دام ونزوئلا

رضا عمویی: در آب‌های آرام دریای کارائیب، هزاران پرسنل نظامی نیروی دریایی آمریکا در انتظار تصمیم کاخ سفید هستند. آنها ۲ ماه است بدون هیچ چشم‌اندازی منتظر آن هستند ببینند رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید در برابر ونزوئلا چه کار خواهد کرد اما شاید خود ترامپ هم با سناریوهای غیرمنتظره‌ای درباره ونزوئلا روبه‌رو باشد. ترامپ ۲ ماه است بیش از 15 هزار نیرو و 8 ناو بزرگ آمریکا را به همراه ناوشکن‌های موشک‌انداز، 6 کشتی تهاجمی آبی - خاکی، یک کشتی رزمی ساحلی و از همه مهم‌تر زیردریایی تهاجمی هسته‌ای یواس‌اس نیوپورت‌نیوز (سی‌ای ۱۴۸)، بمب‌افکن‌های راهبردی BLancer و B52 و جنگنده‌های پیشرفته F35، هـواپیماهـای گشـت دریـایی، چنـدین بالگـرد و پهپـاد رزمـی MQ9Reaper  به عـلاوه هـواپیماهای بـاری MV 22 Osprey  و هواپیماهای تهــاجمی AV8B Harrier  در کارائیب مستقر کرده تا به زعم خود دولت مادورو را به تسلیم وادارد اما شاید خود ترامپ هم باور نداشت این حجم گسترده از تجهیزات نظامی نتواند پس از 2 ماه دولت ونزوئلا را تسلیم کند.
ترامپ حتی بتازگی به محاصره هوایی ونزوئلا هم رو آورده و حریم هوایی این کشور را بسته اعلام کرده است. این در حالی است که ایالات متحده از نظر قانونی هیچ اختیاری برای بستن حریم هوایی دیگر کشورها ندارد و پیام ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» درباره بستن حریم هوایی ونزوئلا می‌تواند منجر به اختلال در سفرهای هوایی سایر کشورهای آمریکای لاتین شود و شرکت‌های هواپیمایی را سردرگم کند. در واکنش به بستن حریم هوایی ونزوئلا، وزارت خارجه دولت مادورو در بیانیه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا را به دلیل اظهاراتش به «تهدید استعماری» متهم کرد و هشدارهای ترامپ را «یک تجاوز مبالغه‌آمیز، غیرقانونی و بی‌دلیل دیگر علیه مردم ونزوئلا» خواند.
پایداری دولت ونزوئلا در برابر تهدیدات ترامپ تا آنجاست که روز گذشته وال‌استریت ژورنال با استناد به منابع آگاه گزارش داد ترامپ از چند روز گذشته به نیکلاس مادورو گفته است «اگر داوطلبانه از قدرت کناره‌گیری نکند»، آمریکا گزینه‌های مختلف از جمله استفاده از زور را علیه ونزوئلا بررسی خواهد کرد اما درخواست ترامپ از سوی همتای ونزوئلایی‌اش رد شد. با وجود ادامه کار دولت ونزوئلا زیر شدیدترین فشارهای دولت آمریکا به نظر می‌رسد اکنون دولت ترامپ با انتخاب‌های دشواری روبه‌رو است و سناریوهای پیش روی کاخ سفید درباره ونزوئلا برای واشنگتن بسیار پرهزینه است. 
* تخریب بیشتر چهره واشنگتن در آمریکای لاتین
واشنگتن سابقه‌ای طولانی در مداخله نظامی در آمریکای لاتین دارد و هنوز هم این مداخلات در خاطره تاریخی مردم این منطقه زنده است. مادورو همواره با استناد به تجاوزات تاریخی آمریکا، این کشور را متجاوز توصیف کرده و رهبران کلمبیا و برزیل نیز همواره تمایل آمریکا برای نقض حاکمیت آمریکای لاتین را مورد نقد قرار داده‌اند. حمله نظامی مستقیم آمریکا به خاک ونزوئلا به معنای اعتبار بخشیدن به اظهارات درباره متجاوز بودن واشنگتن در آمریکای لاتین است. زمانی که واشنگتن تلاش دارد آمریکای لاتین را به عنوان حیاط خلوت خود برای رقابت با چین زیر نظر بگیرد، حمله نظامی آمریکا به ونزوئلا به رشد احساسات ضد آمریکایی در آمریکای لاتین منجر خواهد شد و این وضعیت منافع آمریکا را به خطر خواهد انداخت. «آنیبال سانچز» تحلیلگر سیاسی ونزوئلایی به ان‌بی‌سی گفته است: «حمله به خاک ونزوئلا پیامدهایی روانی زیادی علیه آمریکا به همراه خواهد داشت و در عمل چهره واشنگتن را به یک دولت مداخله‌گر و مخرب در آمریکای لاتین تبدیل خواهد کرد». بر این اساس شاید از نظر منافع بلندمدت، جنگ نظامی آمریکا علیه ونزوئلا چندان به نفع کاخ سفید نباشد.
