بهرام رخزادی: تاکنون تفاسیر و تعابیر متعددی از بیان معروف و پرتکرار حضرت امام(ره) که در  آن گفته بودند: «راه قدس از کربلا می‌گذرد»، شنیده‌ایم. این بیان امام، مربوط به یکی از ماجراهای دوران دفاع ‌مقدس است که در  دهه60 اتفاق افتاد. اما  این جمله، چه در لحظه بیان و چه بعد از آن، خود را از قید زمان و مکان خاص، جدا ساخت. چنین خصیصه‌ای البته به معنای بی‌جایی و بی‌زمانی چنین بیانی نیست، بلکه به معنای دربرگیرندگی معنای آن است که در هر دوره زمانی و دقیقه تاریخی، قابل تأویل بوده و از توانایی معنابخشی به پدیده‌ها برخوردار  است. 

مسلم است که از لحاظ جغرافیایی عبور راه قدس از کربلا منطقی نیست، جغرافیا محدودیت‌های خود را بر تفسیر موسع و تعبیر عمیق این گفتار تحمیل می‌کند. چه بسا تا حدی بتوان این تفسیر را مناسب دوره بیان امام تلقی کرد که منجر به تمرکز حواس و تجمیع نیروی رزمندگان در یک جغرافیا شد. 

معلوم بود جغرافیا کشش تحمل این بار معنایی را نداشت. با اینکه فهم رزمندگان از آن جمله، تقدم آزادسازی کربلا بر آزادسازی قدس بود اما طبیعتاً این فهم در سال‌های پس از دفاع‌ مقدس و علی‌الخصوص سقوط صدام، نمی‌توانست حاوی همان بار معنایی اولیه خود باشد. 

در دوره پس از جنگ، آزادسازی کربلا با آرزوی سقوط دیکتاتوری صدام به عنوان مانع اصلی راه کربلا، همراه شد. اواخر عمر حکومت صدام که شرایط باز شدن محدود راه کربلا فراهم شد و گروهی از مردم، نخستین تجربه زیارت کربلا را پس از ده‌ها سال حسرت چشیدند، اختناق حاکم بر فضای عراق و محدودیت‌های فوق‌العاده رژیم بعث بر زیارت زائران، این تصور عمومی را در ذهن مردم تقویت کرد که آزادسازی راه کربلا بستگی به رهایی عراقی‌ها از استبداد دیکتاتوری عراق دارد. با حمله آمریکا به عراق و سقوط صدام، خلأ حاکمیت این کشور را آمریکایی‌ها پر کردند. چندی نگذشت که ناتوانی آمریکایی‌ها در تامین امنیت داخلی کشور عراق عیان شد. به یک معنا این ناامنی‌ها واکنش علیه دخالت خارجی در امورات داخلی کشور عراق بود. به صورت روزانه گزارش انفجار بمب‌های کنارجاده‌ای علیه نیروهای نظامی آمریکایی یا اقدامات انتحاری به گوش می‌رسید. آزادسازی راه کربلا، در این دوره، هم‌معنا با برقرای نظم و امنیتی بود که خارجی‌ها در آن نقشی نداشته باشند. 

این فضا، نیاز به تشکیل دولتی ملی را که نه استبدادی باشد و نه تحت کنترل آمریکا، ایجاد کرد. این نیاز  یعنی، عراق را عراقی‌ها اداره کنند. از آن تاریخ تا کنون، با وجود فراز و نشیب‌های بسیار، از جمله ماجراجویی‌های داعش و باقیمانده نیروهای آمریکایی در عراق، آنچه در حال رشد و شکوفایی است، صاحب نقش شدن بیشتر مردم در این کشور است. تشکیل نیروهای مردمی حشدالشعبی که با پیروزی آنان بر داعش و تامین امنیت داوطلبانه عراق همراه شد، نشانه این تغییر شکل بود. همزمان با چنین تغییری، شاهد عمومی شدن و مردمی شدن بیشتر موضوع زیارت یا باز شدن راه کربلا بودیم. تقریبا از 20 سال گذشته تا کنون، مراسم اربعین حسینی، امکان فراخی را با راه باز، وسیع، کم‌هزینه و غیرطبقاتی در اختیار مردم ایران و دیگر ملت‌ها گذاشت. 

