اظهار کرده با چنین چیزی مواجه نشده اما احتمال می‌دهد چنین چیزی بوده و به جای دیگر منتقل شده است. زاکانی با بیان اینکه گزارش اخیر آمانو ادعاهای گذشته وی را تکرار می‌کند، گفت: گزارش تلخ و نادرستی از سوی وی مطرح شده است و بدون اینکه دلایلی برای این گزارش ارائه شود مواردی را اعلام کردند. وی خاطرنشان کرد: در بخش سفید این گزارش گفته شده از سال 2009 به بعد هیچ مسیری برای تولیدات هسته‌ای ایران شکل نگرفته که تیم مذاکره‌کننده مشتاقانه با این بخش برخورد کردند و اعلام کردند این نشان‌دهنده بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی است. نماینده تهران در ادامه با اشاره به نکاتی درباره این گزارش خاطرنشان کرد: در این گزارش خیلی صریح اعلام شده تمام ادعاهای قبلی ایران دروغ بوده و ایران در مسیر تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای گام برداشته است. از طرف دیگر حدسیات و ادعاهای غربی‌ها درباره ایران تایید می‌شود. زاکانی همچنین گفت: براساس این ادعاها، اقدامات قبلی آنها مانند رفتارهای ظالمانه، جنایت‌ها و تحریم‌ها علیه ایران توجیه دارد و مواجهه سختگیرانه با ایران در برجام را توجیه می‌کند. وی ادامه داد: اگر شورای حکام در 15 دسامبر به یک جمع‌بندی برسد که پرونده ایران را ببندد اتهامات موجود در این گزارش نقطه سیاهی است که اگر در آینده با هر ادعایی از سوی طرف‌های غربی مواجه شویم این مساله باعث فشار بیشتر به ایران می‌شود. نماینده تهران در مجلس تاکید کرد: نگاه آمانو در گزارش تهیه شده نشان‌دهنده این است که همچنان نگاه سوءظن نسبت به ایران وجود دارد و گزارش آژانس مستقل نبوده است. زاکانی با بیان اینکه در ایران از آمانو خواستیم متعهد باشد و آنچه را که دریافته است منتشر کند و تحت تاثیر آمریکا و اسرائیل قرار نگیرد، گفت: اما وی اینگونه عمل نکرد و به تعهد خود وفادار نبود البته معتقدم آنها به سمت بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی ایران خواهند رفت زیرا علاقه ندارند انسدادی در مسیر سرمایه‌های‌شان که پس از برجام ایجاد شده است شکل گیرد اما این نقطه سیاه را بی‌دلیل در پرونده ایران حفظ می‌کنند تا در آینده بهانه‌های‌شان را توجیه‌پذیر کنند. وی گفت: با توجه به ظرفیتی که در برجام وجود دارد به نظر می‌رسد مسؤولان ما اکنون باید خویشتن‌دار باشند و منافع ملی را دستاویز بازی‌های سیاسی قرار ندهند. اینکه ثناگوی گزارش آژانس باشیم که ما را در مقام مجرم قرار داده است درست نیست. نماینده تهران در مجلس یادآور شد: معتقدم این رفتار نادرست آقای آمانو باید با یک مواجهه درست از سوی دستگاه سیاست خارجی پاسخ دریافت کند و باید از شتابزدگی پرهیز کرد و چند سال بعد را دید.
کاسبان تحریم سال 2003 متولد شدند!
علی‌اصغر زارعی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم دیروز یکشنبه در تذکری شفاهی در صحن علنی مجلس گفت: مطابق بند 9 نامه مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور برای اجرای برجام هیاتی مسؤول نظارت بر حسن اجرای برجام تعیین شده و باید بر شروط تعیین‌شده نظارت کند. وی با اشاره به اینکه نمایندگان مجلس از ترکیب این هیأت اطلاعی ندارند، افزود: شنیدیم رئیس مجلس نیز عضو این هیأت است بنابراین انتظار اطلاع‌رسانی از سوی او به نمایندگان مجلس را داشته‌ و داریم. زارعی در ادامه تذکر شفاهی خود گفت: در طول 2 ماه گذشته چند بند از شروط تعیین‌شده توسط رهبر معظم انقلاب برای اجرای برجام نقض شده و از ملاحظات ده‌گانه شورایعالی امنیت ملی هم اطلاعی نداریم. از این رو این هیأت باید پاسخ دهد که چگونه با وجود نقض شروط، سیر اجرای برجام در حال طی شدن است؟ وی در بخش دیگری از تذکر شفاهی خود در صحن علنی مجلس اظهار داشت: در پی گزارش آمانو متأسفانه شاهد ذوق‌زدگی بی‌مورد برخی افراد و رسانه‌های داخلی بودیم که تعجب‌برانگیز است. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: در حالی در این گزارش نظام جمهوری اسلامی متهم شده است تا پیش از سال 2003 به دنبال سلاح هسته‌ای بوده است که این دوران دوره دولت اصلاحات و دبیری آقای روحانی در شورایعالی امنیت ملی است. وی با اشاره به اینکه این بند از گزارش آمانو دوران ذکر شده را زیر سوال می‌برد، خاطرنشان کرد:‌ معنی آن این است که ریشه همه تحریم‌ها همین آقایان بوده و کاسب‌کاران تحریم هم مربوط به همین دوره هستند که باید پاسخگوی این اتهامات باشند. زارعی با تأکید بر اینکه گزارش آژانس را قبول نداشته و آن را نادرست، غلط و مغرضانه می‌داند، گفت: این گزارش دلیل دیگری بر وابستگی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به زورگویان و سلطه‌جویان است. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی انتظار از رئیس‌جمهور را موضع‌گیری قاطعانه در برابر گزارش مغرضانه آژانس ابراز و تأکید کرد: با برخورد انفعالی چیزی از دشمنان به دست نخواهد آمد.

گروه اقتصادی: در سال‌های اخیر دلالان بازار بلیت هواپیما با حضور در سایت‌های اینترنتی و انحصار در فروش، سودهای کلانی را به دست آورده‌اند.  در واقع چارتری‌ها همه جا حضور دارند و با خرید صندلی‌های یک پرواز، انحصار را به دست می‌گیرند تا در زمان اوج تقاضا با هر قیمتی که بتوانند بلیت‌ها را بفروشند.  دلالان فروش بلیت هواپیما که در سال‌های اخیر نبض بازار را به دست گرفته‌اند امروزه یکه‌تاز خرید و فروش بلیت شده‌اند و بازار را با نرخ‌های تعیین‌شده خود می‌گردانند و در این میان نه‌تنها آژانس‌های معتبر فروش بلیت بلکه شرکت‌های هواپیمایی که صادرکننده بلیت هم هستند، ابزاری را برای کنترل این وضعیت ندارند.  براین اساس تا قبل از اعلام آزادسازی نرخ بلیت هواپیما، نرخ‌ها در این بخش به‌صورت تکلیفی تعیین می‌شد بنابراین شرکت‌های هواپیمایی با نرخ مشخص این بلیت را می‌فروختند در این میان دلالان با خرید بلیت‌ها، در زمان‌های اوج تقاضا با قیمت‌های چند برابری بلیت را می‌فروختند. هرچند در حال حاضر با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما دیگر نرخ‌های تکلیفی وجود ندارد اما باز هم نظارت بر کار آژانس‌های متخلف و سایت‌های غیرمجاز ضروری به نظر می‌رسد، چرا که این دسته از فروشندگان، بازار را به صورت انحصاری درآورده‌اند و سود کلانی هم از این بابت به دست می‌آورند در حالی که مجوزی هم بابت فعالیت‌هایشان ندارند.  در این میان، در روزهای گذشته هم چارترکنندگان پروازی از فرصت آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به نفع خود استفاده کردند و با وجودی که هنوز ایرلاین‌ها قیمت‌های جدید را اعلام نکرده‌اند، اقدام به گرانفروشی کرده و نرخ‌های بالایی را برای بلیت هواپیما در مسیرهای خاص تعیین کردند. در این باره رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با مهر اعلام کرد شرکت‌های هواپیمایی هنوز نرخ‌های جدید را اعلام نکرده‌اند بنابراین گرانفروشی بلیت ربطی به شرکت‌ها ندارد.   به گفته سامانی، قیمت‌هایی که از سوی برخی فروشندگان مطرح می‌شود، مربوط به چارترکنندگانی است که از قبل این صندلی‌ها را خریداری کردند. وی با بیان اینکه شرکت‌ها بلیت را روی سایت خود یا از طریق آژانس‌هایی با مجوز بند الف به فروش می‌رسانند، افزود: هنوز بررسی‌ها برای تعیین قیمت بلیت از سوی ایرلاین‌ها انجام نشده است بنابراین افزایش نرخ‌ها هم مربوط به ایرلاین‌ها نیست.   براساس این گزارش، تا زمانی که حضور دلالان در عرصه فروش بلیت هواپیما ساماندهی نشود، چنین مشکلاتی برطرف نخواهد شد بویژه در زمان‌های اوج تقاضا که مسافران به دنبال خرید بلیت هواپیما هستند و نیاز دارند با هر قیمتی بلیت را خریداری کنند  ضمن آنکه سایت‌های فروش بلیت یا آژانس‌های غیرمجاز به دلیل آنکه مجوزی از سازمان هواپیمایی ندارند امکان هرگونه تخلفی از سوی آنها وجود دارد همانطور که در سال‌های گذشته بارها بلیت بیش از ظرفیت برای برخی پروازها فروخته شده است. در واقع دلالان در شرایط پرتقاضا در مسیرهای پرتردد اقدام به فروش بلیت بیش از ظرفیت کرده‌اند که همین موضوع در زمان سفر، مشکلات زیادی را برای مسافران به وجود آورده است و تعداد زیادی مسافر از پرواز جامانده‌اند.  براساس این گزارش، محمد خداکرمی در گفت‌وگو با مهر گفته بود: سازمان هواپیمایی به هیچ یک از این سایت‌ها مجوز نداده است و براساس مکاتبه‌ای که انجام دادیم، این سایت‌های اینترنتی باید از سازمان مجوز بگیرند یا اینکه فیلتر شده و بسته می‌شوند.  وی با تاکید بر اینکه هیچ یک از سایت‌های فروش بلیت هواپیما از سازمان مجوز ندارند، گفته بود: این سایت‌ها باید از سازمان مجوز بگیرند تا نظارت بر عملکرد آنها هم انجام شود و به دلیل اینکه بخش دیگری مجوز سایت‌های اینترنتی را صادر می‌کند ما در حال مکاتبه با آن بخش‌ها هستیم. اما هنوز هم وضعیت این سایت‌های غیرمجاز مشخص نشده و دلالان هم به کار خود ادامه می‌دهند که این موضوع پس از اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بیشتر خود را نشان می‌دهد، چرا که دلالان با به دست آوردن انحصار بیشتر در پروازها، می‌توانند با نرخ‌های بالاتری نسبت به آنچه ایرلاین‌ها تعیین کرده‌اند، بلیت را به فروش برسانند.
