سیدمحمدرضا موسوی‌فرد: پس از ماه‌ها کشمکش سیاسی، انتخابات پارلمانی عراق روز سه‌شنبه ۲۰ آبان/ ۱۱ نوامبر برگزار شد. بیش از 21 میلیون نفر واجد شرایط رای دادن برای انتخاب از میان 7700 کاندیدا بودند. اگرچه برخی جریان‌ها بر عدم مشارکت و تحریم انتخابات تاکید داشتند اما در نهایت میزان مشارکت به 56 درصد رسید و ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری «محمد شیاع السودانی» نخست‌وزیر کنونی این کشور بیشترین کرسی را در پارلمان کسب کرد. این در حالی است که هیچ فهرستی به تنهایی اکثریت مطلق را در دست ندارد و برای تشکیل دولت، طی روزهای آتی رایزنی‌ها از درون جریان‌ها و ائتلاف‌های مختلف آغاز خواهد شد. کارزار انتخاباتی اخیر عراق، نکات و ملاحظات قابل توجهی را به دنبال داشت.
1- در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱، پایین‌ترین میزان مشارکت مردم عراق پس از سال ۲۰۰۳ ثبت شد که نشانه‌ای روشن از ناامیدی عمومی و بحران مشروعیت احزاب سنتی بود.
اعتراضات گسترده اکتبر ۲۰۱۹ و فضای امنیتی پس از آن، بخش قابل توجهی از جامعه را از حضور در فرایند رأی‌گیری بازداشت. در نتایج انتخابات اخیر و مشارکت 56 درصدی که نسبت به دوره قبل 15 درصد افزایش را نشان می‌دهد، نشانه‌هایی از بازسازی نسبی اعتماد اجتماعی و تحرک مجدد پایگاه‌های مردمی دیده می‌شود. عواملی همچون بهبود نسبی ثبات سیاسی و امنیتی، ورود چهره‌ها و ائتلاف‌های جدید با شعار اصلاحات و مبارزه با فساد و افزایش فعالیت رسانه‌ای و گسترش شبکه‌های اجتماعی که مسؤولیت‌پذیری مدنی را تقویت کرده، در اقبال مردم به صندوق رای موثر بوده است.
2- تاکید «سیدمقتدا صدر» بر تحریم انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ که تا ساعات پایانی برگزاری انتخابات نیز ادامه داشت، اگرچه در ابتدا به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی و نمایش پایگاه مردمی مطرح شد اما در عمل به شکستی استراتژیک برای جریان صدر انجامید. این امر نه‌تنها نفوذ پارلمانی مقتدا را از میان برد، بلکه باعث شد اهرم چانه‌زنی سیاسی وی با سایر نیروها نیز به طور محسوسی تضعیف شود. اگر جریان صدر در ماه‌های آینده راهبرد خود را بازنگری نکند، ممکن است از بازیگری تعیین‌کننده، به جریانی اعتراضی و حاشیه‌ای در سیاست عراق تنزل پیدا کند.
3- پیروزی فهرست «بازسازی و توسعه» به رهبری سودانی را می‌توان نتیجه مستقیم رویکرد عمل‌گرای دولت او در ۳ سال اخیر دانست. بر خلاف بسیاری از دولت‌های پیشین که گرفتار منازعات سیاسی و وعده‌های بی‌عمل بودند، سودانی توانست تصویری از ثبات، کارآمدی نسبی و تمرکز بر خدمات عمومی ارائه کند. دولت وی گسترش پروژه‌های عمرانی، زیرساختی و خدماتی، مدیریت آرام بحران‌ها، کاهش تنش‌های سیاسی، برخی اصلاحات در نظام اداری و کاهش فقر را پیش برد و توجه اقشار مختلف را به خود جلب کرد. البته باید توجه داشت این پیروزی صرفا ناشی از عملکرد مثبت دولت نبود، بلکه ضعف و پراکندگی رقبای سنتی از جمله انزوای جریان صدر و فرسایش پایگاه اجتماعی ائتلاف‌های قدیمی نیز در آن موثر است.
4- شکست جریان اعتراضی و تشرینی، بویژه برخی چهره‌های شاخص آن مانند «سجاد سالم» در انتخابات اخیر از نکات قابل توجه بود. دوری از پایگاه مردمی اولیه، ورود به مجادلات رسانه‌ای – سیاسی و فقدان شبکه انتخاباتی، مالی و سیاسی، همچنین احیای اعتماد مردم به ساختار رسمی با عملکرد مطلوب دولت نخست‌وزیر سودانی را می‌توان از جمله دلایل شکست تشرینی‌ها در این انتخابات ذکر کرد. به عبارتی، شکست آنها در نتیجه گذار مردم از جنبش اعتراضی به کنش سیاسی پایدار تلقی می‌شود.
5- با پیروزی ائتلاف «بازسازی و توسعه» و غیبت جریان صدر از صحنه رقابت، معادله سنتی «سه‌قطبی شیعه» (چارچوب هماهنگی – صدر – مستقل‌ها) عملاً به وضعیتی دو‌قطبی و متمایل به تمرکز قدرت در دست «چارچوب هماهنگی» تغییر یافت. با تقویت جایگاه سودانی، توازن میان گروه‌های اصلی چارچوب هماهنگی (دولهالقانون، صادقون و بدر) نیز دچار تغییر خواهد شد. اگرچه اختلافات پشت پرده بر سر تقسیم مناصب و رهبری هنوز پابرجا می‌ماند اما موازنه در درون «چارچوب هماهنگی» به سوی سودانی و حول محور وی سنگینی خواهد کرد. از همین رو، نتایج این انتخابات می‌تواند جریان‌های شیعی را معطوف به کارآمدی، توسعه و عمل‌گرایی کند و آغازی بر گذار به منطق نهادی و ساختاری از سوی آنها باشد.
6- در این انتخابات، گروه‌های همسو با مقاومت نیز با تمرکز بر گفتمان «امنیت، بازسازی، ثبات و فسادستیزی» وارد رقابت شدند و توانستند کرسی‌های خود در پارلمان را تقویت و تثبیت کنند. جریان‌های قدیمی و سنتی همچون دولهالقانون، صادقون، بدر و گردان‌های حزب‌الله و فهرست‌های جدید مثل جنبش حقوق با اقبال مردم مواجه و در کسب کرسی‌های پارلمان موفق ظاهر شدند. از این رو در رایزنی‌های مرتبط با انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت آینده، نقشی مهم و اثرگذار دارند.
* جمع‌بندی
به طور کلی انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق نقطه عطفی در بازگشت سیاست به مدار ثبات، نهادگرایی و دولت‌محوری و پرهیز از اقدامات سلبی و بی‌ثباتی تلقی می‌شود. اگرچه چالش‌هایی از جمله فساد، ناکارآمدی اقتصادی، رقابت پنهان میان جناح‌ها و دخالت بازیگران بین‌المللی همچنان وجود دارد اما ساختار سیاسی عراق بیش از هر زمان دیگر از ۲۰۰۳ تاکنون، به سمت توازن، ثبات و بازیگری مستقل در منطقه حرکت می‌کند.
انتخابات پارلمانی عراق؛ رقابت‌ها و پیامدها
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها