درمان اقتصاد یا بازی با اعداد؟
گروه اقتصادی: روز گذشته در سی‌ودومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی کشور، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد برنامه حذف 4 صفر از واحد پولی ملی در سال جاری به طور عملیاتی آغاز خواهد شد.
محمدرضا فرزین در نشست «ارتقای حکمرانی ولایی، بانکی و سرمایه‌گذاری برای تولید» تأکید کرد: این تصمیم اگر در زمان مناسب و با برنامه‌ریزی دقیق اجرا شود، می‌تواند گامی مؤثر در بهبود تصویر پول ملی و تسهیل معاملات درون کشوری و بین‌المللی باشد.
وی در ادامه یادآور شد: این سیاست در بیش از ۷۰ کشور جهان به کار گرفته شده و در بیشتر موارد نتایج مثبتی داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که این نوع اصلاحات پولی می‌تواند بدون تغییر واقعی در قدرت خرید مردم، روانکاری در مبادلات و معاملات را فراهم کند.
فرزین همچنین اشاره کرد که یکی از اهداف اصلی این اقدام، تغییر نگرش منفی عمومی نسبت به پول ملی است. وی اظهار داشت: «وقتی مردم با رقم‌های بزرگی مثل یک میلیون تومان برای خرید یک کیلو گوشت روبه‌رو می‌شوند، اعتماد آنها به ارزش پول خود کاهش می‌یابد. این اصلاح می‌تواند به بازگرداندن این اعتماد کمک کند».
* چرا حذف صفر از پول ملی مطرح است؟
در ماه‌های اخیر موضوع حذف 4 صفر از واحد پول ملی ایران، یکی از داغ‌ترین بحث‌های اقتصادی در فضای عمومی و میان متخصصان کشور شده است. این موضوع نه‌تنها ابعاد اقتصادی بلکه تأثیرات روانی، اجتماعی و حتی هویتی نیز دارد. اما آیا زمان فعلی برای اجرای این اصلاح مناسب است؟ و چه تبعاتی می‌تواند برای اقتصاد و مردم داشته باشد؟
این سؤالات باید با توجه به نظرات کارشناسان، تصمیمات دولتی و شرایط فعلی اقتصاد کشور پاسخ داده شوند تا در نهایت با تصمیم و اجرای درست، نتایجی که مد نظر حاکمیت و به نفع مردم است با اجرای این تصمیم حاصل شود.
واحد پول ملی علاوه بر نقش عملی در معاملات، نمادی از قدرت اقتصادی و مدیریت کلان یک کشور است. با کاهش ارزش ریال در مقابل ارزهای خارجی، قدرت خرید مردم کاهش یافته و اعتماد عمومی به سیستم اقتصادی ضربه دیده است.
در این شرایط، برخی کارشناسان و مقامات ارشد بانکی، حذف 4 صفر از پول ملی را یکی از راهکارهای افزایش اعتماد مردم به پول ملی و تسهیل مبادلات درون کشوری می‌دانند. البته این سیاست تنها نباید یک تصمیم ظاهری باشد، بلکه باید بخشی از بسته گسترده‌تری از اصلاحات اقتصادی باشد.
* اکنون زمان مناسبی برای حذف صفر از پول ملی است؟
در حال حاضر ایران با چالش‌هایی مانند تورم بالا، رشد نقدینگی و عدم ثبات در بازارهای کالا و خدمات مواجه است. در این شرایط، بسیاری از کارشناسان و مدیران بانکی معتقدند اجرای این اصلاح بدون داشتن پایه‌های اقتصادی محکم، می‌تواند عواقب منفی داشته باشد.
ولی‌الله سیف، مدیرعامل اسبق بانک مرکزی، درباره این موضوع اظهار کرده است: «حذف صفرها باید زمانی انجام شود که نرخ تورم رو به کاهش باشد و وضعیت اقتصادی به ثبات رسیده باشد». وی همچنین تأکید کرده این تصمیم نباید به عنوان یک اقدام انزواپذیر انجام شود، بلکه باید با سایر اصلاحات کلان اقتصادی همراه باشد.
غلامحسن تقی‌نتاج، از مدیران بانکی نیز معتقد است این سیاست باید در یک دوره ۳ تا ۵ ساله و با برنامه‌ریزی دقیق اجرا شود. وی درباره حذف صفر از پول ملی تاکید کرد: «هر چه زمان بیشتری صرف شود، مردم راحت‌تر می‌توانند با واحد پولی جدید تطبیق پیدا کنند».
* تفاوت بین «حذف صفر» و «کاهش تورم»
بسیاری از مردم و حتی برخی مسؤولان، حذف صفر را معادل کاهش تورم می‌دانند اما این درک غلط است. حذف صفر تنها یک تغییر عددی است و خود به خود بر ارزش واقعی پول تأثیری ندارد. بنابراین، این اقدام باید در کنار کنترل نقدینگی، افزایش تولید و ایجاد ثبات در بازار انجام شود.
علی شایسته، کارشناس پولی و مالی که سابقه مدیریت بانکی را نیز دارد، درباره این موضوع تصریح کرد: «حذف صفرها فقط شکل معاملات را زیباتر می‌کند. اگر هدف ما از این سیاست تنها کاهش تعداد رقم‌های پول نیست، باید به فکر راهکارهای واقعی برای کنترل تورم باشیم».