هر چند اکنون زیارت کربلا برای ایرانیان، با همراهی دولت‌های مردمی ایران و عراق، ممکن شده و هر سال تسهیل می‌شود اما هنوز بسیاری از ملت‌های منطقه با موانع دولت‌های مستقری مواجهند که یا منع کامل یا محدودیت بسیاری برای شرکت در چنین مراسمی ایجاد می‌کنند.  

حال اگر مجددا آن بیان امام(ره) را به خاطر بیاوریم، معانی و دلالت‌های وسیع‌تری پیش‌روی ما قرار می‌گیرد. اگر در آن دوره مخاطب امام در ظاهر امر، رزمندگان دفاع‌مقدس بودند، اکنون مشخص است، این مخاطب نه تنها مردم ایران و عراق، بلکه تمام ملت‌های مظلومی هستند که با مانع و محدودیت‌هایی مواجهند که شرایط حیات مادی و معنوی آنان را با مشکل مواجه کرده است. 

با این مبنا آزادسازی راه کربلا هم‌معنا با آزاد‌سازی راه قدس است. مراسم اربعین حسینی را باید در چنین بستری درک کرد. رونق اربعین بر این مبنا، فرآیند آزادسازی تدریجی مردم و ملت‌ها از راه‌بندان‌ها و موانعی است که حیات مادی و معنوی‌شان را محدود کرده است. طبیعی است رونق و پیشرفت سالانه اربعین، خواهی نخواهی آرمان آزادسازی راه قدس را به واقعیت موضوع نزدیک می‌سازد. در یک کلام رونق اربعین، 2 دستاورد عینی را موجب شده و می‌شود. اول، رشد آگاهی از اختناق است، فهم استبدادی است که چنان طبیعی و تثبیت شده که امکان زیر سوال رفتنش را ناممکن کرده است، فهم موقعیت مظلومیت است، فهم رابطه سلطه است که گروهی را در موقعیت دائمی سلطه و گروهی را در موقعیت دائمی سلطه‌پذیر قرار داده است. 

دوم، عمل در راستای این آگاهی است. به تعبیر دیگر  جرأت‌بخشی به مردم تحت ستم، سلطه و ظلم است. نشان می‌دهد که اگر پای مقاومت وسط باشد هیچ رابطه سلطه‌ای برقرار نخواهد ماند. بندهای وابستگی و اختناق با چنین شجاعت و جرأتی قابل زدودن است. 

محمد رستم‌پور: با کلاشنیکف، در حالی که سر و صورت‌شان را پوشانده‌اند، با تهور و جسارت، انگار نه انگار که به منزل و کاشانه دیگران هجوم برده‌اند، زندگی و مال و منال آنان را غارت می‌کنند. اینها را از تصاویر دوربین‌های مداربسته‌ای که اندک اندک پخش می‌شود، می‌بینیم. تصاویر آنقدر رعب‌آور و عجیب است که برای باور کردن‌شان باید یک بار دیگر منبع را بررسی کنیم یا ویدئو را دوباره پخش کنیم. خشم و ترس می‌بارد. چیزهایی به ذهن می‌آید که نباید؛ از آخرین باری که به پلیس زنگ زده‌ایم یا خاطراتی که درباره پلیس می‌شنویم.

اما وقتی پلیس 6 مرد خشن سارق منازل مردم در تهران و البرز را به خط کرده بود، وقتی گردن همه این غارتگران را خم کرده بود، وقتی پابند‌ زده بود به پای‌شان در مقابل دوربین؛ آن ترس و خشمی که در هفته‌های اخیر به دل‌مان ریخته بود، تسکین نیافت. پلیس حتی از تأخیر در بازداشت سارقان عذرخواهی می‌کند اما ما باز هم رضایت نمی‌دهیم. خوشحالیم مثل همان ساعات اول بازداشت سارقان صندوق امانات بانک ملی اما نه به اندازه‌ای که ترسیده‌ایم یا خشمگین شده‌ایم. 

