چالش جابه‌جایی بارش‌ها
گروه اجتماعی: با وجود اینکه زمستان در حال سپری شدن است اما طبق گزارش‌های سازمان هواشناسی، بارش‌های چندانی نه در فصل پاییز و نه در 2 ماه اول زمستان آنگونه که باید، اتفاق نیفتاده است؛ پدیده‌ای که طی سال‌های گذشته نیز با آن مواجه بوده‌ایم. این در حالی است که بارش‌های موثر برای رونق بخش کشاورزی و تامین منابع آبی اغلب در این فصول تاثیر بسزایی دارد. اینکه چرا چند سال است بارش‌ها در کشور به‌موقع رخ نمی‌دهد ناشی از رخداد طبیعی تغییر اقلیم در ایران است، زیرا کشورمان طی چند سال اخیر با بی‌نظمی بارش‌ها مواجه است به طوری که حتی در فصل تابستان شاهد بارش‌های سیل‌آسا بوده‌ایم اما این پدیده در زمستان اینگونه نبوده است. چنین رخداد جوی تلنگری است تا سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیریان حوزه‌های مختلف مرتبط در تامین منابع و ذخایر آبی همچنین چگونگی الگوی کشت کشاورزان برنامه مدون داشته باشند تا در مسیر سازگاری متناسب با تغییر اقلیم حرکت کنند و با مشکلاتی در حوزه کاهش منابع آب و خسارات کشاورزی روبه‌رو نشویم. دراین باره سحر تاجبش، رئیس سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه تغییرات اقلیمی باعث شده است در کشور شاهد جابه‌جایی بارش‌ها در موقعیت زمانی مناسب باشیم، افزود: به‌هم ریختگی اقلیمی مهم‌ترین عامل تغییر الگوهای بارشی در کشور است که طی چندین سال اخیر در ایران اتفاق می‌افتد؛ پدیده‌ای که نشان می‌دهد باید خود را برای سازگاری با چنین وضعیت جوی‌ای آماده کنیم.
وی با بیان اینکه در حوزه مدیریت منابع آبی به دلیل اینکه بارش‌ها به صورت سیل‌آسا در برخی مواقع سال چون سال‌های 98 و 99 به یک‌باره اتفاق می‌افتد و حجم زیادی از آب به دلیل عدم ذخیره‌سازی در پایین‌دست سدها و... هدر می‌رود، گفت: به نظر می‌رسد باید در مناطقی که سد وجود ندارد، شرایطی فراهم شود که اقدام به ذخیره‌سازی آب شیرین کرد، نمونه آن ساخت آب‌انبارهایی است که در سنوات گذشته از آن استفاده شده است، بنابراین باید زیرساخت‌های لازم در کنار سدها بویژه در پایین‌دست آن تاسیس شود تا با جمع‌آوری روان‌آب‌ها مورد استفاده قرار گیرد. تاجبخش با بیان اینکه علاوه بر توجه به ذخیره‌سازی و جمع‌آوری روان‌آب‌ها باید در مواقع پربارشی سال به نحوه کشت متناسب با وضعیت آب توجه و یک برنامه‌ریزی اصولی کارشناسانه انجام شود، گفت: در قانون ترسالی برنامه هفتم توسعه نیز بر این مساله تاکید شده است تا سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط و مختلف با برنامه‌نویسی سازمان‌ها به وظیفه خود عمل کنند. رئیس سازمان هواشناسی کشور در ادامه اظهار داشت: از آنجا که بارش‌ها در کشور جابه‌جا شده است از تمام حوزه‌ها خواسته شده است متناسب با تغییر اقلیم خود را سازگار کنند. وی افزود: همانطور که گفته شد الگوهای بارشی چه از لحاظ پایداری (سیلابی نبودن) و چه از نظر زمان رخداد تغییر کرده‌اند که این پدیده نشان‌دهنده به‌هم ریختگی اقلیمی است. تاجبخش