مهدی حاجی*: یکی از ریشه‌ای‌ترین مشکلات عرصه رسانه در کشور ما، نبود یک تعریف دقیق و جامع از «رسانه» است. این فقدان مفهومی باعث شده طی سال‌های گذشته، بسیاری از اقدامات رسانه‌ای بر پایه درک ناقص یا حتی اشتباه بنا شود. نتیجه طبیعی چنین رویکردی نیز چیزی جز فاصله گرفتن از تحقق «رسانه تراز انقلاب اسلامی» نبوده است. در نگاه غالب، رسانه صرفاً ابزاری برای انتقال پیام تلقی می‌شود. همین برداشت تقلیل‌گرایانه سبب شده اولویت مدیران و فعالان رسانه‌ای به تهیه تجهیزات، استودیوها، زیرساخت‌ها و سخت‌افزارها معطوف شود. البته باید اذعان کرد کشور در این زمینه پیشرفت‌های قابل توجهی داشته و امروز دسترسی به فناوری‌های نوین رسانه‌ای چندان دشوار نیست. با این حال، پرسش اساسی این است: آیا صرف داشتن تجهیزات پیشرفته می‌تواند ما را به رسانه‌ای در تراز انقلاب اسلامی برساند؟ پاسخ، قطعاً منفی است. در تعریف صحیح، رسانه نه ابزار، بلکه قدرت حکمرانی است. رسانه ظرفیتی تمدنی ـ اجتماعی است که امکان شکل‌دهی به افکار عمومی، مدیریت روایت‌ها، تغییر رفتارها و حتی معماری فرهنگی جامعه را فراهم می‌کند. در چنین نگاهی، تجهیزات و استودیوها صرفاً ابزارهای فرعی‌اند. آنچه رسانه را می‌سازد، انسان‌ها و اندیشه‌ها هستند. این موضوع در تجربه جهانی نیز قابل مشاهده است. بسیاری از قدرت‌های رسانه‌ای دنیا، ابتدا اندیشه و نیروی انسانی خود را سامان داده و سپس ابزارها را در خدمت آن قرار داده‌اند. برای مثال، شبکه‌های بزرگ خبری یا پلتفرم‌های جهانی، بیش از آنکه به فناوری متکی باشند، بر روایت‌سازی، تربیت نیروی انسانی خلاق و طراحی راهبردهای فرهنگی استوارند. بنابراین نقطه آغاز هر تحول رسانه‌ای واقعی، تربیت «انسان‌رسانه» است؛ افرادی که خودشان به یک رسانه زنده و اثرگذار تبدیل شوند و توانایی تأثیرگذاری مستقیم بر جامعه را داشته باشند. بدون چنین نیروی انسانی‌ای، هر میزان سرمایه‌گذاری در تجهیزات، به یک پوسته توخالی بدل می‌شود. نکته مهم این است: امروز تنها تعداد محدودی از گروه‌های مردمی – آن هم بدون حمایت سازمانی یا بودجه دولتی – به تربیت انسان‌رسانه می‌پردازند. این حرکت‌ها اگرچه کوچک است اما اهمیت فراوانی دارد، زیرا نشان می‌دهد راه رسیدن به رسانه تراز انقلاب اسلامی، از مسیر بازتعریف رسانه و تمرکز بر انسان می‌گذرد، نه صرفاً از مسیر توسعه سخت‌افزار. اگر این رویکرد اصلاح نشود، کشور همچنان در چرخه معیوب «خرید امکانات» باقی خواهد ماند؛ چرخه‌ای که هرچند ظاهری پرزرق و برق دارد اما در عمل قادر به ایجاد قدرت حکمرانی رسانه‌ای نخواهد بود. در مقابل، اگر سیاست‌گذاران و فعالان رسانه‌ای به اهمیت تربیت انسان‌رسانه واقف شوند، می‌توان امید داشت رسانه در جایگاه واقعی خود قرار گیرد و به قدرت حکمرانی برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی بدل شود.
* محقق و پژوهشگر رسانه