تکرار تراژدی معدن

گروه اجتماعی: با آنکه قرار بود به منظور حفظ ایمنی کارگران معدن در پی بروز احتمالی اتفاقاتی چون انفجار و گازگرفتگی، همه معادن کشور به سیستم هوشمند مجهز شود و اجازه فعالیت به معادن متروکه و غیراستاندارد داده نشود ولی  آنگونه که مشخص است اقدامات و تاکیدات مسؤولان در این زمینه فقط در حد حرف یا روی کاغذ باقی مانده است، چرا که مرگ بیش از 50 نفر در حادثه معدن طبس در سال گذشته، عبرتی برای جلوگیری از ادامه بروز چنین رخدادهای تلخ و ناگواری در بخش معدن نشده است. مرگ 7 نفر از جمله مالک معدن و برادرزاده‌اش در معدن جواهر زغال مهماندویه دامغان که دوشنبه هفته جاری بر اثر گازگرفتگی اتفاق افتاد نمونه‌ای از اهمال و بی‌توجهی به موضوع تامین ایمنی و هوشمندسازی معادن است که گویا با چنین روالی سریال مرگ معدنچیان در کشور قرار نیست پایان یابد. عصر روز دوشنبه 18 فروردین‌، گازگرفتگی در معدن جواهر زغال سنگ مهماندویه دامغان به مرکز کنترل و هماهنگی عملیات اهلال احمر استان و اورژانس سمنان اعلام شد. در این حادثه متاسفانه 7 نفر شامل 4 ایرانی و 3 تبعه خارجی در معدن محبوس و در پی گازگرفتگی پیکر همه آنها بی‌جان از معدن خارج شد. این معدن از نوع کوچک‌مقیاس متعلق به بخش خصوصی است که در نظارت فنی پایان سال 1403 به دلیل نقص، اخطار یک ماهه در تاریخ 29 بهمن‌ماه همان سال به بهره‌بردار ابلاغ شده بود. 
در این باره معاون عمرانی استاندار سمنان دیروز با اشاره به بررسی ابتدایی حادثه معدن دامغان گفت: 3 معدنکار نخست در لحظه ورود به تونل جان خود را از دست داده و سایر کارگران نیز هنگام تلاش برای نجات آنها وارد محیط آلوده شده و جان باختند. فرج‌الله ایلیات با اشاره به اینکه جلسه بررسی این حادثه بعد از انتقال اجساد قربانیان تا ساعاتی از نیمه شب در فرمانداری دامغان برگزار شد، اظهار کرد: علت وقوع حادثه معدن زغال‌سنگ دامغان به‌ صورت کارشناسی بررسی و متعاقبا به صورت رسمی اعلام می‌شود. وی با ابراز تأسف از جان‌باختن 7 کارگر این معدن، اضافه کرد: این معدن از اسفند تعطیل بوده و روز حادثه به منظور بررسی شرایط برای راه‌اندازی مجدد، تعدادی از کارگران وارد تونل شدند که متأسفانه به دلیل انباشت گاز و نبود اکسیژن، دچار خفگی شدند. 
وی با بیان اینکه 3 نفر نخست در لحظه ورود به تونل جان خود را از دست دادند و سایر کارگران نیز هنگام تلاش برای نجات آنها وارد محیط آلوده شدند، افزود: تیم‌های امدادی شامل هلال‌احمر، آتش‌نشانی، اورژانس، نیروی انتظامی، فرمانداری، بخشداری و مدیریت بحران شهرستان در کمترین زمان ممکن با محوریت فرماندار شهرستان دامغان در محل حادثه حضور پیدا کردند. همچنین تیم‌های کارشناسی به‌ صورت تخصصی روند علت‌یابی حادثه را آغاز و پس از گفت‌و‌گو با مسؤولان معدن و دستگاه‌های ذی‌ربط نتایج را اعلام خواهند کرد.
* ضرورت نظارت‌ سختگیرانه بر فعالیت معادن
طبق اظهارات صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور، معدن مهماندویه دامغان سیستماتیک نبوده است. به گفته وی، علت این حادثه تصاعد گاز متان نبوده، زیرا اگر عامل آن بود، منجر به وقوع انفجار در معدن می‌شد، بنابراین آلودگی معدن به گاز منوکسید کربن سبب خفگی معدنکاران شده است. وی با بیان اینکه باید نظارت‌های سختگیرانه و دقیق بر معادن کوچک صورت بگیرد، گفت: در منطقه سمنان و شمال حوزه شاهرود، البرز شرقی و مرکزی، معادن کوچک‌مقیاس زیادی فعال هستند که نیاز است نظارت بیشتری روی آنها صورت گیرد. همزمان با این اتفاق باید این نکته را بیان کرد که در طول یک دهه اخیر حادثه‌های مختلفی در معادن زغال‌سنگ به وجود آمده که جان بسیاری از کارگران را گرفته است. 
به‌ اعتقاد فعالان معدنی، از مهم‌ترین چالش‌های معادن زغال‌سنگ نبود معیار شفاف برای تعیین قیمت زغال‌سنگ، ایمنی پایین معادن، عدم به‌کارگیری تکنولوژی و ماشین‌آلات روز دنیا در بهره‌برداری از معادن جهت تولید کنسانتره زغال‌سنگ با کیفیت قابل‌قبول و ویژگی‌های زمین‌شناسی معادن زغال‌سنگ ایران است که مشکلات زیادی را برای معدن‌کاران زغال‌سنگ و مصرف‌کنندگان این محصول ایجاد کرده است. 
اما نکته مهم این است که هر سال با بروز حوادث مختلف این مشکلات بازگو و مسؤولان وعده‌های بسیاری برای حل آنها بیان کرده‌اند اما در عمل خبری از حمایت معادن زغال‌سنگ نیست و هر ساله جان کارگران در این معادن با خطر روبه‌رو است. از میان حوادث بزرگ معادن زغال‌سنگ باید به انفجار معدن زغال‌سنگ یورت در 13 اردیبهشت 1396 اشاره کرد که جان بیش از 42 کارگر این معدن را گرفت. نکته قابل توجه اینجاست که با گذشت چند سال از این حادثه عدم توجه و سیاست‌گذاری مناسب در معادن زغال‌سنگ باعث شد تا حادثه بزرگ‌تری در معدن  زغال‌سنگ طبس در شهریور سال گذشته رخ دهد و بیش از 50 کارگر این معدن جان خود را از دست بدهند؛ حادثه‌ای که در پی انفجار گاز متان در 2 بلوک B و C معدن طبس اتفاق افتاد. 
در این حادثه دردناک همانند حوادث قبلی در معادن زغال سنگ ابتدا مسؤولان با ابراز تاسف در محل حادثه حاضر شدند و از برنامه‌های خود برای کمک به این معادن صحبت کردند، حتی قرار شد یک کمیته متشکل از نماینده وزارت صمت، وزارت کار و نظام مهندسی وضعیت تمام معادن زغال‌سنگ کشور را بررسی و اقدامات لازم را برای ایمنی معادن انجام دهند؛ موضوعی که هنوز نتایج آن مشخص نیست و از آن طرف هر روز معادن زغال سنگ شاهد جان باختن کارگران خود در حوادث مختلف است.
* فراخواندن مسؤولان به کمیسیون صنایع مجلس برای بررسی حادثه معدن دامغان
به دنبال حادثه جان‌سوز معدن جواهر زغال واقع در مهماندویه دامغان که منجر به جان باختن ۷ نفر بر اثر گازگرفتگی شد، سیدسلمان ذاکر، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، از حضور مسؤولان مربوط در نشست این کمیسیون خبر داد. این حادثه بار دیگر نظرها را به مشکلات و چالش‌های موجود در صنعت معدنکاری کشور جلب کرده است. وی تاکید کرد: کمیسیون صنایع و معادن مجلس به منظور بررسی ابعاد این حادثه ناگوار، جلسه‌ای با مسؤولان مرتبط برگزار خواهد کرد. ما بیم آن داریم که به خاطر ضعف‌های زیرساختی و رعایت نشدن استانداردها حوادث مشابه در معادن افزایش یابد. 
نماینده مردم ارومیه در مجلس دوازدهم علت اکثر حوادث در معادن بویژه معادن زغال‌سنگ را به فقدان سنسورهای هشداردهنده، عدم مانیتورینگ و به روز نبودن تجهیزات در فرآیندهای استخراج مرتبط دانست و افزود: متاسفانه در برخی معادن، نواقص و ضعف‌های مدیریتی و ایمنی وجود دارد که منجر به بروز حوادث مکرر و ناگوار می‌شود. با توجه به اهمیت این مساله، کمیته معدن مجلس تصمیم به ورود جدی به موضوع بازنگری در قوانین و مقررات مربوط گرفته است.  به گفته ذاکر، هدف از این اقدام، رفع نواقص قانونی موجود و جلوگیری از وقوع دوباره چنین حوادثی در آینده است.

***
دستور رئیس‌جمهور برای بررسی حادثه معدن دامغان

در پی وقوع حادثه در معدن زغال‌سنگ مهماندویه دامغان که منجر به جان‌باختن و مصدومیت شماری از کارگران شد، رئیس‌جمهوری با ابراز تأسف عمیق و همدردی با خانواده‌های آسیب‌دیدگان، در دستوری به وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار رسیدگی فوری به موضوع شد. مسعود پزشکیان در این دستور به محمد اتابک، وزیر صمت، بر ضرورت اعزام تیم‌های کارشناسی به محل حادثه، بررسی علل و عوامل بروز سانحه و نیز اتخاذ تمهیدات لازم برای جلوگیری از تکرار چنین رویدادهایی تأکید کرد. وی همچنین از وزیر صنعت، معدن و تجارت خواست با همکاری دستگاه‌های مسؤول، نسبت به تأمین نیازهای فوری مصدومان، دلجویی از خانواده‌های جان‌باختگان و بازسازی سریع زیرساخت‌های معدنی آسیب‌دیده اقدام عاجل به ‌عمل آورد. رئیس‌جمهوری همچنین تأکید کرد گزارش جامع و مستندی از ابعاد مختلف این حادثه، در اسرع وقت به دفتر ریاست‌جمهوری ارائه شود. همچنین رئیس کل دادگستری استان سمنان از تشکیل پرونده قضایی برای بررسی ابعاد و علل وقوع حادثه معدن مهماندویه دامغان خبر داد. حجت‌الاسلام محمدصادق اکبری ضمن ابراز همدردی با خانواده‌های جان‌باختگان حادثه معدن مهماندویه دامغان، گفت: پرونده قضایی برای بررسی ابعاد و علل وقوع این حادثه تشکیل شده است.  وی افزد: در روز حادثه گزارشی مبنی بر گازگرفتگی تعدادی از معدنکاران در معدن جواهر زغال در مهماندویه دامغان گزارش شد که به محض اطلاع به دادستان دامغان دستور داده شد با حضور در محل، نسبت به بررسی ابعاد حادثه اقدامات لازم را با بسیج نهادهای اجرایی، امدادرسانی و سایر مسؤولان مربوط معمول دارد. وی افزود: این معدن تا اطلاع ثانوی تعطیل می‌شود.