گفت: الگوهای بارشی به دلیل تغییرات اقلیمی، از نظر پایداری (سیلابی نبودن) و زمان رخداد جابه‌جا شده‌اند. همواره بیشترین مقادیر بارش باران در ایران طبق نرمال بلندمدت، اول در پاییز سپس در زمستان دریافت شده است، با این حال طی پاییز و زمستان سال ۱۴۰۲ همچنان مقادیر بارش زیر نرمال بود و به طور تقریبی از اسفند تا خرداد یعنی طی 4 ماه، نه‌تنها تمام آن جبران شد که بارش درصد کمی بیش از نرمال بود؛ این به‌هم‌ریختگی اقلیمی است. وی افزود: اگر چه با قاطعیت می‌توان گفت بارش موثری نبود اما بارش خوبی بود، چرا که بخشی از حوزه کشاورزی باید طی پاییز بارش دریافت کند و روال الگوی کشت باید بر اساس بارش رعایت شود، البته بارش در فصل بهار به کشت بهاره کمک کرد. وی درباره پیش‌بینی بارش در اسفندماه جاری با اشاره به گذراندن 2 ماه کم‌بارش اظهار کرد: بارش باران طی ماه جاری، اگر چه در زمستان اتفاق می‌افتد اما از آنجا که در آخرین ماه از فصل رخ می‌دهد، تا حدی کمبودها را جبران خواهد کرد، با این حال از آنجا که پاییز بدی را به لحاظ مقدار بارش پشت سر گذاشتیم، به طور قطع کل مقدار کمبود بارش جبران نخواهد شد، مگر اینکه اتفاقی مانند سال آبی گذشته رخ دهد که از حالا قابل پیش‌بینی نیست. تاجبخش در پاسخ به پرسشی درباره تصمیم به عدم تعطیلی ادارات تهران در روز پربارش و برفی پایتخت در هفته‌های اخیر به رغم پیش‌بینی این شرایط جوی از سوی هواشناسی، درباره نقش سازمان هواشناسی در تصمیم‌گیری برای تعطیلات ناشی مخاطرات جوی گفت: سازمان هواشناسی در هر دو کارگروه و کمیته‌های سطح استان و کشور حضور دارد و اطلاعات پیش‌بینی را صادر می‌کند اما تصمیم‌گیری برای تعطیل کردن و نکردن و مدیریت منابع انرژی مولفه‌های بسیار زیادی دارد و در جلسات نهادهایی مانند وزارت نیرو، نفت و کشور و سازمان مدیریت بحران اظهار نظر می‌کنند و یک تصمیم جمعی بر اساس دیدگاه‌های مطرح شده اتخاذ می‌شود. رئیس سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: اگر چه به لطف خدا چه در بازه زمانی گذشته و چه در بازه‌های زمانی دیگر پیش‌بینی‌های هواشناسی به‌خوبی با واقعیت انطباق داشته اما تصمیم‌گیری برای تعطیلی کشور تنها منوط به اطلاعات هواشناسی نیست.
وی افزود: اگر چه سیستم بارشی موجب بارش برف در بخش‌هایی از تهران بویژه نیمه شمالی آن شد اما تقرببا در نیمه جنوبی استان بارش چندانی اتفاق نیفتاد. تاجبخش در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا اعلام تعطیلی بر اساس مناطق درگیر مخاطرات جوی می‌تواند راهکار مناسبی باشد، گفت: حتما این موارد نیز لحاظ می‌شود اما بحث اساسی امروز که همه در جریان آن هستند، ناترازی انرژی است و شاید اساس تصمیم‌گیری برای تعطیلی است. به‌طور قطع مسائل جوی مانند افزایش یا کاهش دما، بارش برف و... در تصمیم‌گیری دخالت دارد اما این اتفاقات جوی از نگاه هواشناسی به صورت مقطعی برای کشور دور از انتظار نیست، کما اینکه در سال‌های قبل شرایط بسیار سخت‌تری را تجربه کرده‌ایم.
