علی چاهخوزاده: شروع عملیاتی شدن توافق همکاری‌های راهبردی و جامع ۲۵ ساله ایران و چین خبری بود که روز جمعه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار و گفت‌وگو با مقامات پکن اعلام کرد؛ توافقی که حوزه‌های اقتصادی و امنیتی را شامل می‌شود. از لحظه انتشار این خبر موج تخریب‌های جدیدی علیه روابط ایران و چین آغاز شد اما شاید بدترین واکنش، توئیت پدرام سلطانی، نایب‌رئیس سابق اتاق بازرگانی بود که نوشته بود: «‏اکازیون یک ملک استثنایی به مساحت 000/648/1 کیلومتر مربع با دید شمال و جنوب دریا به فروش می‌رسد. پرداخت بدون پیش‌قسط در مدت ۲۵-۲۰ سال». او با انتشار این مطلب نه تنها به سند همکاری ایران حمله کرد بلکه آن را نوعی مستعمره شدن ایران عنوان کرده است، البته این رویه طیف غرب‌گرا بعد از روی کار آمدن دولت جدید بوده است که جدای از تخریب همکاری ایران و چین، روابط با روسیه و مذاکرات وین و سفر سایر مقامات مثل محسن رضایی به آمریکای لاتین را تخطئه کردند و بعد از 8 سال حالا طرفدار منافع ملی(!) شده‌اند که به واسطه تکیه کردن صرف به غربی‌ها آسیب دیده است. اما چرا این توافق جدای از شریک تجاری بودن برای طرف مقابل اهمیت دارد؟ تا آنجا که از سال ۹۴ و بعد از توافقی تحت عنوان برجام به دنبال آن بوده است. چین به دلیل مشکلاتی که در مسیر تجارت دریایی خود در چین جنوبی و مداخلات آمریکا و نگرانی از باب ناامنی در مسیر بویژه در تنگه‌های مالاکا، تایوان و جبل‌الطارق وجود دارد قصد دارد جاده ابریشم قدیم را احیا کند. چین می‌داند توسعه جاده ابریشم با وجود تروریسم تکفیری در منطقه غرب آسیا و آسیای مرکزی دشوار است اما مناسب‌تر از مسیر دریایی خواهد بود؛ درباره توسعه جاده مورد نظر مهم‌ترین کشور مورد اتکا ایران است زیرا در یک منطقه استراتژیک واقع شده و از طرفی تجربه شکست دادن گروه‌های تکفیری را دارد. در کنار این موارد، چین نزدیک به ۷۰ درصد انرژی وارداتی و مواد خام نیاز دارد. متأسفانه دولت آقای روحانی پس از برجام تمام شانس خود را به غرب گره زد. دوم بهمن ۱۳۹۴ رئیس‌جمهور چین با ۶ وزیر، ۳ معاون نخست‌وزیر، تعداد بسیاری از بازرگانان و خبرنگاران چینی وارد تهران می‌شود؛ هیأتی بلندپایه که در نوع خود بی‌سابقه است. این سفر کمتر از ۲ سال از مطرح شدن ابرپروژه جاده ابریشم انجام می‌شود و فرصتی فراهم آورد که نشست سران ۲ کشور در عالی‌ترین سطح برگزار شود. در اکثر دیدارها تاکید بر یک موضوع است؛ مشارکت راهبردی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین. 

یک همکاری راهبردی که در دیدار ۲ رئیس‌جمهور بر آن تاکید می‌شود و رهبر انقلاب این موضوع را درست و حکمت‌آمیز می‌دانند. اکثریت توقع داشتند دیدارها در این سطح منجر به همکاری شود اما هیچ کار عملی‌ای انجام نشد زیرا با سیاست بی‌توجهی به شرق و خیال همکاری با غربی‌ها دولت آقای روحانی به جای توازن شرایط تماما طرف غرب بود؛ به امید آنکه غربی‌ها کاری کنند، که در همان سال‌ها با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا سیاست فشار حداکثری به اوج خود رسید و چین که از رفتار دولت ایران سرخورده بود چندان همکاری‌ای با ما نداشت. چین در زمان تحریم‌های سال ۹۰ تماما در کنار دولت ایران بود اما پس از برجام دولت متمایل به غرب در خیلی بخش‌ها غربی‌ها را به چین ترجیح داد، نمونه بارز آن کنار گذاشتن شرکت نفتی CNCP چین از فاز ۱۱ پارس جنوبی و جایگزینی شرکت توتال در این پروژه بود که البته پس از فشار آمریکا، توتال با اطلاعات مهم پارس‌جنوبی خارج شد. ظریف در روزهای آخر دولت دوازدهم در گزارشی به کمیسیون امنیت ملی مجلس، درباره سیاست و نگاه غلط دولت روحانی اینگونه می‌نویسد:«اگر درباره ضرورت کار متوازن با شرق و غرب به اجماع ملی رسیده بودیم و دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از ایران نرنجانده بودیم، دوستان سرخورده نمی‌شدند و در دوران سختی رهای‌مان نمی‌کردند». البته برای اصلاح‌طلبان حتی صحبت‌های دیپلمات کهنه‌کارشان هم چندان اهمیتی ندارد. اکثریت طیف غرب‌گرا هر گونه تعامل با کشورهای غربی را استعمار شدن نمی‌دانند و آگاه نیستند نگاه به شرق به معنای هضم شدن در آن نیست و برای تعادل در سیاست خارجه، اقتصاد و امنیت یک ضرورت است. همکاری ایران و چین بیشتر از همه به ضرر آمریکا و به منزله پایان فشار حداکثری این دولت تروریست خواهد بود. ‏نشریه فارن پالیسی در این باره می‌نویسد: «افزایش همکاری‌های امنیتی بین ایران و چین، تهدید جدی علیه منافع کلیدی امنیتی آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس است، ایران از محل سرمایه‌گذاری‌های چین در زمینه انرژی و زیرساختی به میلیاردها دلار دست پیدا خواهد کرد و اثربخشی تحریم آمریکا را خواهد شکست».

فرزانه دانایی: در روزهای ابتدایی ژانویه سال جاری میلادی، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی ‌بر اینکه الجزایر توافق خود با روسیه برای خرید جت‌های سوخو ۳۵ را لغو کرده ‌است. به ‌گفته مسؤولان و تحلیلگران حوزه دفاعی الجزایر، این تصمیم به این دلیل گرفته شد که سوخوهای روسی نیازهای ارتش الجزایر را تأمین نمی‌کردند. این در شرایطی است که در طول ۱۰ سال گذشته نیروی هوایی الجزایر تقریبا در حال نوسازی ناوگان جنگنده‌های خود از طریق خرید از روسیه بود. 

بر اساس قراردادی که سال 20۱۹ منعقد شد، قرار بود این کشور ۱۶ سوخوی مدل MKI‌30 و ۱۴ میگ M‌29 را به ارزش ۲ میلیارد دلار خریداری کند. نخستین جنگنده‌ها بر اساس این قرارداد پاییز سال 20۲۰ وارد سرویس خدمات نظامی الجزایر شدند. قدم بعدی در این راه خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ بود که به ‌صورت ناگهانی لغو شد. الجزایر در عین ‌حال تانک‌های T90 و سیستم دفاع هوایی S 400 را نیز از مسکو خریداری کرد و به ‌همین دلیل به‌ نظر نمی‌رسید اختلافی جدی در روابط ۲ کشور وجود داشته باشد. با این ‌حال برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند لغو قرارداد خرید سوخو35 توسط الجزایر به دلیل ترس این کشور از اجرای قانون کاتسا توسط ایالات‌متحده بود. این قانون که ژوئیه سال 20۱۷ میلادی در کنگره آمریکا به ‌تصویب ‌رسید به ایالات‌متحده اجازه می‌دهد تحریم‌هایی را علیه کسانی که با نظام‌های سیاسی ایران، روسیه و کره شمالی همکاری می‌کنند اعمال کند. بهانه تصویب این قانون این بوده است که اقدامات این ۳ کشور موجب بی‌ثباتی می‌شود. 

آمریکا به بهانه اینکه تهران، مسکو و پیونگ‌یانگ به ‌دنبال انجام اقدامات تهدیدکننده بوده و علیه ثبات منطقه‌ای فعالیت می‌کنند، آنها را مورد تحریم قرار داد و اعلام کرد کسانی که در این فعالیت‌ها شریک باشند نیز تحریم می‌شوند. با این ‌حال الجزایر تا به‌ حال به‌ صورت رسمی هرگز اعلام نکرده دلیل اصلی لغو قرارداد نظامی‌اش با روسیه قانون کاتسا بوده‌ است. الجزایر البته در این ‌میان تنها نیست و مصر نیز به ‌نظر می‌رسد درحال پیمودن همین راه است. نوامبر سال 20۱۹ «کلارک کوپر» دستیار وزیر خارجه آمریکا به قاهره اطلاع داد اگر جنگنده‌های روسی را بخرند، احتمالا مورد تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرند. قاهره سال 20۱۸ توافق کرده بود ۳۰ جنگنده سوخو ۳۵ را از مسکو خریداری کند. پیش ‌از آن نیز این کشور ۴۶ میگ M29 و ۴۶ هلیکوپتر روسی را به ارزش ۳ میلیارد دلار بر اساس قراردادی که سال 20۱۵ بسته‌ شده بود، خریداری کرده بود. اطلاعات درباره تعداد سوخوهایی که تاکنون به مصر ارائه ‌شده متفاوت است اما برخی منابع معتقدند ۵ فروند از این جنگنده‌ها به مصر تحویل شده ‌است. قاهره بعد از مدتی تصمیم گرفت به ‌جای خریدن سوخو ۳۵، جنگنده‌های فرانسوی رافال را خریداری کند. اندونزی نیز که سال 20۱۸ قرارداد خرید سوخو را با روسیه امضا کرده بود، تصمیم گرفت جنگنده‌های رافال فرانسوی و همچنین «F15»های آمریکایی را جایگزین قراردادش با روسیه کند. نگاهی به قراردادهای بسته ‌شده و سپس لغو شده‌ روسی نشان می‌دهد بیش ‌از آنچه به ‌نظر می‌آید قانون کاتسا یا قانون تحریم‌های روسیه بر معامله اقتصادی اسلحه و جنگنده‌های این کشور در دنیا تاثیر گذاشته ‌است و این مساله باعث نزدیکی بیشتر مسکو به تهران می‌شود؛ زیرا هر ۲ کشور مورد تحریم‌های آمریکا قرار دارند و ایالات‌متحده نمی‌تواند بیش ‌از این فشاری بر آنها وارد کند. 

تعدادی از سازمان‌های اطلاعاتی و نظامی کشورهای اروپایی و آمریکا بر این باورند سفر حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به مسکو که امروز انجام می‌شود، قرار است مقدمه‌ای برای امضای تفاهم‌نامه ۱۰ میلیارد دلاری بین ۲ کشور باشد. این قرارداد در طول ۲۰ سال می‌تواند نیروی هوایی ایران را به ۲۴ جنگنده سوخو ۳۵ و همچنین 2 نمونه از موشک‌های ضد هوایی اس‌۴۰۰ مجهز کند. برخی از این جنگنده‌های سوخو که پیش ‌از این برای مصر ساخته ‌شده بود، سرعت اجرایی توافق 20 ‌ساله ایران و روسیه را نیز می‌توانند بالا ببرند، زیرا آنها به ‌صورت آماده در پایگاه‌های نظامی روسیه وجود دارند و می‌توانند به‌‌سرعت به ایران منتقل شوند. 

با پایان تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که سال گذشته میلادی اتفاق افتاد، تهران دیگر هیچ مانعی برای خرید تجهیزات نظامی و سلاح‌های مورد نیازش در دنیا نخواهد داشت. دولت ترامپ تلاش زیادی کرد جلوی این اتفاق را بگیرد اما آنطور که رسانه‌های منطقه گزارش داده‌اند، نیروی هوایی ایران هم‌اینک ده‌ها خلبان نظامی را برای گذراندن دوره آموزشی پرواز با سوخو۳۵ آموزش می‌دهد. با وجود اینکه پیش ‌از این مسؤولان رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با مسؤولان دفاعی روسیه از آنها خواسته بودند از فروش سلاح‌های هوشمند و جدید به ایران خودداری کنند اما آن‌طور که شبکه تی‌آر‌تی گزارش داده ‌است، انتظار می‌رود سیستم دفاع موشکی اس‌۴۰۰ نیز بزودی به ایران ارائه شود. روزنامه «آسیا تایمز» نیز در همین باره خاطرنشان کرده ‌است بخشی از قرارداد ۱۰ میلیارد دلاری ایران و روسیه به همکاری‌های دفاعی و امنیتی اختصاص ‌یافته است و خرید سیستم ماهواره‌ای هوشمند نیز جزئی از این قرارداد ‌است که به ‌احتمال زیاد مورد مذاکره و توافق ۲ رئیس‌جمهور قرار خواهد گرفت. 

