طلای امن ناامن شد؟

گروه اقتصادی: بازار جهانی اونس طلا پس از جهش روز دوشنبه که آن را به بالاترین سطح 6 هفته اخیر رسانده بود، در نخستین ساعات معاملات سه‌شنبه با افتی ملایم روبه‌رو شد. گزارش رویترز نشان می‌دهد رشد سود اوراق خزانه‌داری آمریکا و برداشت سود توسط برخی معامله‌گران، فضای بازار را محتاط‌تر کرده و حساسیت‌ها را پیش از انتشار داده‌های کلیدی اقتصادی آمریکا افزایش داده است؛ داده‌هایی که می‌تواند مسیر آینده نرخ بهره در فدرال رزرو را تعیین کند.
افزایش سود اوراق 10 ‌ساله خزانه‌داری به بالاترین سطح در 2 هفته اخیر، جذابیت طلا را به ‌عنوان دارایی بدون سود کاهش داده و سرمایه‌گذاران را به احتیاط بیشتر واداشته است. تحلیلگران معتقدند جروم پاول، رئیس فدرال رزرو، برخلاف برخی مقامات این نهاد، تمایل کمتری به کاهش زودهنگام نرخ بهره دارد، در حالی که شاخص هزینه‌کرد مصرف فردی - معیار ترجیحی فدرال رزرو برای سنجش تورم - انتظار می‌رود در محدوده‌ای ملایم باقی بماند.
پاول در سخنرانی خود در دانشگاه استنفورد هیچ اشاره‌ای به سیاست پولی یا وضعیت اقتصاد نداشت اما نگاه‌ها اکنون به داده‌های مهم این هفته دوخته شده است؛ از جمله گزارش اشتغال ماه نوامبر و شاخص هزینه‌کرد مصرف فردی در سپتامبر. بازار با احتمال ۸۸ درصدی انتظار دارد فدرال رزرو در نشست دسامبر نرخ بهره را کاهش دهد. در تحولات سیاسی، کوین هِست، مشاور کاخ سفید اعلام کرده در صورت انتخاب آماده است ریاست فدرال رزرو را برعهده گیرد. اسکات بَسِنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز احتمال معرفی نامزد جدید پیش از کریسمس را مطرح کرده است. هِست، همانند ترامپ از موافقان نرخ بهره پایین است؛ سیاستی که معمولاً به نفع بازار طلا تمام می‌شود و می‌تواند موج تازه‌ای از تقاضا ایجاد کند.
همزمان صندوق SPDR - بزرگ‌ترین صندوق ETF با پشتوانه طلا - گزارش داده دارایی‌هایش روز دوشنبه 0.44 درصد افزایش یافته و به 1050.01 تن رسیده است؛ رقمی که نسبت به موجودی 1045.43 تن در روز جمعه رشد قابل توجهی نشان می‌دهد. این افزایش بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران همچنان به طلا به‌عنوان پناهگاه امن نگاه می‌کنند، حتی در شرایطی که قیمت‌ها نوسان دارد. این تحولات نشان می‌دهد بازار فلزات گرانبها در حال حاضر تحت فشار ترکیبی از سیاست‌های پولی آمریکا، انتظارات تورمی و تغییرات در جریان نقدینگی جهانی قرار دارد؛ شرایطی که ریسک خرید طلا و سکه را برای سرمایه‌گذاران خرد بیش از پیش برجسته می‌کند.
* آینده بازار جهانی طلا؛ چشم‌انداز کاهش قیمت اونس
آینده بازار جهانی طلا در حالی با پرسش‌های جدی همراه شده که این فلز گرانبها پس از جهش‌های اخیر و رسیدن به بالاترین سطح 6 هفته‌ای، اکنون در معرض فشارهای تازه‌ای قرار دارد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند بازار در ماه‌های پیش‌رو وارد فاز اصلاحی خواهد شد؛ اصلاحی که ریشه اصلی آن در افزایش بازدهی اوراق خزانه‌داری آمریکا نهفته است. هرچه نرخ‌های بهره و سود اوراق بالاتر رود، جذابیت طلا به ‌عنوان دارایی بدون سود کاهش می‌یابد و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را به سمت بازارهای با بازدهی تضمین‌شده منتقل کنند. این جابه‌جایی سرمایه، فشار نزولی مستقیمی بر قیمت اونس وارد خواهد کرد.
از سوی دیگر، اگر فدرال رزرو برخلاف انتظار بازار، کاهش نرخ بهره را به تعویق بیندازد یا با سرعتی کمتر از پیش‌بینی‌ها عمل کند، طلا بخش مهمی از حمایت روانی خود را از دست خواهد داد. در چنین شرایطی جریان نقدینگی به سمت سهام و اوراق حرکت می‌کند و بازار طلا با خروج سرمایه مواجه می‌شود.
عامل دیگری که می‌تواند روند نزولی قیمت طلا را تشدید کند، کاهش تقاضا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا (ETF) است. اگر ورود سرمایه به این صندوق‌ها کند یا حتی خروج سرمایه آغاز شود، فشار عرضه در بازار جهانی افزایش خواهد یافت و قیمت‌ها ناگزیر تعدیل می‌شوند.
