سئول مراقب باش!

خبر بازداشت 2 شهروند کره‌ای در جنوب غرب ایران، نخستین‌بار از سوی رسانه‌های سئول منتشر شد و سپس موجی از واکنش‌ها را در رسانه‌های داخلی و خارجی ایجاد کرد. به گزارش خبرگزاری یونهاپ، این 2 تبعه کره‌جنوبی به همراه یک شهروند ایرانی روز پنجشنبه ۲۰ نوامبر 
-2هفته پیش- به اتهام قاچاق، در یکی از مناطق جنوبی ایران بازداشت شدند. یونهاپ نوشت یکی از بازداشت‌شدگان کارمند یک مؤسسه دولتی کره‌جنوبی است و فرد دیگر یک شهروند کره‌ای ساکن ایران بوده و هر 3 فرد بازداشت‌شده با اتهاماتی مشابه روبه‌رو هستند. وزارت خارجه کره‌جنوبی نیز روز دوشنبه در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد درباره وضعیت شهروندانش «در حال پیگیری دیپلماتیک» است و «به ارائه کمک‌های کنسولی لازم ادامه خواهد داد». در این بیانیه به تعداد دقیق بازداشت‌شدگان، ماهیت شغل آنها یا جزئیات اتهامات پرداخته نشد اما وزارت خارجه کره‌جنوبی تأیید کرد از طریق سفارت خود در تهران در حال گفت‌وگو با مقامات ایرانی است. رسانه‌های ایرانی نیز با استناد به همین منابع گزارش دادند 2 تبعه کره‌ای و یک ایرانی ۲۰ نوامبر در جنوب غرب کشور بازداشت شده‌اند. تأکید رسانه‌های داخلی بر ماهیت «پرونده قاچاق» و هم ‌اتهامی 3 نفر، نشان می‌دهد موضوع در چارچوب یک پرونده قضایی طبقه‌بندی شده است. اما در آن‌سو، روایت رسانه‌های خارجی مسیر متفاوتی را طی کرد. برای نمونه، دویچه‌وله فارسی با اشاره به بازداشت ورزشکاران ایرانی در کره‌جنوبی در تابستان گذشته نوشت «برخی گمانه‌زنی‌ها» احتمال می‌دهد بازداشت 2 تبعه کره‌ای «پاسخی» به آن پرونده باشد. این رسانه ادعا کرد: «حکومت ایران پیش از این بارها با مقاصد سیاسی و مالی اقدام به بازداشت شهروندان خارجی کرده است». در ادامه تحلیل دویچه‌وله، بازداشت اخیر بخشی از «رفتار گروگانگیرانه» ایران توصیف شد؛ ادعایی که با هیچ داده رسمی در این پرونده ارتباطی ندارد.
همین خط روایی در رسانه‌های برانداز با شدت بیشتری دنبال شد. آواتودی، بازداشت 2 تبعه کره‌ای را به «سیاست ایران در برخورد با خارجی‌ها» پیوند زد و مدعی شد جمهوری اسلامی «در سال‌های اخیر با اتهامات مبهم» اقدام به دستگیری اتباع خارجی کرده است. این رسانه نیز مانند برخی منابع غربی، ماجرای ورزشکاران ایرانی در کره‌جنوبی را وارد تحلیل و ادعا کرد «گمانه‌زنی‌ها» این 2 حادثه را به یکدیگر مرتبط می‌داند. این در حالی است که مقامات ایران و کره‌جنوبی تاکنون هیچ اشاره‌ای به چنین ارتباطی نکرده‌اند. یک سایت وابسته به گروهک‌های تجزیه‌طلب نیز در روایتی مشابه نوشت بازداشت اخیر «ممکن است زمینه سیاسی داشته باشد» و به اختلافات مالی تهران و سئول اشاره کرد. در این روایت‌ها تلاش آشکاری شده برای گره ‌زدن یک پرونده حقوقی به «روابط تیره‌شده» 2 کشور اشاره ‌شود، بی‌آنکه داده‌ای رسمی، چنین فرضیه‌هایی را تأیید کند.
شگفت آنکه حتی یک رسانه ایرانی نیز ناخودآگاه در همین چارچوب روایی حرکت کرد و با بازتاب پرونده ورزشکاران ایرانی در کره‌جنوبی، تلاش کرد فضای تحلیلی را به سمت تقابل دوطرفه هدایت کند. این رسانه پرونده تجاوز ادعایی در گومی کره‌جنوبی را تشریح کرد و آن را «ماجرای جنجالی» خواند؛ امری که عملاً همراهی با همان گزاره‌ای است که رسانه‌های ضدایرانی برای معنا‌سازی بازداشت اخیر به کار گرفته‌اند. در نقطه مقابل این فضاسازی‌ها، داده‌های رسمی موجود تاکنون تنها یک موضوع را تأیید می‌کند: بازداشت 2 تبعه کره‌ای و یک ایرانی، در چارچوب یک پرونده قضایی مرتبط با اتهام قاچاق بوده است. نه دولت کره‌جنوبی ادعای «انگیزه سیاسی» مطرح کرده و نه ایران چنین ارتباطی را پذیرفته است. وزارت خارجه کره نیز بیانیه‌اش را بر «ارائه خدمات کنسولی» و «پیگیری دیپلماتیک» محدود کرده و اشاره‌ای به «رفتار تلافی‌جویانه» نکرده است.
الگوی پوشش این خبر نشان می‌دهد رسانه‌های برانداز و بخشی از رسانه‌های غربی، از لحظه انتشار اولیه، به‌ جای تمرکز بر ماهیت حقوقی پرونده، در پی ساختن یک چارچوب سیاسی - امنیتی بوده‌اند. این تکنیک که در پرونده‌های مشابه نیز کاربرد داشته، بر 2 پایه استوار است: نخست، ایجاد یک نسبت‌سازی علی میان رویدادی که داده‌هایش محدود و اولیه است و پرونده‌ای کاملاً مستقل در کشور دیگر؛ دوم، القای این گزاره که ایران از بازداشت اتباع خارجی برای «اعمال فشار سیاسی» استفاده می‌کند. این روش روایت‌سازی، با حذف داده‌های رسمی و برجسته‌سازی «گمانه‌زنی»، به ‌دنبال آن است یک پرونده قضایی محدود را به بحران سیاسی ارتقا دهد. سرعت بالای رسانه‌های برانداز در ورود به این پرونده و تلاش آنها برای ساختن «بحران دوطرفه ایران – کره‌جنوبی»، قبل از انتشار هرگونه اطلاعات تکمیلی، نشانه همین رویکرد است.