با اینکه برخی رسانه‌های غربی بر این عقیده بودند این توافق در سفر حجت‌الاسلام رئیسی به مسکو نهایی می‌شود، تعدادی از رسانه‌ها بیان کرده‌اند در این سفر قرار نیست توافقی امضا شود و تنها قرار است درباره شرایط این قراردادها مذاکره شود. همه اینها اما در شرایطی است که آمریکا بالاترین میزان تلاش خود را برای اعمال دوباره تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در موضوع دفاعی و امنیتی انجام داده‌ است. در عین حال همزمانی این تلاش‌ها با مذاکرات احیای برجام در وین، به نظر می‌رسد چندان هم بی‌ربط نباشد. برخی رسانه‌ها عنوان کرده‌اند این مساله به عاملی مهم در پیشبرد موضع ایران در مذاکرات وین تبدیل خواهد شد. 

آمریکا در عین ‌حال که در اعمال دوباره تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ناکام مانده ‌است، هم‌اینک باید برای مقابله با خرید نظامی ایران از روسیه اقدامات جدیدتری انجام دهد و در عین ‌حال در مذاکرات وین نیز ثابت کند با حسن ‌نیت قرار است به اجرای برجام بازگردد. این مساله جز با قبول پایان تحریم‌های نظامی بین‌المللی علیه ایران میسر نخواهد شد.

محمد نجارصادقی: با اینکه محاسبات نشان می‌دهد عایدی دولت از اصلاح ارز ترجیحی با احتساب قیمت دلار نیمایی حدود 24 هزار تومان و اختصاص 18 میلیارد دلار ارز 4هزار و 200 تومانی حدود 360 هزار میلیارد تومان است؛ تنها 175 هزار میلیارد تومان از اصلاح ارز ترجیحی قرار است بین مردم در سال آینده بازتوزیع شود. شایسته این بود که دولت سهم بیشتری را به مردم تخصیص دهد.

به گزارش «وطن‌امروز»، همه چیز از شب 20 فروردین‌ماه سال 97 شروع شد. روایت‌های مختلفی از جلسه تعیین نرخ 4 هزار و 200 تومان برای ارز وجود دارد؛ روایت‌هایی که نقطه مشترک همه آنها اصرار رئیس‌جمهور وقت برای تصویب این نرخ است؛ شبی که اکثر مردان اقتصادی دولت دوازدهم با تعیین نرخ 4 هزار و 200 تومان برای هر دلار و همچنین ثابت ماندن آن مخالف بودند اما حسن روحانی تاکید داشت که قیمت باید دستوری و غیرشناور تعیین شود. از گفته‌های مسؤولان وقت می‌توان این برداشت را داشت که هیچ مبنای علمی و اقتصادی پشت تعیین این قیمت وجود نداشت و همواره طی سال‌های جاری سعی کرده‌اند نام خود را از لیست موافقان ارز ترجیحی در آن جلسه خارج کنند. 

چند ماه دیگر آن لحظات تاریخی که اسحاق جهانگیری رو‌به‌روی دوربین صداوسیما قرار گرفت و گفت از فردا هر گونه قیمتی برای دلار غیر از 4 هزار و 200 تومان مصداق قاچاق است وارد چهارمین سالگردش می‌شود؛ یادگاری‌ای که امروز دولت سیزدهم را در آستانه بودجه‌ریزی سال 1401 در یک شرایط سخت قرار داده است. 

برآوردها حاکی از آن است که از ابتدای سال 97 تاکنون دولت‌های دوازدهم و سیزدهم روی هم رفته بیش از 60 میلیارد دلار برای تامین ارز ترجیحی جهت کنترل قیمت‌های اقلام مصرفی هزینه کرده‌اند اما در این مدت نه‌تنها کالاهای هدف ارز ترجیحی در برابر تورم و افزایش قیمت ارز مقاومتی نداشته‌اند، بلکه در برخی اقلام شاهد پیشی گرفتن تورم این کالاها از تورم عمومی کشور بوده‌ایم. 

شاهد این مدعا را می‌توان در مستندات مستدل مرکز آمار پیدا کرد. بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم نقطه به نقطه آذرماه سال جاری نسبت به فروردین‌ماه سال 97 (شروع سیاست تخصیص ارز ترجیحی) 233 درصد بوده است اما کالاهای هدف ارز ترجیحی مانند تخم‌مرغ، مرغ ماشینی و گوشت گاو و گوساله تورم به‌مراتب بیشتری داشته‌اند. (نمودار یک)

البته نباید فراموش کنیم هدف اول دلار 4 هزار و 200 تومانی پیش از هر چیز کنترل قیمت ارز در بازار آزاد بود که کوس شکستش در همان ماه‌های ابتدایی اجرای این سیاست به صدا درآمد. آنچه امروز با قاطعیت می‌توان درباره آن سخن گفت ناکامی و شکست مطلق ارز چند‌نرخی و دلار 4 هزار و 200 تومانی است. 

 

* دولت سیزدهم و یک تصمیم سخت

بر اساس بودجه سال جاری سقف تخصیص ارز ترجیحی 8 میلیارد دلار برآورد شده بود اما تاکنون بر اساس آمارهای رسمی رقم مصرفی دولت به بیش از 13 میلیارد دلار رسیده است. پیش‌بینی می‌شود در صورت اصلاح سیاست ارز ترجیحی رقم مورد نیاز برای تامین ارز ترجیحی کالاهای مشمول با توجه به تورم جهانی بین 18 تا 20 میلیارد دلار باشد. 

حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه 1401 در این باره گفته است: «در بحث ارز ترجیحی در بودجه 1400 مجلس مصوب کرده است که دولت باید 8 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی در اختیار داشته باشد تا بتواند تا پایان سال کار را جلو ببرد که دولت با این مبلغ نتوانست این کار را انجام دهد و الان این رقم به 6/13 میلیارد دلار رسیده است، بنابراین اگر این شرایط تا پایان سال ادامه یابد حدود 19 میلیارد دلار خواهد شد و درخواست دولت هم 19 میلیارد دلار است، در صورتی که کل درآمد ارزی دولت 19 میلیارد دلار نیست!»

به گفته رئیس کمیسیون تلفیق، این روند سال آینده هم ادامه خواهد داشت. وی در این باره توضیح داده است: «پیش‌بینی ما برای سال آینده این است که 26 میلیارد دلار کل درآمدهای نفتی و میعانات خواهد بود که با استقراض از صندوق توسعه ملی حدود 18 میلیارد دلار دست دولت را می‌گیرد. بنابراین (در صورت تصمیم دولت برای باقی ماندن ارز ترجیحی در سال آینده) سال آینده 18 میلیارد دلار را کاملا برای ارز  4200 صرف خواهند کرد که اگر این اتفاق بیفتد ما باید 400 هزار میلیارد تومان از منابع دولت را کاهش دهیم».

با تمام مقدمات بیان‌شده، دولت آماده است که برای فرار از رانت و کسری بودجه تصمیم به اصلاح ارز ترجیحی بگیرد. 

 

* تجربه شیرین یارانه نقدی

تجربه نشان داده هر گاه سیاست‌گذار در اقتصاد ایران یارانه نقدی پرداخت کرده یا به زبان ساده‌تر جای یارانه پنهان را با یارانه مستقیم عوض کرده، میزان ضریب جینی کاهش یافته است. یک بار این اتفاق پس از یارانه نقدی موسوم به 45 هزار و 500 تومانی در سال 92 رخ داد که پایین‌ترین میزان ضریب‌جینی پس از انقلاب محقق شد و بار دیگر سال 98 پرداخت یارانه بنزینی با وجود تمام معایبی که این سیاست داشت، باعث کاهش ضریب‌جینی شد. نباید فراموش کرد با وجود پایین بودن رقم این یارانه‌ها برای بخش قابل توجهی از جامعه اما بر زندگی و معیشت ۳ دهک پایینی بسیار تاثیرگذار است. دولت سیزدهم می‌تواند با یک برنامه‌ریزی بلندمدت ادامه قانون هدفمندی یارانه‌ها و اعطای یارانه نقدی آشکار به جای یارانه‌های پنهان انرژی و ارز 4200 تومانی، از دهک‌های پایین حمایت کند. البته اجرای این مهم منوط به این است که در گام ابتدایی بتوانند موضوع دلار 4 هزار و 200 تومانی را به نتیجه درستی برسانند.

همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، ردی از ارز ترجیحی و نرخ 4 هزار و 200 تومان برای هر دلار در لایحه بودجه سال آینده نیست. دولت سیزدهم می‌خواهد در راستای عدالت و بازتوزیع ثروت، در ازای حذف یارانه ارزی کالاهای اساسی، به حدود 60 میلیون ایرانی یارانه نقدی بدهد. 

 

* جزئیات 250 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی

بررسی‌ آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد دولت‌های دوازدهم و سیزدهم در سال‌های 97، 98، 99 و 1400 به ترتیب 32، 15، 5/11 و 6/13 میلیارد دلار برای تامین کالاهای اساسی اختصاص دادند(نمودار ۲). البته پیش‌بینی می‌شود رقم تخصیصی برای سال جاری به حدود 18 میلیارد دلار تا پایان سال برسد. 

حال اینطور که پیداست دولت می‌خواهد سال آینده 250 هزار میلیارد تومان یارانه به مردم بدهد که درآمد حاصل از اصلاح ارز ترجیحی هم در همین رقم محاسبه شده است. حمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه کشور در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» در تشریح جزئیات یارانه پرداختی در سال آینده گفت: از 250 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده برای سال آینده، نزدیک 75 هزار میلیارد تومان مجموع ۲ یارانه‌ نقدی است که کما‌فی‌السابق پرداخت خواهد شد و مابقی مربوط به درآمدهای حاصل از اصلاح ارز ترجیحی است. وی افزود: درآمدهای حاصل از اصلاح ارز ترجیحی به صورت نقدی یا بن‌کارت و طبق جمع‌بندی که با نمایندگان انجام می‌شود، به مردم پرداخت خواهد شد. 

به عبارت ساده‌تر دولت سیزدهم می‌خواهد از محل حذف ارز ترجیحی 175 هزار میلیارد تومان یارانه به مردم پرداخت کند. با بررسی ردیف‌های بودجه متوجه می‌شویم از این رقم 106 هزار میلیارد مربوط به تامین گندم و دارو است و بعید به نظر می‌رسد به شکل نقدی به مردم پرداخت شود، بنابراین 69 هزار میلیارد تومان به صورت نقدی یا بن‌کارت به مردم تعلق می‌گیرد. پس مجموع ۲ رقم 69 هزار میلیارد تومان و 75 هزار میلیارد در سال 1401 به صورت یارانه نقدی یا بن‌کارت به مردم پرداخت خواهد شد و از سوی دیگر قیمت نان و دارو با پرداخت یارانه غیرمستقیم به نانوایی‌ها و بیمه‌ها برای مردم یا مصرف‌کننده نهایی ثابت خواهد ماند. به صورت حدودی می‌توان گفت نزدیک 100 هزار تومان در سال آینده به رقم یارانه شهروندان اضافه می‌شود. این یارانه در اصل در ازای تغییرات قیمتی احتمالی اقلامی مانند روغن، مرغ، گوشت قرمز و تخم‌مرغ و مشتقات آنها پرداخت می‌شود. نکته قابل توجه اینجاست که خروجی ریالی دولت از اصلاح ارز ترجیحی چقدر است و چه میزان از این رقم می‌خواهد تبدیل به یارانه شود؟ از آنجا که میانگین قیمت دلار نیمایی در سال جاری حدود 24 تا 25 هزار تومان بوده، با در نظر گرفتن رقم 4 هزار و 200 تومان برای ارز ترجیحی، ما‌به‌التفاوت یارانه‌ای که دولت برای هر دلار پرداخت می‌کند حدود 20 هزار تومان است. با فرض اینکه تا پایان سال جاری دولت 18 میلیارد دلار ارز ترجیحی تخصیص دهد، می‌توان گفت برای سال آینده 360 هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی خواهد کرد.