همچنین کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک یا دستیابی به توافق‌های اقتصادی میان قدرت‌های بزرگ می‌تواند نیاز به پناهگاه امنی مانند طلا را کاهش دهد. تغییر انتظارات سیاسی در چنین فضایی به‌سرعت بازار را از مسیر صعودی خارج کرده و اونس را به سمت سطوح پایین‌تر سوق خواهد داد.
از این رو اگرچه چشم‌انداز بلندمدت طلا همچنان تحت تأثیر تورم جهانی و محدودیت عرضه مثبت ارزیابی می‌شود اما در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مجموعه‌ای از عوامل شامل افزایش نرخ‌های بهره، رشد سود اوراق خزانه‌داری، افت تقاضای سرمایه‌گذاری و تعدیل انتظارات سیاسی می‌تواند زمینه‌ساز کاهش قیمت اونس و بازگشت آن به سطوح پایین‌تر باشد. این چشم‌انداز نشان می‌دهد بازار جهانی طلا بیش از هر زمان دیگری در معرض نوسان‌های ناشی از سیاست‌های پولی و تحولات ژئوپلیتیک قرار گرفته است.
* وضعیت بازار طلا و سکه ایران
در ایران نیز بازار ارز و طلا در هفته‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه از بی‌ثباتی شده است. این بی‌ثباتی در قیمت‌ها نشان می‌دهد ما صرفاً با یک افزایش قیمتی ساده مواجه نیستیم، بلکه با شکل‌گیری یک حباب بزرگ روبه‌رو هستیم که از چند سو تغذیه می‌شود و سطح تازه‌ای از قیمت را به بازار تحمیل کرده است.
ثبات در حباب، خود نشانه‌ای است از اینکه بخش مهمی از قیمت سکه هیچ ارتباطی با ارزش ذاتی آن ندارد. در گذشته فاصله رشد دلار و سکه نهایتاً یک تا 5 درصد بود اما امروز این نسبت به بیش از ۵۴ درصد رسیده است؛ شکافی تاریخی که نشان می‌دهد بازار دیگر بر اساس منطق قدیمی حرکت نمی‌کند و قواعد تازه‌ای بر آن حاکم شده است.
ریشه این وضعیت تنها در بازار جهانی طلا نیست، هر چند کاهش استخراج، افزایش هزینه‌های تولید و سرمایه‌گذاری بی‌سابقه کشورها بر طلا، قیمت جهانی را صعودی کرده و پیش‌بینی‌ها حتی از رسیدن اونس به ۵۰۰۰ دلار خبر می‌دهند. در داخل کشور نیز افزایش نرخ ارز، محدود بودن عرضه، حجم بالای تقاضا و حساسیت شدید سکه به اخبار سیاسی، همه دست به دست هم داده‌اند تا سرعت رشد سکه از دلار پیشی بگیرد. سکه همواره نسبت به هیجان و خبر واکنش سریع‌تری نشان می‌دهد و همین ویژگی آن را به شاخصی پیشرو در بازار تبدیل کرده است.
اما آنچه ریسک خرید طلا و سکه را افزایش می‌دهد، همین حباب پایدار و شکاف عمیق میان ارزش واقعی و قیمت بازار است. سرمایه‌گذاران خرد که برای حفظ ارزش پول خود به سکه پناه می‌برند، در واقع وارد بازاری می‌شوند که بخش بزرگی از قیمت آن بر پایه انتظارات و هیجان‌ها بنا شده است. این یعنی هر تغییر در سیگنال‌های سیاسی یا اقتصادی می‌تواند به‌سرعت حباب را تخلیه و زیان سنگینی به خریداران وارد کند.
نبود ابزارهای پوشش ریسک در بازار طلا، فشار تقاضا بر سکه فیزیکی را تشدید کرده و نقدینگی سرگردان را به کالایی سوق داده که ظرفیت عرضه‌اش محدود است. انتقال تقاضا از طلاهای زینتی به سکه نیز شیب افزایش قیمت را بیشتر کرده، در حالی که سیاست‌های محدود بانک مرکزی در عرضه رسمی - از طریق حراج یا ضرب سکه - توان پاسخگویی به این حجم تقاضا را ندارد. نتیجه آن، بازاری است که بیش از هر چیز بر پایه انتظارات و هیجان بنا شده و هر لحظه آماده نوسان‌های شدید است.
به همین دلیل خرید سکه در شرایط کنونی بیش از آنکه یک سرمایه‌گذاری مطمئن باشد، یک ریسک جدی محسوب می‌شود. حباب بزرگ و پایدار، حساسیت شدید به اخبار سیاسی و نبود ابزارهای مدیریت ریسک، همه عواملی هستند که می‌توانند سرمایه‌های خرد را در معرض زیان‌های ناگهانی قرار دهند. بازار امروز بیش از آنکه بازتاب ارزش واقعی طلا باشد، بازاری از انتظارات و هیجان است؛ بازاری که در آن هر لحظه ممکن است حباب فروپاشد و خریداران را با واقعیت تلخ زیان مواجه کند.