خانم گوگور!

انتشار مصاحبه جدید فائقه آتشین، مشهور به «گوگوش» با خبرگزاری آسوشیتدپرس و همزمانی آن با انتشار کتاب خاطراتش(!) واکنش‌های گسترده‌ای در فضای مجازی ایجاد کرد. گوگوش در این گفت‌وگو گفته است ادامه فعالیت هنری خود را «برای روزی نگه می‌دارد که جمهوری اسلامی دیگر وجود نداشته باشد». این جمله که از سوی رسانه‌های ضدانقلاب به سرعت بازنشر شد، با هدف تبدیل یک اظهارنظر فردی به یک کنش سیاسی طرح شد اما برخلاف انتظار این رسانه‌ها، واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی - حتی در میان بدنه هوادار جریان‌های سلطنت‌طلب - عمدتاً طنزآلود و همراه با تمسخر بود. این خبر توسط ایندیپندنت فارسی، ‌اینترنشنال، دویچه‌وله و یورونیوز بازتاب گسترده یافت و آنها کوشیدند این جمله را به‌ عنوان «اعلام قطع همکاری هنری در اعتراض به جمهوری اسلامی» برجسته کنند اما فضای عمومی شبکه‌های اجتماعی جهت دیگری به خود گرفت. بسیاری از کاربران با انتشار تصاویر طنز، اسکلت‌هایی را جایگزین چهره گوگوش کردند یا او را در حال خوانندگی درون قبر نشان دادند. برخی نیز با اشاره به لرزش صدا و افت توانایی جسمی این خواننده ۷۵ ساله، نوشتند او «مدت‌هاست دچار افول حرفه‌ای شده» و ادعای توقف فعالیتش «بیش از آنکه کنش سیاسی باشد، توجیهی برای ناتوانی جسمی» است. برخی کاربران نیز ویدئوی مصاحبه او را با صداگذاری طنز بازنشر کرده و دابسمش‌های کنایه‌آمیز ساختند. به گزارش رسانه‌ها، کتاب جدید او با عنوان «Googoosh: Forbidden Voice» (گوگوش، صدای قدغن) به کوشش تارا دهلوی در آمریکا منتشر شده است.
در سوی دیگر، کاربران جریان انقلابی با لحن طنزآلود به این اظهارنظر واکنش نشان دادند. یکی از آنان نوشت: «خیلی زوده که! یه ۸۰ سال دیگه هم می‌خوندی بعد تحریم می‌کردی گوگوش جان». کاربر دیگری نوشت: «بعد از یک قرن خوانندگی تازه یادش افتاده دیگه کار هنری رو تحریم کنه. همین حرف زدن عادیش هم به‌زور درمیاد». صفحه‌ای پرطرفدار نیز نوشت: «هرکی فیلم‌های آخرین کنسرت گوگوش رو دیده باشه می‌فهمه که نفسش در نمیاد. حالا که دید گندش دراومد روغن ریخته رو نذر امامزاده کرده».
جالب آنکه کاربران جریان سلطنت‌طلب نیز واکنش مشابهی نشان دادند. یک خبرنگار نزدیک به جریان سلطنت‌طلب نوشت: «طرف دیده به خاطر لرزش صدا دیگه نمی‌تونه بخونه، گفته به خاطر مبارزه با ج‌ا دیگه نمی‌خونم». فعال دیگری نوشت: «خانم گوگوش! الکی سر ما منت نذار. مشکل جسمی عامل نخوندن شماست، وگرنه تو ۱۴۰۱ همراهیت رو دیدیم». کاربر دیگری از همان جریان نوشت: «۲۵ سال پیش گوگوش حرف‌هایی زد که ۱۸۰ درجه با امروز تناقض داره». در میان مخاطبان اپوزیسیون نیز پاسخ‌ها عمدتاً انتقادی بود. یک کاربر برانداز نوشت: «چقدر بدبخت شدیم هرکسی هر کاری می‌خواد بکنه یه منت هم سر مردم می‌ذاره». صفحه‌ای دیگر در حمایت مشروط نوشت: «من گوگوش رو دوست دارم ولی واقعاً نمی‌تونه بخونه. حالا روغن ریخته رو نذر امامزاده اپوزیسیون کرده». یک کاربر فعال حوزه موسیقی نوشت: «در مقابل رامش هیچی نبودی. سال‌هاست چیزی برای عرضه نداری و حالا جمهوری اسلامی رو بهونه می‌کنی». در کنار این واکنش‌ها، برخی کاربران به حضور برخی سلبریتی‌های خارج‌نشین در جمع گروهک منافقین یا رو‌ آوردن آنها به نمایش‌های کاباره‌ای اشاره کردند و نوشتند «این روند نشان می‌دهد برخی چهره‌ها برای دیده شدن یا فروش کتاب و کنسرت، ناچار از طرح مواضع سیاسی تحریک‌آمیز هستند». آنها این رفتار را نشانه‌ای از «افول جایگاه حرفه‌ای سلبریتی‌های مهاجر» دانستند.
تحلیل داده‌ها ۳ روند مهم در مواجهه رسانه‌ای با این اتفاق را به ما نشان می‌دهد: نخست، رسانه‌های معاند کوشیدند جمله‌ای ساده را به یک کنش سیاسی ارتقا دهند. تلاش آنها برای معرفی گوگوش به‌عنوان «چهره‌ای اهل تقابل» بخشی از راهبرد کلی این رسانه‌ها در بازتولید نمادهای فرهنگی مخالف نظام است. انتشار همزمان کتاب جدید گوگوش نیز زمینه‌ای مناسب برای تقویت این خط خبری فراهم کرده بود. دوم، واکنش کاربران در فضای مجازی، حتی در میان حامیان اپوزیسیون، نشان داد این تلاش‌ها با مقاومت اجتماعی مواجه شده است. حجم طنز و تمسخر، روایت سیاسی را از مرکز توجه کنار زد و آن را به موضوعی درباره «افول توانایی گوگوش» تقلیل داد. این شکاف میان روایت رسانه‌های معاند و برداشت اجتماعی بیانگر کاهش تاثیرگذاری سلبریتی‌های سالخورده حتی در اپوزیسیون است. سوم، جریان انقلابی با برجسته‌سازی تناقض‌گویی‌ها، افول حرفه‌ای و رفتارهای سال‌های اخیر گوگوش، تلاش کرد زمینه سیاسی‌سازی این جمله را بی‌اثر و فضای ماجرا را از تنش‌آفرینی خارج کند. تمرکز بر واقعیت فیزیکی این خواننده و کنار رفتن تدریجی او از صحنه، عملاً تلاش اپوزیسیون را برای ساختن یک «چهره نمادین» خنثی کرد.
در مجموع، برخلاف انتظار رسانه‌های ضدانقلاب، این رویداد به جای آنکه به موجی سیاسی بدل شود، به سوژه‌ای طنز در شبکه‌های اجتماعی تنزل یافت؛ وضعیتی که نشان می‌دهد ظرفیت چهره‌های خارج‌نشین برای نقش‌آفرینی روایی در اپوزیسیون رو به کاهش است و رسانه‌های معاند در ساخت نمادهای تازه با محدودیت و ناکامی روبه‌رو هستند.