البته پیش‌بینی رئیس کمیسیون تلفیق مجلس از میزان کسری بودجه سال 1401 در صورت تداوم ارز ترجیحی یا به عبارت دیگر مابه‌التفاوت ارز ترجیحی و ارز آزادی که باید دولت تامین کند تا ارز ترجیحی به دست مردم برسد، حدود 400 هزار میلیارد تومان است.

 در نظر گرفتن این عدد فارغ از این است که اساسا تامین کالاهای اساسی برای سال آینده با زیر 20 میلیارد دلار مقدور نیست و 18 میلیارد خوش‌بینانه است.

انتظار آن بود دولت سیزدهم در نخستین سال اصلاح ارز ترجیحی، با توجه به اینکه بیم افزایش قیمت‌ها و برخی فضاسازی‌ها برای تورم انتظاری در دیگر کالاها و حتی تشویق مردم به اعتراضات وجود دارد، سهم بیشتری به مردم از اصلاح ارز ترجیحی تخصیص دهد. 

این نکته را باید در نظر داشت که مذاکرات هسته‌ای به نقطه مطلوبی رسیده‌ و احتمال یک توافق واقعی مناسب که منجر به افزایش درآمدهای ارزی دولت شود، وجود دارد.

 

***

آخرین اخبار از اصلاح ارز ترجیحی در کمیسیون تلفیق

تداوم بارش‌های‌ گسترده برف و باران در اکثر نقاط کشور راه ارتباطی 2 هزار روستا را قطع کرده و موجب انسداد حدود 50 محور اصلی و فرعی جاده‌ای در سراسر کشور شده است. بارش‌های سنگین وکم‌سابقه‌ منجر به طغیان رودخانه‌ها، قطعی برق، تعطیلی مدارس، تخریب بخشی از زیرساخت‌های استانی، مزارع کشاورزی و مسکونی، مسدود شدن راه‌های ارتباطی، مدفون شدن صد‌ها خودرو زیر برف در جاده‌ها و... شد و نیروهای امدادی و جهادی در سراسر کشور مشغول کمک‌رسانی به مردم و بازگشایی راه‌ها هستند. شمال، غرب و شمال غرب یک دست سفیدپوش شده است و امکان تردد به سختی و بعضا از طریق جاده‌های جایگزین انجام می‌شود. در نیمه جنوبی کشور نیز شدت بارش باران منجر به آبگرفتگی معابر، وقوع سیلاب و تخریب بسیاری از منازل شده است. این پدیده کم‌نظیر جوی راه‌های ارتباطی اکثر مناطق شهری و روستایی را قطع کرده است. 

در نیمه جنوبی کشور بارش‌ها اغلب به صورت باران شدید بوده است به طوری که در کرمان بارش شدید باران منجر به وقوع سیلاب و مسدود شدن راه ارتباطی ریگان به سمت ایرانشهر شده است و محور مواصلاتی بین کرمان و جنوب سیستان‌وبلوچستان به دلیل تخریب شدن پل ارتباطی مسدود شده است. همچنین 580 کیلومتر از راه‌های روستایی این استان نیز همچنان مسدود هستند و 75 روستا همچنان در محاصره سیلاب قرار دارند. 

طبق گزارش‌های رسیده، میزان بارش‌ها در بندرعباس به اندازه‌ای بود که علاوه بر آبگرفتگی معابر، سیلاب به داخل خیلی از منازل راه یافت و نیروهای خدمات‌رسان همچنان در حال تخلیه آب و اسکان اضطراری ساکنان هستند. 

از طرفی بارش برف در غرب و شمال غربی کشور از یک تا 3 متر گزارش شده است. در جاده چالوس بارش برف تا بیش از یک متر گزارش شده که این رخداد جوی منجر به سقوط بهمن و کشته شدن یک نفر و مجروح شدن 2 نفر دیگر شده است. همچنین در کردستان بارش برف با حدود 3 متر موجب مدفون شدن خودروها زیر برف شده است. ارتفاع برف در روستای توریستی سیوان بین صوفیان و مرند آذربایجان نیز به حدود ۳ متر رسیده است. 

در این باره رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر طی یکی، دو روز اخیر 23 استان کشور درگیر بارش شدید برف و باران بودند و در این مدت نیروهای امداد و نجات در 423 منطقه و در 189 شهرستان و 23 استان به مردم امداد‌رسانی کرده‌اند. خدمات‌رسانی بیشتر در استان‌های کرمان و هرمزگان به دلیل وقوع سیلاب بود که گرفتاری‌هایی زیادی را برای ساکنان برخی شهرستان‌های این ۲ استان ایجاد کرد. سیلاب و آبگرفتگی در استان هرمزگان بویژه میناب و روستاهای آن موجب اسکان اضطراری ساکنان در این منطقه شد. همچنین طی این مدت نیروهای امدادی بیش از 62 نفر را از مرگ حتمی نجات دادند. این در حالی است که بیش از 36 هزار نفر در کشور نیز طی این ۲ روز از خدمات مختلف هلال‌احمر برخوردار شده‌اند. وی افزود: تاکنون 4 هزار نفر از هموطنان‌مان اسکان اضطراری داده شدند. رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر همچنین اعلام کرد: متاسفانه 6 نفر از هموطنان‌مان به دلیل گرفتاری در برف و بوران در استان‌های شرقی و غربی مفقود شده‌اند. 

در این باره رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهنمایی و رانندگی از انسداد ۴۶ محور فرعی و اصلی در کشور خبر داد. سرهنگ احمد شیرانی دیروز درباره وضعیت جوی جاده‌های کشور گفت: بارش برف و باران در برخی محورهای استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان، سمنان، قم، اصفهان، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال‌وبختیاری، فارس، لرستان، کرمان، سمنان، البرز، تهران، مازندران و گلستان ادامه دارد و خیلی از راه‌ها به دلیل بارش سنگین برف مسدود شده است. وی افزود: در برخی محورهای استان‌های بوشهر، سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و هرمزگان نیز بارش باران گزارش شده است. شیرانی گفت: در همین راستا توصیه همیشگی پلیس به رانندگان این است که حتما برای تردد از محورهای برفگیر زنجیر چرخ به همراه داشته باشند و در شرایط بارانی نیز با رعایت فاصله طولی مناسب و سرعت مطمئنه رانندگی کنند. وی درباره محورهای اصلی مسدود شده نیز اظهار کرد: محور چالوس و آزادراه تهران- شمال و بالعکس، محور دهگلان- حسین‌آباد، باند غربی آزادراه خرم‌آباد- پل زال، محور زهکلوت- ایرانشهر، محور ریگان- ایرانشهر، کنارگذر مالک‌آباد- توره (کمربندی شمالی اراک) و محور توره- بروجرد تا اطلاع بعدی مسدود و اغلب محورهای فرعی نیز بسته است.

 

* بارش برف و باران در جاده‌‍‌های ۲۰ استان

طبق گزارش‌های رسیده از شهرستان‌ها، وضعیت مناطق جنوب به دلیل وقوع سیلاب بحرانی است و در غرب کشور نیز با وجود ادامه بارش‌ها در اکثر مناطق یخبندان شده است به طوری که بر اثر بارش برف و کولاک شدید در کرمانشاه، اکثر مسیرهای مواصلاتی این استان بویژه جاده‌های فرعی و روستایی مسدود یا با کندی تردد مواجه شده و امدادرسانی با اختلال روبه‌رو است. همچنین سرهنگ عیسی گوهری، رئیس پلیس راه کردستان با اشاره به بارش سنگین برف که از چند روز گذشته آغاز شده و سبب انسداد راه‌های اصلی استان شده بود، اظهار داشت: خوشبختانه تردد در محورهای اصلی کردستان با زنجیر چرخ جریان داشته و اتوبوس‌ها و کشنده‌هایی هم که به دلیل راهبندان و انسداد مسیر متوقف شده بودند رهاسازی شدند و در حال بازگشایی راه‌ها هستیم. 

وی افزود: در حال حاضر تمام محورها و گردنه‌های کردستان یخبندان است و از رانندگان می‌خواهیم در این شرایط نامطلوب از تردد در جاده‌های استان خودداری کنند. از طرفی مردم استان همدان از این بارش‌ها شادمانند و شاکر الطاف پروردگار. اداره‌کل هواشناسی همدان پیش‌بینی کرده است دما در برخی از نقاط به 19 درجه سانتیگراد زیر صفر هم برسد. همچنین بارش‌های سنگین برف و کولاک 160 راه روستایی استان قزوین را مسدود کرده است، در زنجان نیز بارش برف تا نیم متر گزارش شده است. فرماندار شهرستان اردل نیز گفت: با توجه به صعب‌العبور بودن مسیر و پیش‌بینی مسدود شدن مسیر دسترسی خیلی از مناطق روستایی، آرد و سوخت این مناطق تامین شده و با همکاری سپاه قمر بنی‌هاشم(ع) و کمیته امداد شهرستان اردل، اقلام مورد نیاز آنها برای ۶ ماه تدارک دیده شده است. در اردبیل نیز بازگشایی راه‌های روستایی مسدود شده تا حدود یکهزار روستا انجام شده است. از سویی وضعیت نابسامان جوی سبب شده تا فعالیت ادارات نیز با 2 ساعت تأخیر در استان آغاز شود. همچنین علی پرورش، فرماندار شهرستان رودبار جنوب با اشاره به آخرین وضعیت مناطق سیل‌‌زده این شهرستان اظهار داشت: تخلیه کامل مردم روستای کروچان و اسکان موقت در روستای دیگر به کمک نیروهای امدادی انجام شده است. 

مرتضی زمانپور، فرماندار کوهرنگ نیز با اشاره به اینکه هم‌اکنون شاهد باد و کولاک شدید در شهرستان کوهرنگ هستیم، اظهار داشت: بادروف برف در جاده‌ها باعث کاهش دید شده و اصلا دید وجود ندارد؛ بارش برف موجب مسدود شدن راه‌های ارتباطی 120 روستا در این شهرستان شده است. در لرستان نیز بارش برف راه ارتباطی 827 روستای استان لرستان را قطع کرده است. همچنین در هرمزگان بارش‌ها منجر به قطع راه ارتباطی 100 روستا و قطع آب 70 روستا شده است. مهرداد حسن‌زاده، مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان در میناب اظهار داشت: بر اثر فعالیت سامانه بارشی در استان هرمزگان و برابر آخرین ارزیابی‌های انجام شده و گزارشات فرمانداران، شاهد آبگرفتگی معابر عمومی و منازل در شهر بندرعباس، جزیره هرمز، میناب و رودان بودیم. حسن‌زاده تاکید کرد: در 70 روستا قطعی آب داریم که عمدتا به دلیل طغیان رودخانه‌ها و آب‌بردگی خطوط انتقال آب است که بزودی برطرف خواهد شد. مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان تصریح‌ کرد: تعداد زیادی از روستاها که حدود 100 روستا هستند در آنها انسداد موقتی مسیر داریم که به دلیل طغیان رودخانه‌ها و آب‌نماها‌ست و بزودی این مسیرها هم بازگشایی خواهد شد. 

به گفته کارشناسان هواشناسی، افت شدید دمای هوا در روزهای آینده دور از انتظار نیست و موج جدید بارش برف و باران در راه است. از طرفی با توجه به ورود موج جدید بارشی از فردا (پنجشنبه) اغلب استان‌های کشور بویژه نیمه غربی دوباره با برف و باران مواجه خواهند شد. 

مهریاری، مدیرکل مدیریت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نیز اعلام کرد: 18 استان با بارش برف سنگین و کولاک مواجه بوده‌اند که همکاران در همه استان‌ها در حال بازگشایی راه‌ها هستند و راه‌های اصلی جز 8 محور در استان‌های کردستان و لرستان، بازگشایی شده‌اند، البته آزادراه تهران- شمال نیز به دلیل سقوط بهمن بسته است.