فروش بلیت تهران- مشهد تا ۵۰۰ هزار تومان!
در حالی که ایرلاین‌ها مدعی عدم افزایش نرخ بلیت پروازهای خود برای ایام تعطیلات پیش‌ِ‌رو هستند، بررسی عملکرد آژانس‌های هواپیمایی سطح شهر نشان از فروش بلیت با نرخ‌‌های نجومی دارد و به نظر می‌رسد در نبود نظارت سازمان هواپیمایی، تبانی ایرلاین‌ها و آژانس‌ها برای خالی کردن جیب مردم خوب جواب داده است.  با این حال به نظر می‌رسد سازمان هواپیمایی قصد دارد با آزادسازی نرخ بلیت پروازها مشکلات ساختار نامناسب اقتصادی ایرلاین‌‌ها را از طریق منابع مالی جیب مردم اصلاح کند. در واقع پس از آزاد‌سازی قیمت بلیت هواپیما که مصادف با تعطیلات پایان هفته و اربعین حسینی بود، آژانس‌‌های هواپیمایی سعی کردند از این موقعیت سوءاستفاده کنند و تا می‌توانستند نرخ بلیت هواپیما را برای این ایام و البته تعطیلات پایان هفته‌(28 تا 30 صفر) افزایش دادند. ‌مصادف با تعطیلات وفات حضرت رسول اکرم(ص) و شهادت امام رضا(ع)، تقاضای سفر به مشهد مقدس افزایش بسزایی دارد.  پیگیری‌‌ها از آژانس‌های فروش بلیت هواپیما در سطح شهر تهران حکایت از افزایش بی‌رویه نرخ بلیت پرواز تهران-مشهد خصوصاً برای این ایام از روز 18 ‌تا 22 آذرماه دارد. یکی از متصدیان فروش بلیت پروازهای داخلی حوالی خیابان استاد نجات‌الهی در این‌باره به فارس می‌گوید: قیمت بلیت هواپیما در مسیر تهران- مشهد در روزهای معمولی 172 هزار و 400 تومان است، ما تلاش کردیم بلیت را برای ایام پرتقاضا هم با نرخ مصوب بفروشیم و هیچ افزایش قیمتی اعمال نکردیم در حالی که این امکان برایمان فراهم بود.  بنا به گفته این متصدی، در حال حاضر در سیستم فروش آنها حداقل قیمت صندلی خالی تهران- مشهد 295 هزار تومان در ساعت 8 صبح روز 18 آذرماه است و این روند به صورت صعودی ادامه دارد تا به حداکثر قیمت‌ 445 هزار تومان ‌در ساعات پایانی روز می‌رسد و برای برگشت نیز نرخ‌ها به همین ترتیب است. یکی دیگر از متصدیان فروش بلیت حوالی خیابان هفت‌تیر هم می‌گوید: ما فقط بلیت چارتری تهران- مشهد آن هم با نرخ‌های 280 هزار تومان تا 450 هزار تومان داشتیم که همه تا هفته گذشته به فروش رفته است و الان صندلی خالی نداریم مگر آنکه مسافری انصراف دهد.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از حذف یارانه ۲ میلیون و ۹۴۳ هزار نفر خبر داد. علی ربیعی در این‌باره گفت: آثار مسکن اجتماعی از سال آینده مشخص می‌شود.   به گزارش فارس، ربیعی تاکید کرد: نرخ بیکاری از 1/12 درصد در پایان سال 91 به 6/10 درصد در پایان سال 93 رسید.  وی یادآور شد: اکنون اگر کل جمعیت را 79 میلیون نفر در نظر بگیریم 64 میلیون و 600 هزار نفر جمعیت در سن کار داریم اما جمعیت فعال ما 25 میلیون و 100 هزار نفر است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه جمعیت غیرفعال ما حدود 39 میلیون و 500 هزار نفر است، گفت: برای من چیزی که مهم است آمار 8/4 درصدی تحصیلات عالی و 7/2 درصدی بیکاران موجود است که عدد 5/7 میلیون متقاضی کار به دست می‌آید.  ربیعی ادامه داد: جمعیت شاغل ما در حال حاضر 22 میلیون و 400 هزار نفر است که این رقم تا سال 1400 باید به 31 میلیون و 500 هزار نفر برسد که این فاصله، فاصله‌ای است که ما باید اشتغال ایجاد کنیم و این مساله‌ای است که ما با آن روبه‌رو هستیم. وی اضافه کرد: در سال اول مسؤولیتم 25 درصد حقوق را افزایش دادیم که در عمل 31 درصد می‌شد و در سال گذشته هم با توجه به اینکه تورم 15 درصد بود، افزایش حقوق را به 17 درصد رساندیم.  وی با اشاره به اینکه اگر دستمزد افزایش یابد هزینه کارفرما بالا می‌رود، ادامه داد: نرخ دستمزد در ایران بین 11 تا 15 درصد اعلام شده است این در حالی است که در دنیا این نرخ 45 درصد است. وی درباره اینکه چه تعداد از دریافت یارانه نقدی حذف شده‌اند، گفت: 2 میلیون و 943 هزار نفر تا به حال از دریافت یارانه حذف شده‌اند. ربیعی با اشاره به ایجاد نظام رسیدگی به اعتراض یارانه نقدی ادامه داد: کمتر از 80 درصد از کسانی که یارانه‌هایشان قطع شده است اعتراض نکرده‌اند به طوری که این مساله موفقیتی بزرگ قلمداد می‌شود.