* تأثیر روانی و اجتماعی
حذف 4 صفر از پول ملی، تنها یک اقدام فنی نیست. این موضوع تأثیرات روانی زیادی بر جامعه دارد. وقتی مردم متوجه شوند که به جای یک میلیون تومان باید یک هزار تومان بپردازند، احساس می‌کنند زندگی گران نشده و این امر می‌تواند کاهش نگرانی عمومی را به همراه داشته باشد.
اما در شرایطی که مردم درگیر مشکلات اقتصادی هستند، هر نوع تغییر در ساختار پولی می‌تواند نگرانی‌ها را افزایش دهد. سعید خاوری، هم که یکی از مدیران اسبق بانکی کشور است در این باره گفته است: «اگر این سیاست با مدیریت درست همراه شود، می‌تواند اعتماد مردم را افزایش دهد و موجب کاهش ذخیره‌سازی غیرضروری شود».
* الزامات اجرایی اصلاح حذف صفر از پول ملی
برای اجرای موفقیت‌آمیز حذف 4 صفر از پول ملی، لازم است موارد زیر به دقت رعایت شود:
1- ثبات اقتصادی: بدون وجود ثبات در بازار و کنترل تورم، این اصلاح می‌تواند ناکارآمد و حتی مضر باشد.
2- فرهنگ‌سازی عمومی: مردم باید درک درستی از این تغییر داشته باشند. این موضوع مستلزم آموزش گسترده از طریق رسانه‌ها و نهادهای آموزشی است.
3- هماهنگی با سایر سیاست‌های اقتصادی: حذف صفر نباید از دیگر اصلاحات جدا شود. این سیاست باید در کنار اصلاح قیمت‌ها، بهبود نظام بانکی و کاهش نقدینگی اجرا شود.
4- دوره گذار مالی: باید یک دوره انتقالی تعیین شود که در آن هر 2 واحد پولی (جدید و قدیم) در گردش باشند. این موضوع به مردم و بازار زمان می‌دهد تا با تغییرات تطبیق پیدا کنند.
بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، بیش از ۷۰ کشور دنیا تجربه حذف صفر از واحد پولی خود را داشته‌اند. در بیشتر موارد این سیاست به بهبود تصویر پول ملی و تسهیل معاملات منجر شده است. البته موفقیت این اصلاح در کشورهایی مثل ترکیه، آرژانتین و ژاپن با شرایط اقتصادی همراه بوده است.
* حذف صفر از پول ملی وقتی معنادار است که تورم یک رقمی باشد
مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد و پژوهشگر مسائل مالی نیز درباره لایحه حذف 4 صفر از واحد پول ملی در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: «این طرح به نوعی اقدامی موخر است که تنها در صورت رسیدن به شرایط خاصی می‌تواند معنای واقعی پیدا کند».
وی تأکید کرد: «برای اینکه این اصلاح ارزشمند باشد، باید قبل از هر چیز تورم به یک رقمی برسد، در غیر این صورت این اقدام فقط یک تغییر عددی بی‌معنی خواهد بود. بنابراین حذف صفر باید مکمل و نتیجه‌ای طبیعی از کاهش تورم و ثبات اقتصادی باشد، نه یک تصمیم مستقل».
افقه با تأکید بر اینکه مهار تورم در حال حاضر از عهده دولت خارج است، گفت: «تا زمانی که وضعیت سیاسی و اقتصادی منطقه مشخص نشود و شرایط فعلی ادامه یابد، هیچ اقدام اقتصادی نمی‌تواند به طور مؤثری تورم را کنترل کند».
وی یادآور شد: «در 4 سال گذشته دولت تلاش کرد حجم نقدینگی را در جامعه کاهش دهد اما متاسفانه این اقدامات نتیجه‌ای نداشت. دلیل اصلی آن هم این است که اقتصاد ما ذاتاً نقدینگی‌ساز است و بدون اصلاحات ساختاری عمیق، هیچ تغییری دوام نخواهد آورد».
وی ادامه داد: «تا زمانی که مسائل اقتصادی از ریشه حل نشوند، هر گونه برنامه‌ریزی یا اقدام اقتصادی در داخل، صرفه‌جویی در زمان و منابع است».
* حذف 4 صفر، فقط یک تغییر عددی نیست!
به گزارش «وطن امروز»، طبق اظهارات اخیر مقامات بانکی و وزارت اقتصاد، حذف 4 صفر از ریال در دستور کار سال ۱۴۰۴ قرار گرفته است اما مهم این است که این تصمیم با برنامه‌ریزی دقیق، فرهنگ‌سازی عمومی و هماهنگی با سایر سیاست‌های اقتصادی انجام شود. مدیران در اجرای این تصمیم باید مد نظر داشته باشند که این اقدام بانک مرکزی تنها یک تغییر در رقم‌ها نیست، بلکه پیامدهای روانی، اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. از یک سو، می‌تواند تسهیلاتی در معاملات روزمره ایجاد کند و از سوی دیگر، به تغییر ذهنیت عمومی نسبت به پول ملی کمک کند.
در این میان متخصصان اقتصاد هشدار می‌دهند بدون هماهنگی با سایر سیاست‌های پولی و ارزی، این اصلاح نه‌تنها بی‌نتیجه می‌ماند، بلکه می‌تواند نگرانی‌هایی را نیز ایجاد کند. بنابراین، اجرای دقیق و همزمان با برنامه‌های توسعه اقتصادی ضروری است که می‌تواند پتانسیل‌های مثبتی داشته باشد؛ لذا تصمیم‌گیرندگان باید با دقت و شفافیت بیشتری این سیاست را اجرا کنند تا بتوانند از وارد شدن شوک‌های اضافه به اقتصاد و جامعه جلوگیری کنند.