***

علیرضا فرید: روز گذشته قیمت نفت خام برنت برای ساعاتی به بیش از 88 دلار در هر بشکه صعود کرد و رکورد 7 ساله قیمت را شکست. محدود ماندن عرضه و کاهش نگرانی‌ها از سویه اُمیکرون از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت نفت است. علاوه بر اینها حمله بی‌‌سابقه ارتش یمن علیه اهدافی در امارات عربی متحده از جمله پالایشگاه نفت المصفح ابوظبی و افزایش تنش‌ها میان روسیه و غرب بر سر اوکراین، عوامل موثر دیگر بر افزایش قیمت نفت بوده‌اند. به نظر می‌‌رسد حتی اگر کشور‌های نفتی توانایی افزایش ظرفیت را داشته باشند و اختلالی در عرضه به وجود نیاید، تنش‌های موجود در عرصه بین‌‌المللی بویژه تنش بر سر اوکراین می‌‌تواند به طور بالقوه نفت را به 100 دلار در هر بشکه برساند. در حال حاضر کلید کاهش قیمت نفت در دست کشور‌‌هایی از جمله عربستان است که ظرفیت مازاد داشته و می‌‌توانند تولید نفت خود را افزایش دهند. با فروکش کردن اُمیکرون و افزایش تقاضا برای نفت، بعید نیست افزایش قیمت نفت در ماه‌های آتی نیز ادامه‌دار باشد. نکته مهم اینجاست که افزایش قیمت همزمان با دور هشتم مذاکرات وین، دست برتر را به ایران خواهد داد، چرا‌که در صورت رفع تحریم‌ها، ورود نفت ایران به بازار‌های جهانی می‌‌تواند تاثیر محسوسی بر قیمت‌ها داشته باشد؛ امری که مطلوب طرف‌های مذاکره‌کننده است و مشوقی برای آنهاست تا هرچه زودتر به توافق با ایران دست یابند. از طرف دیگر با توجه به آنکه فروش نفت ایران با وجود تحریم‌ها در ماه‌های اخیر افزایش داشته است، با افزایش قیمت نفت، ایران می‌‌تواند نفت خود را به بهای بیشتری به فروش رساند و همین باعث می‌‌شود از نیاز ایران به توافق بیش از پیش کاسته شود. 

به گزارش «وطن‌امروز»، نفت خام برنت در ۲ هفته اول سال 2022 بیش از 10 درصد افزایش یافته و به حدود 88 دلار در هر بشکه رسیده است. از سال 2014 که نفت به بالای 115 دلار رسید، دیگر به سطوح قیمتی کنونی نرسیده بود. نفت خام وست‌تگزاس اینترمدیت (WTI) از ابتدای سال تاکنون بیش از 12 درصد افزایش یافته و به 29/85 دلار رسیده است. برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند اگر افزایش قابل توجهی در عرضه رخ ندهد، قیمت نفت خام در سال جاری به بیش از 100 دلار در هر بشکه خواهد رسید. همچنین بر اساس گزارش ماه ژانویه اوپک، قیمت نفت خام سنگین کشورمان در ماه دسامبر نسبت به نوامبر 82/5 دلار کاهش یافت و به ۷۴ دلار و  ۶۸ سنت رسید.

 

* افزایش تورم و قیمت انرژی، بلای جان بایدن

هفته گذشته بود که آمار‌ها نشان داد هزینه‌های پرداختی مصرف‌کنندگان آمریکایی در دسامبر گذشته (۲۰۲۱) نسبت به دوره مشابه سال پیش از آن (۲۰۲۰) جهش 7 درصدی داشته که بالاترین میزان تورم از سال ۱۹۸۲ و تازه‌ترین نشانه افزایش لجام‌گسیخته بهای هزینه‌ها و وارد شدن فشارهای مالی بر خانوارهای این کشور به شمار می‌رود. نرخ تورم در دوره بیرون آمدن اقتصاد ایالات متحده از رکود ناشی از همه‌گیری، همزمان با بالا رفتن هزینه‌های شهروندان این کشور برای تهیه کالاهایی مانند مواد غذایی، بنزین، اجاره خانه و دیگر نیازهای ضروری و همچنین خرید خودرو، اثاثیه خانه و دستگاه‌های خانگی، جهش یافته است. 

بخشی از افزایش بهای بنزین به استفاده بیشتر آمریکاییان از خودرو در ماه‌های اخیر- پس از وادار شدن به کاهش ترددهای شغلی و رو آوردن به دورکاری در ماه‌های نخست همه‌گیری- نسبت داده می‌شود. روند افزایشی قیمت‌ها موجب از بین رفتن آثار افزایش دستمزدهای بسیاری از شهروندان آمریکا و دشوارتر شدن تامین هزینه‌های اساسی برای خانوارها بویژه خانواده‌های با درآمد پایین شده است. بانک جهانی در جدیدترین گزارش خود پیش‌بینی کرد رشد اقتصاد جهانی در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ شاهد «کاهش شدید» خواهد بود و از 5/5 درصد در سال ۲۰۲۱ به 1/4 درصد در سال جاری و 2/3 درصد در سال آینده خواهد رسید. 

افزایش قیمت نفت رابطه مستقیمی با افزایش هزینه‌ها در آمریکا بویژه قیمت سوخت دارد. قیمت بنزین در حال افزایش است و بر فشارهای تورمی افزوده و مشکلات جو بایدن را که در تلاش بود با آزاد‌سازی نفت خام از ذخایر استراتژیک از فشار افزایش قیمت‌ها بکاهد، پیچیده‌تر کرده است. بر اساس آمار، میانگین قیمت بنزین در آمریکا به 314/3 دلار در هر گالن رسیده است که نسبت به 386/2 دلار سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تقاضا برای بنزین بر اساس میانگین ۴ هفته‌ای در هفته منتهی به ۳۱ دسامبر، در بالاترین میزان ۵ سال اخیر قرار داشت و به 29/9 میلیون بشکه در روز رسید. این افزایش احتمالا نتیجه ذخیره‌سازی توسط فروشندگان و شرایط جوی نامساعد در بعضی مناطق آمریکا بود که سفر را محدود کرد. بر اساس گزارش بلومبرگ، ذخایر بنزین آمریکا در پایین‌ترین حد 5 سال اخیر مانده است و تحت تاثیر اختلالات ناخواسته و فصل تعمیرات، کاهش بیشتری می‌یابد. 

در همین راستا کاخ سفید از تولیدکنندگان پیشرو نفت در جهان خواست تولید خود را سریع‌تر افزایش دهند تا به کنترل تورم کمک کنند اما اوپک و متحدانش به طرحی پایبند هستند که در ماه جولای برای جایگزینی تدریجی کاهش تولید در ابتدای همه‌گیری، تنها با افزایش400 هزار بشکه‌ای در هر ماه، توافق کردند. این استراتژی به افزایش قیمت نفت از ماه آگوست کمک کرده است. 

همچنین با افزایش قیمت نفت، کمبود گاز طبیعی در خارج از ایالات متحده بویژه اروپا، تقاضا برای نفت کوره را افزایش داده است. تحلیلگران گروه گلدمن‌ساکس معتقدند تعویض گاز به نفت در نیروگاه‌های اروپا و آسیا باعث افزایش نیم میلیون بشکه‌ای در تقاضای روزانه نفت در ماه دسامبر شده است. آنها پیش‌بینی کردند هر روز 300 هزار بشکه افزایش بیشتری در تقاضای ژانویه و فوریه رخ دهد و تقاضا برای نفت خام در سال جاری و آینده میلادی به بالاترین حد خود برسد. 

در اروپا - جایی که به دلیل تقاضای بالا، ذخیره‌سازی کم و کاهش عرضه از سوی روسیه- گاز طبیعی در بالاترین سطوح تاریخی معامله می‌شود، ترس از درگیری احتمالی در اوکراین بر عدم اطمینان در بازارهای انرژی افزوده است. اروپا بشدت به ترانزیت گاز روسیه از طریق اوکراین متکی است، بویژه با توجه به اینکه سال ۲۰۲۲ با کاهش کم‌سابقه ذخایر گاز اروپا آغاز شده است. درگیری احتمالی در شرق اروپا می‌تواند ارسال گاز از طریق خط لوله «نورد استریم۲» را که اخیرا تکمیل شده و قرار است گاز طبیعی بیشتری را مستقیما و با دور زدن اوکراین به آلمان برساند، منتفی کند. این احتمال نیز باعث شده بازار جهانی انرژی روزهای ملتهبی را سپری کند. 

 

* کمبود عرضه، عامل جهش قیمت نفت

قیمت نفت در هفته گذشته و در بحبوحه‌ نشانه‌هایی حاکی از بالا ماندن سطح تقاضا و مصرف نفت به ‌رغم همه‌گیری نوع جدید کرونا، چهارمین افزایش پیاپی خود را تجربه کرد. در همین حین، ظرفیت مازاد نفت در شرایطی که تولیدکنندگان بزرگ تلاش برای افزایش تولید دارند، رو به کاهش است. 

مایک مولر، رئیس گروه ویتول در آسیا گفت: «در حالی‌ که قیمت گاز طبیعی آنقدر بالا رفته که برخی مصرف‌کنندگان صنعتی مانند پاکستان و اروپا را مجبور به کاهش مصرف کرده‌ اما بازار نفت هنوز به این نقطه نرسیده‌ است».

وی تاکید کرد: اتفاقی که برای گاز افتاده نشان می‌دهد مردم در یک برهه زمانی دیگر انرژی گرانقیمت را نمی‌خرند اما سوال اینجاست که این شرایط چه زمانی بازار نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مولر با اشاره به اینکه کاخ‌ سفید علاوه ‌بر 50 میلیون بشکه اعلام‌ شده در ماه نوامبر، باز هم از ذخایر استراتژیک نفتی برداشت خواهد کرد، گفت: «رئیس‌جمهور آمریکا این اقدام را برای پایین آوردن قیمت سوخت که به بالاترین رقم طی 7 سال گذشته رسیده انجام داده‌ است».

 

* روسیه می‌تواند افزایش قیمت را جبران کند؟

روسیه احتمالا قادر خواهد بود فقط نیمی از افزایش تولید برنامه‌ریزی‌شده نفت خام را در ۶ ماه آینده محقق کند و به کشورهای دیگر اوپک‌پلاس ملحق شود که قادر نیستند تولیدشان را به میزان بیشتری افزایش دهند. در حالی که نفت برنت اکنون در بازار لندن 88 دلار در هر بشکه معامله می‌شود، دورنمای تولید روسیه نشان می‌دهد بازار جهانی نفت با کمبود عرضه بیش از حد انتظار قبلی روبه‌رو خواهد شد و ریسک‌های قیمت انرژی تشدید شده و به رشد تورم که به بالاترین سطح چند دهه گذشته صعود کرده است، دامن می‌زند. 

این عضو اوپک‌پلاس قرار است هر ماه ۱۰۰ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کند تا محدودیت عرضه را به طور کامل خاتمه دهد. به دلیل افت فعالیت حفاری در سال میلادی گذشته، اکثر تحلیلگران در نظرسنجی بلومبرگ پیش‌بینی کردند افزایش تولید ماهانه روسیه در نیمه اول سال ۲۰۲۲ نمی‌تواند از ۶۰ هزار بشکه در روز بالاتر برود. تحلیلگران بانک آمریکا اظهار کردند: ما توانایی روسیه برای ادامه افزایش تولید ماهانه به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز در ۶ ماه آینده را دشوار می‌بینیم. 

اوپک و متحدانش در حال احیای محدودیت عرضه‌ای هستند که در اوج بحران پاندمی به اجرا گذاشتند. این ائتلاف قرار است هر ماه ۴۰۰ هزار بشکه در روز به تولیدش اضافه کند، با این حال افزایش تولید واقعی به دلیل عوامل مختلف مانند ناآرامی‌های داخلی و سرمایه‌گذاری‌های ناکافی در بلندمدت، کمتر از سطح تصویب شده بوده است. 

اوپک ماه میلادی گذشته تولیدش را تنها ۹۰ هزار بشکه در روز افزایش داد. طبق برآورد بلومبرگ که بر مبنای آمار وزارت انرژی روسیه بوده است، تولید روسیه در نوامبر ثابت بود و در دسامبر به کمتر از سهمیه اوپک پلاس کاهش پیدا کرد. در نخستین روزهای ژانویه تولید نفت این کشور کمتر از یک درصد افزایش یافت که شامل تولید نفت خام و میعانات بود. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه اظهار کرده است این کشور همچنان به اهداف تولیدش نایل می‌شود. وی هفته گذشته به خبرگزاری تاس گفت: تولید نفت ماه جاری 1/10 میلیون بشکه در روز رشد می‌کند. این نرخ تولید مطابق با سهمیه اوپک‌پلاس و افزایش تولید به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز از دسامبر خواهد بود. اگر اوپک‌پلاس برای تحقق اهداف تولید خود همچنان مشکل داشته باشد، ممکن است تبعات اقتصادی گسترده‌ای پیش بیاید. روند احیای تقاضا برای نفت قوی مانده و از شیوع واریانت اُمیکرون تاثیر چندانی نپذیرفته است. گروه ویتول اعلام کرده است بهای معاملات نفت برنت از ابتدای سال بیش از ۱۰ درصد رشد کرده و ممکن است افزایش بیشتری هم پیدا کند. قیمت‌های بالای انرژی عامل موثری در رشد تورم است و کاخ سفید بر همین اساس اوپک‌پلاس را برای افزایش عرضه و محدود کردن هزینه‌های سوخت تحت فشار قرار داده است. اگر چه روسیه در طول سال ۲۰۲۱ به شکل مستمر هر ماه تولیدش را افزایش داده است اما تا نوامبر احیای تولید این کشور ضعیف شد. وضعیت چاه‌های فعال، غیرفعال و تعطیل نشان می‌دهد که صنعت نفت روسیه ظرفیت مازاد تولید خود را به طور کامل استفاده کرده است. این موضوع بعدا با بیانیه‌های بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت این کشور شامل روس نفت، لوک اویل و گازپروم نفت تایید شد. 