 

گروه اقتصادی: بسته اقتصادی دولت که گفته می‌شد مقدمه‌ای برای خروج اقتصاد از رکود خواهد بود، نیامده متوقف شد تا ابهام‌ها همچنان باقی بماند. به گزارش «وطن‌امروز» آبان امسال علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی با چهره‌ای خندان پرده از بسته اقتصادی دولت برداشتند و اعلام کردند طبق این طرح فروش کالاها و خودروهای ساخت داخل با تسهیلات قابل توجه اجرایی خواهد شد. زمان این طرح نیز 6 ماه (تا اردیبهشت 1395) اعلام شد اما با آغاز اجرای این طرح نقاط ضعف فراوان آن نمایان شد. استقبال شدید از وام 25 میلیونی خودرو موجب شد این طرح به جای 6 ماهه، 6 روزه شود و حتی طرح کارت اعتباری 10 میلیون تومانی در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد. با اینکه قرار بود از 18 آبان طرح خرید اقساطی کالای داخلی انجام شود اما تا امروز هیچ خبری از این کارت نشده تا عملا توقف این طرح رسانه‌ای شود. اخبار ضد و نقیض در کنار سکوت مسؤولان بانک مرکزی و وزارت اقتصاد موجب شده تولیدکنندگان داخلی به این مساله اعتراض کنند. جالب اینکه خبر توقف طرح خرید کالاهای داخلی در روزهایی زمزمه می‌شود که نعمت‌زاده، وزیر صنعت در اظهارنظری عجیب گفته که مقابل خریداران خارجی باید تا کمر خم شویم! نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی از توقف اجرای طرح فروش لوازم خانگی با کارت اعتباری ۱۰ میلیون تومانی خبر داد و گفت: مشکل اصلی عدم اجرای این طرح به بانک مرکزی بازمی‌گردد. محمدرضا درافشار در یک نشست خبری در پاسخ به سوال فارس درباره اجرای مرحله دوم بسته خروج از رکود، اظهار داشت: در حال حاضر اجرای این طرح متوقف شده و مسؤولان بانک مرکزی مدام اعلام می‌کنند که در حال بررسی طرح هستند اما حرفی درباره دلایل اصلی تأخیر در اجرای طرح نمی‌زنند. وی افزود: حدود 45 روز است اجرای طرح فروش اقساطی لوازم خانگی وارد بازی‌های اداری شده و این در حالی است که پیش از اعلام اجرای این طرح از سوی وزیر صنعت و سخنگوی دولت، بررسی‌های لازم درباره چگونگی اجرای آن صورت گرفته است. وی با بیان اینکه در ابتدا قرار بود فروش کالا با کارت اعتباری 10 میلیون تومانی به مزدوجین صورت گیرد، گفت: در بررسی‌های بعدی به این نتیجه رسیدند این طرح شامل کارمندان و بازنشستگان و افرادی که برای سیستم بانکی قابل شناسایی باشند، شود. درافشار تصریح کرد: به این ترتیب قرار بود با اجرای طرح، انبار کارخانه‌ها از لوازم خانگی خالی شود و با ایجاد گردش مالی برای تولیدکنندگان، واحدهای تولیدی از رکود نجات پیدا کنند. وی انتظار برای کاهش قیمت ارز و کالا در بین مردم پس از مذاکرات هسته‌ای و کاهش قدرت خرید مردم را از جمله دلایل ایجاد رکود در بازار لوازم خانگی عنوان کرد و افزود: تأخیر در اجرای طرح فروش اقساطی لوازم خانگی نیز باعث تشدید رکود بازار شده است. به گفته وی در حال حاضر بیش از هزار میلیارد تومان لوازم خانگی در انبار کارخانه‌ها انباشته شده و این در حالی است که بازار این محصولات نیز راکدتر شده است. وی به سیستم بانکی و بانک مرکزی هشدار داد که اگر طرح فروش اقساطی کالا اجرایی نشود، بدهی واحدهای تولیدی به بانک‌ها بیشتر خواهد شد و انبوهی از معوقات بانکی جدید به وجود خواهد آمد. درافشار با بیان اینکه مسؤولان بانک مرکزی مرتب می‌گویند در حال بررسی طرح هستیم، افزود: مشکل از بانک مرکزی است و هیچ دلیل مشخصی برای تأخیر در اجرای این طرح اعلام نمی‌شود. وی  این سوال را مطرح کرد که اگر طرح فروش کالا با کارت اعتباری 10 میلیون تومانی قابل اجرا نیست چرا پیش از تصمیم‌گیری نهایی، اعلام عمومی شده است؟ گفت: این مساله باعث شد کارخانه‌ها تعداد اندک مشتریان خود را نیز از دست بدهند. نایب‌رئیس انجمن لوازم خانگی ادامه داد: قرار بود بابت تسهیلات فروش کالا از مشتریان سود 12 درصدی و از تولیدکنندگان نیز سود 5 درصدی توسط بانک‌ها به صورت نقدی دریافت شود که با این حساب سود 20 تا 21 درصدی نصیب سیستم بانکی می‌شد. وی با اشاره به وجود 71 واحد تولیدی در فهرست واحدهای مشمول اجرای طرح فروش اعتباری کالا اظهار داشت: 10 هزار و 649 قلم کالای داخلی برای عرضه در این طرح پیش‌بینی شده و قرار بود 5 هزار و 298 فروشنده و 44 واحد فروش اینترنتی در این طرح حضور داشته باشند. درافشار ادامه داد: در بین 71 تولیدکننده معرفی شده برای مشارکت در این طرح، 28 تولیدکننده به صنعت لوازم خانگی، 14 تولیدکننده به صنعت نساجی، 13 تولیدکننده به صنایع شیمیایی و سلولزی و 3 تولیدکننده نیز به صنعت برق اختصاص دارند. وی تأکید کرد: اگر طرح فروش اقساطی کالا به سرعت اجرایی نشود، واحدهای تولیدی دچار مشکل جدی خواهند شد و نمی‌توانند بدهی خود به سیستم بانکی را بپردازند. وی از عدم اجرای طرح خرید دین نیز انتقاد کرد و گفت: بانک‌های عامل، منابع لازم برای اجرای این طرح را ندارند.
اما آخرین خبرهای دریافتی حکایت از آن دارد که بانک مرکزی آمادگی خود را برای توزیع کارت اعتباری خرید کالا به ستاد اقتصادی دولت و معاون اول رئیس‌جمهوری اعلام کرده است و این طرح ظرف 10 روز آینده اجرا خواهد شد. بانک مرکزی اکنون منتظر اعلام رسمی آغاز توزیع کارت اعتباری از سوی دولت است علاوه بر اینکه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز متولی تعیین مشمولان سری نخست دریافت این کارت‌ها و اولویت‌بندی‌های لازم است. البته به نظر نمی‌رسد اعتبار این طرح رقمی بیشتر از 5هزار میلیارد تومان باشد.
 

تولیدکنندگان لوازم خانگی: رکود با بسته خروج از رکود تشدید شد
تولیدکنندگان لوازم خانگی در نامه‌ای خطاب به وزیر صنعت، اجرا نشدن مرحله دوم طرح بسته خروج از رکود در راستای فروش کالا با کارت اعتباری 10 میلیون تومانی را عاملی برای تشدید رکود در این صنعت دانسته و اجرای آن را خواستار شدند. به گزارش فارس، در نامه‌ای که از سوی محمدرضا دیانی، رئیس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی خطاب به محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت نوشته شده، آمده است: ضمن تشکر از مساعدت حضرتعالی در گام به گام طراحی کارت‌های اعتباری خرید کالای ایرانی، به استحضار می‌رساند به‌رغم عزم جدی آن مقام محترم و سایر همکاران‌تان در وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اجرای پروژه خروج از رکود صنایع داخلی، متأسفانه اما و اگرهایی که از گوشه و کنار به گوش می‌رسد، معضلی خارج از تصور را برای تولیدکنندگان پدید آورده است. در واقع رکود حاکم بر بازار که ناشی از انتظار مردم برای کاهش قیمت‌ها در پساتحریم بود، این‌بار دست به دست انتظار خریداران برای عملیاتی شدن کارت‌های اعتباری داد و تقاضا برای خرید را به فاجعه‌آمیزترین حد ممکن کاهش داد. در این شرایط امکان تنفس و ادامه حیات برای تولیدکننده غیرممکن شده و شک نداشته باشید پاشنه آشیل دولت یازدهم که همانا اشتغال و خروج از رکود است این‌بار با موج عظیم، سهمگین و زنجیره‌ای تعدیل نیروی انسانی در خطوط تولید کارخانه‌ها به خطرخواهد افتاد. لذا از آن مقام محترم خواهشمند است پیش از آنکه شکست این طرح ملی مستمسکی شود در دست بدخواهان دولت و بیش از این اعتماد افکار عمومی را نسبت به برنامه‌های دولت یازدهم از بین ببرد، دستور فرمایید دستگاه‌های متولی و مسؤول اقدام عاجل انجام دهند. پیشاپیش از حسن توجه و دستور مساعد جنابعالی سپاسگزاری می‌شود. به گزارش فارس، قرار بود عرضه لوازم خانگی در قالب بسته خروج از رکود توسط دولت اجرایی شود که با گذشت بیش از یک ماه از اعلام این خبر، هنوز این طرح اجرایی نشده است.