بررسی پیمایش‌های اجتماعی نشان می‌دهد خلاف آنچه به نظر می‌رسد، جایگاه پلیس در افکار عمومی در چند سال اخیر صعود داشته و امروز در رتبه چهارم اعتماد نهادی قرار دارد. «اعتماد نهادی»، شاخصی است برای اندازه‌گیری میزان اعتماد شهروندان یک جامعه به نهادهای سیاسی و اجتماعی آن جامعه که وظیفه ارائه خدمات به ایشان را دارند. اگرچه میزان و شکل ارتباط مخاطبان این نهادها با این نهادها یکسان نیست و بویژه درباره برخی نهادها مانند آموزش و پرورش، دانشگاه یا حتی گروه‌هایی مثل پرستاران و پزشکان، به کلی تفاوت‌های اساسی دارد اما این رتبه برای پلیس که نیروی انتظامی و امنیتی با بیشترین سطح تماس و ارتباط با افراد جامعه است، دستاوردی افتخارآمیز است. 

پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان نشان می‌دهد 45.8 درصد پرسش‌شوندگان، «زیاد و خیلی زیاد» به پلیس اعتماد دارند و در مقابل 37.1 درصد به گزینه «کم و خیلی کم» رای داده‌اند و 17 درصد هم گزینه «تا حدودی» را انتخاب کرده‌اند. این نتایج در حالی است که براساس یک گزارش داده‌کاوی، در دهه 90 یعنی از سال ۱۳۹۰ تا سال 1401، ۷۸۹ نفر از اعضای کادر و سربازان این نهاد به شهادت رسیده‌اند که بیشترین تعداد آنها مربوط به سال ۱۳۹۳ با ۹۱ شهید است. سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۲ نیز به ترتیب با ۸۴ و ۸۳ شهید در جایگاه بعدی قرار دارند؛ چیزی حدود هر 5 روز یک شهید.

فاصله تصویر یا پنداشت با واقعیت درباره پلیس به چه چیزی بازمی‌گردد؟ پلیس بویژه از سال 1401 و در جریان ناآرامی‌های برآمده از فوت مهسا امینی در یک مقر نیروی انتظامی تحت فشار فرساینده شدیدی قرار گرفته. هر کنش و فعالیت پلیس حتی اگر ابتکاری، پیشروانه و قابل اعتنا و ارزشمند باشد، در نظر شهروندان جامعه، وزن نمی‌یابد یا به درجاتی بسیار کمتر از آنچه مورد انتظار است، متوقف می‌شود. گروهی از چهره‌های سیاسی اصرار دارند یگانه متغیر موثر در شکل‌دهی به تصویر عمومی پلیس را اجرای گشت ارشاد در دوره پیش از 1401 و طرح نور در سال اخیر بدانند. این گروه‌ها متکی بر رسانه‌ها و بویژه عملیات‌های روانی در رسانه‌های اجتماعی در تلاشند پلیس را از اجرای این طرح بازدارند یا او را مردد کنند. همبستگی اجرای طرح نور به دست پلیس و تصویر عمومی شکل گرفته نزد افکار عمومی، تحقیق مستقلی می‌طلبد اما برخی آمار و ارقامی که درباره اعتماد نهادی به پلیس به دست آمده، اتفاقا در میانه همان آشوب و دعوا و آتش و التهاب 1401 است. تقلیل جایگاه پلیس نزد افکار عمومی به یک متغیر - اجرای طرح نور باشد یا نباشد - از نظر علمی، نادرست و نابسنده است، اگرچه آن متغیر در کنار سایر متغیرها می‌تواند معنادار باشد. مقایسه نتایج پیمایش‌ها در استان‌های مختلف نشان می‌دهد پلیس نزد مردم برخی استان‌ها محبوب‌تر است و نزد مردم برخی استان‌های دیگر محبوبیت کمتری دارد و نکته قابل توجه این است که استان پهناور تهران با بافت متنوع قومی و پیچیدگی چالشی، در میان ۳ استانی که پلیس در آنها محبوبیت کمتری دارد، نیست.