غول‌های نفتی روسیه سال گذشته هیچ شتابی برای افزایش حفاری تولید نفت نداشتند. چنین اقدامی کمک می‌کرد ظرفیت جدید در اواخر سال ۲۰۲۱ و سال ۲۰۲۲ اضافه شود. طبق آمار خبرگزاری اینترفکس، تا پایان نوامبر نرخ حفاری در روسیه بر مبنای سالانه 5/4 درصد کاهش داشت. صنعت نفت روسیه به دلیل ابهام پیرامون تاثیر ویروس کرونا بر تقاضا در وضعیت صبر و مشاهده قرار دارد. چندین شرکت تولیدشان را سال گذشته پس از اینکه پروژه‌های‌شان تخفیف‌های مالیاتی را از دست دادند، محدود کردند. این تولیدکنندگان تمایلی ندارند در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند مگر اینکه وزارت دارایی روسیه بخشی از این مشوق‌ها را برگرداند. 

امسال اکثر تولیدکنندگان بزرگ روسیه قصد دارند هزینه سرمایه را افزایش دهند که از افزایش ۱۰ درصدی در گازپروم نفت تا حدود ۲۰ درصدی در روس نفت متغیر است. شرکت تات نفت انتظار دارد سرمایه‌گذاری‌های بالادستی این شرکت در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال میلادی گذشته رشد ۳ تا ۴ برابری داشته باشد. بر اساس گزارش بلومبرگ، به گفته تحلیلگران شرکت‌های ریستاد انرژی و رنسانس کپیتال، افزایش حفاری احتمالا به تولید بالاتر منجر می‌شود اما عمده این رشد تولید پس از سال ۲۰۲۲ اتفاق می‌افتد. چاه‌های جدید امسال تنها رشد تولید ملایمی را به همراه خواهند داشت.

 

این روزها اگر به تابلوی بورس نگاهی بیندازیم، عمدتا با رنگ‌ سرخی مواجهیم که نشان از حال ناخوش بازار سرمایه و سهامداران دارد. روز گذشته بازار سرمایه در حالی نمایی کاملا قرمزپوش را به ثبت رساند که رکورد ۳ ماهه خروج پول از بورس شکسته شد. وارد شدن شاخص کل بورس به کانال یک میلیون و 200 هزار واحد در روز سه‌شنبه و از دست دادن حمایت روانی یک میلیون و 300 هزار واحدی، امیدهای سهامداران و سرمایه‌گذاران این بازار مالی را به بازگشت شاخص کل نا‌امید کرد. روز گذشته برای نوزدهمین روز متوالی ارزش خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار منفی شد و این مساله نشان می‌دهد سازوکارهای دولت برای به تعادل رساندن بورس کارآمدی کافی را ندارد. 

 

* شکستن حمایت شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن

کاهش 30 هزار و 534 واحدی شاخص کل بورس در جریان معاملات دیروز در حالی رخ داد که بازدهی شاخص کل در این روز منفی 34/2 درصد بود. شاخص کل نیز در عدد یک میلیون و 275 هزار و 937 واحد ایستاد. 

شاخص کل هم‌وزن هم در معاملات دیروز با افت 8 هزار و 51 واحدی، به عدد 337 هزار و 33 واحد رسید. بازدهی منفی 33/2 درصدی شاخص کل در حالی رخ داد که این شاخص با این افت، حمایت 340 هزار واحدی را از دست داد. 

 

* رکود 3 ماهه خروج پول از بورس شکسته شد

خروج پول در بازار سرمایه به نوزدهمین روز متوالی رسید و در پایان معاملات دیروز 700 میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد که بیشترین رقم در 3 ماه گذشته بود. خروج پول نسبت به معاملات روز پیش از آن رشدی 155درصدی داشت. 

در معاملات دیروز بیشترین خروج پول حقیقی به سهام سمگا (شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی)، وبملت (بانک ملت) و فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) متعلق بود. 

 

* رشد ارزش معاملات خرد و کاهش ارزش کل معاملات

دیروز ارزش معاملات کل بازار سهام به رقم 4 هزار و 325 میلیارد تومان کاهش یافت. میزان کاهش ارزش کل معاملات نسبت به روز پیش از آن 9 درصد بود. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 463 میلیارد تومان بود که 11 درصد از ارزش کل معاملات بازار سرمایه را تشکیل می‌‌داد. 

از سویی ارزش معاملات خرد سهام رشد کرد و با افزایش 15 درصدی نسبت به روز کاری قبل به رقم 2 هزار و 582 میلیارد تومان رسید که 68 درصد کل معاملات بازار ثانویه را تشکیل می‌‌داد. 

 

* کاهش 66 درصدی صف‌های خرید بورس

در پایان معاملات دیروز 23 نماد رشد قیمت داشتند که 10 نماد بورسی و 13 نماد فرابورسی بودند. تعداد نمادهای صف خرید در معاملات دیروز 7 سهم، یعنی 5 درصد بازار رشد قیمت داشتند. 

ارزش صف‌های خرید نیز 66 درصد افت کرد و در رقم 15 میلیارد تومان ایستاد. میانگین خرید هر کد حقیقی در معاملات دیروز 4/12 میلیون تومان بود. 

 

* رشد 88 درصدی صف‌های فروش بازار سرمایه

بررسی‌ها نشان می‌دهد 461 نماد در جریان معاملات دیروز کاهش قیمت داشتند که 333 نماد بورسی و 128 نماد فرابورسی بودند. از این تعداد نماد که با افت قیمت مواجه شدند، 161 سهم در پایان معاملات دیروز در صف فروش قرار داشتند، یعنی 94 درصد بازار افت قیمت داشتند. در پایان معاملات دیروز ارزش صف‌های فروش پایانی بازار نسبت به روز دوشنبه 88 درصد افزایش یافت و 317 میلیارد تومان شد. میانگین فروش هر کد حقیقی نیز در معاملات دیروز 5/20 میلیون تومان بود.

 

گروه بین‌الملل: عملیات تلافی‌جویانه ارتش یمن که صبح دوشنبه در عمق خاک امارات عربی متحده و در پاسخ به سلسله اقدامات خصمانه و خطرناک این کشور در یمن انجام شد،  سران امارات را در شوک فرو برد. دلیل این امر نیز استفاده همزمان از موشک‌های کروز، بالستیک و پهپادهای انتحاری بود.

در همین راستا سرتیپ «یحیی سریع» دیروز با انتشار پیامی در توئیتر اعلام کرد موشک‌هایی که در عملیات توفان یمن به کار رفت، موشک‌های بالدار «قدس ۲» بود که پالایشگاه نفت المصفح را هدف قرار داد و فرودگاه ابوظبی نیز با ۴ موشک از همین نوع هدف قرار گرفت. سخنگوی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن طی کنفرانس خبری‌ای که دوشنبه‌شب برگزار شد، اعلام کرد: در عملیاتی با نام توفان یمن، با 5 فروند موشک بالستیک و کروز و تعداد زیادی پهپاد، فرودگاه‌های دوبی و ابوظبی و پالایشگاه نفت المصفح ابوظبی و تعداد دیگری از سایت‌ها و تأسیسات مهم و حساس امارات را هدف قرار دادیم. بعد از 4 بار هشدار به امارات که نیروهای تکفیری- سلفی را به جنوب یمن منتقل کرده، ارتش یمن به هشدارها و تهدیدهایش جامه عمل پوشاند و عملیات توفان یمن (إعصار الیمن) علیه این کشور را انجام داد.

 جالب اینجاست که امارات با انتقال عناصر تکفیری و سلفی «گردان‌های العمالقه» از ساحل غربی یمن در الحدیده به شبوه بیش از 20 روز پیش عملیاتی تحت عنوان «إعصار الجنوب» راه انداخت؛ یعنی توفان جنوب.  

نکته‌ای که باید مد نظر داشت این است که نباید عملیات تلافی‌جویانه ارتش یمن علیه امارات را صرفا به تحولات شبوه و تلاش این کشور برای مقابله با سقوط مأرب مرتبط دانست. این پاسخ فراتر از تحولات یک جبهه بوده و باید سهم نقش اقدامات امارات برای تجزیه و سیطره بر یمن را نیز بیشتر دانست و این مساله را به وضوح می‌توان در اظهارات مقامات دولت نجات ملی (صنعا) دید.

سرتیپ یحیی سریع همچنین با بیان اینکه نیروهای مسلح یمن در توسعه بانک اهداف خود در آینده تردیدی نخواهند کرد، گفت این نیروها امارات را «کشورک ناأمن» می‌دانند و به شرکت‌های اجنبی و شهروندان کشورهای دیگر که در این کشور مقیم هستند هشدار می‌دهند که از مراکز و تأسیسات حیاتی در امارات فاصله بگیرند. 

دیروز به رغم اعلام اولیه عملیات موشکی و پهپادی علیه امارات، جزئیات این عملیات از سوی سخنگوی نیروهای مسلح به فاصله 10 ساعت اعلام شد که دلیل آن تداوم حملات بود و نشان می‌داد پهپادها و موشک‌ها به صورت یکجا و دفعی شلیک و ارسال نشده است، بلکه حداقل تا عصر نیز ادامه داشت و این گمانه‌زنی را ۲ مساله تقویت می‌کند؛ نخست بیانیه ارتش یمن در ساعت 10 شب و دوم حمله هوایی ائتلاف به صنعا به تلافی حملات ظهر دوشنبه. برخی منابع حتی گفته‌اند این عملیات تا ساعت 9 شب ادامه داشته است و ارتش یمن تعداد پهپادهای استفاده شده را هنوز اعلام نکرده است که نشان می‌دهد این عدد برخلاف دفعات قبل بسیار بوده است. روزنامه وال‌استریت ژورنال آمریکا دیروز سه‌شنبه در مطلبی به این عملیات در عمق خاک امارات پرداخت و نوشت این خود یمنی‌ها هستند که به تنهایی دست به این حمله‌ زده و هیچ شبهه‌ای مبنی بر اینکه ایران در این حمله دست داشته، وجود ندارد. از سوی دیگر تصاویر و فیلم‌های منتشر شده از ستون دود و آتش‌سوزی بویژه در پالایشگاه نفتی المصفح که بیخ گوش پایتخت امارات است، به اندازه کافی بود تا هم وقوع حمله را تأیید کند، هم اینکه پیام مورد نظر صنعا را به کشورهای متجاوز بی‌کم و کاست مخابره کند و دیگر اینکه امنیت برج‌های شیشه‌ای در امارت‌های جنوب خلیج‌فارس را که به خرید تسلیحات مدرن از آمریکا تا فرانسه مباهات می‌کند، به چالش بکشد. خبرگزاری آسوشیتدپرس تصاویر ماهواره‌‌‌ای حمله پهپادی و موشکی ارتش یمن به تأسیسات نفتی المصفح در ابوظبی را منتشر کرد و نوشت این تصاویر نشان می‌دهد موشک‌ها یا پهپادها به اهداف اصابت کرده‌اند. در یکی از این تصاویر ستونی از دود بلند شده و در یکی دیگر، تأسیسات بعد از حمله، تخریب شده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد این تصاویر اثرات حملات به تاسیسات نفتی در ابوظبی را نشان می‌دهد که صنعا مسؤولیت آن را بر عهده گرفته است. به نوشته این رسانه آمریکایی، تصاویر گرفته شده توسط «پلانت لبز» (‌Planet Labs‌) دودی را نشان می‌دهد که بر فراز انبار سوخت شرکت ملی نفت ابوظبی به هوا بلند می‌شد. تصویر دیگری هم نشانه‌هایی از آتش و مواد فوم سفیدی را که برای خاموش کردن آتش در محل انبار استفاده می‌شود، نشان می‌دهد. آسوشیتدپرس نوشت شرکت ملی نفت ابوظبی به سوال‌های این رسانه درباره وضعیت سایت و برآورد خسارات وارده ناشی از این حملات پاسخی نداده اما در بیانیه‌ای گفته این حملات حدود ۱۰ صبح رخ داده و همکاری‌ها با مقامات مربوط برای تعیین علت دقیق و آغاز تحقیقات در این زمینه در حال انجام است.