 

علی البرزی - حامد نجفی مهر: در سال‌های نه‌چندان دور زمانی که سریال‌های کارتونی مانند «مهاجران» و «خانواده دکتر ارنست» را از قاب تلویزیون مشاهده می‌کردیم، مهاجرت و جابه‌جا شدن براساس آنچه مشاهده می‌کردیم، برای‌مان تعریف‌های خاص خودش را داشت، مهاجرتی که یک خانواده به دلیل تحصیل فرزند دختر خود دائم از یک شهر به شهر دیگر و از یک کشور به کشوری دیگر در سفر بود یا پزشکی که همواره به دلیل مشکلات کاری به اجبار به تنهایی یا با خانواده از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر در حال جابه‌جایی بود.
اما هیچگاه در تخیل‌مان هم نمی‌گنجید سال‌ها بعد در کشور شاهد نوع تازه‌ای از مهاجرت باشیم، آن هم مهاجرتی اجباری از نوع زیست‌محیطی! این روزها موج مهاجرت‌های اجباری از دیگر انواع مهاجرت‌ها در کشور پیشی گرفته است و مشکلات زیست‌محیطی و عوامل محیطی خود عاملی برای مهاجرت خانواده‌ها از استان‌های جنوبی کشور به سمت پایتخت و شهرهای بزرگی مانند اصفهان، مشهد و تبریز شده است.  این موضوعی است که جامعه‌شناسان و اساتید حوزه جمعیت‌شناسی کشور به آن اذعان داشته و بر تاثیرات منفی این موج مهاجرت یا بهتر بگوییم «کوچ اجباری مردم» از برخی استان‌های جنوبی مانند خوزستان، سیستان‌وبلوچستان و فارس تاکید داشته و دارند.
هر چند در اصطلاح رسانه‌ای هنوز این موضوع آنقدر مهم جلوه داده نشده است یا هنوز صدای کمی از آسیب‌های ناشی از این نوع مهاجرت به گوش می‌رسد اما بسیاری از کارشناسان، دلسوزان محیط‌زیست و اساتید دانشگاه نگران هستند که در آینده‌ای نه‌چندان دور، در اثر نگاه تشریفاتی به حوزه محیط‌زیست شاهد موج‌های پی‌درپی مهاجرت و کوچ اجباری مردم در اثر مشکلات زیست‌محیطی مانند خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، ریزگردها، آلودگی هوا و بدی آب و هوا به استان‌های مرکزی بویژه تهران باشیم. آن زمان است که دیگر کار از کار گذشته است و نمی‌توان چاره‌ای برای علاج این موضوع اندیشید! از این رو در میزگرد علمی گروه اجتماعی روزنامه «وطن امروز» که با حضور ۲ کارشناس در حوزه‌های جامعه‌شناسی و جمعیت‌شناسی برگزار شد، موضوع مهاجرت مردم در اثر مشکلات زیست‌محیطی مورد بحث و نقد و بررسی قرار گرفت.  در این میزگرد دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه همچنین دکتر محمود مشفق، جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پیرامون موضوع میزگرد پرداختند. بخش اول این میزگرد هم‌اینک پیش روی شماست و بخش دوم هم در روزهای آینده در همین صفحه منتشر می‌شود.
***
  بتازگی اخباری مبنی بر افزایش آمار مهاجرت هموطنان بویژه از مناطق جنوبی کشور، با توجه به مشکلات زیست‌محیطی منتشر شده است. اولین برداشت شما از مواجهه با چنین اخباری چیست؟
قرایی‌مقدم: رشد آمارهای مهاجرت افراد در پی بروز مشکلات زیست‌محیطی عاملی است که ذهن را به سمت ریشه‌یابی این موضوع سوق می‌دهد. برای این منظور لازم است ابتدا به تعریف مهاجرت بپردازیم. از نظر روانشناسی اجتماعی افرادی مهاجرت می‌کنند که باهوش‌ترند، چرا که هوش قدرت انطباق و قدرت سازگاری فرد با محیط است بنابراین زمانی که فرد در شرایطی قرار بگیرد که امکان ماندگاری وجود نداشته باشد براساس هوش خود تصمیم به ترک موقعیت می‌گیرد. انسان با مهاجرت بزرگ شده، اگر انسان ابتدایی را در نظر بگیرم هیچگاه ساکن نبوده است و همواره برای تغییر و بهبود شرایط زندگی‌اش تلاش کرده بنابراین اساس پیشرفت بشر مهاجرت است و انسان بر اثر مهاجرت یا حرکت به پویایی می‌رسد.
مشفق: اولین موضوعی که در این باره به ذهن بنده متبادر می‌شود وابستگی و تاثیر متقابل بین انسان و محیط است. انسان و محیط به طور متقابل روی هم تاثیر می‌گذارند. برداشت من از این مطلب مهاجرت افراد در اثر مشکلات زیست‌محیطی وقوع یک نوع مهاجرت اجباری ناشی از عوامل طبیعی است. در کل از نظر اراده افراد ۲ نوع مهاجرت وجود دارد، یک نوع از مهاجرت‌ها اختیاری و نوع دیگر آن اجباری است. در مهاجرت اختیاری افراد با میل و با برنامه‌ریزی تصمیم می‌گیرند برای بهتر شدن وضعیت معیشت و اقتصادی یا تحصیل مهاجرت کنند، چرا که این نوع مهاجرت با برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد و افراد تحت فشار‌های بیرونی نیستند اما مهاجرت در اثر فشار محیط‌زیست یک مهاجرت اجباری است که نشان دهنده خروج از آستانه تحمل انسانی در انطباق با شرایط زیست خود است.
  با توجه به اینکه افراد با هوش مهاجرت می‌کنند آیا مهاجرت یک مقوله مثبت اجتماعی است؟
قرایی‌مقدم: مهاجرت از نظر روانشناسی عکس‌العمل افرادی است که سعی دارند قدرت انطباق‌پذیری خود با محیط را افزایش دهند و هر زمان که احساس کنند حالت انتخاب برتر وجود دارد در تصمیم خود تجدیدنظر می‌کنند. راز ماندگاری انسان هم همین نکته است اما این مقوله از نظر جامعه‌شناسی و بازخورد اجتماعی آن نمی‌تواند به طور کامل مثبت باشد بلکه ناهنجاری‌ها و آسیب‌های بسیاری به همراه دارد.
  آقای دکتر مشفق! شما به‌عنوان جمعیت‌شناس تا چه اندازه با این موضوع موافق هستید؟
اینکه افراد نخبه و با هوش تلاش می‌کنند با تغییر محل سکونت خود به یک زندگی بهتری دست پیدا کنند نوعی استراتژی پیشرفت است که احتمال دارد به پیشرفت فردی کمک کند و هم اینکه منطقه مهاجرپذیر نیز از آن منتفع شود اما مهاجرتی که در حال حاضر از آن صحبت می‌کنیم نوعی استراتژی بقا است. مهاجرت به دلیل وقوع ریزگردها و گرد و غبارهای محلی نوعی مهاجرت محیطی است. در واقع برخی مناطق کشور با بحث مهاجرت اجباری محیطی یا تخلیه جمعیتی بر اثر عوامل زیست‌محیطی مواجه شده‌اند.
  چرا مهاجرت از عوامل برهم زننده انضباط اجتماعی و جمعیتی است؟
قرایی‌مقدم: شرایط محیطی را باید در بروز مهاجرت در نظر گرفت. تا به حال اهالی سیستان‌وبلوچستان چندین بار کوچ کرده‌اند. افراد به محض اینکه بدانند شرایط زندگی محیا نیست تغییر مکان می‌دهند. اما تبعات اجتماعی و جمعیتی این پدیده مقوله‌ای مجزا است که همزمان با تغییرات جمعیتی و جابه‌جایی‌های صورت گرفته اتفاق می‌افتد. مهاجران در برنامه‌های مطالعاتی به
۲ گروه تقسیم‌بندی می‌شوند، یک گروه افرادی هستند که از آسیب مصون می‌مانند اما گروه دوم باعث جرم‌خیزی و تشدید آسیب‌های اجتماعی در محل کوچ خود هستند.
   آیا پدیده مهاجرت از زوایای دیگری هم قابل طبقه‌بندی است؟
مشفق: مهاجرت را می‌توان از منظر دیگری به مهاجرت‌های برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده طبقه‌بندی کرد. مهاجرت‌های اجباری از نوع مهاجرت‌های برنامه‌ریزی نشده به حساب می‌آید. بر این اساس مهاجرت اجباری خود با توجه به عامل مسلط اثرگذار به ۲ زیرشاخه تقسیم‌بندی می‌شود، یک نوعی مهاجرت‌های اجباری است که در اثر عوامل انسانی و اجتماعی مانند جنگ، انقلاب‌ها و ناامنی‌هایی اتفاق می‌افتد که روابط بین انسان‌ها و شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آن دخیل است. نوع دیگر مهاجرت‌هایی است که باز هم اجباری است اما در اثر عوامل محیطی و طبیعی به وقوع می‌پیوندد. خشکسالی، گرد و غبار، ریزگردها، وقوع سیل، رانش زمین، بالا آمدن سطح آب دریاها یا خشک شدن دریاچه‌ها از مهم‌ترین عوامل مهاجرت‌های محیطی به حساب می‌آید. با توجه به افزایش این پدیده مقوله جدیدی تحت عنوان مهاجران یا پناهندگان محیطی در مطالعات مهاجرت جا باز کرده است.
