سایه جام جهانی

مهتاب صفری: تاریخ فوتبال ملی ایران، پر از دیدارهایی است که فقط یک مسابقه نبوده‌اند؛ صحنه‌هایی بوده‌اند که در آن تیم ملی روبه‌روی کسانی قرار گرفته که روزگاری جام جهانی را لمس کرده‌اند. حالا فابیو کاناوارو، همان مدافعی که سال ۲۰۰۶ در مرکز زمین ایتالیا مثل دیوار زنده ظاهر می‌شد، چهارمین چهره‌ای است که با چنین سابقه‌ای در قامت سرمربی مقابل ایران می‌ایستد. تقابل دوباره با ازبکستان هر قدر تکراری اما حضور او روی نیمکت به این دوئل رنگ دیگری داده است.
قبل از کاناوارو، ۳ چهره دیگر بودند که نام‌شان با کسب جام جهانی گره خورده بود. اولین و مشهورترین‌شان مردی است که برای چند نسل، تاریخ فوتبال محسوب می‌شود: ماریو زاگالو. او در دوره‌ای به ایران رسید که فوتبال در غرب آسیا تازه داشت جان می‌گرفت. زاگالو ۲ بار با برزیل در جام‌های جهانی ۱۹۵۸ و ۱۹۶۲ قهرمان شد و بعد از آن روی نیمکت سلسائو در جام جهانی ۱۹۷۰، به عنوان سرمربی دوباره این جام ارزشمند را فتح کرد. همین کارنامه کافی بود تا کویت در دهه ۷۰ میلادی او را شکار کند. ایران در جام ملت‌های ۱۹۷۶ و سپس در مقدماتی ۱۹۷۸ دو بار مقابل او ایستاد. زاگالو بعدها در جام ملت‌های ۱۹۸۸ روی نیمکت امارات نشست و ایران برای سومین‌ بار او را شکست داد تا یک چرخه عجیب کامل شود.
سال‌ها بعد، نوبت رسید به بازیکنی از نسل سخت‌جان آلمان غربی. برتی فوگتس، مدافع سرسخت تیم قهرمان جهان ۱۹۷۴ و مربی و دستیار اول فرانس بکن‌باوئر در آلمان قهرمان جام جهانی ۱۹۹۰، زمانی مقابل ایران قرار گرفت که هدایت مانشافت را برعهده داشت. جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، گروهی که ایران و آلمان را کنار هم گذاشته بود، صحنه حضور فوگتس روی نیمکت برابر تیم ملی شد. آن بازی با ۲ گل به سود آلمان تمام شد.
 سومین برخورد ایران با یک قهرمان جهان، در فضایی کاملا متفاوت رقم خورد؛ نه تورنمنت بود نه رقابت رسمی. بعد از زلزله ویرانگر بم، آلمان برای یک بازی خیریه به تهران آمد. روی نیمکت آلمان، مردی ایستاده بود که در جام جهانی ۱۹۹۰ یکی از مهم‌ترین مهره‌های تیم بکن‌باوئر بود: یورگن کلینزمن. همان کسی که با قدرت بدنی و تمام‌کنندگی‌اش نماد یک مهاجم آلمانی بود. در آن مسابقه هم نتیجه تکرار شد؛ آلمان دوباره با ۲ گل بر ایران غلبه کرد اما هدف بازی چیزی فراتر از فوتبال بود.
حالا با حضور کاناوارو، نسل جدیدی وارد این فهرست می‌شود. او نه مثل زاگالو اسطوره مربیگری است، نه مثل فوگتس نظم فولادین آلمانی دارد، نه شبیه کلینزمن مهاجم کلاسیک بوده اما یک نکته روشن است: ایستادن مقابل کسی که جام جهانی را به ‌عنوان کاپیتان بالا برده، همیشه داستان دیگری می‌سازد. مسابقه ایران - ازبکستان فقط یک تکرار نیست؛ برخورد دوباره تیم ملی با چهره‌ای است که روزی در اوج فوتبال جهان ایستاده بود.