 

* عینی شدن کابوس اماراتی‌ها

پایگاه عبری‌زبان «نیوز وان» در گزارشی تحلیلی در رابطه با عملیات موشکی و پهپادی یمن در امارات نوشت: با سقوط موشک‌ها در ابوظبی، کابوسی که امارات عربی متحده از زمان ورود به جهنم یمن از آن نگران بود، تحقق پیدا کرد. حوثی‌ها هواپیماهای بدون‌سرنشین یا موشک‌های خود را به سوی ابوظبی، پایتخت امارات عربی متحده گسیل داشتند. در مقدمه تحلیل این رسانه اسرائیلی آمده است: امروز خط قرمز جنگ در یمن شکسته شد. گروه حوثی موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین خود را که سال‌هاست مواضعی را در جنوب عربستان سعودی مورد هدف قرار می‌داد، به سوی امارات عربی متحده ارسال کرد و آن را هدف قرار داد. رسانه‌های عربی هم تاکید کردند اقتصاد ابوظبی پاشنه آشیل امارات محسوب می‌شود که در این حمله شاهد هدف قرار گرفتن تاسیسات نفتی بودیم و در کنار آن زیان‌های سطحی نیز به فرودگاه بین‌المللی ابوظبی وارد شد. به اعتقاد نویسنده این تحلیل، تا قبل از این حمله حوثی‌ها با تهاجم به عربستان سعودی و امتناع از هدف قرار دادن امارات عربی متحده، به دنبال آن بودند این شیخ‌نشین را مجاب به خروج از ائتلاف با عربستان کنند؛ ائتلافی که سال 2015 برای جنگ در یمن شکل گرفته بود. دکتر «موران زاگا» محقق امور کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در دانشگاه حیفا نیز در گفت‌وگویی در این باره با رادیو ارتش اسرائیل گفت: امارات عربی متحده طی سال‌های اخیر دشمن‌های زیادی را برای خود تراشیده است؛ این کشور در یمن، لیبی و سوریه دخالت کرده و به دنبال تکرار این کار در لبنان است. 

 

* تأثیر حمله به امارات بر رژیم صهیونیستی

به گفته «یارون فریدمن» تحلیلگر رسانه عبری‌زبان نیوز وان، حمله اخیر انصار‌الله به ابوظبی بازتاب‌های ویژه خود را بر اسرائیل هم خواهد داشت، زیرا از یک سال پیش اسرائیل و امارات عربی متحده منافع اقتصادی و راهبردی مختلفی با یکدیگر پیدا کرده‌اند. نویسنده اعتراف می‌کند حمله حوثی‌ها به ابوظبی به این معنی است که اگر یمنی‌ها در سال‌های آتی تصمیم بگیرند هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های خود را به سوی ایلات (در فلسطین اشغالی) شلیک‌ کنند، این کار را براحتی انجام داده و اسلام را بر ما پیروز خواهند کرد. 

 

* وحشت تل‌آویو از حمله موشکی به ایلات

پایگاه خبری «عرب ۴۸» نیز به نقل از پایگاه عبری‌‌زبان «کان» نوشت: «یکی از سناریوهایی که در اسرائیل از آن واهمه دارند، حمله با پهپادهای انتحاری و موشک‌هایی است که از یمن شلیک می‌شود. مسافت میان یمن و ابوظبی مشابه مسافت یمن و شهر «ایلات» در جنوبی‌ترین نقطه اسرائیل است. این حمله نشانگر توانمندی‌های توسعه‌یافته حوثی‌هاست». منابع رسانه‌ای روز دوشنبه ۱۷ ژانویه از انفجار در ۳ تانکر حامل نفت در منطقه «المصفح» در امارات و آتش‌سوزی پس از آن خبر دادند. المصفح منطقه‌ای صنعتی واقع در جنوب غرب ابوظبی، پایتخت امارات است. ساعاتی بعد، سرتیپ «یحیی سریع» سخنگوی نیروهای مسلح یمن رسما اعلام کرد نیروهای یمنی، فرودگاه‌های دوبی و ابوظبی را هدف حمله موشکی و پهپادی قرار داده‌اند. 

 

* یدیعوت آحارانوت: این حمله خارق‌العاده بود

پایگاه «وای نت» متعلق به روزنامه یدیعوت آحارانوت این حادثه را بی‌سابقه توصیف کرد و نوشت: اگر واقعا این یک اقدام از سوی حوثی‌ها (انصارالله) باشد، اقدامی خارق‌العاده است. حوثی‌ها طی سال‌های اخیر حملات مختلفی را در یمن علیه امارات عربی متحده انجام داده‌اند؛ این اقدامات به انتقام حضور این کشور در جنگ یمن است که به رهبری عربستان در این کشور انجام می‌شود. 

تارنمای شبکه 7 تلویزیون رژیم صهیونیستی هم در تبیین علت این اقدام انصار‌الله با یدیعوت‌آحارانوت هم‌نظر بوده و تاکید دارد اقدام حوثی‌ها به دلیل دخالت امارات در جنگ یمن و همکاری این کشور با عربستان است؛ عربستانی که خود پایتختش همچون دیگر زیرساخت‌های راهبردی آن از تیررس حوثی‌ها در امان نمانده است. 

شبکه 13 تلویزیون رژیم صهیونیستی هم در برنامه‌ای تحلیلی به ارزیابی نهادهای نظامی اسرائیل از این تهاجم پرداخت و تاکید کرد نهادهای نظامی اسرائیل ساعت‌های گذشته را سرگرم ارزیابی و بررسی حملات اخیر هوایی انجام گرفته توسط حوثی‌ها علیه تاسیسات و مراکزی در پایتخت امارات عربی متحده هستند. بر اساس ارزیابی کارشناسان نظامی اسرائیل، این حمله باید با حدود 10 فروند هواپیمای بدون سرنشین انجام گرفته باشد؛ این هواپیماها انتحاری بوده و موشک‌هایی هم در کنار آنها شلیک شدند. به احتمال قریب به یقین این موشک‌ها به شکلی کاملا دقیق و هماهنگ شده از داخل یمن شلیک شده‌اند و جزو حملات بزرگ و گسترده محسوب می‌شوند که ما را به یاد حمله به تاسیسات نفتی سعودی در سال 2019 می‌اندازد. 

    افزایش تعداد قربانیان بمباران صنعا به 12 شهید و 11 مجروح     

پایگاه خبری شبکه المسیره نوشت: «شمار قربانیان حمله دوشنبه‌شب جنگنده‌های ائتلاف سعودی- آمریکایی به محله «اللیبی» در شهر «معین» واقع در استان صنعا به ۱۲ شهید و ۱۱ مجروح که برخی از آنها زن و کودک هستند، رسیده است و انتظار می‌رود شمار قربانیان افزایش یابد، بویژه که هنوز برخی قربانیان در زیر آوار هستند و عملیات امدادرسانی به آنها ادامه دارد». بر اساس این گزارش، تیم‌های امدادرسانی با همکاری ساکنان شهر مسؤولیت بیرون آوردن قربانیان از زیر آوار را بر عهده گرفتند. حملات دوشنبه‌شب موجب تخریب کامل ۵ منزل و آسیب جدی به ده‌ها منزل در این منطقه مسکونی شد.

 خبرنگار المسیره همچنین اعلام کرد جنگنده‌های ائتلاف سعودی در ۲ نوبت ساختمان پارلمان در خیابان «الستین» غربی و نیز دانشکده نظامی در پایتخت صنعا را هدف قرار دادند.  از سوی دیگر ائتلاف متجاوز به یمن درباره حملات اخیر خود به نقاطی در صنعا اطلاعیه‌ای صادر کرد. بر اساس گزارش شبکه «العربیه»، ائتلاف سعودی مدعی شد:«حملاتی هوایی به پایگاه‌ها و اردوگاه‌های شبه‌نظامیان حوثی در صنعا انجام شد و در این حملات، مخازن (ذخایر تسلیحاتی) و سیستم ارتباطی پهپادهای حوثی‌ها در جبل النبی شعیب منهدم شد».

گروه سیاسی: رئیس‌جمهور امروز در سومین سفر خارجی خود راهی مسکو می‌شود؛ سفری که از جهات مختلف می‌توان آن را به عنوان یکی از نقاط عطف سیاست خارجی دولت سیزدهم به حساب آورد. در این میان هر چند همزمانی این سفر با آغاز دور هشتم گفت‌وگوهای ایران و 1+4 در وین و آغاز اجرایی شدن قرارداد همکاری 25 ساله ایران و چین باعث شده تا عمده تفاسیر درباره سفر حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی به مسکو تحت‌الشعاع این اخبار قرار گیرد اما با چشم‌پوشی از این همزمانی‌ها نیز گسترش روابط تهران- مسکو و خیز دولت سیزدهم برای تغییر مسیر سیاست خارجی کشور واجد اهمیت انکارناپذیر است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، کاخ ریاست‌جمهوری روسیه روز گذشته با اعلام خبر سفر رئیسی به مسکو، از دیدار وی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درباره اجرای برجام خبر داد. کرملین همچنین افزود: در مذاکرات ۱۹ ژانویه (امروز)، پوتین و رئیس‌جمهور ایران درباره اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی و موضوعات بین‌المللی گفت‌وگو خواهند کرد. پیش از این سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در گفت‌وگوی تلفنی با حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی خود با ابراز خشنودی از سفر رئیس‌جمهور به مسکو گفته بود: این یک دیدار مهم است و باید ارتباطات در عالی‌ترین سطح ادامه پیدا کند. 

امیرعبداللهیان نیز با انتشار یادداشتی در خبرگزاری روسی اسپوتنیک با اشاره به سفر رئیسی به مسکو نوشت: دولت جدید جمهوری اسلامی ایران (دولت سیزدهم) دارای نقشه راه جدیدی مبتنی بر سیاست خارجی متوازن، فعال، پویا و هوشمند با تاکید بر همکاری با همه همسایگان بویژه فدراسیون روسیه و پیشبرد دیپلماسی اقتصادی بوده و مصمم است همکاری‌های دو و چندجانبه با این کشور را بیش از پیش گسترش دهد. وی در ادامه یادآور شد که رایزنی‌های ۲ کشور طیف وسیعی از موضوعات مختلف در سطوح دوجانبه (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناوری، دفاعی و امنیتی، پارلمانی و رسانه‌ای)، منطقه‌ای (از جمله خاورمیانه، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی) و بین‌المللی (از جمله مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها) را در بر می‌گیرد. وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: در حوزه اقتصادی، تجاری، صنعتی و کشاورزی پروژه‌های مختلفی بین ۲ کشور تعریف شده و در حال اجراست. آغاز فرآیند عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای و همکاری‌های رو به جلوی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به عامل تقویت‌کننده روابط اقتصادی ۲ کشور تبدیل شده است. افق‌های روشنی در انتظار همکاری‌های اقتصادی ۲ کشور است. امیرعبداللهیان در ادامه یادداشت خود در رسانه روسی افزود: در حوزه دفاعی و انتظامی، روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه روند رو به رشدی دارد. انجام رزمایش مشترک ایران، روسیه و چین در شمال اقیانوس هند و دریای عمان بیانگر جدیت ۳ کشور است. وی ادامه داد: در سطح منطقه‌ای در پرتو اراده رهبران عالی، همکاری‌های ۲ کشور در راستای تامین منافع مشترک از مرزهای روابط دوجانبه عبور کرده و با ورود به حوزه‌های کمک به تامین امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی، مستحکم‌تر از هر زمان دیگری است. در این زمینه، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به عنوان ۲ قدرت منطقه‌ای از نقش منحصر‌به‌‌فرد و ممتازی در حل‌و‌فصل مناقشات و معادلات منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم برخوردارند. 

رئیس‌جمهور در این سفر 2 روزه که وزرای خارجه، نفت و امور اقتصادی و دارایی نیز وی را همراهی می‌کنند، همچنین با تعدادی از قانون‌گذاران مجلس دومای روسیه نیز ملاقات و گفت‌وگو خواهد کرد. 

 

* دیپلماسی مبتکر و متوازن

شرق‌ستیزی غربگرایان در 8 سال گذشته باعث شد عمده فرصت‌های سیاست خارجی کشورمان در دوران روی کار بودن دولت یازدهم و دوازدهم به پای نقشه راه ارتباط با غرب بسوزد. برجام به عنوان پروژه اصلی حسن روحانی فارغ از نافرجامی و بی‌ثمری خود، محصول نگاه دولتمردان سابق به معادلات جهانی بود. بر اساس این نگاه، استراتژی تنش‌زدایی بر افزایش مراودات با غرب و شراکت حداکثری با اروپا و حتی آمریکا تاکید داشت؛ مسیری که البته نه‌تنها به هیچ توفیقی دست پیدا نکرد که عملا با خروج آمریکا از تعهدات برجامی شرایطی را به وجود آورد که رئیس‌جمهور سابق از عبور از «تحریم اقتصادی» و ورود به «جنگ اقتصادی» خبر داد. با این حال دکترین سیاست خارجی دولت روحانی آنقدر بر اصول اولیه خود مبنی بر حفظ رضایت غرب تاکید داشت که حتی پس از شکست پروژه برجام و عیان شدن این واقعیت که توافق سال 2015 نتوانسته گره‌گشای شرایط اقتصادی کشور باشد، باز هم رئیس‌جمهور و وزیر سابق امور خارجه میلی برای تجدیدنظر در سیاست‌گذاری خود نداشتند. 

در این میان اما سیدابراهیم رئیسی از زمان ورود به میدان رقابت‌های انتخابات ریاست‌‌جمهوری، تغییر مسیر ریل سیاست خارجی کشور را به عنوان یکی از محوری‌ترین وعده‌های خود مورد تاکید داد. در همین زمینه رئیسی در جلسه تحلیف با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران، کشورها و ملت‌های همسایه را خویشاوند خود می‌داند، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی خود را ارتقای روابط با کشورهای همسایه دانسته و خواهان عزت و اعتلای آنها هستیم. دیپلماسی باید ارتباط ملت‌های منطقه را بیشتر و اشتراکات آنها را در حوزه اقتصاد، فرهنگ، علم و فناوری تقویت کند. رئیس‌جمهور ادامه داد: جهان در حال دگرگونی است و تامین منافع ملت‌ها منوط به درک جهان جدید و تعامل راهبردی با قدرت‌های نوظهور بوده و سیاست خارجی موفق، سیاست خارجی متوازن خواهد بود. 

نخستین سفر خارجی رئیس دولت سیزدهم نیز به مقصد دوشنبه برای شرکت در اجلاس شانگهای و آغاز عضویت دائم کشورمان در این سازمان بود. از همین رو گسترش روابط با کشورهای همسایه و چرخش به شرق و تغییر موازنه در روابط خارجی را می‌توان مهم‌ترین کارویژه اعلامی رئیس‌جمهور در عرصه دیپلماسی دانست. در چنین موقعیتی تقویت روابط با 2 قدرت شرقی روسیه و چین را می‌توان یکی از کلیدی‌ترین هدف‌گذاری‌های دولت سیزدهم دانست. گسترش همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی با پکن و مسکو آن هم در شرایطی که کشورمان در 8 سال گذشته با یک فرصت‌‌سوزی تاریخی در موازنه قوا مواجه و با عقب‌نشینی دومینووار مقابل قدرت‌های غربی با نیت کسب رضایت اروپا و آمریکا روبه‌رو بود، می‌تواند اسباب یک دیپلماسی مبتکرانه برای کاهش ضرب و کم‌اثر کردن تحریم‌های غرب را با خود به همراه داشته باشد. شاید در این قسمت بازخوانی اعتراف روزهای آخر محمدجواد ظریف خالی از لطف نباشد. ظریف در بخش پایانی بیست‌و‌دومین و آخرین گزارش برجامی خود به مجلس با اعتراف به لزوم توازن ارتباط با شرق و غرب نوشت: «اگر درباره ضرورت کار متوازن با شرق و غرب به یک اجماع ملی رسیده بودیم و از یک سو با خوش‌خیالی، دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از خود نرنجانده بودیم و از سوی دیگر از همه امکانات برجام برای ایجاد منافع اساسی اقتصادی برای همه کنشگران - به شمول شعبات خارجی شرکت‌های آمریکایی- بهره برده بودیم، هم دوستان‌مان سرخورده نمی‌شدند و در دوران سختی رهای‌مان نمی‌کردند و هم ترامپ برای فشار حداکثری با مانع جدی سرمایه‌داران جهانی - از جمله در داخل آمریکا- مواجه می‌شد». 

 

* فرصت بی‌بدیل اقتصادی و نظامی

اما یکی از مهم‌ترین زمزمه‌هایی که از هفته‌های پیش و پس از اعلام خبر سفر رئیس‌جمهور به مسکو در رسانه‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گرفت تقویت مناسبات نظامی 2 کشور و واردات جنگنده‌های پیشرفته از روسیه بود. 2 هفته پیش بود که شبکه خبری «تی‌آر‌تی» ترکیه نوشت: انتظار می‌رود روسیه یک توافق ۲۰ ساله برای همکاری‌های نظامی و دفاعی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار را با ایران به امضا برساند. این قرارداد ممکن است خرید ماهواره را نیز پوشش دهد. بر اساس این گزارش، سفر رئیسی به روسیه باعث توسعه همکاری‌های نظامی- فنی ایران و روسیه خواهد شد. تهران انتظار دارد حداقل ۲۴ فروند جنگنده «سوخو ‌۳۵» چندمنظوره فوق مانورپذیر خریداری کند. نیروی هوایی ایران تاکنون ۳۲ خلبان را انتخاب کرده که پرواز با «سوخو ‌۳۵» را فراگیرند. کارشناسان می‌گویند اگر مسکو و تهران در ژانویه به توافق برسند، کارهای مقدماتی تقریبا بلافاصله آغاز خواهد شد. موضوع دیگر تمدید خدمات‌رسانی، تعمیر و نوسازی جنگنده‌های «میگ ‌۲۹»، «میگ ‌۲۵» و «سوخو ‌۲۴ ‌‌ام کی» است که در نیروی هوایی جمهوری اسلامی در حال خدمت هستند. تی‌آرتی در این گزارش احتمال خرید سامانه دفاع موشکی «اس ‌400» و گمانه‌زنی‌هایی را در زمینه نحوه پرداخت هزینه این سفارش‌های محتمل مطرح کرد. 

پیش از این هم چند پایگاه تخصصی امور نظامی از فروش جنگنده‌های «سوخو‌۳۵ اس‌ای» از سوی روسیه به ایران خبر داده بودند. وبگاه آمریکایی «۱۹۴۵» به نقل از وبگاه «اویاسیون‌لاین» نوشت: روسیه درخواست‌هایی برای فروش جنگنده‌های «سوخو‌۳۵ اس‌ای» از سوی ترکیه و الجزایر دریافت کرده اما با توجه به وضعیت هشداردهنده خاورمیانه، این کشور خواستار فروش این جنگنده‌های چندمنظوره به ایران است. در این گزارش آمده بود که روسیه دست‌کم ۲۴ فروند جنگنده سوخو‌۳۵ را به ایران می‌فروشد. این جنگنده‌ها ابتدا قرار بود به مصر فروخته شوند اما آمریکا، مصر را تهدید به تحریم کرد. بنابراین ۱۵ فروند از این نوع جنگنده‌ که اینک آماده شده، ممکن است تا اوایل سال آینده میلادی (سال فعلی) و بر اساس قرارداد دو‌جانبه عازم ایران  شوند.

رفع تحریم‌های نظامی ایران از مهرماه سال گذشته باب همکاری‌های نظامی میان ۲ کشور را بیش از پیش باز کرد، تا جایی که وزیر سابق خارجه آمریکا در سناریوی ناکام لغو رفع تحریم‌های نظامی ایران، بیش از هر چیز به تجهیز نیروی هوایی ایران به پیشرفته‌ترین جنگنده‌های روسی و چینی استناد کرده و این مساله را برای کشورهای اروپایی خطرساز خوانده بود. با این حال مهرماه امسال پس از سفر سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به روسیه بود که گزینه خرید جنگنده‌های روسی بیش از پیش به واقعیت نزدیک شد. 

اما به موازات تقویت و گسترش همکاری‌های نظامی و امنیتی، نمی‌توان از ظرفیت گسترده تعاملات اقتصادی 2 کشور چشم‌پوشی کرد. در حالی سهم ایران از بازار 240 میلیارد دلاری روسیه رقم کوچک 370 میلیون دلار است که شناسایی ظرفیت‌های همکاری مشترک حتی در شرایط پابرجایی تحریم‌ها می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک کند. 

 

* زمین هموار همکاری

ایران و روسیه از لحاظ منطقه‌ای و جهانی در شرایط مساعدی برای ارتقای سطح روابط راهبردی خود قرار دارند. با روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران و ایجاد یک گفتمان سیاست خارجی واحد و دنبال کردن راهبرد واقع‌گرایی، نظمی به دستگاه دیپلماسی کشور داده شد. این مهم، در دولت قبل که با پیگیری نگاه‌های ایده‌آلیستی و به غایت خوشبینانه روابط خارجی را در همکاری با غرب جست‌وجو می‌کرد، دچار نارسایی شده بود. از این رو ایران از رهگذر حضور در مذاکرات برای تعیین‌تکلیف برجام دست روی دست نگذاشت و با توجه به موقعیت ویژه ژئوپلیتیک کشورمان، با حضور در طیفی از ائتلاف‌های منطقه‌ای در آسیا، این پیام را فرستاد که برجام تنها گزینه ایران نخواهد بود و تهران انتخاب‌های راهبردی و کارت‌های دیگری هم برای بازی در اختیار دارد. در واقع غفلت از گزینه‌های جانشین برای برجام حلقه مفقوده‌ دولت روحانی بود که ترامپ را برای خروج از برجام و آغاز پروژه کارزار فشار حداکثری علیه ایران ترغیب کرد. 

طرف روس در ماجرای برجام و برخی موضوعات منطقه‌ای به طور مستقیم تلاش کرد تا دولت سابق ایران را متوجه این موضوع کند. در ماجرای گنجاندن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در قطعنامه 2231 در زمان توافق هسته‌ای سال 2015، طرف‌های چینی و روس اذعان کردند مسکو و پکن بشدت با آمریکا بر سر غیرقانونی و خارج از شمول مذاکرات بودن خواست جدیدی که واشنگتن روی میز گذاشت مجادله کردند اما در نهایت این تیم مذاکره‌کننده ایرانی بود که در این باره مصالحه کرد و خودتحریمی تسلیحاتی را پذیرفت. اگرچه وزارت امور خارجه ظریف در ابتدا به تکذیب این ادعا پرداخت اما در نهایت وندی شرمن، عضو ارشد مذاکراتی آمریکا هم این موضوع را تایید کرد. 

با این اوصاف به نظر می‌رسد با توجه به سیاست خارجی منطقه‌گرا و سیاست همسایگی دولت سیدابراهیم رئیسی در 4 ماه گذشته، از نظر روسیه و چین شرایط شراکت راهبردی با ایران و رساندن سطح روابط با کشورمان به یک اتحاد استراتژیک کاملا هموار شده است. بر این اساس با موافقت مسکو و پکن بود که پذیرش کامل عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای میسر شد و نماینده‌ هیأت روسیه در اجلاس وزیران در دوشنبه تاجیکستان گفت مسکو خواستار تایید پیشنهاد ایران برای عضویت در این سازمان است. 

 

* حضور در نظم آینده

خیلی از کارشناسان و اندیشمندان روابط بین‌الملل از دوران فعلی به عنوان «دوران گذار به نظم جدید» یاد می‌کنند. بروز برخی پیامدها پس از شیوع «کووید-19» که صاحبنظران آن را پایانی بر مقوله «جهانی‌سازی» دانستند و همین‌طور افول تدریجی هژمونی ایالات‌متحده آمریکا پس از 11 سپتامبر در کنار برآمدن چین، این روند را تسریع کرده است. با این اوصاف واشنگتن در تقابل با نظم آینده و جلوگیری از انتقال آن از آتلانتیک به پاسیفیک، طی 3-2 سال گذشته با ادراک‌سازی تلاش کرده مثلث چین، روسیه و ایران را در قامت دشمنان نظم آتی جلوه دهد. کاخ سفید از ادعای دخالت در انتخابات آمریکا گرفته تا جنگ سایبری و ادعای حضور اطلاعاتی در قطب شمال و جاسوسی از این فضا، از پکن، مسکو و تهران نام می‌برد. از این رو در محیط آنارشیک بین‌الملل که تولید قدرت و عقب نماندن از تحولات جهانی اهمیت دارد، ایران در ائتلاف با قدرت‌های جهانی نظیر روسیه و چین که خواهان تغییر در نظم موجود با محوریت یکجانبه‌گرایی آمریکاست، برای حضور در نظم آینده برنامه‌ریزی می‌کند. از همین رو می‌شود دلایل خشم آمریکا از برنامه همکاری ایران، چین و روسیه را از این منظر فهم کرد. «وال‌استریت ژورنال» چندی قبل با زمزمه‌های سفر رئیس‌جمهور ایران به مسکو نوشت: بزرگ‌ترین چالش‌هایی که ایالات‌متحده در سال 2022 با آن مواجه خواهد شد، «کووید-19» یا تورم نیست، بلکه روسیه و ایران خواهند بود. این روزنامه آمریکایی می‌نویسد: عقب‌نشینی مرگبار آمریکا از افغانستان، متحدان این کشور را در سراسر جهان ناامن و روسیه و ایران را فرصت‌طلب کرد. روسیه نیروهای خود را در مرز اوکراین جمع کرده است و ایران به افزایش غنی‌سازی اورانیوم خود و نزدیک شدن به ساخت سلاح‌های هسته‌ای ادامه داده است. این کشور ظرفیت موشک‌های بالستیک دوربرد خود را بهبود بخشیده است تا بتواند به دشمنان خود در جهان عرب و اسرائیل و همچنین پرسنل نظامی و پایگاه‌های آمریکایی در منطقه دسترسی داشته باشد. وال‌استریت ژورنال در ادامه با اشاره به مذاکرات وین می‌افزاید: ایالات‌متحده با روسیه و ایران به ترتیب در ژنو و وین برای گفت‌وگوهای مهم درباره این چالش‌های مستقیم می‌نشیند. پیام‌هایی که ایالات‌متحده ارسال می‌کند بسیار زیاد خواهد بود که پیامدهایی برای امنیت، رفاه و آزادی آمریکا، اروپا و خاورمیانه خواهد داشت.

در همین حال «میدل‌ایست مانیتور» در گزارشی درباره سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه، با بیان اینکه رئیسی به احتمال زیاد تنها برای مذاکره درباره همکاری‌های جامع ۲ کشور به روسیه نخواهد رفت، نوشت: این توافق بهانه‌ای مناسب برای بحث درباره طیف وسیعی از موضوعات و هماهنگی مواضع در موضوعات مختلف دوجانبه و منطقه‌ای مانند بازسازی سوریه، آشتی ملی در افغانستان و وضعیت شکننده امنیتی در قفقاز جنوبی خواهد بود. میدل‌ایست مانیتور ادامه می‌دهد: «از زمان به قدرت رسیدن پوتین، تاریخ روابط روسیه و ایران حول محور همکاری‌های امنیتی، خنثی‌سازی تهدیدات مشترک و معاملات تسلیحاتی شکل گرفته است. امنیت حوزه‌ای بوده است که ۲ کشور معمولا نسبتا سریع به درک متقابل از آن می‌رسند. از آنجا که روسیه تمدید یکجانبه تحریم تسلیحاتی ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، دستیابی به تسلیحات روسی، بویژه جنگنده‌های جت مدرن، برای تهران بسیار مهم است. تهران و مسکو قرار است قرارداد همکاری امنیتی و دفاعی 10 میلیارد دلاری از جمله خرید جنگنده‌های سوخو‌35 و سامانه اس 400 را امضا کنند. اگر توافق در سفر رئیسی منعقد شود، تسلیحات تهاجمی و تدافعی جدید روسیه قدرت بازدارندگی تهران را در برابر تهدیدات اسرائیل تقویت خواهد کرد. همچنین این قابل توجه‌ترین مورد در سرپیچی از تحریم‌های ایالات‌متحده خواهد بود».

***

گروه فرهنگ و هنر: استقبال از «پایتخت» و «نون‌ خ» که در یک دهه گذشته از پرطرفدارترین سریال‌های تلویزیون بوده‌اند، واقعیتی را آشکار کرد؛ اینکه حضور در بستر جایی غیر از تهران و خارج شدن از فضاهای آپارتمانی برای تولید سریال چقدر می‌تواند جذاب باشد. به گزارش «وطن‌امروز»، موقعیت‌های خارج از تهران به خودی خود دارای ویژگی‌هایی است که می‌تواند در گام اول از مخاطبی که به فضای معمول و مرسوم سریال‌های تلویزیونی عادت کرده، آشنایی‌زدایی کند و تصویری بدیع و تازه به او ارائه دهد. از منظر بصری دکور و صحنه‌ای که بستر شهرها و استان‌های دیگر در اختیار تولید قرار می‌دهند، قابل قیاس با صحنه‌های تکراری و محدود آپارتمانی یا نماهای شهری نیست. شهرهای کوچک و روستاها موقعیت‌های خارق‌العاده‌ای‌ دارند اما از چشم کسانی که در حوزه نمایشی فعالیت می‌کنند، در همه این سال‌ها مغفول مانده‌اند.  

خبر ساخت سریالی به کارگردانی احمدرضا درویش با محوریت استان سیستان‌‌و‌بلوچستان از این منظر خبر خوب و قابل تاملی است. نگاه به سیستان‌و‌بلوچستان از منظری فرصت‌محور و در خدمت تمامیت ملی، یکی از کارهایی است که رسانه ملی باید با جدیت آن را پیگیری کند.  یکی از مصادیق مهم در تایید ساخت چنین آثاری بازخوردی است که سریال «نون خ» داشت.  توجه مردم مناطق کردنشین که بخشی مهم از تاریخ ایران بوده‌اند، به طور ویژه به این سریال و خود تلویزیون جلب شد و بازخوردهای مثبتی بعد از پخش این سریال در این مناطق شکل گرفت. سری سریال «پایتخت» نیز که بخش عمده آن در شمال کشور تصویر‌برداری شد، علاوه بر ایجاد جذابیت‌های بصری فراوان و نمایش تصاویر زیبایی از استان‌های شمالی، در همه این سال‌ها مخاطبان فراوانی را پای تلویزیون نشاند. از این منظر ادامه چنین روندی یک ضرورت برای صداوسیما نیز به شمار می‌آید.  

 

* ماجرای ساخت سریالی درباره سیستان‌و‌بلوچستان

علی دارابی که پیش از این معاون امور استان‌های صداوسیما بود و مدتی است همراه با عزت‌الله ضرغامی، رئیس اسبق سازمان صداوسیما و وزیر فعلی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به این وزارتخانه رفته است، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از ساخت سریالی با کارگردانی احمدرضا درویش خبر داد و نوشت: «در دفتر معاونت میراث فرهنگی میزبان فیلمنامه‌نویس و کارگردان شهیر ایران «احمدرضا درویش» و دکتر «مهدی فرجی» مدیر خوشنام و کاربلد سابق سیما و تهیه‌کننده حرفه‌ای امروز تلویزیون بودم. هر ۲ از خانواده معظم شهیدان هستند و برایم عزیز. خدمات زیادی به جامعه هنری کرده‌اند، با اخلاق، فهیم و وفادار به آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی. در صدد ساخت سریالی به نام «کندو» هستند که عمدتا به زیبایی‌ها و پاکی‌های خطه سیستان‌و‌بلوچستان که معمولا از قاب دوربین‌ها گم بوده است، می‌پردازد. بخشی از مجموعه نمایشی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است و بی‌شک اثری ماندگار و ارزنده خواهد بود بویژه آنکه «درویش» نخستین سریال تلویزیونی است که در دستور کار دارد و می‌تواند در نوع خود کم‌نظیر باشد».

توجه به زیبایی‌ها و ظرفیت‌های سیستان‌وبلوچستان یکی از کارویژه‌هایی است که در همه حوزه‌های رسانه‌ای باید پیگیری شود. یکی از مواجهه‌های عاقلانه، منطقی و دوراندیشانه با تلاش دشمنان برای ناامن نشان دادن این منطقه، مواجهه فرهنگی و رسانه‌ای است. متاسفانه برخی کارهایی که پیش‌تر در سیستان‌‌و‌بلوچستان و با محوریت این منطقه زیبا تولید شده، تهدیدمحور بوده‌اند و کمتر جهات مثبت، فرصت‌ها و ظرفیت‌های این استان را مورد توجه قرار داده‌اند. به عنوان مثال ۲ فیلم امنیتی «شبی که ماه کامل شد» و «روز صفر» که با محوریت تروریست‌های گروه‌های تکفیری و بازداشت ریگی ساخته شده‌اند، ناخواسته نگاهی تهدیدمحور را درباره این استان پررنگ کرده‌اند. در عین حال که مستندهای خوبی هم برای تشریح زیبایی‌ها و فرصت‌های نادیده در سیستان‌وبلوچستان تولید شده‌اند که از آن جمله می‌توان به قسمت‌هایی از سری مستندهای «ایرانگرد» و مستندهای «دروازه خورشید» اشاره کرد؛ مجموعه برنامه‌ای که به معرفی جاذبه‌های گردشگری طبیعی کمتر دیده شده استان پهناور سیستان‌وبلوچستان می‌پردازد. در میان آثار سینمایی نیز فیلم سینمایی «شعله‌ور» در این خطه از ایران عزیز ساخته شد که با بازخوردهای مثبتی همراه بود. گزاره‌ای که امین حیایی در حاشیه ساخت فیلم «شعله‌ور» گفته بود، شاید دقیق‌‌ترین گزاره درباره ویژگی‌های سیستان‌و‌بلوچستان باشد. حیایی، بازیگر فیلم «شعله‌ور» گفته بود: «سیستان‌وبلوچستان استانی امن و زیبا با مردمی مهربان و خونگرم است و اخبار و ذهنیت‌های منفی درباره این استان صحت ندارد. قبل از سفرم به این استان برخی اخبار و اظهارنظرهای منفی درباره این منطقه شنیده بودم و حتی ما را از این استان ترسانده بودند اما وقتی در استان حضور پیدا کردم و وضعیت موجود را دیدم با آنچه شنیده بودم بشدت تفاوت دارد به طوری که نه‌تنها هیچ مساله منفی و ضدامنیتی مشاهده نکردم، بلکه عشق مردم سیستان‌وبلوچستان به هنرمندان پررنگ‌تر از سایر نقاط کشور است».

مدیریت منابع آبی با توجه به بارش‌های مناسبی که اخیرا در کشور رخ داده است، باید مورد توجه دستگاه‌های مسؤول قرار گیرد. این موضوعی است که روز گذشته با حساسیت ویژه‌ای از سوی رئیس قوه‌ قضائیه پیگیری و بر آن تاکید شد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامحسین محسنی‌اژه‌ای در جلسه شورای عالی حفظ حقوق بیت‌المال، بر ضرورت اصلاح شیوه‌های مدیریتی در حوزه منابع آبی تاکید کرد. وی گفت: نقش ۲ عنصر آب ‌و خاک در استمرار بقای انسانی بسیار حائز اهمیت است، لذا مدیریت منابع آب و زمین و اصلاح بهره‌برداری از این منابع ازجمله موضوعات بسیار حائز اهمیت است که بی‌توجهی و غفلت از آنها موجبات بروز آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود. رئیس قوه ‌قضائیه افزود: در حوزه منابع آبی و اراضی چنانچه اقدام فوری و عاجلی در راستای اصلاح مدیریت مصرف، بهره‌برداری، توزیع و سایر جهات صورت نگیرد، در آینده‌ای نه‌چندان دور، کشور درگیر آسیب‌های متعددی خواهد شد که یک نمونه از آن فرونشست زمین و غیرقابل‌ سکونت بودن مناطق است. محسنی‌اژه‌ای با بیان اینکه برای اصلاح شیوه‌ها و رویکردهای مدیریتی در حوزه منابع آبی و اراضی زمان را از دست ‌داده‌ایم، اظهار داشت: با توجه به نیازهایی که به ‌واسطه افزایش جمعیت در بخش‌هایی همچون تامین آب شرب، آب و زمین کشاورزی، جانمایی واحدهای مسکونی و تفرجگاه‌ها ایجاد می‌شود و همچنین با عنایت به مقتضیات توسعه‌ای و صنعتی کشور، به نظر می‌رسد در حوزه مدیریت منابع آبی و اراضی با یک عقب‌ماندگی مواجه هستیم که باید هر چه زودتر جبران مافات کنیم.