***
بارش‌های اخیر کدام حوضه‌ها را سیراب کرد؟
حوضه تالش ـ مرداب انزلی با متوسط بارش 76.6 میلیمتر و بیشینه بارش 122.2 میلیمتر و حوضه رودخانه‌های بین سپیدرود و هراز با متوسط بارش 70.6 میلیمتر و بیشینه بارش 129.7 میلیمتر پرباران‌ترین حوضه‌های درجه 2 کشور هستند. به گزارش موسسه تحقیقات آب کشور، برای هفته جاری وقوع بارش‌ها در نوار شمالی، شمال شرق، شمال غرب، غرب و به طور پراکنده در جنوب شرق کشور مورد انتظار است و در این مناطق مقادیر تجمعی بارش ۷۵ تا ۱۰۰ میلیمتر پیش‌بینی‌شده است. بر اساس تقسیمات حوضه‌های درجه یک کشور، حوضه دریای خزر با مقدار میانگین بارش 22.6 میلیمتر و بیشینه بارش 129.7 میلیمتر و حوضه خلیج فارس و دریای عمان با مقدار میانگین بارش 4.4 میلیمتر و بیشینه بارش 53.6 میلیمتر پرباران‌ترین حوضه‌های درجه یک کشور در هفته جاری خواهند بود. همچنین حوضه مرزی شرق با مقدار میانگین بارش 2.7 میلیمتر و بیشینه بارش نقطه‌ای 17.9 میلیمتر کم‌باران‌ترین حوضه درجه یک کشور است. از میان حوضه‌های درجه ۲ کشور، حوضه تالش ـ مرداب انزلی با متوسط بارش 76.6 میلیمتر و بیشینه بارش 122.2 میلیمتر و حوضه رودخانه‌های بین سپیدرود و هراز با متوسط بارش 70.6 میلیمتر و بیشینه بارش 129.7 میلیمتر پرباران‌ترین حوضه‌های درجه 2 کشور هستند. از میان استان‌های کشور، استان‌های گیلان، مازندران، خراسان شمالی، خراسان رضوی و استان‌های غربی کشور با بارش تجمعی ۷۵ تا ۱۰۰ میلیمتر در هفته جاری پربارش‌ترین استان‌های کشور خواهند بود.
***
ممنوعیت تردد اتوبوس‌ها در شرایط هشدار قرمز
افت دما در نقاط مختلف کشور
ساکنان اغلب استان‌ها در پی ورود سامانه بارشی و برودت هوا به کشور با بارش برف و باران، کولاک و هوای بسیار سرد مواجه شدند؛ بارش‌ها و سرمای استخوان‌سوزی که طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی تا اواخر هفته ادامه دارد. رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا از وزش باد قابل ملاحظه در بیشتر مناطق کشور تا روز سه‌شنبه (۷ اسفند) خبر داد و گفت: دوشنبه در نیمه غربی و روزهای دوشنبه و سه‌شنبه در نیمه شرقی کشور کاهش دما انتظار می‌رود. صادق ضیاییان با بیان اینکه دوشنبه (۶ اسفند) از بارندگی در نوار غربی کاسته می‌شود و در سواحل دریای خزر ادامه خواهد داشت، افزود: در شرق چهارمحال‌وبختیاری و کهگیلویه‌وبویراحمد، شمال فارس و مناطق جنوب شرق و شرق کشور نیز ابرناکی، بارش باران، گاهی رعد و برق و وزش باد و در ارتفاعات بارش برف ادامه خواهد داشت. به گفته رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، سه‌شنبه (۷ اسفند) در نیمه شرقی سواحل دریای خزر، شمال شرق و در استان‌های واقع در نوار شرقی نیز بارش و وزش باد رخ می‌دهد.
همچنین روز چهارشنبه (۸ اسفند) در ارتفاعات واقع در نوار غربی کشور و ارتفاعات استان‌های فارس و کرمان افزایش ابر و رگبار پراکنده انتظار می‌رود. او ادامه داد: پنجشنبه (۹ اسفند) نیز در غرب سواحل دریای خزر و اردبیل بارش پیش‌بینی می‌شود همچنین در نیمه جنوبی فارس، غرب هرمزگان، کرمان، ارتفاعات سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی نیز افزایش ابر، رگبار باران و گاهی رعد و برق رخ می‌دهد. به گفته ضیاییان، تا روز سه‌شنبه در اکثر مناطق کشور وزش باد قابل ملاحظه است. وی با بیان اینکه در نوار شرقی، نواحی مرکزی و دامنه‌های جنوبی البرز وزش باد شدیدتر خواهد شد و در نقاط مستعد توفان گردوخاک رخ خواهد داد، گفت: طی روزهای یکشنبه و دوشنبه در نیمه غربی و روزهای دوشنبه و سه‌شنبه در نیمه شرقی کشور کاهش دما انتظار می‌رود.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اضافه کرد: کاهش دما در نوار شمالی کشور قابل توجه و حدود ۵ تا ۸ درجه سانتیگراد است. روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه خلیج‌فارس و دریای عمان مواج خواهند بود. رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا درباره وضعیت جوی تهران طی روزهای آینده اظهار کرد: آسمان تهران دوشنبه (۶ اسفندماه) قسمتی ابری تا نیمه ابری، همراه با وزش باد، گاهی بارش پراکنده و وزش باد شدید با حداقل دمای ۱- و حداکثر دمای ۵ درجه سانتیگراد و طی روز سه‌شنبه (۷ اسفندماه) قسمتی ابری، همراه با وزش باد، گاهی افزایش ابر و بارش پراکنده و وزش باد شدید با حداکثر دمای ۱ و حداقل دمای ۳- درجه سانتیگراد پیش‌بینی می‌شود. ضیاییان در پایان گفت: طی دوشنبه و سه‌شنبه (۵ و ۶ اسفندماه) بندرعباس با دمای ۲۷ و ۲۶ درجه سانتیگراد گرم‌ترین و اردبیل با دمای ۱۵- و ۲۰- درجه سانتیگراد سردترین مراکز استان کشور خواهند بود.
* ممنوعیت تردد اتوبوس‌ها در شرایط هشدار قرمز
برخی از تعاونی‌های مسافری بدون توجه به هشدارهای هواشناسی، اقدام به اعزام اتوبوس می‌کنند که این مساله باعث گرفتار شدن آنها در جاده‌ها و نیاز به امدادرسانی می‌شود. معاون عملیات سازمان امداد و نجات هلال‌احمر با بیان اینکه برخی رانندگان نسبت به نحوه استفاده از زنجیر چرخ آگاهی نداشته و تصور می‌کنند این کار وظیفه امدادگران است، گفت: حفظ جان و ایمنی هر فرد بر عهده خودش است. محمد کبادی با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی هشدارهای لازم را برای استان‌های شمالی و شمال غرب کشور صادر کرده است، اظهار داشت: بارش‌های سنگین، کاهش دما و احتمال کولاک در برخی محورهای مواصلاتی پیش‌بینی شده است به همین دلیل از هموطنان درخواست می‌شود تا حد امکان از سفرهای غیرضرور خودداری کرده و در صورت نیاز، با رعایت نکات ایمنی سفر کنند. وی افزود: توصیه می‌شود افراد سفرهای خود را تا پایان هفته به تعویق بیندازند، در محورهایی که هشدار قرمز اعلام شده، پلیس راهور از تردد خودروها جلوگیری خواهد کرد.
همچنین تأکید می‌کنیم که مسافران صرفا در ساعات روز تردد کنند و حتما قبل از حرکت، از آخرین وضعیت جاده‌ها و شرایط آب‌وهوایی مطلع شوند. رانندگان لازم است باک خودرو را پیش از سفر پر کنند و در نخستین پمپ بنزین مسیر، مجددا سوخت‌گیری کنند تا در صورت بسته شدن مسیر یا شرایط اضطراری، با مشکل مواجه نشوند. کبادی اضافه کرد: یکی از چالش‌های اصلی ما در جاده‌ها، نداشتن آمادگی کافی رانندگان برای استفاده از زنجیر چرخ است. بسیاری از افراد زنجیر چرخ همراه دارند اما تا به حال حتی یک بار هم آن را باز و بسته نکرده‌اند. وی ادامه داد: توصیه می‌کنیم رانندگان پیش از حرکت، یک بار نحوه بستن زنجیر چرخ را تمرین کنند. کبادی افزود: برخی از تعاونی‌های مسافری بدون توجه به هشدارهای هواشناسی، اقدام به اعزام اتوبوس می‌کنند که این مساله باعث گرفتار شدن آنها در جاده‌ها و نیاز به امدادرسانی می‌شود. انتظار داریم در شرایط هشدار قرمز، این تعاونی‌ها از اعزام اتوبوس خودداری کنند، چرا که در محورهای ناایمن و مسدود، پلیس راهور از تردد وسایل نقلیه جلوگیری خواهد کرد.