عدم اعتماد به دشمن؛ راهبردی قرآنی با پشتوانه تاریخی
قرآن کریم همواره مؤمنان را از اعتماد بی‌جا به دشمنان برحذر داشته و بر لزوم هوشیاری در برابر توطئه‌های آنان تأکید کرده است. این آموزه نه‌تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه یک راهبرد امنیتی و سیاسی است که در تاریخ اسلام و حتی دیگر جوامع بشری، شواهدی از صحت آن دیده می‌شود. از پیمان‌شکنی یهودیان مدینه تا خیانت‌های قدرت‌های استکباری در دوران معاصر، همگی گواه بر این واقعیت‌اند که عدم اعتماد به دشمن، یک اصل ضروری در سیاست‌گذاری جوامع اسلامی است.
قرآن کریم در آیات متعددی نسبت به نیرنگ‌های دشمنان هشدار داده و بر ضرورت شناخت دقیق آنان تأکید کرده است. در سوره نساء، آیه 89، خداوند به صراحت می‌فرماید که دشمنان دوست ندارند مؤمنان در ایمان خود ثابت‌قدم بمانند و همواره درصدد انحراف آنان‌اند و بعد تأکید می‌کند آنان را به عنوان دوست خود انتخاب نکنید. این آیات، یک راهبرد کلان برای جوامع اسلامی در مواجهه با دشمنانی است که ظاهری دوستانه دارند اما در باطن، به دنبال ایجاد تفرقه و سستی در میان مسلمانان هستند.
یکی از نمونه‌های تاریخی که بر هشدارهای قرآنی صحه می‌گذارد، خیانت یهودیان بنی‌قریظه، بنی‌نضیر و بنی‌قینقاع در مدینه است. این قبایل، با وجود داشتن پیمان صلح با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در لحظات حساس به دشمنان اسلام پیوستند و علیه مسلمانان توطئه کردند. نتیجه این اعتماد بی‌جا، خساراتی سنگین برای امت اسلامی بود که در نهایت با برخورد قاطع پیامبر، این فتنه‌ها مهار شد.
قرآن کریم علاوه بر هشدار نسبت به دشمنان، به ضرورت شناخت دقیق روش‌های آنان نیز تأکید دارد. آیه 120 سوره بقره بیان می‌کند که یهود و نصاری هرگز از مسلمانان راضی نمی‌شوند، مگر اینکه از راه و روش آنان پیروی کنند. «وَ لَنْ تَرْضَىٰ عَنْکَ الْیَهُودُ وَلَا النَّصَارَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ». این مسئله نشان می‌دهد که دشمنی آنها صرفاً یک اختلاف سیاسی یا فرهنگی نیست، بلکه یک تضاد اعتقادی و هویتی عمیق در کار است.
در دوران معاصر نیز نمونه‌های بی‌شماری از خیانت قدرت‌های استکباری به جهان اسلام مشاهده می‌شود. از توافقات نیم‌بند با کشورهای اسلامی گرفته تا ایجاد گروه‌های تکفیری برای ضربه زدن به وحدت مسلمانان، همه نشان از استمرار همان سیاست‌های تاریخی دارند. اعتماد برخی دولت‌های اسلامی به وعده‌های غربی، نتیجه‌ای جز تضعیف استقلال و گسترش نفوذ دشمنان در منطقه نداشته است.
نمونه دیگر از عدم پایبندی دشمنان به تعهداتشان را می‌توان در توافقات بین‌المللی مشاهده کرد. یکی از مصادیق روشن این مسئله، بدعهدی‌های مکرر آمریکا در توافقات هسته‌ای و تحریم‌های جدید علیه ایران است. این اقدامات، بار دیگر نشان داد که دشمن هرگاه فرصتی بیابد، از تعهدات خود شانه خالی کرده و در مسیر ضربه زدن به استقلال ملت‌ها گام برمی‌دارد.
امروزه دشمنان با استفاده از ابزارهای نوین، از جمله رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، تلاش می‌کنند تا ذهن و باورهای جوامع اسلامی را تغییر دهند و خود را در بین جوامع مستضعف، جای دوست و رفیق قالب کنند. آنها از طریق گسترش شایعات، ترویج سبک زندگی غربی و تحریف مفاهیم دینی و نیز افیون بودن دین، راهبردهایی در جهت نفوذ در جوامع اسلامی طراحی کرده‌اند و این همان چیزی است که قرآن از آن به عنوان "دسیسه‌های شیطان" یاد می‌کند.
از این جهت قرآن کریم بارها به ضرورت بصیرت در برابر دشمنان اشاره کرده است. در سوره انفال، آیه 60، خداوند به مسلمانان دستور می‌دهد که در برابر دشمنان آماده باشند و قوای خود را تقویت کنند. این آمادگی نه‌تنها در بُعد نظامی، بلکه در عرصه فرهنگی، اقتصادی و رسانه‌ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
نتیجه آنکه تاریخ نشان داده است که هرگاه جوامع اسلامی از آموزه‌های قرآنی فاصله گرفته و به دشمنان خود اعتماد کرده‌اند، متحمل خسارت شده‌اند. از این‌رو، بازگشت به مفاهیم اصیل قرآن و پیروی از راهبردهای آن در مواجهه با دشمن، راه نجات امت اسلامی است. هوشیاری، وحدت و تقویت بنیه‌های اعتقادی و فرهنگی، سه رکن اساسی در مقابله با توطئه‌های دشمنان محسوب می‌شوند. دیدار اخیر میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که به تنشی آشکار انجامید، نمونه‌ای معاصر از هشدارهای قرآن کریم درباره عدم اعتماد به دشمنان است. این رویداد نشان می‌دهد که اعتماد بی‌چون‌وچرا به قدرت‌های بزرگ می‌تواند به نتایج نامطلوبی منجر شود و درسی که می‌توان از این وقایع گرفت، تأکید بر استقلال و خوداتکایی است.
انتهای‌پیام/