* مانعی به نام پدافند هوایی ونزوئلا
از سوی دیگر هیچ تضمینی وجود ندارد که حتی با وجود اطلاعات نظامی و امنیتی در دسترس پنتاگون، آمریکا بتواند با موفقیت حملات هوایی علیه ونزوئلا را انجام دهد. ونزوئلا دارای سیستم‌های دفاعی توانمندی از جمله جنگنده‌های اف ۱۶ ساخت آمریکا، موشک‌های هوا به هوا و پدافند هوایی اس۳۰۰ وی‌ام روسیه است. حتی اگر آمریکا بتواند این سیستم‌های پدافندی ونزوئلا را شکست دهد، هزینه انجام این کار بسیار زیاد خواهد بود و از بین بردن کامل سیستم پدافندی ونزوئلا مستلزم حمله گسترده و همه‌جانبه به زیرساخت‌های نظامی ونزوئلاست. بنابراین آمریکا صرفا با تکیه بر عملیات هوایی نمی‌تواند اهداف خود در ونزوئلا را برای براندازی دولت این کشور دنبال کند و چه بسا تقابل پدافند ونزوئلا به سرنگونی جنگنده‌های آمریکایی و بی‌اعتباری قدرت نظامی آمریکا منجر شود.
* شکست شعار مبارزه با مواد مخدر
حتی این احتمال وجود دارد که با وجود اقدام نظامی همه‌جانبه آمریکا علیه ونزوئلا، جریان ورود مواد مخدر به آمریکا متوقف نشود و شعارهای ترامپ درباره مبارزه با مواد مخدر زیر سوال رود. در واقع بعید است صرف انجام حملات هوایی به ونزوئلا بتواند جریان انتقال مواد مخدر به سوی آمریکا را از بین ببرد، زیرا تجربه‌ نشان داده جریان تولید و قاچاق مواد مخدر به سرعت خود را بازسازی می‌کند. 
گزارش تحقیقاتی که از سوی سازمان ملل در سال 2018 درباره تاثیر عملیات هوایی آمریکا در افغانستان برای محدود کردن تولید مواد مخدر انجام گرفت، نشان داد بمباران‌های هوایی و حتی حضور نظامی زمینی آمریکایی‌ها در افغانستان «تأثیری بر قاچاق مواد مخدر در افغانستان نداشته و باعث شده است جمعیت روستایی در مناطقی که حملات هوایی در آنها انجام شده، محل کشت مواد مخدر را تغییر دهند». همچنین گزارشی که بتازگی از سوی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل اعلام شده، نشان می‎‌دهد با وجود خروج آمریکا از افغانستان در حال حاضر تولید مواد مخدر در این کشور۲۰ درصد کاهش یافته است. این گزارش بخوبی روشن می‌کند جنگ و عملیات نظامی راه‌حل مبارزه با مواد مخدر نیست و آمریکا نیز با ناوهای جنگی قادر به مبارزه با مواد مخدر نخواهد بود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، ادعای مبارزه با مواد مخدر یک بهانه برای کاخ سفید جهت مداخله نظامی علیه ونزوئلاست.
* چریک‌های داخلی
بدون شک یکی از بزرگ‌ترین موانع دولت ترامپ برای مداخله نظامی در ونزوئلا، فعالیت مبارزان چریکی برای مقاومت در برابر تغییر رژیم در کاراکاس است. مدیر ارشد امور کشورهای نیم‌کره غربی شورای امنیت ملی آمریکا در دولت بایدن به نیویورک‌تایمز گفته است حمله نظامی به ونزوئلا انگیزه مبارزه با آمریکا را برای همه گروه‎‌های مسلح در قاره آمریکا شعله‌ور خواهد کرد و در نهایت افراد جنگجو و حتی خارج از ونزوئلا از سراسر آمریکای لاتین برای جنگ با یانکی‌ها به ونزوئلا خواهند رفت. به گفته این کارشناس آمریکایی، فعالیت چریک‌های آمریکای لاتین علیه آمریکا در ونزوئلا دقیقاً همان باتلاقی خواهد بود که پیش‌تر ارتش ایالات متحده را در ویتنام، افغانستان و عراق گرفتار کرد و در نهایت آمریکا مجبور به عقب‌نشینی از آن کشورها شد. این وضعیت در حال حاضر نیز در صورت مداخله نظامی مستقیم در ونزوئلا برای آمریکا متصور است.