  چندی پیش برخی مدیران اعلام کردند باید مردم با مشکلات زیست‌محیطی کنار بیایند، با این شرایط پیامد‌های این موضوع چیست؟
قرایی‌مقدم: برطرف کردن این مشکلات به طور حتم چندین و چند سال طول می‌کشد و با توجه به رویه‌ای که مدیران محیط‌زیست برای حل این مشکل در پیش گرفته‌اند دستیابی به هدف طولانی‌تر هم خواهد شد. با این تفاسیر و با توجه به اینکه در حال حاضر مردم سیستان‌وبلوچستان در فقر هستند چگونه می‌توانند کوچ نکنند. در هفت‌گل مسجدسلیمان یا در ایلام وضعیت همین است. مهاجرت زمانی صورت می‌گیرد که فرد نتواند زندگی روزمره‌اش را ادامه دهد. اگر روزی زاینده‌رود خشک شود اصفهانی‌ها هم مهاجرت می‌کنند. مردم تشخیص می‌دهند که وعده‌ها بزودی عملی نمی‌شود بنابراین تصمیم می‌گیرند در منطقه نمانند. فرد زمانی که نتواند شرایط زندگی راحت را فراهم کند مهاجرت می‌کند.
  با توجه به شرایط موجود، آینده این وضعیت چه خواهد شد؟
مشفق: در آینده موضوع مهاجرت در اثر عوامل زیست‌محیطی نه‌تنها کاهش پیدا نمی‌کند بلکه وخیم‌تر می‌شود، چرا که عوامل تخریب‌زای محیط‌زیست روز به روز بیشتر می‌شود.
  آقای قرایی‌مقدم! تا چه اندازه با این موضوع موافق هستید؟
این موضوع اثبات شده است و نگاه به عملکرد دولت‌ها درباره بهبود شرایط زیست‌محیطی چشم‌اندازی جز افزایش مهاجرت و کوچ را نمایان نمی‌کند به علاوه اینکه تغییرات تخریبی محیط‌زیست نیز با سرعت در حال انجام است و انسان در تشدید آن نقش دارد؛ این موضوعی است که ابن خلدون 700 سال پیش مطرح کرده که انسان محیط را آلوده می‌کند. در کلوپ رم هم مطرح شد که در سال 2015 از مدیترانه تا پاکستان دچار قحطی آب می‌شود، 70درصد کشور ما هم که خشک و فراخشک است بنابراین دورنمای روشنی نمی‌توان از این وضعیت متصور شد.
  آیا تاثیر تغییرات زیست‌محیطی بر تمام اقشار جامعه یکسان است؟
مشفق: بحث تغییرات محیطی زمانی اثرش ملموس می‌شود که تنها و اصلی‌ترین منبع معیشت و درآمد مردم زمین کشاورزی و دامداری باشد. بیشتر مناطقی که در مسیر ریزگردها قرار دارند تنها منبع درآمدشان کشاورزی، دامداری و زراعت است. زمانی که تنها منبع معاش افراد کشاورزی و دامداری است و زمین و محیط تخریب شده باشد هیچ گزینه دیگری جز مهاجرت پیش پای ساکنان  قرار ندارد چون مهاجرت در چنین شرایطی نوعی راهبرد برای تداوم حیات است.
  آقای قرایی‌مقدم! نظر شما به‌عنوان یک جامعه‌شناس درباره این موضوع چیست؟
من با این بحث موافق هستم. باید ابتدا به داد کشاورزان منطقه رسید. دستور رهبر انقلاب مبنی بر آبادی سواحل مکران وجود دارد اما حرکت لاک‌پشتی مدیران در این مسیر وضعیت را بدتر می‌کند. قسمت جنوب سیستان‌وبلوچستان شرایط بهتری دارد. نخلستان و زمین زراعی هنوز باقی مانده است بنابراین باید هم و غم دولت آبادانی جنوب سیستان باشد. قبل از ایلام، خوزستان و آذربایجان غربی باید به فکر سیستان‌وبلوچستان باشیم، باید با به کارگیری نیروهای بومی و ایجاد شغل مردم را در منطقه نگه داشت.
  تا چه اندازه این مقوله مورد توجه مدیران قرار گرفته است؟
مشفق: محیط‌زیست و مهاجرت به طور متقابل به هم پیوسته هستند. نشانه‌ها و علایم تخریب محیط‌زیست و مهاجرت‌های برنامه‌ریزی نشده در کشور به طور کامل نمایان است، این در حالی است که تغییرات زیست‌محیطی کشور و بحث مهاجرت و پیامدهای آن را جدی نگرفته‌ایم. شاید در حد حرف یا رسانه‌ها مواردی مطرح شود اما تاکنون اقدام موثری به عمل نیامده است. در حال حاضر برخی مناطق با موضوعات زیست‌محیطی مواجه هستند که یکی از پاسخ‌ها به این وضعیت مهاجرت به مناطق خوش آب و هواتر است.
  آقای قرایی‌مقدم! در صورت افزایش آمار مهاجرت باید منتظر چه پیامدهایی در شهرهای بزرگ باشیم؟
این موضوع ده‌ها پیامد به دنبال دارد. مهاجرت از نظر جامعه‌شناسی سلسله‌ای از مسائل را در جامعه ایجاد می‌کند. از نظر اقتصادی
مهاجرفرستی و مهاجرپذیری متفاوت است. مهاجرفرستی برای منطقه زیان به همراه دارد چون نیروی کار جوان را از دست می‌دهد. دومین موضوع  برهم خوردن نسبت جنسی جمعیت است، چراکه مردان بیشتر مهاجرت می‌کنند بنابراین در بحث ازدواج مشکل ایجاد خواهد شد. به علاوه از نظر تجانس فرهنگی هم مهاجرت اثرگذار است و انواع آسیب‌های اجتماعی را به همراه دارد. درحال حاضر شهرهای مهاجرپذیر مانند کرج به دلیل نبود تجانس به ایران کوچک تبدیل شده‌اند و چون مهاجرت خودکنترلی را ضعیف می‌کند وقوع جرم بالا می‌رود. در جامعه نامتجانس ترس از شناخته شدن کم می‌شود بنابراین آمار جرائم بالا می‌رود. افرادی مانند خفاش‌شب پدیده مهاجرت هستند. مهاجرت در نهایت فرهنگ جامعه را دگرگون می‌کند و اثرات اقتصادی و سیاسی نیز به دنبال دارد.
  آیا از نگاه کارشناسی پیامدهای مهاجرت با انجام عمل کوچ متوقف می‌شود؟
مشفق: زمانی که مهاجران تازه‌وارد به یک منطقه هجوم می‌آورند، باعث افزایش جمعیت خواهند شد و افزایش جمعیت خود عاملی برای تخریب محیط‌زیست خواهد شد. زمانی که تراکم جمعیت از حد ظرفیت تحمل محیط بالا می‌رود باعث عبور از آستانه‌ها و خط قرمزهای محیط‌زیستی می‌شود یعنی در هر دو حالت محیط‌زیست قربانی است. مهاجرت در جامعه مقصد، بر شرایط زیستی تاثیر منفی گذاشته و بر منابع آب، خاک و هوا فشار وارد می‌کند. هر محیطی ظرفیت محدودی دارد و زمانی که سرانه جمعیتی نسبت به ظرفیت‌های زیستی بالا می‌رود منطقه را به خطر می‌اندازد لذا جابه‌جایی‌های بدون برنامه خود عاملی برای تخریب محیط است.
  با وجود سند آمایش سرزمینی چرا گرفتاری‌های زیست‌محیطی و مشکلات پیش‌بینی نشده است؟
قرایی‌مقدم: برنامه‌های زیست‌محیطی مانند طرح ستیران در 7 جلد در گذشته تهیه شد که براساس ساختار و سازمان فضایی منطقه انجام گرفت و براساس ظرفیت مناطق طرح آمایش سرزمین هم تدوین شد. اما نکته اینجاست که به آن عمل نشده است. در حال حاضر مهاجرت مردم در اثر بروز معضلات زیست‌محیطی فریاد دادخواهی آنها به حساب می‌آید. مردم زمانی که مشاهده می‌کنند مدیران به فکر آنها نیستند فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند. باید دولت به پیام این هشدارها توجه کند. مهاجرت و کوچ اجباری باعث از بین رفتن زیرساخت‌های استان و در نهایت تخریب کامل شهرها و سرمایه‌های کشور می‌شود.
  از نظر علمی سطوحی که در اثر تخریب محیط‌زیست دچار آسیب می‌شوند شامل چه مواردی است؟
مشفق: زمانی که یک منطقه‌ای دچار تخریب زیست‌محیطی می‌شود 3 اکوسیستم که حیات آن وابسته و همبسته هم هستند به تدریج رو به فرسایش می‌گذارد البته در زمینه انسان‌ها نقش اصلی را دارند؛ این سطوح شامل:
1- اکوسیستم انسانی: تخریب نتایج دموگرافیک دارد، یعنی افرادی به تدریج مهاجرت می‌کنند تغییرات جمعیتی و دموگرافیکی ایجاد می‌کنند و موازنه جمعیت را به هم می‌زنند و عده‌ای افراد سالمند که توان مهاجرت ندارند در منطقه باقی می‌مانند. در حال حاضر بسیاری از روستاها ساختارشان سالمند شده و به تدریج تخلیه جمعیتی در آنها اتفاق خواهد افتاد.
2- زیست جانوری منطقه که برای زیست انسانی هم مهم است تخریب می‌شود
3- پوشش گیاهی هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بدین معنی که پوشش سبز رفته رفته به سمت بیابانی شدن به پیش می‌رود.
 

  این شرایط در حال حاضر در کشور ایجاد شده است؟
قرایی‌مقدم: نگاهی به بافت جمعیتی استان سیستان‌وبلوچستان نشان می‌دهد این شرایط در این استان نه تنها شروع شده بلکه پیشرفته هم شده است. در سیستان‌وبلوچستان بیشتر افراد مسن ساکن هستند و جوانان ترک دیار کرده‌اند. این وضعیت زنگ هشداری است برای آغاز تبعات اجتماعی و زیست‌محیطی پدیده مهاجرت و کوچ اجباری افراد از شهرها و روستاها.
مشفق: بله! در برخی مناطق این شرایط آغاز شده و چنانچه چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود روند سریع‌تری را هم به خود خواهد گرفت. بحث جدی و استراتژیکی است که متاسفانه ما عمقی به آن توجه نکرده‌ایم.
  با توجه به این موضوع، اگر حرکت‌های جهادی به سرعت در این باره انجام نشود، باید منتظر چه تبعاتی در جامعه باشیم؟
قرایی‌مقدم: از نظر آسیب‌شناسی اجتماعی جرم رابطه مستقیمی با مهاجرت دارد. بنابراین با افزایش آمار مهاجرت جرم هم رشد خواهد کرد. نابسامانی اجتماعی ایجاد می‌شود و نیروی کار مازاد به‌ وجود می‌آید. بر این اساس مهاجرت در منطقه مهاجرپذیر به بیکاری دامن می‌زند. بیکاری هم خود عاملی است که آسیب‌های اجتماعی را تشدید می‌کند با توجه به این موضوع باید منتظر اعتیاد، دزدی، انواع و اقسام فساد و فحشا در چنین مناطقی باشیم.
  شما به‌عنوان یک جمعیت‌شناس چه تحلیلی از این موضوع دارید؟
مشفق: توجه نداشتن به نتایج زیانبار کاربری‌های صنعتی و تکنولوژیک، پیامد نابرابری در بحث توسعه زیست‌محیطی و جغرافیایی است. اگر این عوامل به تدریج اصلاح نشوند رنگ و بوی سیاسی پیدا می‌کنند. یعنی مساله زیست‌محیطی که می‌توان در فرصت مناسب به آن پاسخ مناسب داد و آن را حل کرد، در صورت نداشتن چاره‌اندیشی بموقع در بلندمدت به موضوعات سیاسی و امنیتی تبدیل می‌شود. بنابراین باید توجه داشت تغییرات زیست‌محیطی و پیامدهای جمعیتی به سرعت در حال وقوع است اما ما بسیار به کندی عمل می‌کنیم.
  رسیدگی به مشکلات زیست‌محیطی و ساماندهی به وضعیت مهاجرت تا چه اندازه در اولویت سازمان‌های مربوط قرار دارد؟
قرایی‌مقدم: در شرایط فعلی قانون و ضوابط اجرایی نمی‌شود و سازمان‌های ذی‌ربط هم دغدغه این موضوعات را ندارند. این موضوع ریشه تاریخی دارد دولت‌ها هیچکدام محیط‌زیست را در اولویت قرار نداده‌اند نگاهی به بافت جمعیت ساکنان استان‌هایی مانند گلستان و جنوب خراسان رضوی حضور پرتعداد اهالی سیستان‌وبلوچستان در این مناطق را گواهی می‌دهد که نشان‌دهنده پابرجا بودن مشکلات سیستان‌وبلوچستان در زمان‌های گوناگون است.
مشفق: استان‌هایی مانند خوزستان یا ایلام همواره به‌عنوان استان‌های مهاجرفرست مطرح بوده‌اند اما در دهه‌های 80 و 90 این آمار تشدید شده و میزان مهاجرت‌ها با رشد مواجه شده است. این تغییرات آماری نشان‌دهنده ایجاد عامل دیگری برای تشدید مهاجرت است که وجود آن از در اولویت نبودن مشکلات زیست‌محیطی برای ما حکایت دارد.
  آقای مشفق! به نظر شما وضعیت مهاجرت در حال حاضر در چه شرایطی قرار دارد؟
به طور کلی می‌توان گفت حجم جابه‌جایی‌های مهاجرتی در کشور طی 3 دهه گذشته نسبتاً بالا و رو به افزایش بوده، یا به عبارتی جمعیت کشور در سطح ملی متحرک‌تر شده است و به‌طور مسلم این جابه‌جایی‌ها منجر به تغییراتی‌ اساسی در الگوهای توزیع مکانی و فضایی جمعیت در سطح کشور شده‌اند. استان‌هایی که بیشتر توسعه‌ یافته‌اند به‌عنوان نقاط جذب مهاجران عمل کرده‌اند و استان‌های کمتر توسعه‌یافته به‌عنوان نقاط دفع مهاجران عمل کرده‌اند، قابلیت جذب و دفع مهاجرتی استان‌ها تابع مکانیسم‌های اقتصادی و جمعیتی آنها بوده است، استان‌هایی چون استان‌های تهران، قم، اصفهان، سمنان و یزد همواره مهاجرپذیر بوده‌اند و استان‌هایی چون همدان، کردستان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خوزستان، کرمان، اردبیل، سیستان‌وبلوچستان، کرمانشاه و آذربایجان‌غربی مهاجرفرست.
  برای کاستن از آمار مهاجرت و پیشگیری از تبعات اجتماعی آن چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟
قرایی‌مقدم: تنها راه برای بازگشت به تعادل رفع عامل کوچ و مهاجرت افراد در منطقه است. باید برای ساماندهی وضعیت زیست‌محیطی در استان‌های سیستان‌وبلوچستان و خوزستان دست به کار شد. سوءمدیریت در محیط‌زیست بیداد می‌کند افرادی که تخصص‌های نامرتبط دارند و شناختی از مسائل ندارند اگر امور را در دست بگیرند شرایط به چنین وضعیتی تبدیل خواهد شد.
مشفق:  ساماندهی و احیای شرایط زیست‌محیطی کشور باید در سطوح منطقه‌ای، ملی و فراملی پیگیری شود. مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست باید با اولویت‌بندی مشکلات، موضوعات حاد زیست ‌محیطی را در اولویت قرار دهند و با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت برای ایجاد امید در جامعه و ماندگاری افراد در شهر و دیارشان عمل کنند. از طرفی از طریق کنوانسیون‌ها و معاهدات بین‌المللی می‌توان منابع ریزدگردها و گردغبارها را که منشاء خارجی دارند پیگیری و به بهبود اوضاع کمک کرد.