* بی‌ثباتی بازار انرژی
اندیشکده شورای آتلانتیک حمله نظامی آمریکا به ونزوئلا را باعث شوک در بازار نفت و انرژی توصیف کرده و گفته است این جنگ برای آمریکا بسیار پرهزینه خواهد بود. تحلیل‌ کارشناسان نفت حاکی از آن است در صورت وقوع درگیری در ونزوئلا، قیمت نفت ممکن است 10 تا 20 درصد افزایش یابد و از نظر اقتصادی بازار آمریکا را تحت تأثیر قرار خواهد داد. حتی با وجود تولید نفت داخلی آمریکا در کنار تولید مازاد در خلیج‌فارس و ذخایر استراتژیک نفت آمریکا که بخوبی توان تامین نیازهای بازارهای جهانی نفت خام را دارند اما باز هم از دست دادن بشکه‌های نفت ترش سنگین ونزوئلا، بازارهای دیزل را که از قبل هم با محدودیت مواجه بوده‌اند، تحت فشار قرار خواهد کرد. خطرناک‌تر اینکه جنگ علیه ونزوئلا می‌تواند به زیرساخت‌های نفت یا آمونیاک منطقه‌ای - بویژه مجتمع پوینت لیزا در ترینیداد و توباگو - سرایت کند و احتمالاً منجر به افزایش قیمت کود کشاورزی و موادغذایی شود که به طور بالقوه می‌تواند موج دیگری از تورم جهانی را به راه بیندازد. این را نیز باید در نظر داشت که در صورت مداخله نظامی ایالات متحده، تولید و صادرات نفت ونزوئلا تقریباً متوقف خواهد شد. علاوه بر این، حملات نظامی ایالات متحده به خاک ونزوئلا می‌تواند باعث تلافی‌جویی دولت مادورو شود، بویژه اگر آمریکا به تأسیسات نظامی یا دفاتر ریاست جمهوری ونزوئلا حمله کند. تلافی ونزوئلا می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از جمله خرابکاری در خطوط انتقال نفت دریایی به آمریکا تا حمله به کشورهای متحد آمریکا که از اقدام نظامی ایالات متحده حمایت کرده‌اند.
* نه راه پس، نه راه پیش!
آنچه از تحولات ونزوئلا به نظر می‌‍رسد، گزینه‌های دشوار ترامپ برای ادامه کارزار فشار علیه مادورو است. طبق نظرسنجیCBS News / YouGov تنها ۳۰ درصد آمریکایی‌ها حاضر به حمایت از اقدام نظامی آمریکا علیه ونزوئلا هستند، در حالی که ۷۰ درصد با آن مخالفند. این نظرسنجی همچنین نشان می‌دهد ۷۶ درصد پاسخ‌دهندگان اعتقاد دارند دولت ترامپ به وضوح مشخص نکرده در صورت اقدام نظامی چه برنامه‌ای برای ونزوئلا خواهد داشت. 
از سوی دیگر، در صورت ادامه مقاومت دولت ونزوئلا، ترامپ براحتی نمی‌تواند فرمان بازگشت کمپین نظامی بزرگ آمریکا در مجاورت آب‌های ونزوئلا را بدون هیچ دستاوردی بدهد، چون در عمل خود را بی‌اعتبار کرده است. حتی برخی کارشناسان گفته‌اند روسیه به لحاظ تجهیزات نظامی، امکاناتی در اختیار ونزوئلا قرار داده که ممکن است باعث تغییر بازی به زیان آمریکا شود. در این وضعیت، شاید حمله به ونزوئلا دام بزرگی باشد که واشنگتن را وارد یک باتلاق بزرگ خواهد کرد؛ باتلاقی که خروج از آن برای آمریکایی‌ها به آسانی متصور نیست و بی‌تردید این باتلاق جنگی همان چیزی است که رقبای بزرگ آمریکا از جمله روسیه و چین چشم انتظار آن هستند.