  راهکار شما به‌عنوان یک جمعیت‌شناس برای ماندگاری جمعیت بومی در مناطق چیست؟
مشفق: ما به یک اولویت‌بندی و طبقه‌بندی در زمینه محیط‌زیست و مهاجرت در اثر مشکلات زیست‌محیطی نیازمندیم. در حال حاضر بسیاری از کشورها در بحث آمایش سرزمین و محیط‌زیست فعال هستند. مثلاً کره جنوبی کشور را به 15 منطقه براساس ظرفیت‌های موجود تقسیم کرده است. در کشور ما هم نیاز به چنین برنامه‌ریزی‌هایی احساس می‌شود باید در کنار مسائل آماری و با توجه به نوع مسائلی که در منطقه وجود دارد موضوعات زیست‌محیطی نیز لحاظ شود و با طبقه‌بندی دقیق مراکز مهاجرفرست، مناطق در معرض تخریب و مناطق در معرض تخلیه را‌ شناسایی کرده و اولویت‌بندی کنیم. اینکه فقط در رسانه‌ها صحبت کنیم مشکلی از محیط‌زیست حل نمی‌شود. در واقع به عمل کار برآید. تا اقدامی انجام نشود، مشکل پابرجاست و این اقدامات هم مسکن و موقتی نیست. حداقل یک تا 2 دهه زمان لازم دارد تا اتفاقی بیفتد. همانطور که به‌تدریج این موضوعات شکل گرفته راه‌حل‌ها هم زمانبر است.
 

وزیر بهداشت درباره مرگ تعدادی از هموطنان به علت بیماری آنفلوآنزا توضیحاتی ارائه داد. به گزارش «وطن امروز»، سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت با بیان اینکه تاکنون 22 نفر در کرمان به علت آنفلوآنزا جان خود را از دست داده‌اند، گفت:‌ آنفلوآنزا هر ساله تعدادی را می‌کشد و این یک موضوع طبیعی است. وی خاطرنشان کرد: البته من بعید می‌دانم شخصی مستقیم به خاطر آنفلوآنزا جان خود را از دست داده باشد، بلکه  افرادی که جان خود را از دست می‌دهند، دارای بیماری‌های دیگری نیز هستند که آنفلوآنزا  آن را تشدید می‌کند. وزیر بهداشت ادامه داد: البته تعداد جان‌باخته‌ها بیش از 22 نفر است و در سایر استان‌ها نیز هموطنانی جان خود را از دست داده‌اند که توصیه می‌کنیم مسائل بهداشتی را مردم رعایت کرده و در صورت بروز علائم آنفلوآنزا به سرعت به پزشک مراجعه کنند.این در حالی است که معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز از پیشروی موج آنفلوآنزا در سایر استان‌ها خبر داده است. محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر لزوم تزریق واکسن در افراد پرخطر یا مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای،  عنوان کرد: در حال حاضر موج اول آنفلوآنزا در کرمان و جنوب شرقی کشور است و استان‌های دیگر را نیز در هفته‌های آینده درگیر می‌کند و به طور قطع کل کشور درگیر خواهد شد، چراکه آنفلوآنزا جهان‌گیر است و در یک جا نمی‌ماند.
 

گروه بین‌الملل: شمال عراق پس از آنکه توسط تروریست‌های داعش اشغال شد، اکنون آماج حملات همسایه شمالی قرار گرفته، دولتی که حمایتش از تروریست‌های منطقه بر کسی پوشیده نیست. منابع رسانه‌ای نزدیک به دولت آنکارا گفتند حدود 150 تفنگدار ترک با پشتیبانی
25 تانک وارد خاک عراق شده‌اند اما برخی منابع تعداد این نیروها را 1200 نفر اعلام کردند و بعضی نیز از اعزام بالگردهای ترک به منطقه خبر داده‌اند. صرف‌نظر از تعداد نیروهای ترک، منابع ترکی مدعی هستند برای آموزش نیروهای پیشمرگ به عراق لشکرکشی کرده‌اند ادعایی که مسؤولان اقلیم کردستان عراق نیز آن را تایید کرده‌اند. سخنگوی اقلیم کردستان عراق اعلام کرد ترکیه در
3 پایگاه که در شمال عراق ایجاد شده است نیرو و تجهیزات نظامی مستقر کرده است. اسفین دزیی گفت ترکیه پارسال در چارچوب ائتلاف بین‌المللی 2 پایگاه نظامی برای آموزش نیروهای پیشمرگ در 2 منطقه سوران و قلاجولان ایجاد کرد و در عین حال پایگاهی نیز در استان نینوا ایجاد کرد. وی مدعی شد: ترکیه از طریق این پایگاه‌های نظامی کمک و تجهیزات نظامی ارائه می‌کند و با هدف توسعه پایگاه موصل کارشناس و تجهیزات نظامی به این پایگاه اعزام کرده است. دفتر حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق پیش‌تر اعلام کرده بود نیروهای ترکیه در سطح هنگی زرهی با شماری تانک و البته بدون اجازه مقام‌های عراقی وارد خاک عراق و مشخصا استان نینوا شده‌اند. این در حالی است که احمد داووداغلو، نخست‌وزیر ترکیه روز شنبه مدعی شد آنکارا در این‌باره با دولت مرکزی عراق درباره ورود نظامیان ترکیه به موصل هماهنگ کرده است. همزمان حاکم الزاملی، رئیس کمیسیون امنیت و دفاع در پارلمان عراق اعلام کرد این پارلمان بزودی برای بررسی مساله تجاوز ترکیه به خاک عراق تشکیل جلسه خواهد داد. وی اظهار داشت: اقدام ترکیه نقض آشکار حاکمیت عراق است و ورود نیروهای نظامی ترکیه به اطراف استان نینوا با هماهنگی اثیل النجیفی، استاندار سابق که متهم است در سقوط موصل به دست داعش نقش داشته، صورت گرفته است و دولت فدرال عراق از این مساله اطلاعی نداشته است. الزاملی تاکید کرد عراق می‌تواند از اقدامات ترکیه جلوگیری و آنها را متوقف کند اما شاید ناگزیر شویم از روسیه بخواهیم آنها را متوقف کنند و ما نیز با آنها وارد ائتلاف جدیدی علیه ترک‌ها شویم.
دلایل لشکرکشی ترک‌ها به شمال عراق
این تحرکات در حالی انجام می‌گیرد که عملیات در رمادی طی روزهای گذشته روندی رو به جلو داشته و انتظار می‌رود طی یکی، دو هفته آینده پاکسازی شود و پس از آن تمرکز نیروهای ارتش و حشدالشعبی بر فلوجه خواهد بود و سپس نوبت به موصل خواهد رسید که این روند حدود 2 ماه به طول می‌انجامد. با توجه به چشم‌انداز آزادی موصل در ماه‌های آینده، ترک‌ها بین 2 تا 3 ماه زمان برای آموزش نیروهای کرد پیشمرگ و نیز سنی‌های موصلی دارند. حضور ترکیه آن هم در شرایط کنونی این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چرا آنکارا در این زمان وارد میدان عراق شده است؟ دلیل تاریخی آن این است که ترک‌ها به طور سنتی موصل را جزوی از خاک خود می‌دانند و بر این باورند که باید در حال حاضر در آنجا نفوذ داشته باشند. این وابستگی به اندازه‌ای است که در سال 1921 و با شکل‌گیری جمهوری ترکیه، برخی اهالی موصل خواستار الحاق این منطقه به ترکیه بودند و مقامات ترک نیز هر از چندی با طرح همین ادعاها، در پی مشروعیت‌بخشی حضور خود در منطقه هستند. همانگونه که حبیب طرفی، سخنگوی ائتلاف المواطن وابسته به مجلس اعلای اسلامی عراق با تأکید بر مخالفت شدید با مداخله ترکیه در امور داخلی عراق، گفت: اردوغان در واقع می‌خواهد سرزمین‌هایی را که اجدادش بر آنها سلطه داشتند، مجدداً باز پس بگیرد. از سوی دیگر، همسایگی عراق با ترکیه دلیل سیاسی است که ترک‌ها را بر آن داشته به شمال عراق وارد شوند، چراکه تحولات در این کشور برای آنکارا از اهمیت برخوردار است. پس از سرنگونی رژیم صدام، این حضور با گسترش روابط با اقلیم کردستان ادامه یافت و به تدریج به گسترش روابط با اهل تسنن عراق نیز انجامید. این سیاست اما به کام دولت مرکزی بغداد خوش نیامد و از آن به «دخالت در شؤون حاکمیتی و سرزمینی خود» یاد کرد. دلایل زیادی برای نگرانی و واکنش منفی دولت بغداد به حضور نظامی ترکیه در شمال عراق وجود دارد که از آن جمله ارتباط نفتی اقلیم کردستان با آنکاراست. در حالی که اختلافات دولت مرکزی و اقلیم کردستان عراق بر سر نفت بیش از یک دهه است که ادامه دارد، دولت ترکیه به اقلیم کردستان این امتیاز را داده که نفتش را به آنها فروخته و از درآمد آن نیز بدون اطلاع دولت مرکزی بهره ببرد. در همین راستا، مسعود عبدالخالق، تحلیلگر سیاسی عراقی در گفت‌و‌گو با شبکه العالم بیان کرد: دولت ترکیه چشم طمع به چاه‌های نفت موصل دوخته است و چنین رویایی را در سر دارد اما به این کشور هشدار می‌دهیم که منطقه درگیر است و روسیه نیز حضور دارد.
الحشدالشعبی ترکیه را تهدید کرد
در همین حال، یکی از گردان‎های نیروهای بسیج مردمی عراق «الحشدالشعبی» در واکنش به اقدام ترکیه در اعزام نیروهای خود به شمال عراق اعلام کرد منافع ترکیه در عراق را هدف قرار خواهد داد.
احضار سفیر ترکیه در بغداد
در پی بروز تنش میان بغداد و آنکارا بر سر حضور گروهی از نظامیان ترکیه در نزدیکی شهر موصل، وزارت خارجه عراق، عصر شنبه با احضار سفیر ترکیه رسما مراتب اعتراض خود به حضور این نظامیان در استان نینوا را اعلام و خواستار خروج فوری آنها شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی*: فارابی در کتاب «تحصیل‌السعاده» می‌نویسد: «4 چیز انسانى است که اگر در میان امت‏ها و در میان مردمان هر تمدنى حاصل شود به وسیله آن 4 چیز، سعادت دنیوى در این زندگى و سعادت دیرپا در زندگى اخروى برای‌شان حاصل شده است. آن 4 چیز عبارتند از فضایل نظرى، فضایل فکرى، فضایل خلقى و صناعات عملى. [سعادت از نگاه فارابی، ص 11] وی در کتاب «التنبیه فی تحصیل‌السعاده» تأکید می‌کند «سعادت غایتى است که هر انسانى به آن مشتاق است... و نوعى از کمال است... و «خیر» است که لامحاله مقصود انسان است». [همان، ص 83]
اما سعادت تنها با اصلاح دائمی همه صفات و قوای انسانی حاصل می‌شود، به‌گونه‌ای که تغییرات دوران و زمان‌ها و حوادث و مشکلات و فتنه‌ها و سختی‌ها و رنج‌ها و خوشی‌ها و شبهات و دشمنی‌ها و دوستی‌ها حالت ثبات و استواری اخلاقی و انسانی را از بین نبرد و ناملایمات دنیوی انسان را بی‌تاب و آشفته نکند. بلکه اخلاق نیک در او چون ملکه‌ای ریشه‌دار در آمده باشد که هیچ رخدادی و پدیده‌ای در ظاهر و باطن او تغییری به وجود نیاورد و او استوار در مسیر سعادت و خیر قدم بردارد. [جامع السعادت، ج یک، ص‌ص 73-72]
اما بالاترین خیر چیست که سعادت نهایی انسان است؟  ما بارها در این سلسله نوشتارها یادآور شده‌ایم که هدف اصلی از آفرینش انسان رسیدن به مقام قرب الهی است و هیچ دردی برای انسان دردناک‌تر از فراق خدا نیست و اسلام هم آمده است تا این درد را درمان کند و ما را به‌گونه‌ای رشد دهد و تربیت کند که به لقاء‌الله برسیم. «وَ إِنَّ لَهُ عِنْدَنا لَزُلْفى‏ وَ حُسْنَ مَآب؛ بی‌گمان نزد ما برای او مقام تقرب و جایگاهی نیکوست».[ص 40] «زلفی» یعنی مقام و منزلتی که همان مقام تقرب الی‌الله است. پس هدف آن است که ما عنداللهی شویم و به مقام و منزلت و جایگاه نیکو برسیم. این جایگاه کجاست؟ «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدر؛ در قرارگاه صدق نزد خدای عالمیان که فرمانروایی توانمند است».[قمر،  55]  این جایگاه؛ مقامی است که از آن به «لقاء‌الله» مقام قرب الهی تعبیر می‌شود.
به تعبیر دیگر سعادت نهایی و خیر محض در حالی حاصل می‌شود که جامعه انسانی به مرتبه‌ای رسیده باشد که انسان‌های درون جامعه تشبه به صفات الهی پیدا کنند. پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند: «تَخَلَّقُوا بِأَخْلَاقِ‏ اللَّهِ؛ به اخلاق خدا متخلق شوید»[بحارالانوار، ج 58، ص 129] یعنی براساس توان و استعداد بشری به صفات خداوند تشبه پیدا کنید و خود را از بند هر صفت حیوانی و شیطانی و نفسانی رهایی بخشید. این همان ادب الهی است که پیامبر خدا(ص) می‌فرمایند: «أَدَّبَنِی‏ رَبِّی‏ فَأَحْسَنَ تَأْدِیبِی؛ خداوند مرا ادب فرمود، پس به بهترین ادب مودب کرد».[بحارالانوار، ج 68، ص 382] و به ما دستور داده شده ‌است به آن مودب شویم: «فَتَأَدَّبُوا أَیُّهَا النَّفَرُ بِآدَابِ‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ؛ ای جماعت! به آداب خدای عزوجل مودب شوید».[الکافی، ج 5، ص70] خلاصه کلام اینکه اخلاق خدا و آداب الهی به این معنی است که صفات الهی را در درون خود تحقق بخشیم و این آخرین مرتبه سعادت و کمال نهایی انسان است که او را به مقام قرب الهی و لقاء‌الله می‌رساند.
این هدف مهم تنها در جامعه اسلامی حاصل می‌شود‌ و جامعه اسلامی جامعه‌ای است که در آن عدالت به معنای مطلق کلمه تحقق یافته است. اما عدالت در اندیشه اسلامی معنای وسیع‌تری از چیزی که ما می‌شناسیم، دارد. عدل در معنای عام و ساده آن صفت والایی است که باید در زندگی شخصی و عمومی ما جاری باشد و هماهنگی قوا و صفات و موازنه صحیح و معتدل در رفتار و حرکات و سکنات انسانی است، بدون اینکه از حد انسانی خارج شویم و به سمت عیوب و نواقص برویم. این عدل اگر صورت اجتماعی پیدا کرد و به‌مثابه عدالت اجتماعی جلوه‌گر شد، اداره زندگی مردم در درون جامعه و رفتار آنها بین هم و روابط دولت و ملت را هماهنگ و بسامان می‌کند، به‌گونه‌ای که همه امور اجتماعی  بر میزان عدل برپا می‌شود.
روشن است که عدالت ضرورت هر فرد و عدالت اجتماعی ضرورت جامعه انسانی است و مقدمه ضروری آن عدالت در دولت و نظام حاکمیتی و میان کارگزاران نظام است. این عدالتی است که در سطح جهان توسط وجود مطهر امام زمان(ع) پیاده می‌شود و ما باید زمینه‌ساز آن باشیم.
توضیح‌ اینکه صفت مقابل عدل، ظلم و جور است. ظلم و جور یعنی زیاده‌طلبی، سلطه‌گری و حکومت هواهای نفسانی که جلوه‌های آن استعمار و استبداد و استثمار است. عدالت در فرد و جامعه انسانی تنها در صورتی حاصل می‌شود که حاکمیت در اختیار انسان‌های عادل و صالح قرار گیرد و قدرت در دست عدالت‌طلبان باشد. به تعبیر دیگر قدرت و اعمال قدرت بر میزان عدل باشد: «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط» [حدید، 25] امکان ندارد قدرت در اختیار افراد ستمگر و فاسد باشد و عدالت تحقق یابد. بنابراین مقدمه ضروری اخلاق الهی، تحقق جامعه اسلامی است و مقدمه آن تحقق دولت اسلامی است که کارگزاران آن با زبان اقتدار و عدالت در جامعه رفتار کنند. یعنی قدرت و اقتدار را که لازمه حکومت است، تنها در جهت عدالت به‌کار گیرند. اینگونه است که عدل و قسط در جامعه استقرار می‌یابد. اصولاً نظام اسلامی یعنی اینکه عدالت‌طلبان مسلمان؛ مجهز به قدرت و اقتدار شوند و نظام و حکومت برپایه عدالت در جامعه شکل گیرد. در این‌صورت است که بندگی خدا در جامعه و هدف آفرینش یعنی قرب الهی تحقق می‌یابد. یعنی سبک زندگی انسانی درون جامعه اسلامی که برپایه عدالت شکل گرفته است، به‌گونه‌ای است که زندگی فردی و اجتماعی آحاد جامعه به سوی سعادت نهایی حرکت می‌کند. پس عدالت هدف راهبردی است، که جامعه را به سوی هدف نهایی یعنی مقام قرب الهی می‌راند و این مسیر با بندگی خدا تحقق پیدا می‌کند.
* امام جمعه شمیرانات